МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан ш***атны ш***үүхийн ш***үүх хуралдааныг ш***үүгч Г.Мөнхтулга даргалж тус ш***үүхийн 3 дугаар танхимд нээлттэй хийсэн ш***үүх хуралдаанаар, 

Нэхэмжлэгч: “ш***” ХХК 

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч: Г.Н***, Э.У***, Э.Г***, ш***.О

Хариуцагч: Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтэс,

Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч: Татварын ерөнхий газрын татварын улсын ахлах байцаагч С.Э***, улсын байцаагч Б.Д***, улсын байцаагч Ч.О***, улсын байцаагч А.Д*** нарын хоорондын үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвартай холбоотой захиргааны хэргийг хянан хэлэлцэв.

ш***үүх хуралдаанд: нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Г.Н***, Э.У***, Э.Г***, ш***.О, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч С.Э***, Б.Д***, Ч.О***, А.Д***, ш***үүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Б.М нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

1. Нэхэмжлэгч “ш***” ХХК нь Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтэст холбогдуулан “тус компанийн өмчлөх эрхийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээтэй, “орон сууц”-ны зориулалттай, нийт 185 үл хөдлөх эд хөрөнгийг Үл хөдлөх эд хөрөнгийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.2-т заасны дагуу “үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар”-аас чөлөөлөгдөх болохыг тогтоолгох”, “ш***” ХХК-ийн өмчлөх эрхийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээтэй, “орон сууц”-ны зориулалттай нийт 185 үл хөдлөх эд хөрөнгөд 2016-2020 онд хууль бусаар ногдуулсны улмаас үндэслэлгүй хураасан 6,910,369,842.56 /зургаан тэрбум есөн зуун арван сая гурван зуун жаран есөн мянга найман зуун дөчин хоёр төгрөг тавин зургаан мөнгө/-ийн татварыг дараа оны албан татварын төлөлтөд ш***илжүүлэн тооцохоос татгалзаж буй эс үйлдэхүйг хууль бус болохыг тогтоож, уг дүнгээр ирээдүйд төлөх татвараас суутган тооцохыг хариуцагчид даалгах, 2016-2020 онд хууль бусаар ногдуулсны улмаас үндэслэлгүй хураасан 6,910,369,842.56 /зургаан тэрбум есөн зуун арван сая гурван зуун жаран есөн мянга найман зуун дөчин хоёр төгрөг тавин зургаан мөнгө/-т тооцох алдангийг Монголбанкнаас зарласан арилжааны банкнуудын зээлийн хүүгийн жилийн жигнэсэн дундаж хэмжээгээр тооцож, татвар хураасан өдрөөс эхлэн буцаан олгох ш***ийдвэр гарах хүртэл хоногийн тоогоор олгохыг хариуцагчид даалгах”-аар маргаж байна.

2. Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтэс нь нэхэмжлэгч “ш***” ХХК-иас 2018 оны 5 дугаар сарын 10-ны өдрийн РМО/18/229 дугаар албан бичгээр гаргасан “Татвар ногдох эд хөрөнгө бүртгүүлэх хүсэлт”-ийг үндэслэн Татварын цахим мэдээллийн санд Т-2503170327 бүртгэлийн дугаараар “ш***” ХХК-ийн өмчлөлийн “орон сууц”-ны зориулалттай, нийт 185 үл хөдлөх эд хөрөнгөд аш***иглалтад орсон хугацаа болох 2016 оны 9 дүгээр сарын 12-ны өдрөөс тооцон үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар ногдуулах, нэхэмжлэх үүсгэсэнтэй холбогдуулан нэхэмжлэгчээс:

2016 онд 492,429,123.36 төгрөгийг,

2017 онд 1,604,485,179.10 төгрөгийг,

2018 онд 1,604,485,179.10 төгрөгийг,

2019 онд 1,604,485,179.12 төгрөгийг,

2020 онд 1,604,485,181.89 төгрөгийг, нийт 6,910,369,842.56 төгрөгийг үл хөдлөх эд хөрөнгийн татварт төлсөн.

            3. Нэхэмжлэгчээс 2016 оны 5 дугаар сарын 31-ний өдөр Татварын ерөнхий газарт хандан хүсэлт гаргасныг Татварын ерөнхий газраас 2017 оны 6 дугаар сарын 19-ний өдрийн 10/1838 дугаар албан бичгээр “...Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын үзэл баримтлалын дагуу танай компани санхүүгийн тайлангийн үндсэн хөрөнгөд бүртгэлтэй хөрөнгийн элэгдэл, хорогдол, засвар үйлчилгээ, аш***иглалтын зардлыг албан татвар ногдуулах орлогоос хасч, компани орлого олох зорилгоор аш***иглаж байгаа байрыг үл хөдлөх эд хөрөнгийн орлогын албан татвараас чөлөөлөхгүй” гэх агуулгатай хариуг өгсөн.

                 Улмаар, дахин 2021 оны 02 дугаар сарын 02-ны өдөр, 2021 оны 3 дугаар сарын 22-ны өдөр, 2021 оны 4 дүгээр сарын 26-ны өдөр Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтэст, 2021 оны 6 дугаар сарын 10-ны өдөр болон 2021 оны 7 дугаар сарын 21-ний өдөр Татварын ерөнхий газрын бүртгэлийн хэлтэст, 2021 оны 9 дүгээр сарын 17-ны өдөр, 2021 оны 11 дүгээр сарын 15-ны өдөр Татварын ерөнхий газрын даргад тус тус хандан өргөдөл, гомдол гаргасныг Татварын ерөнхий газраас 2021 оны 10 дугаар сарын 18-ны өдрийн 05/2270 дугаар албан бичгээр “...Танай компанийн үл хөдлөх хөрөнгө нь орон сууцны зориулалттай, үл хөдлөх эд хөрөнгийн гэрчилгээтэй байх боловч уг хөрөнгийг худалдан борлуулж, аш***иг олох зорилгоор өмчилж байгаа бөгөөд уг хөрөнгөтэй холбоотой элэгдэл, хорогдлыг ш***имтгэл, засвар үйлчилгээ, аш***иглалтын зардлыг татвар ногдол орлогоос хасдаг... чөлөөлөгдөх эрх зүйн үндэслэлгүй байна” гэх агуулга бүхий хариуг, 2021 оны 12 дугаар сарын 14-ний өдрийн 09/2759 дүгээр албан бичгээр “... уг асуудлаар дахин хянаж хариу хүргүүлэх үндэслэлгүй байна” гэх хариу тус тус өгснийг нэхэмжлэгч эс зөвш***өөрч 2022 оны 01 дүгээр сарын 10-ны өдөр тус ш***үүхэд хандан нэхэмжлэл гаргасан.

            4. Нэхэмжлэгч нь ш***үүхэд гаргасан нэхэмжлэлийн ш***аардлагын үндэслэлээ дараах байдлаар тодорхойлсон. Үүнд:

            “... “ш***” ХХК нь “ш***” нэртэй зочид буудлын үйл ажиллагаа эрхлэн явуулдаг. Тус компанийн өөрийн өмчлөлийн хөрөнгө нь нийт 19.586.73 м.кв талбай бүхий 185 ш***ирхэг орон сууцны зориулалттай үл хөдлөх хөрөнгийн хууль ёсны өмчлөгч тул эрхийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээг Нийслэлийн Улсын бүртгэлийн газраас олгосон. Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-т “Дараахь үл хөдлөх эд хөрөнгийг албан татвараас чөлөөлнө”, 7.1.2-т “орон сууц” гэж заасан. Манай компанийн зүгээс өөрийн өмчлөлийн орон сууцны зориулалттай 185 ш***ирхэг үл хөдлөх эд хөрөнгүүдийг чөлөөлөлтөд хамруулах агуулга бүхий тодруулга Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтэс болон тус газрын Хууль, эрх зүйн хэлтэст удаа дараа гаргасан боловч өнөөдрийг хүртэл хангахаас татгалзаж, татварын албанаас үүссэн нэхэмжлэхийн дагуу бид үндэслэлгүй албан татварыг тухай бүр төлж байна.

            Тодруулбал, 185 ш***ирхэг орон сууцны зориулалттай үл хөдлөх хөрөнгөд 2016-2020 онд нийт 6,910,369,842.56 төгрөгийг төлсөн.

            Нэхэмжлэгчээс тухайн үл хөдлөх эд хөрөнгийг “орон сууц”-ны буюу хүн амьдран суух зориулалтаар аш***игладаг бөгөөд эдгээр орон сууцыг бусдад хөлслүүлэн, үйл ажиллагааны орлогоор тайлагнан, орлогын албан татварыг хуулийн дагуу ногдуулан төлдөг. Харин дээрх төлсөн татвар нь Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.2-т заасны дагуу татвараас чөлөөлөгдөх зориулалттай боловч тус татварын газар болон харъяа дүүргийн татварын албанаас хуулийн дээрх зохицуулалтыг илт буруу, өргөжүүлэн тайлбарлан хэрэглэж, чөлөөлөлтөд хамруулахаас татгалзаж ш***ийдвэрлэж байгаа нь үндэслэлгүй.

            ...Манай компанийн өмчлөлийн 185 ш***ирхэг үл хөдлөх хөрөнгүүд нь Орон сууцны тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1, 3.1.1, Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.1, 10 дугаар зүйлийн 10.3, Иргэний хуулийн 183 дугаар зүйлийн 183.1-т заасан зарчим, журмын дагуу бүртгэгдсэн үл хөдлөх эд хөрөнгийн гэрчилгээ бүхий “орон сууц”-ны зориулалттай хөрөнгүүд болно.

            Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн 1 дүгээр зүйлийн 1.1, 3 дугаар зүйлийн 3.1-т заасны дагуу үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар нь зөвхөн тухайн эд хөрөнгөд буюу Иргэний хуулийн 84 дүгээр зүйлийн 84.3-т заасан бүх төрлийн үл хөдлөх эд хөрөнгөд ногдуулдаг татвар бөгөөд өмчлөгчийн үйл ажиллагаа, түүнээс олж буй орлогод хамааралгүй болно. Гэтэл татварын албаны зүгээс хууль тогтоогчийн баталсан хоёрдмол утгагүй тодорхой хуулийн заалт болох “орон сууц”-ыг үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвараас чөлөөлөхөөр зохицуулсныг дур мэдэн буруугаар тайлбарлан, өмчлөгчийг худалдан, борлуулж аш***иг олох зорилготой учир чөлөөлөгдөхгүй гэж үзэж байгаа нь илт үндэслэлгүй буюу Захиргааны ерөнхий хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.2.1-т заасан захиргааны үйл ажиллагаа “хуульд үндэслэх” үндсэн зарчмыг зөрчиж байна.

            Татварын ерөнхий хуулийн 73 дугаар зүйлийн 73.1, 73.1.2, 73.2.2-т зааснаар өнөөдрийн байдлаар буюу 2016-2020 онуудад манай компанид хууль бус ногдуулалтын улмаас үндэслэлгүй хураасан 6,910,369,842.56 төгрөгийн төлөлтөөс татвар хураасан өдрөөс буцаан олгох ш***ийдвэр гарах хүртэл хуульд заасан хэмжээгээр алданги тооцох үндэслэлтэй байна.

            Мөн бид орон сууцны менежментийг авч явдаг бөгөөд менежментийн төлбөр буюу “Сууц өмчлөгчдийн холбоо”-ны төлбөрийг орон сууц хөлслөх хөлснөөсөө тусад нь салгаж, хөлслөгчөөсөө авдаг. Учир нь бид менежментийн төлбөр буюу “Сууц өмчлөгчдийн холбоо”-ны төлбөрөөс нэмэгдсэн өртгийн албан татвараа төлдөг. Иймд хоёр салгаж авч, санхүү тайландаа хоёр тусад нь бүртгэж авдаг.

Иймд Захиргааны хэрэг ш***үүхэд хянан ш***ийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.3.5-д заасны дагуу “ш***” ХХК-ийн өмчлөх эрхийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээтэй, “орон сууц”-ны зориулалттай нийт 185 үл хөдлөх эд хөрөнгө Үл хөдлөх эд хөрөнгийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.2-т заасны дагуу “үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар”-аас чөлөөлөгдөх болохыг тогтоолгох”,

мөн хуулийн “ш***” ХХК-ийн өмчлөх эрхийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээтэй, “орон сууц”-ны зориулалттай нийт 185 үл хөдлөх эд хөрөнгөд 2016-2020 онд хууль бусаар ногдуулсны улмаас үндэслэлгүй хураасан 6,910,369,842.56 /зургаан тэрбум есөн зуун арван сая гурван зуун жаран есөн мянга найман зуун дөчин хоёр төгрөг тавин зургаан мөнгө/-ийн татварыг дараа оны албан татварын төлөлтөд ш***илжүүлэн тооцохоос татгалзаж буй эс үйлдэхүйг хууль бус болохыг тогтоож, уг дүнгээр ирээдүйд төлөх татвараас суутган тооцохыг хариуцагчид даалгаж”,

            2016-2020 онд хууль бусаар ногдуулсны улмаас үндэслэлгүй хураасан 6,910,369,842.56 /зургаан тэрбум есөн зуун арван сая гурван зуун жаран есөн мянга найман зуун дөчин хоёр төгрөг тавин зургаан мөнгө/-т тооцох алдангийг Монголбанкнаас зарласан арилжааны банкнуудын зээлийн хүүгийн жилийн жигнэсэн дундаж хэмжээгээр тооцож, татвар хураасан өдрөөс эхлэн буцаан олгох ш***ийдвэр гарах хүртэл хоногийн тоогоор олгохыг хариуцагчид даалгаж” өгнө үү” гэжээ.

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нараас ш***үүх хуралдаанд гаргасан нэмэлт тайлбартаа: “...Манай компани нь зөвхөн зочид буудлын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаггүй ба зочид буудал, худалдаа үйлчилгээ, оффис, орон сууц гэсэн 4 чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг. “Орон сууц” гэх ойлголтын тухайд 2000 онд батлагдсан Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлд тодорхойлсон байх бөгөөд тухайн орон сууц нь аш***иг олох зорилготой байна уу, үгүй байна уу гэдэг талаар тодорхой зааж, тогтоож өгөөгүй. Ямар ч тохиолдолд энэ нь “...хүн амьдарч, орш***ин суух зориулалттай хувь хүн, хуулийн этгээдийн өмчилж байгаа орон сууц” гэсэн өгүүлбэр байдаг.

Бид хуулийн этгээд ба энэхүү орон сууцыг өмчилдөг бөгөөд үл хөдлөх эд хөрөнгийн гэрчилгээгээрээ орон сууцны зориулалттай гэдэг нь батлагддаг. Эдгээр орон сууцнуудад бид “Орон сууц хөлслөх гэрээ”-г байгуулдаг. Харин зочид буудлын тухайд тусдаа үйл ажиллагаатай, тусдаа гэрчилгээтэй, хүн богино хугацаанд амьдрах зориулалттай, харин орон сууц нь хүн удаан хугацаагаар амьдрах зориулалттай гэдгийг ялгаж ойлгох нь зүйтэй. Хуулийн үзэл баримтлал нь эсрэгээрээ байсан.

Орлогоосоо үйл ажиллагааны зардлаа тооцохдоо элэгдлээ салгаж тооцож байгаа. Тухайн байрнуудыг түрээсэлж орлого олохдоо тухайн орлогоосоо менежмент болон түрээсийн төлбөрийг тусад нь авдаг. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.1.7-д үндсэн түрээсийн төлбөрийг уг татвараас чөлөөлдөг. Өөрөөр хэлбэл, өнөөг хүртэл нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас түрээсийн орлого чөлөөлөгдөж байсан. Энэ нь тухайн үл хөдлөх хөрөнгийг орон сууц, орон сууцыг хөлслүүлж орлого олсон гэдгийг татварын албан үйлдлээрээ хүлээн зөвш***өөрч байгаа” гэв.

5. Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нараас ш***үүхэд бичгээр ирүүлсэн болон ш***үүх хуралдаанд гаргасан хариу тайлбартаа: “... Татварын ерөнхий хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.1.20-д “Татвар төлөгч” гэж хууль тогтоомжийн дагуу татвар төлөх үүрэг бүхий этгээд, эсхүл суутган төлөгчийг”, Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1-д “Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт үл хөдлөх эд хөрөнгө өмчилж байгаа дараахь этгээд үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар төлөгч байна”, 4.1.1 “өмчийн бүх төрөлд хамаарагдах компани, хорш***оо, нөхөрлөл, гадаадын хөрөнгө оруулалттай аж ахуй нэгж, байгууллага, тэдгээрийн төлөөлөгчийн газар” гэж тус тус заасан.

                 Нэхэмжлэгч нь Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтэст 2018 оны 5 дугаар сарын 10-ны өдөр РМО/18/229 дугаартай “Татвар ногдох эд хөрөнгө бүртгүүлэх хүсэлт”-ийг гаргаснаар 2016 оны 9 дүгээр сарын 12-ны өдөр аш***иглалтад орсон хугацаанаас эхлэн бүртгэсэн. Дээрх хүсэлтийн дагуу бүртгэсэн Т-2503170327 бүртгэлийн дугаартай үл хөдлөх эд хөрөнгөд албан татвар ногдуулан татвараа төлж байсан.

                 Орон сууцны тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.1-т “орон сууц” гэж хүн амьдран суурьш***их зориулалттай нийтийн болон амины орон сууцны байш***ин, сууц, гэрийг ойлгоно” гэж тодорхойлсон.

                 Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.2-т “орон сууц”-ыг үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвараас чөлөөлөхөөр заасан.

                 “ш***” ХХК-ийн хувьд нэхэмжлэлд дурдсан үл хөдлөх хөрөнгүүд нь худалдан борлуулж, аш***иг олох зорилгоор өмчилж байгаа үндсэн хөрөнгө нь юм. Түрээсийн гэрээнээс үзэхэд нэхэмжлэгч нь аж ахуй нэгжүүдтэй байгуулсан түрээсийн гэрээнүүд байх бөгөөд тухайн үл хөдлөх хөрөнгүүдийг аш***иг олох зорилгоор аш***иглаж байна гэж үзэхээр байна. Аж ахуй нэгж нь үндсэн хөрөнгийн элэгдэл, хорогдол, засвар үйлчилгээ, аш***иглалтын зардлыг татвар ногдол орлогоос хасч тайлагнадаг бөгөөд орлого олох зорилгоор аш***иглагдаж байгаа тул татвараас чөлөөлөгдөхгүй.

                 Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн үзэл баримтлал мөн дээрх утгыг агуулсан буюу ард иргэдээ орон сууцжуулж, өөрийн гэсэн үл хөдлөх хөрөнгөтэй болох нөхцөл бололцоогоо хангах, амьдран суух зориулалттай орон сууцыг татвараас чөлөөлөх, өмчлөгчийн амьдран сууж байгаа орон сууцны барилгад татвар ногдуулахгүй байх агуулгатай. Хууль, эрх зүйн үндэслэлээр чөлөөлөгдөхгүй татварыг ирээдүйд төлөх татвараас суутган тооцох боломжгүй.

                 Мөн Татварын ерөнхий хууль, Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн дагуу ногдуулснаар хүлээн зөвш***өөрч төлсөн татварыг Татварын ерөнхий хуулийн 73 дугаар зүйлд заасан илүү хураасан татвар гэж үзэн алданги тооцох үндэслэлгүй байна.

                 Тухайн орон сууцыг нэхэмжлэгч эд хөрөнгийн бүртгэлд бүртгүүлэхдээ үүнтэй холбоотой орон сууцны аш***иг олох зорилгоор өмчилж байгаа хөрөнгө бөгөөд нэхэмжлэгч нь элэгдэлтэй холбоотой засвар, үйлчилгээ, аш***иглалтын зардлыг татвар ногдох орлогоос хасаж тайлагнадаг.

                 Зөвхөн иргэдийн амьдран суух зориулалттай орон сууцанд хамаарах буюу тухайн үл хөдлөх эд хөрөнгийг аш***иглаж байгаа асуудал нь яаж аш***иглаж байна, хэн эзэмш***иж байна гэдгээс өөр болж байна.

                 Нэхэмжлэгч нь зочид буудлын үйл ажиллагаа явуулдаг хэмээн дурдсан бөгөөд тухайн 185 ш***ирхэг орон сууцыг хүн амьдрах зориулалтаар аш***игладаг хэмээн тайлбарлаж байгаа нь үндэслэлгүй байна. Хуулийн этгээдийн өмчилж буй байрыг хуулийн этгээд өөрөө амьдран суух зориулалтаар аш***иглах боломжгүй. Өөрөөр хэлбэл зочид буудлын үйл ажиллагаа эрхэлдэг компанийн хувьд өмчилж буй орон сууц нь тухайн компанийн хувьд бараанаас олсон орлогоос үйл ажиллагааны орлогоор тайлагнаж, хуулийн дагуу элэгдэл, хорогдол, зардлаа хасаж татвараа төлдөг байна. Иймд нэхэмжлэлийн ш***аардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү” гэв.

ҮНДЭСЛЭХ нь:

1. ш***үүх нэхэмжлэгч “ш***” ХХК-ийн тус ш***үүхэд хандан гаргасан нэхэмжлэлийг үндэслэлгүй байна гэж үзлээ.

2. Нэхэмжлэгч дараах үндэслэлээр нэхэмжлэлийн ш***аардлагаа тодорхойлж маргасан. Үүнд:

                 1. компанийн өмчлөх эрхийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээтэй, орон сууцны зориулалттай үл хөдлөх эд хөрөнгө нь үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвараас чөлөөлөгдөх ёстой,

                 2. Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар ногдуулан авсан нь хууль бус,

               3. хариуцагчийн хууль бус үйл ажиллагааны улмаас нэхэмжлэгч нь 2016-2020 оны хооронд нийт 6,910,369,842.56 төгрөгийг хууль бусаар үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварт төлж хохирсон,

                 4. Хууль бусаар татвар ногдуулсны улмаас илүү төлсөн 6,910,369,842.56 төгрөгийн татварыг дараа оны албан татварын төлөлтөд ш***илжүүлэн тооцохоос татгалзаж буй эс үйлдэхүй нь хууль бус зэрэг үндэслэлээр тайлбарлан маргаж байна.

            3. Хэргийн оролцогчдын тайлбар, хуульд заасан журмын дагуу хэрэгт авагдсан нотлох баримтаас үзэхэд,

            Нэхэмжлэгч, гадаадын хөрөнгө оруулалттай аж ахуйн нэгж болох “ш***” ХХК нь зочид буудлын үйл ажиллагаа эрхлэхийн зэрэгцээ Сүхбаатар дүүргийн 1 дүгээр хороо, Соёл амралтын хүрээлэн /14241/, Олимпийн гудамж, 19 с хаягт байрлах өөрийн өмчлөлийн нийт 185 ш***ирхэг үл хөдлөх хөрөнгийг 2016 оноос аш***иг олох зорилгоор орон сууц хөлслөх гэрээний үндсэн дээр бусад хөлслүүлдэг болох нь,

Маргаан бүхий үйл баримтад хамаарах, Сүхбаатар дүүргийн 1 дүгээр хороо, Соёл амралтын хүрээлэн /14241/, Олимпийн гудамж, 19 с хаягт байрлах нийт 185 ш***ирхэг үл хөдлөх эд хөрөнгө нь Үл хөдлөх эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлд “орон сууц” зориулалтаар, анхны өмчлөгчөөр нэхэмжлэгч “ш***” ХХК-ийн нэр дээр бүртгэгдсэнээс хойш*** өнөөг хүртэл хугацаанд ямар нэг байдлаар бусдын өмчлөлд ш***илжээгүй болох нь,

Нэхэмжлэгч “ш***” ХХК-иас 2018 оны 5 дугаар сарын 10-ны өдөр РМО/18/229 дугаар албан бичгээр Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтэст хандан “Татвар ногдох эд хөрөнгө бүртгүүлэх хүсэлт” гаргасныг үндэслэн хариуцагчаас Татварын цахим мэдээллийн санд Т-2503170327 бүртгэлийн дугаараар “ш***” ХХК-ийн өмчлөлийн “орон сууц”-ны зориулалттай, нийт 185 үл хөдлөх эд хөрөнгөд аш***иглалтад орсон хугацаа болох 2016 оны 9 дүгээр сарын 12-ны өдрөөс тооцон үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар ногдуулах, нэхэмжлэх үүсгэсэн бөгөөд нэхэмжлэгч нь Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварт 2016 онд 492,429,123.36 төгрөгийг, 2017 онд 1,604,485,179.10 төгрөгийг, 2018 онд 1,604,485,179.10 төгрөгийг, 2019 онд 1,604,485,179.12 төгрөгийг, 2020 онд 1,604,485,181.89 төгрөгийг, нийт 6,910,369,842.56 төгрөгийг төлсөн болох нь хэргийн оролцогчдын тайлбар, хуульд заасан журмын дагуу хэрэгт нотлох баримтаар авагдсан “ш***” ХХК-ийн 2018 оны 5 дугаар сарын 10-ны өдрийн РМО/18/229 дугаар албан бичиг, 2016, 2017, 2018, 2019 оны огноо бүхий Орон сууц хөлслөх гэрээ, Улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын 2022 оны 6/3739 дүгээр албан бичиг, 2016-2020 оны Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар суутган төлөгчийн тайлан, 2016-2020 оны санхүүгийн тайлан /үл хөдлөх эд хөрөнгөд хамаарах хэсгээр/ болон холбогдох бусад баримтаар тус тус тогтоогдож байна.

4. Маргаан бүхий үйл баримт нь 2016-2020 оныг дуусах хүртэл хугацаанд хамаарч байх бөгөөд

Монгол Улсын Их Хурлаас 2008 онд батлагдсан Татварын ерөнхий хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1-т “Татварыг зөвхөн Улсын Их Хурал хуулиар бий болгох, өөрчлөх, хөнгөлөх, чөлөөлөх, хүчингүй болгох эрхтэй”, 7 дугаар зүйлийн 7.1-д “Татварыг татварын төрөлд ангилах ба тодорхой төрлийн татварын харилцааг энэ хууль болон тухайн төрлийн татварын хуулиар зохицуулна”, 7.4-т Улсын Их Хурал, Засгийн газар, аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлаас хувь хэмжээг нь тогтоож орон нутгийн төсөвт төвлөрүүлэх, эсхүл тухайн нутаг дэвсгэрт үйлчлэх дараахь татвар орон нутгийн татварт хамаарна”, 7.4.3-т “үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар”, 18 дугаар зүйлийн 18.1-т “Татвар төлөгч дараахь үүрэг хүлээнэ”, 18.1.1-т “татвар ногдох зүйл, татвараа үнэн зөв тодорхойлж, тогтоосон хугацаанд төлөх” хэмээн,

2019 онд батлагдсан Татварын ерөнхий хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1-т “...татварыг зөвхөн Улсын Их Хурал татварын хуулиар бий болгох, тогтоох, өөрчлөх, хөнгөлөх, чөлөөлөх, хүчингүй болгох эрхтэй”, 7 дугаар зүйлийн 7.2-т “Монгол Улсын татвар нь доор дурдсан төрөлтэй байна”, 7.2.14-т “үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар”, 9 дүгээр зүйлийн 9.2-т “Татвар ногдох зүйлийг тухайн төрлийн татварын хуулиар нарийвчлан тогтооно”, 28.1-т “Татвар төлөгч холбогдох татварын хуулиар төлбөл зохих татварын ногдлоо өөрөө тодорхойлж, хуулиар тогтоосон хугацаанд төсөвт төлнө” хэмээн,

                 2000 онд баталсан Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1-т “Монгол Улсын Иргэний хуулийн 84.3-т заасны дагуу тодорхойлогдсон бүх төрлийн үл хөдлөх эд хөрөнгөд албан татвар ногдуулна”, 4 дүгээр зүйлийн 4.1-т “Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт үл хөдлөх эд хөрөнгө өмчилж байгаа дараахь этгээд үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар төлөгч байна”, 4.1.1-т “өмчийн бүх төрөлд хамаарагдах компани, хорш***оо, нөхөрлөл, гадаадын хөрөнгө оруулалттай аж ахуйн нэгж, байгууллага, тэдгээрийн төлөөлөгчийн газар”, 7 дугаар зүйлийн 7.1-т “Дараахь үл хөдлөх эд хөрөнгийг албан татвараас чөлөөлнө”, 7.1.2-т “орон сууц” хэмээн,

                 Орон сууцны тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.1-т "орон сууц" гэж хүн суурьш***ин амьдрах зориулалттай нийтийн болон амины орон сууцны байш***ин, сууц, гэрийг” ойлгоно хэмээн тус тус хуульчилсан.

5. Захиргааны хэрэг ш***үүхэд хянан ш***ийдвэрлэх тухай хуулийн 1 дүгээр зүйлийн 1.1 дэх хэсэг зааснаар тус ш***үүх нь захиргааны байгууллагын хууль бус үйл ажиллагааны улмаас зөрчигдсөн эрхээ сэргээлгэх зорилгоор иргэн, хуулийн этгээдээс гаргасан нэхэмжлэлийг, мөн хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.5-д заасанчилан нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн ш***аардлагын хүрээнд хянан ш***ийдвэрлэдэг.

            Нэхэмжлэгчээс тус ш***үүхэд хандан гаргасан нэхэмжлэлийн эхний ш***аардлага болох “ш***” ХХК-ийн өмчлөх эрхийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээтэй, “орон сууц”-ны зориулалттай, нийт 185 үл хөдлөх эд хөрөнгийг Үл хөдлөх эд хөрөнгийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.2-т заасны дагуу “үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар”-аас чөлөөлөгдөх болохыг тогтоолгох” ш***аардлагатай холбогдуулан Захиргааны хэрэг ш***үүхэд хянан ш***ийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.3.5-д заасан ш***ийдвэрийг гаргуулах хэмээн,

            Удаах ш***аардлага болох “ш***” ХХК-ийн өмчлөх эрхийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээтэй, “орон сууц”-ны зориулалттай нийт 185 үл хөдлөх эд хөрөнгөд 2016-2020 онд хууль бусаар ногдуулсны улмаас үндэслэлгүй хураасан 6,910,369,842.56 /зургаан тэрбум есөн зуун арван сая гурван зуун жаран есөн мянга найман зуун дөчин хоёр төгрөг тавин зургаан мөнгө/-ийн татварыг дараа оны албан татварын төлөлтөд ш***илжүүлэн тооцохоос татгалзаж буй эс үйлдэхүйг хууль бус болохыг тогтоож, уг дүнгээр ирээдүйд төлөх татвараас суутган тооцохыг хариуцагчид даалгах” болон,

            “2016-2020 онд хууль бусаар ногдуулсны улмаас үндэслэлгүй хураасан 6,910,369,842.56 /зургаан тэрбум есөн зуун арван сая гурван зуун жаран есөн мянга найман зуун дөчин хоёр төгрөг тавин зургаан мөнгө/-т тооцох алдангийг Монголбанкнаас зарласан арилжааны банкнуудын зээлийн хүүгийн жилийн жигнэсэн дундаж хэмжээгээр тооцож, татвар хураасан өдрөөс эхлэн буцаан олгох ш***ийдвэр гарах хүртэл хоногийн тоогоор олгохыг хариуцагчид даалгах” ш***аардлага тус бүр Захиргааны хэрэг ш***үүхэд хянан ш***ийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.3.4-т заасан ш***ийдвэрийг гаргуулах” хэмээн тодорхойлж байна.

            Тухайн тохиолдолд, 2000 онд баталсан Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.2-т заасан үл хөдлөх эд хөрөнгийг албан татвараас чөлөөлдөх “орон сууц” гэх ойлголт нь хуулийн төсөлд анх “өмчлөгч этгээдийн өөрийн амьдран сууж буй буюу хүний анхдагч хэрэгцээг хангаж буй орон сууцны барилгад татвар ногдуулахгүй байх” гэсэн агуулгаар тусгагдсан бөгөөд, Улсын Их Хурлын 2000 оны 11 дүгээр сарын 16-ны өдрийн намрын чуулганы хуралдааны явцад нэр бүхий Улсын Их Хурлын гиш***үүнээс“... Өөрөө амьдарч байгаа гэхээр хэт явцуу болчхоод байгаа юм. 2 байртай хүн байхад жиш***ээ нь орон сууц л юм бол дүү нь суучихсан байхад төлөхгүй л байх ёстой ш***үү дээ. Тэгэхээр өөрийн амьдарч байгаа гэдэг үг нь хэт явцуу, ерөөсөө л орон сууц бол чөлөөлье ... тэр нь зүйтэй байх гэж бодож байна” гэсэн санал гарснаар хуулийн төслийн дээрх заалтыг “орон сууц” гэсэн томьёоллоор баталсан.

Уг хуулийн зорилго, зохицуулалт нь иргэн, хуулийн этгээдээс өөрийн амьдран суух болон ажилчдынхаа нийгмийн анхдагч хэрэгцээг хангах зориулалт бүхий тодорхой тооны орон сууцыг татвараас чөлөөлөх зорилго бүхий хуулийн зохицуулалт болохоос бус нэхэмжлэгчийн тайлбарлан маргаж буй ш***иг компанийн санхүүгийн тайлангийн үндсэн хөрөнгөд бүртгэгдэн, хөрөнгийн элэгдэл хорогдол, засвар үйлчилгээ, аш***иглалтын зардлыг албан татвар ногдуулах орлогоос хасч тооцдог, компанийн өөрийн аш***иг олох зорилгоор аш***иглаж байгаа “орон сууц”-ны зориулалт бүхий үл хөдлөх эд хөрөнгийг үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвараас чөлөөлөх гэсэн агуулгагүй болох нь Улсын Их Хурлын Тамгын газраас 2022 оны ТГ-02/437 дугаар албан бичгээр тус ш***үүхэд ирүүлсэн Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн төслийн танилцуулга, үзэл баримтлал болон Улсын Их Хурлын чуулганаар хэлэлцсэн тэмдэглэл холбогдох бусад баримтаар тогтоогдож байх тул нэхэмжлэгч “ш***” ХХК-ийн өмчлөх эрхийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээтэй, “орон сууц”-ны зориулалттай, нийт 185 үл хөдлөх эд хөрөнгийг Үл хөдлөх эд хөрөнгийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.2-т заасны дагуу “үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар”-аас чөлөөлөгдөх “орон сууц” хэмээн үзэх боломжгүй.

            Үүнтэй холбогдуулан нэхэмжлэгч “ш***” ХХК-ийн өмчлөлийн дээр дурдсан 185 орон сууцны зориулалт бүхий үл хөдлөх эд хөрөнгөд  2016-2020 оны хооронд үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар ногдуулан, хураасан хариуцагч Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтсийн үйлдэл нь Татварын ерөнхий хууль, Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хууль тогтоомжид нийцсэн захиргааны үйл ажиллагаа байх тул эл үндэслэлээр нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн ш***аардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож ш***ийдвэрлэх нь зүйтэй байна хэмээн  ш***үүх үзлээ.

                 Захиргааны хэрэг ш***үүхэд хянан ш***ийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3.2, 106.3.14 дэх хэсэгт заасныг тус тус удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1. Татварын ерөнхий хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.2, Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1, 7 дугар зүйлийн 7.1.2-т заасныг тус тус үндэслэн нэхэмжлэгч “ш***” ХХК-иас Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтэст холбогдуулан гаргасан “ш***” ХХК-ийн өмчлөх эрхийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээтэй, “орон сууц”-ны зориулалттай, нийт 185 үл хөдлөх эд хөрөнгийг Үл хөдлөх эд хөрөнгийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.2-т заасны дагуу “үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар”-аас чөлөөлөгдөх болохыг тогтоолгох”, “ш***а” ХХК-ийн өмчлөх эрхийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээтэй, “орон сууц”-ны зориулалттай нийт 185 үл хөдлөх эд хөрөнгөд 2016-2020 онд хууль бусаар ногдуулсны улмаас үндэслэлгүй хураасан 6,910,369,842.56 /зургаан тэрбум есөн зуун арван сая гурван зуун жаран есөн мянга найман зуун дөчин хоёр төгрөг тавин зургаан мөнгө/-ийн татварыг дараа оны албан татварын төлөлтөд ш***илжүүлэн тооцохоос татгалзаж буй эс үйлдэхүйг хууль бус болохыг тогтоож, уг дүнгээр ирээдүйд төлөх татвараас суутган тооцохыг хариуцагчид даалгах” болон “2016-2020 онд хууль бусаар ногдуулсны улмаас үндэслэлгүй хураасан 6,910,369,842.56 /зургаан тэрбум есөн зуун арван сая гурван зуун жаран есөн мянга найман зуун дөчин хоёр төгрөг тавин зургаан мөнгө/-т тооцох алдангийг Монголбанкнаас зарласан арилжааны банкнуудын зээлийн хүүгийн жилийн жигнэсэн дундаж хэмжээгээр тооцож, татвар хураасан өдрөөс эхлэн буцаан олгох ш***ийдвэр гарах хүртэл хоногийн тоогоор олгохыг хариуцагчид даалгах ш***аардлага бүхий нэхэмжлэлийн бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосугай.

2. Захиргааны хэрэг ш***үүхэд хянан ш***ийдвэрлэх тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.1, 51 дүгээр зүйлийн 51.1 дэх хэсэгт заасныг тус тус үндэслэн нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 70200 төгрөгийг төсвийн орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

Захиргааны хэрэг хянан ш***ийдвэрлэх тухай хуулийн 114 дүгээр зүйлийн 114.1-д зааснаар хэргийн оролцогчид болон тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нар ш***ийдвэрийг эс зөвш***өөрвөл ш***ийдвэрийг гардаж авсан өдрөөс хойш*** 14 /арван дөрөв/ хоногийн дотор давж заалдах ш***атны ш***үүхэд гомдол гаргах эрхтэй.

 

 

 

                    ДАРГАЛАГЧ, ш***ҮҮГЧ                                    Г.МӨНХТУЛГА