129/ШШ2019/00413

 

 

    МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

 

Архангай аймаг дахь сум дундын иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Ч.Жаргалан даргалж тус шүүхийн танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаанаар 

Нэхэмжлэгч: Ц.Б-ийн нэхэмжлэлтэй,

Хариуцагч: Д.Ж-т холбогдох

14.360.000 төгрөг гаргуулах тухай иргэний хэргийг хэлэлцэв.

 

            Шүүх хуралдаанд: нэхэмжлэгч Ц.Б, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч С.П, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Ө.Бүрэнбилэг нар оролцов.

 

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

 

Нэхэмжлэгч Ц.Б- нь шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлдээ: Миний биө нь 2018 оны 02-р сарын 12-ны өдөр нөхөр Батсуурьтай хамтарч Архангай аймгийн ХААН банкны Тариат суман дахь салбараас Д.Ж-д малчны зээл 10.000.000 төгрөг авч өгөхөд хүүтэйгээ 12.400.000 төгрөг болсон. Үүнээс Д.Ж- нь 7.000.000 төгрөгийг төлсөн. Үлдэгдэл 5.400.000 төгрөгийг төлөөгүй тул би Архангай аймаг дахь Төрийн банкны Тариат сумын салбараас 2019 оны 02 сарын 15-ны өдөр хадгаламж барьцаалсан зээл авч 5.400.000 төгрөгийг төлсөн. Д.Ж- нь 5.400.000 төгрөгийг одоог хүртэл төлөөгүй. Мөн 2018 оны 06 дугаар сарын 13-ны өдөр надаас 7.000.000 төгрөгийг сарын 3 хувийн хүүтэйгээр зээл авч улирал бүр хүүг төлж байхаар тохирч 2 жилийн хугацаатайгаар гэрээ хийсэн. Зээлийн хүүнээс 350.000 төгрөгийн хүү төлсөн боловч үлдэгдэл зээлийн хүүгээ бүрэн төлөхгүй намайг хохироож байна. Иймд хариуцагч Д.Ж-аас малчны зээлийн үлдэгдэлд 5.400.000 төгрөг, 2018 онд авсан зээл 7.000.000 төгрөг, зээлийн хүү 1.960.000 төгрөг, нийт 14.360.000 төгрөг гаргуулахаар нэхэмжлэл гаргаж байна гэжээ.

Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч шүүхэд гаргасан хариу тайлбартаа: Ц.Б-ийн нэхэмжлэлтэй иргэний хэргийн хариуцагч Д.Ж- нь түүний нэхэмжлэлээс үндсэн мөнгийг хүлээн зөвшөөрч, тооцсон нэхэмжлэлийг зөвшөөрөхгүй байгаа ба энэ талаар эвлэрэн хэлэлцэх хүсэлттэй байгаа болохыг үүгээр тайлбарлаж байна гэжээ.

Нэхэмжлэгч Ц.Б- шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Би хариуцагч Д.Ж-т зээлүүлсэн ìºíãºí¿¿äээ àâàõ ãýæ áè çºí人 ÿâñàí. С¿¿ëäýý á¿ð ãóéñàí. Эöñèéí ä¿íä áîë áè ø¿¿õýä õàíäàõààñ ººð àðãàã¿é áîëñîí. Би 2018 оны 02 ñàðûí 12-íä áàíêíààñ Д.Ж-т зээл àâч ºãñºí. Гýòýë çýýë төлөх хугацаа 2018 оны 08 ñàðûí 10-íä байсан ба  5.000.000 òºãðºã òºëºõ áàéñàí. Гýòýë зээлсэн мөнгөө төлөх байсан боловч төлөөгүй. Би өөр хүнээс тухайн мөнгийг зээлж, банкны зээлдээ өгсөн. Тэгээд ñàðûí äàðàà 5.000.000 òºãðºãºº ºãñºí. Үëäýãäýë 5.000.000 òºãðºã буюу 10.000.000 òºãðºãíèé хүү 2.400.000 төгрөг, íèéò 7.400.000 òºãðºãийг 2018 оны  02 ñàðûí 12-íû ºäºð õààõ áàéñàí ÷èíü õààãààã¿é. Тýð ìºíãºíèéõºº 2.000.000 òºãðºãèéã ºãñºí. Харин үлдэгдэл 5.400.000 òºãðºãийг өгөөгүй тул би өөрийнхөө хадгаламжийг барьцаалж зээл авч тухайн зээлний үлдэгдлийг дарсан. Мөн 2018 îíû 06 ñàðûí 01-íä 7.000.000 ñàÿ òºгðºãийг 3 õóâèéí õ¿¿òýé 2 жилийн хугацаатай Д.Ж-т зээлүүлсэн. Энэ мөнгөнийхөө хүүг төлөхгүй байгаа тул би зээлүүлсэн мөнгөө хүүтэй нь гаргуулах хүсэлттэй байна гэжээ.  

Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч С.П шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Би өнөөдрийн шүүх хуралдаанд хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөр оролцож байна.  Д.Ж- нь  2018 îíû 02 ñàðûí 12-íä Буянхишигээр 10.000.000 òºãðºãийн ìàë÷íû çýýë àâахуулсан. Хүүтэйгээ 12.400.000 төгрөг болсон. Үүнээсээ 7.000.000 төгрөгийг төлсөн.  5.400.000 òºãðºãèéг төлөөгүй. Уг 5.400.000 төгрөгийг төлж барагдуулна. Мөн 2018 îíû 06 ñàðûí 13-íä 7.000.000 òºãðºãèéã Буянхишигээс зээлсэн юм билээ. Тухайн 7.000.000 төгрөгийг зээлэхдээ бичгээр гэрээ байгуулаагүй, амаар 2 жилийн хугацаатай 3 хувийн хүүтэй төлөхөөр тохиролцсон байсан. Үүний цаана зээл авагч Д.Ж-т эрсдэл үүссэн. Жамсранжав хүүдээ том машин авч өгсөн бөгөөд энэхүү машинд нь эвдрэл, гэмтэл үүссэн, мөн тэр болгон ачаа олдодгүй зэрэг асуудал үүссэн. Дээр нь ººðºº õàâàð áèå íü ìóóäñàíû óëìààñ îäîî ýì÷èëãýýòýé байгаа. Энэ шалтгаануудаас үүдэн хариуцагч Д.Ж-т мөнгө төлж чадахгүй, нөхцөл байдал үүссэн. Өөрөө эрүүл мэндийн шалтгааны улмаас шүүхийн дуудсан цагт бэлэн байх боломжгүй болсон учраас намайг итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөр томилсон. Хариуцагчийн зүгээс үндсэн зээлсэн мөнгөө төлнө. Харин 1.960.000 òºãðºãийг õ¿¿г төлөхгүй гэсэн байр суурьтай байгаа. Яìàð ¿íäýñëýëýýð ìàðãààä áàéãàà âý ãýхээр “Èðãýíèé õóóëèéí 282 äóãààð ç¿éëèéí 282.3 çààñíààð õ¿¿ òîãòîîñîí áîë çýýëèéí ãýðýýã áè÷ãýýð õèéíý гэсэн байдаг. Ýíý øààðäлагыг хангаагүй учраас нэхэмжлэгч õ¿¿ àâàõ ýðõýý àëäàíà. Шүүх хуралдаан дээр нотлох бармтаар гаргаж өгсөн нэхэмжлэгч, хариуцагч нарын ãàðûí ¿ñýãòýé 2018 îíû 03 ñàðûí 18-íä 7.000.000 òºãðºã авсан тухай баримт нь энэхүү 7.000.000 төгрөгийг зээлж авсан нь үнэн юм гэж нотлож байгаа бөгөөд хүү төлөхийг нотлож байгаа баримт биш юм. Ýíý õ¿í áóñäàä ìºí㺠çýýëæ ò¿¿íýýñýý àøèã îëîõ зорилгоор ¿íäýñëýëã¿é õºðºíãºæèõ ãýñýí òàë ãàð÷ èðæ áàéãàà нь õàðàãäàæ áàéíà. ̺í áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëлаãà áîëîîä ëîìáàðäíû áîëîí áàðüöààëàí çýýëдүүлэх áàéãóóëëàãûí ýðõ õýìæýý áàéõã¿é. Мºí òóñãàé çºâøººðºë áàéõã¿é ó÷ðààñ нэхэмжлэгч õ¿¿òýé çýýë îëãîõ ýðõã¿é ñóáúåêò áàéíà. Ýäãýýð øàëòãààíààñ áîëîîä õ¿¿ã õýðýãñýõã¿é áîëãîæ ºãºº÷ ãýñýí хүсэлттэй áàéíà ãýâ.

 

            Шүүх хэрэгт цугларсан болон шүүх хуралдаанаар хэлэлцэгдсэн нотлох баримтыг шинжлэн судлаад:

 

ҮНДЭСЛЭХ нь:

 

1. Нэхэмжлэгч Ц.Б- нь “... 10 сая төгрөгийн малчны зээл авч үндсэн зээл 10.000.000 төгрөг, банкны зээлийн хүү 2.400.000 төгрөг, нийт 12.400.000 төгрөгийг банкинд төлж барагдуулсан. 10.000.000 төгрөгийг Д.Ж-ын гуйлтаар банкнаас зээлж өгсөн бөгөөд үндсэн зээл болон хүү нийт 12.400.000 төгрөгөөс  хариуцагч Д.Ж- 7.000.000 төгрөгийг төлсөн, 5.400.000 төгрөг төлөөгүй үлдсэн” гэх үндэслэлээр хариуцагч Д.Ж-аас 5.400.000 төгрөгийг нэхэмжилж байгаа бөгөөд хариуцагч тал 5.400.000 төгрөг нэхэмжилсэн шаардлагыг маргахгүй зөвшөөрч байгаа тайлбарыг шүүхэд өгсөн болно.

2. Мөн нэхэмжлэгч Ц.Б- нь хариуцагч Д.Ж- нь 2018 оны 06 сарын 13-нд 7.000.000 төгрөгийг 3 хувийн хүүтэй зээлж авсан боловч өгөхгүй байна гэсэн үндэслэлээр 8.960.000 төгрөг нэхэмжилсэнийг хариуцагч тал 7.000.000 төгрөгийг буцаан  төлөхийг хүлээн зөвшөөрч байна, 7.000.000 төгрөгийн хүү 1.960.000 төгрөгийг төлөхгүй, хүү тогтоосон зээлийн гэрээг бичгээр байгуулаагүй, нэхэмжлэгч талын шүүх хуралдааны шатанд өгч буй баримт нь зээлийн гэрээ биш, 7.000.000 төгрөг авсаныг нотлох болохоос хүү төлөхийг нотлохгүй, банк бус санхүүгийн байгууллага болон барьцаалан зээлдүүлэх байгууллагын эрх хэмжээ, тусгай зөвшөөрөл байхгүй учир нэхэмжлэгч хүүтэй зээл олгох эрхгүй гэсэн байр суурийг илэрхийлжээ.

Иргэний хуулийн 281 дүгээр зүйлийн 281.1-т зээлийн гэрээгээр зээлдүүлэгч нь зээлдэгчийн өмчлөлд мөнгө буюу төрлийн шинжээр тодорхойлогдох бусад эд хөрөнгө шилжүүлэх, зээлдэгч нь шилжүүлэн авсан эд хөрөнгөтэй ижил төрөл, тоо чанар, хэмжээний эд хөрөнгө буюу мөнгийг тохирсон хугацаанд буцаан төлөх үүргийг тус тус хүлээнэ гэж заасан. Мөн хуулийн 282 дугаар зүйлийн 282.3-т хүү тогтоосон зээлийн гэрээг бичгээр хийнэ. Энэ шаардлагыг хангаагүй бол хүү авах эрхээ алдана гэж заажээ.

Нэхэмжлэгч талын шүүх хуралдааны шатанд өгсөн бичгийн баримтанд хариуцагч нь нэхэмжлэгчээс 7.000.000 төгрөг зээлж авсаныг, зээлийн хүүгийн хэмжээ, хүүг төлөх журам зэргийг тохиролцсон байх тул Иргэний хуулийн 282 дугаар зүйлийн 282.3-т заасан шаардлагыг хангасан хүчин төгөлдөр зээлийн гэрээ байгуулагдсан байна гэж дүгнэлээ. Гэрээнд хугацааг бичээгүй боловч 2 жилийн хугацаатай зээлүүлсэн гэх тайлбарыг шүүх хуралдааны шатанд өгсөн, талууд маргаагүй болно.

Нэхэмжлэгч нь 2 жилийн хугацаа дуусаагүй байхад үндсэн зээл хүүг нэхэмжилж байгаа үндэслэлээ хариуцагч Д.Ж- гэрээгээр тогтоосон хугацаанд хүүг төлөхгүй байсан, удаа дараа шаардсан боловч өгөөгүй, иймд үндсэн зээл болон хүүг нэхэмжилж байна гэж тайлбарлаж байгаа бөгөөд хариуцагч гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүлээгүй, удаа дараа үүргээ гүйцэтгэхийг сануулсан нь Иргэний хуулийн 225 дугаар зүйлийн 225.2-т зааснаар нэмэлт хугацаа тогтоосон байна. Иргэний хуулийн 225 дугаар зүйлийн 225.1-т талуудын аль нэг нь гэрээгээр хүлээсэн үүргээ зөрчсөн бөгөөд үүрэг гүйцэтгэх нэмэлт хугацаа тогтоосон боловч үр дүн гараагүй бол нөгөө тал гэрээнээс татгалзах эрхтэй гэж заасан. Үүний дагуу нэхэмжлэгч Ц.Б- нь хариуцагч Д.Ж-тай байгуулсан гэрээнээс татгалзаж үндсэн зээл болон хүү нэхэмжилж байгаа нь үндэслэлтэй байна.

Нэхэмжлэгч тал хүү 1.960.000 төгрөгийг 2018 оны 06 сарын 12-ноос 2019 оны 05 сарын 09 хүртэл хугацаагаар тооцож  нэхэмжилж байгаа бөгөөд 2019 оны 06 сарын 13-нд 7.000.000 төгрөгийг шилжүүлж зээлийн гэрээг байгуулсан тул 2019 оны 06 сарын 13-ны өдрөөс 2019 оны 05 сарын 09-ний өдөр хүртэл хугацааны хүүг гаргуулж олгох нь зүйтэй. Гэрээгээр сарын 3 хувийн хүү тохиролцсон бөгөөд 2018 оны 06 сарын 13-наас 2019 оны 05 сарын 09-ний өдөр хүртэлх хүү тооцохдоо хариуцагч төлсөн гэж нэхэмжлэгчийн хүлээн зөвшөөрч буй 350.000 төгрөгийг хасч нийт 1.932.000 төгрөгийн хүүг хариуцагч Д.Ж-аас гаргуулж нэхэмжлэгчид олгох нь зүйтэй байна.

Хариуцагч тал банк бус санхүүгийн байгууллага болон барьцаалан зээлдүүлэх байгууллагын эрх хэмжээ, тусгай зөвшөөрөл байхгүй учир нэхэмжлэгч хүүтэй зээл олгох эрхгүй гэж маргаж байгаа боловч нэхэмжлэгчийг орлого олох хэлбэрээр зээлийн үйл ажиллагаа байнга эрхэлдэг гэх баримт хавтаст хэрэгт авагдаагүй, нэхэмжлэгч хариуцагч нарын хооронд Иргэний хуулийн 451 дүгээр зүйлд заасан гэрээний харилцаа үүсээгүй гэж дүгнэлээ.

Хариуцагч Д.Ж-аас зээл 12.400.000 төгрөг /5.400.000+7.000.000/, 7.000.000 төгрөгийн хүү 1.932.000 төгрөг, нийт 14.332.000 төгрөг гаргуулж нэхэмжлэгч Ц.Б-т олгож, нэхэмжлэлийн шаардлагаас 28.000 төгрөгийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэлээ.

 

            Нэхэмжлэлийн шаардлагыг зарим хэсгийг хангаж, үлдсэнийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэж байгаа учир нэхэмжлэгч Ц.Б-ийн улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 229.750 төгрөгийг орон нутгийн орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагч Д.Ж-аас улсын тэмдэгтийн хураамж 229.610 төгрөг гаргуулж нэхэмжлэгч Ц.Б-т олгохоор шийдвэрлэж байна.

 

          Монгол Улсын Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 115 дугаар зүйлийн  115.2.2, 116, 118-р зүйлүүдэд заасныг  удирдлага болгон

 

ТОГТООХ нь:

 

1. Иргэний хуулийн 281 дүгээр зүйлийн 281.1, 282 дугаар зүйлийн 282.3, 225 дугаар зүйлийн 225.1-т заасныг баримтлан хариуцагч Д.Ж-аас зээл 12.400.000 /арван хоёр сая дөрвөн зуу/ төгрөг, хүү 1.932.000 /нэг сая есөн зуун гучин хоёр мянга/ төгрөг, нийт 14.332.000 /арван дөрвөн сая гурван зуун гучин хоёр мянга/ төгрөг гаргуулж нэхэмжлэгч Ц.Б-т олгож, нэхэмжлэлийн шаардлагаас 28.000 /хорин найман мянга/ төгрөгийг хэрэгсэхгүй болгосугай.

2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 57 дугаар зүйлийн 57.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1-д тус тус зааснаар нэхэмжлэгч Ц.Б-ийн улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 229.750 төгрөгийг орон нутгийн орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагч Д.Ж-аас улсын тэмдэгтийн хураамж 229.610 төгрөг гаргуулж нэхэмжлэгч Ц.Б-т олгосугай.

3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 ä¿ãýýð ç¿éëèéí 119.2, 120 дугаар зүйлийн 120.2-ò çààñíààð øèéäâýð òàíèëöóóëàí ñîíñãîìîãö õ¿÷èíòýé áîëîõ áºãººä нэхэмжлэгч, хариуцагч нар нь øèéäâýðèéã гардан авсан өдрөөс хойш 14 õîíîãèéí äîòîð шийдвэр гаргасан шүүхээр дамжуулан Архангай аймгийн Эрүү, Èðãýíèé õýðãèéí äàâæ çààëäàõ øàòíû ø¿¿õýä давж заалдах гомдол гаргах ýðõòýéã дурдсугай.

 

 

 

 

                                        ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                                    Ч.ЖАРГАЛАН