24 оны 0                                                                 Дугаар 24/ШЦТ/18                             сум

сарын -ны өдөр

 

 

 

 

 

МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

аймгийн сум дахь сум дундын шүүхийн шүүгч Ж.Эрдэнэбат даргалж явуулсан эрүүгийн шүүх хуралдаанаар:

             Нарийн бичгийн дарга                           С.Төртулах

             Улсын яллагч                                         А.Энхтуяа

             Шүүгдэгчийн өмгөөлөгч                         С.Сувдаа

                         Шүүгдэгч                                        *******, *******, *******, *******, *******, *******, ******* нарыг оролцуулан тус шүүхийн хуралдааны танхимд нээлттэй хийв.

 

аймгийн сум дахь сум дундын прокурорын газрын Хэрэг бүртгэх, мөрдөн байцаах ажиллагаанд хяналт тавих хяналтын прокурор Г.Тунгалагаас Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24. зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан гэмт хэрэгт яллах дүгнэлт үйлдэн ирүүлсэн *******, *******, *******, *******, *******, *******, ******* нарт холбогдох 219 дугаартай эрүүгийн хэргийг хянан хэлэлцэв.

 

Биеийн байцаалт:

 

            Монгол Улсын иргэн, оны дугаар сарын өдөр аймгийн суманд төрсөн, настай, эрэгтэй, халх, дээд боловсролтой, эдийн засагч мэргэжилтэй, ажилтай, ам бүл 4, эхнэр, 2 хүүхдийн хамт аймгийн сум баг гудамж тоотод оршин суух хаягтай, урьд аймаг дахь сум дундын шүүхийн оны 0 сарын 09-ний өдрийн дугаартай шийтгэх тогтоолоор Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 181 дүгээр зүйлийн 181.2.5-д зааснаар 0 жил сарын хорих ял оногдуулж, оногдуулсан 0 жил сарын хорих ялыг тэнсэж, 1 жилийн хугацаагаар хянан харгалзаж шийдвэрлэсэн, хэрэг хариуцах чадвартай, ухаан бүрэн Цахар овогт Батсүхийн *******, *******.

Монгол Улсын иргэн, оны дүгээр сарын өдөр аймгийн суманд төрсөн, настай, эрэгтэй, халх, бүрэн дунд боловсролтой, мэргэжилгүй, эрхэлсэн тодорхой ажилгүй, ам бүл 5, эхнэр, хүүхдийн хамт аймгийн сум дугаар баг хотхоны тоотод оршин суух хаягтай, урьд аймаг сум дахь Сум дундын шүүхийн 26 оны дугаар сарын 0-ны өдрийн 7тай шийтгэх тогтоолоор Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 5 дугаар зүйлийн 5.2-д зааснаар жил сарын хорих ял оногдуулж, оногдуулсан жил сарын хорих ялыг тэнсэж, 1 жил хянан харгалзаж шийдвэрлэсэн, хэрэг хариуцах чадвартай, ухаан бүрэн Хотон овогт Буянцогийн , /рд:М879/.

Монгол Улсын иргэн, оны дугаар сарын -ний өдөр хотод төрсөн, настай, эрэгтэй, халх, дээд боловсролтой, мэргэжилтэй, эрхэлсэн тодорхой ажилгүй, ам бүл 4, эхнэр, хүүхдийн хамт аймгийн сумын баг, тоотод оршин суух хаягтай, урьд эрүүгийн хариуцлага хүлээж байгаагүй, хэрэг хариуцах чадвартай, Боржигон овгийн Баясгалангийн , /рд: М8977/.

Монгол Улсын иргэн, оны дугаар сарын -ний өдөр аймгийн суманд төрсөн, настай, эрэгтэй, халх, бүрэн дунд боловсролтой, мэргэжилгүй, эрхэлсэн тодорхой ажилгүй, ам бүл 4, эхнэр, 2 хүүхдийн хамт хот дүүрэг дүгээр хороо тоотод оршин суух хаягтай, урьд дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн 28 оны 0 сарын 0-ны өдрийн 55тай шийтгэх тогтоолоор Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 11.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар 450 нэгжтэй тэнцэх хэмжээ буюу 450.000 төгрөгөөр торгох ялаар шийтгэгдсэн, хэрэг хариуцах чадвартай, ухаан бүрэн Өөлд овогт Гомбосүрэнгийн , .

           Монгол Улсын иргэн, оны дугаар сарын -ний өдөр аймгийн суманд төрсөн, настай, эрэгтэй, халх, бүрэн дунд боловсролтой, мэргэжилтэй, эрхэлсэн тодорхой ажилгүй, ам бүл 4, эхнэр, 2 хүүхдийн хамт аймгийн сумын баг, , гудамж тоотод оршин суух хаягтай, урьд эрүүгийн хариуцлага хүлээж байгаагүй, хэрэг хариуцах чадвартай, ухаан бүрэн Дайртан овогт Чойжилсүрэнгийн , Регистрийн дугаар:/рд:РД911/.

          Монгол Улсын иргэн, оны дугаар сарын -ны өдөр аймгийн ******* суманд төрсөн, настай, эрэгтэй, халх, дээд боловсролтой, мэргэжилтэй, эрхэлсэн тодорхой ажилгүй, ам бүл 4, эхнэр, 2 хүүхдийн хамт хот дүүрэг хороо тоотод оршин суух хаягтай, урьд эрүүгийн хариуцлага хүлээж байгаагүй, хэрэг хариуцах чадвартай, ухаан бүрэн Боржигон овогт Наранбаатарын Наранхүү, Регистрийн дугаар:/рд: РЭ9128/.

Монгол Улсын иргэн, оны 0 сарын -ны өдөр аймгийн суманд төрсөн, настай, эрэгтэй, халх, бүрэн дунд боловсролтой, мэргэжилгүй, "Таван толгой түлш" ХХК-д , ам бүл 5, аав, ээж, дүүгийн хамт аймгийн сумын дугаар багт тоотод оршин суух хаягтай, урьд дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн оны дүгээр сарын 09-ний өдрийн 4 дугаартай шийтгэх тогтоолоор эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 11.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар 500 нэгжтэй тэнцэх хэмжээ буюу 500.000 төгрөгөөр торгох ялаар шийтгэгдсэн, хэрэг хариуцах чадвартай, ухаан бүрэн Бөөчүүд овогт Доржсүрэнгийн Буян-Өлзий, Регистрийн дугаар:/

 

          Холбогдсон хэргийн талаар:

          Шүүгдэгч *******, *******, *******, *******, *******, *******, ******* нар нь хууль бусаар ашигт малтмал хайх, ашиглах, олборлох гэмт хэргийг бусадтай урьдчилан үгсэн тохиролцож, бүлэглэн гэм буруугийн санаатай хэлбэрээр өөрийн үйлдлийг хууль бус шинжтэй болохыг ухамсарлаж, түүнийг хүсэж, молдок, цахилгаан үүсгүүрийн мотор зэргийг ашиглан аймгийн сумын Хэрх 4 дүгээр багийн нутаг дэвсгэр “Ноён уул” гэх дархан цаазат газарт 2 оны дугаар сарын -ний өдрийн  19 цагийн орчим нэр бүхий иргэд нь хууль бусаар ашигт малтмалын эрэл хайгуул хийж газрын хэвлийн халдаж 172 төгрөгийн экологи-эдийн засгийн хохирол учруулсан гэмт хэрэгт холбогджээ. /Яллах дүгнэлтэд бичсэнээр/

 

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

 

Нэг: Шүүхийн хэлэлцүүлэгт дараах нотлох баримтуудыг шинжлэн судлав.    

Үүнд:Шүүхийн хэлэлцүүлэгт шүүгдэгч ******* мэдүүлэхдээ: ... оны 6-р сарын -нд эхний мэдүүлгээрээ бид нар нөгөө уул руу очиход , , Наранхүү энэ гурав эхлээд оччихсон байж байгаад араас нь Буян ө-Өлзий, , ******* ингээд бид дөрөв орой нь очоод өдөр нь очоод 1-2 цаг хэртэй болж байсан. Тухайн үе яг уул руугаа очоод байж байтал цагдаа нар ирсэн. Яг бид нарыг байж байтал цагдаа нар ирсэн. Тэгээд таньж мэддэг хүмүүс байна. Бид нар зугтаагаад яах вэ дээ. Ингээд ирэхэд нь нүүр нүүрээрээ хараад байж бай гээд баригдсан. Гэхдээ бид нар ууланд очоод ерөөсөө гаргасан шороо байхгүй, ухсан юм байхгүй. Анхны мэдүүлэг өгөхдөө ямар ч хуулийн мэдэгдэхүүн байхгүй өгсөн. Бид нар гайгүй байлгүй дээ гэж бодсон. Ингээд 5- см шороо гаргасан гээд тэгээд хэн ч тэр нүх рүү ороогүй байж байтал өнөөдөр ийм асуудал үүсээд ингээд олон сар явчхаад энд жоохон харамсалтай л байгаад байна даа. Тэгээд өөр энэнээс цааш өгөх мэдүүлэг байхгүй байна... гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутай гэдгээ хүлээн зөвшөөрч байгаа, зүйл ангийг хүлээн зөвшөөрч байна... гэжээ.

  Шүүхийн хэлэлцүүлэгт шүүгдэгч ******* мэдүүлэхдээ: ...Тухайн үед мөнгө хэрэгтэй болоод уул руу явсан юм. Хүмүүс гарж байна гэж хэлсэн. , Наранхүү, нарын араас нь бид 4 ууланд ирсэн. 1-2 цаг болсон ... гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрч байгаа, зүйл ангийг хүлээн зөвшөөрч байна...гэжээ.

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт шүүгдэгч ******* мэдүүлэхдээ:...2 оны сарын -нд би болон *******, бид нар ууланд очсон. Зорилго нь алт олборлох гэж очсон. энэ аюултай нүх байна гээд байж байсан. Дөнгөж ирээд цагдаад баригдсан. Нүхэн дээр байсан. Зарим нь унтаж байсан. Зүүнхараагаас хүмүүс алт гарч байна гэж яриаг сонсоод явсан ... гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрч байгаа, зүйл ангийг хүлээн зөвшөөрч байна...гэжээ.

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт шүүгдэгч ******* мэдүүлэхдээ:... Миний бие түрүүлж очсон. Очоод мотор асаагаад хоол цай хийж идээд байж байсан. Тэгээд мөрөн ах ирээд -0 минутын дараа цагдаа нар ирсэн. Өөр зүйл байхгүй. Алт гарч байна гэсэн яриаг сонсоод очсон. Би ийнх болохоор газрыг мэдэхгүй болохоор би унтаж байсан. Бид нарыг очиход ухсан нүх байсан. Молдок ашиглаагүй. Утас цэнэглэсэн. Хоол хийсэн. бид хоёр хүнээс мэдээд ирсэн. Хотоос -ны өдөр ирсэн ... гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрч байгаа, зүйл ангийг хүлээн зөвшөөрч байна...гэжээ.

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт шүүгдэгч ******* мэдүүлэхдээ: ..., бид гурав эхэлж уул руу очсон. Тэгээд замаараа хүнтэй таарсан. Тэгээд очиход 2 ухсан нүх байсан. Тэгээд энэ нүх ороход аваартай нүх байна гэж хэлсэн. Тэгээд үлдсэн дөрвөн хүнээ хүлээгээд, утсаа цэнэглээд байж байтал цагдаа нар ирсэн, -4 цагт очсон. Тэр хавьд моторын дуу сонсогдоогүй... гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрч байгаа, зүйл ангийг хүлээн зөвшөөрч байна... гэжээ.

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт шүүгдэгч ******* мэдүүлэхдээ: ... 2 оны -р сарын -ны өдөр бид нар ууланд очсон. Очоод хоол цай идээд байж байтал цагдаа ирсэн. Тэгээд бусад дөрөв араас ирсэн. Өмнө нь тэр нүхийг очиж үзсэн. Хүмүүс наад нүх чинь нурсан гэж хэлж байсан. Мөнгө олох зорилгоор очсон. Нөгөө дөрөв ирэхийг хүлээсэн ... гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрч байгаа, зүйл ангийг хүлээн зөвшөөрч байна...гэжээ.

  Шүүхийн хэлэлцүүлэгт шүүгдэгч ******* мэдүүлэхдээ: ...2 оны -р сарын -ний өдөр ******* ах, ахтай энэ хэдийн араас очсон. Тэгээд очиход гурван ах хоол хийсэн байсан. Тэгээд тэрийг идэж байгаад би хог цэвэрлэж байтал цагдаа нар ирсэн. Хоол хийж байсан. Утсаараа оролдоод байж байсан... гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрч байгаа, зүйл ангийг хүлээн зөвшөөрч байна... гэжээ.

Эрүүгийн 219 тоот хавтаст хэргээс:

Хохирогч, иргэний нэхэмжлэгч мөрдөн байцаалтад мэдүүлэхдээ:... аймгийн сумын байгаль орчны Улсын байцаагчийн гаргасан актаар тогтоогдсон хохирлыг төлүүлэх хүсэлтэй байна гэх мэдүүлэг /1хх-ийн 17-р тал/,

аймгийн сумын Хэрх 4 дүгээр багийн нутаг дэвсгэр “Ноён-Уул”-ын дархан цаазат газарт хийсэн хэргийн газрын үзлэгийн тэмдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлтүүд /1хх-ийн --р тал/

Хэргийн газрын үзлэгээр хураан авсан шар өнгийн гадаргуутай цахилгаан үүсгүүр 1 ширхэг, улаан өнгийн /том/ молдок 1 ширхэг, ногоон өнгийн /жижиг/ молдок 1 ширхэг зэргийг эд мөрийн баримтаар тооцсон мөрдөгчийн  2 оны дугаар сарын өдрийн “Эд мөрийн баримтаар тооцох тухай” тогтоол /1хх-ийн 11-р тал/

Иргэний нэхэмжлэгч А.Цэнд-Аюуш мөрдөн байцаалтад мэдүүлэхдээ: Би аймгийн сумын Хэрх 4 дүгээр багийн нутаг Ноён уулын Дархан цаазат газарт иргэн ******* нарын үйл ажиллагаа явуулсан талбайд мөрдөгчийн тогтоолын дагуу шинжээчээр томилогдон ажиллаж Байгаль орчинд учирсан хохирлын үнэлгээ гаргасан тул тус ажлын хөлс болох 000 000 төгрөгийг Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 9. зүйлийн 1.5 дахь хэсэг, Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн .8 дугаар зүйлийн 2.5 дахь хэсгүүдийг үндэслэн ажлын хөлсийг нэхэмжилж байна. Тухайн мөнгөн дүн нь ажлын зардал биш тарифт ажлын хөлс учраас ямар нэг зардлын задаргаа гэж байхгүй. Тус тариф нь 2 оноос хойш өнөөдрийг хүртэлх хугацаанд хохирлын их бага, хот суурин газраас алслагдсан зайн хол, ойроос хамаарахгүй бүгдэд ижил тэгш зарчмаар тооцож батлагдсан тариф бөгөөд энэ тарифаар манай байгууллага 2 оноос хойш шинжилгээ, судалгааны ажлаа гүйцэтгэж ирсэн. Нэхэмжилж буй ажлын хөлснөөс өөр нэмэлт санал, хүсэлт байхгүй. ...гэх мэдүүлэг /1 хх-ийн -р тал/

Гэрчээр ******* мөрдөн байцаалтад мэдүүлэхдээ: Би 2 оны дугаар сарын -ний үүрээр :00 цагийн орчим аймгийн сумын Хэрх 4 дүгээр багийн нутаг дэвсгэр “Ноён” уулын Улсын тусгай хамгаалалттай газар нутгийн “Таван амт” гэдэг нэртэй ууланд очиж хүмүүсийн орж байсан нүх рүү орох гээд очиход нурчихсан байсан болохоор хажуу талын нүх нь 4 метр орчим ухсан байсан тэр нүх рүү бид нар орж шороо гаргаж байтал цагдаа нар ирсэн. Бид нар мөнгө олох зорилгоор явж байсан. Би тус газар , , , Наранхүү, , Буян-Өлзий нарын хамт ийн приус-0 маркийн тээврийн хэрэгслээр 2 хуваагдаад хүргүүлж очсон. Бид нарын ухаж байсан нүх судалдаа хүрээгүй байсан. Би анх удаа явж үзэж байна. Миний ашиглаж байсан мотор, молдок бүгд миний эзэмшлийнх. Бид нарыг очиход өөр хүмүүс байгаагүй...гэх мэдүүлэг / 1 хх-ийн -р тал/

Гэрчээр ******* мөрдөн байцаалтад мэдүүлэхдээ: Би 2 оны дугаар сарын -ний үүрээр :00 цагийн орчим аймгийн сумын Хэрх 4 дүгээр багийн нутаг дэвсгэр “Ноён” уулын Улсын тусгай хамгаалалттай газар нутгийн “Таван амт” гэдэг нэртэй ууланд очиж хүмүүсийн орж  байсан нүх рүү орох гээд очиход нурчихсан байсан болохоор хажуу талын нүх нь 4 метр орчим ухсан байсан тэр нүх рүү бид нар орж 1 метр орчим ухаад шороо гаргаж байтал цагдаа нар ирсэн. Бид нар мөнгө олох зорилгоор явж байсан. Би тус газар *******, , , Наранхүү, , Буян-Өлзий нарын хамт миний эзэмшлийн 7- УБЯ Улсын дугаартай “Приус-0” маркийн тээврийн хэрэгслээр 2 хуваагдаад хүргүүлж очсон. Би тээврийн хэрэгслээ Тулга гээд найздаа өгч явуулсан. Бид нарын ухаж байсан нүх судалдаа хүрээгүй байсан. Би анх удаа явж үзэж байна. Миний ашиглаж байсан мотор, молдок яг хэний эзэмшлийнх болохыг нь сайн мэдэхгүй байна. Би хотоос ирээд шууд явсан. Бид нарыг очиход өөр хүмүүс байгаагүй...гэх мэдүүлэг /1 хх-ийн 27-р тал /

Гэрчээр ******* мөрдөн байцаалтад мэдүүлэхдээ: Би 2 оны дугаар сарын -ний үүрээр :00 цагийн орчим аймгийн сумын Хэрх 4 дүгээр багийн нутаг дэвсгэр Ноён уулын улсын тусгай хамгаалалттай газар нутгийн “Таван амт” гэдэг нэртэй ууланд очиж хүмүүсийн орж  байсан нүх рүү орох гээд очиход нурчихсан байсан болохоор хажуу талын нүх нь 4 метр орчим ухсан байсан тэр нүх рүү бид нар орж 1 метр орчим ухаад шороо гаргаж байтал цагдаа нар ирсэн. Бид нар мөнгө олох зорилгоор явж байсан. Би тус газар *******, , , Наранхүү, Мөнхбор, Буян-Өлзий нарын хамт ийн эзэмшлийн приус 0 маркийн тээврийн хэрэгслээр хуваагдаад хүргүүлж очсон. Би анх удаа явж үзэж байна. Би той утсаар яриад энд алт гараад байна хүмүүс аваад хүрээд ир гэж хэлсэн. ...гэх мэдүүлэг /1хх-ийн -р тал /

 Гэрчээр ******* мөрдөн байцаалтад мэдүүлэхдээ: Би 2 оны дугаар сарын -ний үүрээр :00 цагийн орчим аймгийн сумын Хэрх 4 дүгээр багийн нутаг дэвсгэр “Ноён” уулын Улсын тусгай хамгаалалттай газар нутгийн “Таван амт” гэдэг нэртэй ууланд очиж хүмүүсийн орж  байсан нүх рүү орох гээд очиход нурчихсан байсан болохоор хажуу талын нүх нь 4 метр орчим ухсан байсан тэр нүх рүү бид нар орж 1 метр орчим ухаад шороо гаргаж байтал цагдаа нар ирсэн. Би тус газар *******, , , Наранхүү, , Буян-Өлзий нарын хамт ийн эзэмшлийн “Приус 0” маркийн тээврийн хэрэгслээр хуваагдаад хүргүүлж очсон. Би анх удаа явж үзэж байна. Бид нарыг очиход өөр хүмүүс байгаагүй. Би ахтай утсаар яриад ажил байхгүй байна гэж хэлэхэд 2 оны дугаар орой хотоос , Буян- Өлзий, Наранхүү нарын хамт ирсэн. ...гэх мэдүүлэг /1хх-ийн -р тал/

Гэрчээр ******* мөрдөн байцаалтад мэдүүлэхдээ: Би 2 оны дугаар сарын -ний үүрээр :00 цагийн орчим аймгийн сумын Хэрх 4 дүгээр багийн нутаг дэвсгэр “Ноён” уулын Улсын тусгай хамгаалалттай газар нутгийн “Таван амт” гэдэг нэртэй ууланд очиж хүмүүсийн орж  байсан нүх рүү орох гээд очиход нурчихсан байсан болохоор хажуу талын нүх нь 4 метр орчим ухсан байсан тэр нүх рүү бид нар орж 1 метр орчим ухаад шороо гаргаж байтал цагдаа нар ирсэн. Би тус газар *******, , , Наранхүү, , Буян-Өлзий нарын хамт ийн эзэмшлийн “Приус 0” маркийн тээврийн хэрэгслээр хуваагдаад хүргүүлж очсон. Би анх удаа явж үзэж байна. Бид нарыг очиход өөр хүмүүс байгаагүй. Над руу ах утсаар яриад ажил байна чи явж үзэх үү гэхээр би тэгье гэж хэлээд 2 оны дугаар орой хотоос , Буян-Өлзий, Наранхүү нарыг хамт ирсэн....гэх мэдүүлэг /1 хх-ийн -р тал/      Гэрчээр ******* мөрдөн байцаалтад мэдүүлэхдээ: Би 2 оны дугаар сарын -ний үүрээр :00 цагийн орчим аймгийн сумын Хэрх 4 дүгээр багийн нутаг дэвсгэр “Ноён” уулын Улсын тусгай хамгаалалттай газар нутгийн “Таван амт” гэдэг нэртэй ууланд очиж хүмүүсийн орж  байсан нүх рүү орох гээд очиход нурчихсан байсан болохоор хажуу талын нүх нь 4 метр орчим ухсан байсан тэр нүх рүү бид нар орж 1 метр орчим ухаад шороо гаргаж байтал цагдаа нар ирсэн. Би тус газар *******, , , , Буян-Өлзий нарын хамт ийн эзэмшлийн “Приус 0” маркийн тээврийн хэрэгслээр хуваагдаад хүргүүлж очсон. Би анх удаа явж үзэж байна. Бид нарыг очиход өөр хүмүүс байгаагүй. Над руу ах утсаар яриад Зүүнхараа руу 1 хоног ажлаар явчхаад ирье гэж хэлэхээр би тэгье гэж хэлээд бид нар 2 оны дугаар сарын өдөр хотоос , нарын хамт ирсэн...гэх мэдүүлэг /1 хх-ийн 7-р тал/

Гэрчээр ******* мөрдөн байцаалтад мэдүүлэхдээ: Би 2 оны дугаар сарын -ний үүрээр :00 цагийн орчим аймгийн сумын Хэрх 4 дүгээр багийн нутаг дэвсгэр “Ноён” уулын Улсын тусгай хамгаалалттай газар нутгийн “Таван амт” гэдэг нэртэй ууланд очиж хүмүүсийн орж байсан нүх рүү орох гээд очиход нурчихсан байсан болохоор хажуу талын нүх нь 4 метр орчим ухсан байсан тэр нүх рүү бид нар орж 1 метр орчим ухаад шороо гаргаж байтал цагдаа нар ирсэн. Би тус газар *******, , , Наранхүү, нарын хамт ийн эзэмшлийн “Приус 0” маркийн тээврийн хэрэгслээр хуваагдаад хүргүүлж очсон. Би анх удаа явж үзэж байна. Бид нарыг очиход өөр хүмүүс байгаагүй. Над руу ах утсаар яриад Зүүнхараа руу 1 хоног ажлаар явчхаад ирье гэж хэлэхээр би тэгье гэж хэлээд бид нар 2 оны дугаар сарын өдөр хотоос , , Наранхүү нарын хамт ирсэн. ...гэх мэдүүлэг / 1 хх-ийн 5-р тал/

“Нуман-Алтай” ХХК-ны шинжээч 2 оны сарын -ний өдрийн 1/64 дугаартай “...тухайн талбайгаас байгаль орчинд учруулсан экологи-эдийн засгийн хохирлын үнэлгээ нь 172 төгрөг болж байна...” гэсэн дүгнэлт /1хх-ийн 42-47-р тал/

аймгийн байгаль орчин, аялал жуулчлалын газрын 2 оны дугаар сарын 11-ний өдрийн -9-/279/ тоот “Газарт учруулсан хохирлыг нөхөн төлүүлэх тухай акт” /1хх-ийн 5-54-р тал/

 “Арвижих эстимейт” ХХК-ны 2 оны сарын -ны өдрийн 1/0 дугаартай эд зүйлийн үнэлгээ 1/хх-ийн 62-р тал/ зэрэг нотлох баримтууд авагджээ.    

Шүүгдэгч нарын хувийн байдлыг тогтоосон баримтууд: Шүүгдэгч нарын Үл хөдлөх хөрөнгийн жагсаалтын лавлагаа, Гэрлэсний бүртгэлийн лавлагаа, ял шийтгэгдсэн эсэх талаарх ял шалгах хуудас, Иргэний үнэмлэхийн лавлагаа зэрэг болно.

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт шинжлэн судалсан дээрх нотлох баримтууд нь тухайн хэрэгт хамааралтай, ач холбогдол бүхий, хуульд заасан үндэслэл, журмын дагуу цуглуулж бэхжүүлсэн, мөрдөн шалгах ажиллагааны явцад Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 16. зүйлд заасан хэргийн талаар нотолбол зохих байдлуудыг хангалттай шалгаж тогтоосон, яллагдагч, гэрч нарыг болон хохирогчийг байцаах мэдүүлэг авахдаа эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд оролцогчийн хуулиар хамгаалагдсан эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг зөрчсөн байдал тогтоогдоогүй байна.

Нэг.Шүүгдэгч *******, *******, *******, *******, *******, *******, ******* нарыг гэм буруутайд тооцох талаар:

Шүүгдэгч *******, *******, *******, *******, *******, *******, ******* нар нь хууль бусаар ашигт малтмал хайх, ашиглах, олборлох гэмт хэргийг урьдчилан үгсэн тохиролцож, бүлэглэн гэм буруугийн санаатай хэлбэрээр өөрийн үйлдлийг хууль бус шинжтэй болохыг ухамсарлаж, түүнийг хүсэж, молдок, цахилгаан үүсгүүрийн мотор зэргийг ашиглан аймгийн сумын Хэрх 4 дүгээр багийн нутаг дэвсгэр “Ноён уул”-ын “Таван амт” гэх дархан цаазат газарт 2 оны дугаар сарын -ний өдрийн 19 цагийн орчим хууль бусаар ашигт малтмалын эрэл хайгуул хийж, газрын хэвлийн халдаж 172 төгрөгийн экологи-эдийн засгийн хохирол учруулсан гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутай болох нь:Хохирогч, иргэний нэхэмжлэгч ийн мөрдөн байцаалтад өгсөн мэдүүлэг /1хх-ийн 17-р тал/, аймгийн сумын Хэрх 4 дүгээр багийн нутаг дэвсгэр “Ноён-Уул”-ын дархан цаазат газарт хийсэн хэргийн газрын үзлэгийн тэмдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлтүүд /1хх-ийн --р тал/, Хэргийн газрын үзлэгээр хураан авсан шар өнгийн гадаргуутай цахилгаан үүсгүүр 1 ширхэг, улаан өнгийн /том/ молдок 1 ширхэг, ногоон өнгийн /жижиг/ молдок 1 ширхэг зэргийг эд мөрийн баримтаар тооцсон мөрдөгчийн  2 оны дугаар сарын өдрийн “Эд мөрийн баримтаар тооцох тухай” тогтоол /1хх-ийн 11-р тал/, Иргэний нэхэмжлэгч мөрдөн байцаалтад өгсөн мэдүүлэг /1 хх-ийн -р тал/, Гэрчээр *******гийн мөрдөн байцаалтад өгсөн мэдүүлэг / 1 хх-ийн -р тал/, Гэрчээр *******ийн мөрдөн байцаалтад өгсөн мэдүүлэг /1 хх-ийн 27-р тал /, Гэрчээр *******ын мөрдөн байцаалтад өгсөн мэдүүлэг /1хх-ийн -р тал /, Гэрчээр *******ын мөрдөн байцаалтад өгсөн мэдүүлэг /1хх-ийн -р тал/, Гэрчээр *******ийн мөрдөн байцаалтад өгсөн мэдүүлэг /1 хх-ийн -р тал/, Гэрчээр *******гийн мөрдөн байцаалтад өгсөн мэдүүлэг /1 хх-ийн 7-р тал/, Гэрчээр *******н мөрдөн байцаалтад өгсөн мэдүүлэг / 1 хх-ийн 5-р тал/, “Нуман-Алтай” ХХК-ны шинжээч 2 оны сарын -ний өдрийн 1/64 дугаартай “...тухайн талбайгаас байгаль орчинд учруулсан экологи-эдийн засгийн хохирлын үнэлгээ нь 172 төгрөг болж байна...” гэсэн дүгнэлт /1хх-ийн 42-47-р тал/, аймгийн байгаль орчин, аялал жуулчлалын газрын 2 оны дугаар сарын 11-ний өдрийн -9-/279/ тоот “Газарт учруулсан хохирлыг нөхөн төлүүлэх тухай акт” /1хх-ийн 5-54-р тал/,  “Арвижих эстимейт” ХХК-ны 2 оны сарын -ны өдрийн 1/0 дугаартай эд зүйлийн үнэлгээ 1/хх-ийн 62-р тал/ зэрэг нотлох баримтууд болон тухайн хэрэгт хамааралтай, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан үндэслэл журмын дагуу цугларсан нотлох баримтуудаар нотлогдож байна гэж шүүх дүгнэв.    

            Тиймээс аймгийн сум дахь сум дундын прокурорын газрын хяналтын прокуророос шүүгдэгч *******, *******, *******, *******, *******, *******, ******* нарыг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24. зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн хуулийн зүйчлэл тохирсон байна.

            Иймд шүүгдэгч *******, *******, *******, *******, *******, *******, ******* нарыг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24. зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар “Хууль бусаар ашигт малтмалын эрэл хайгуул хийж, газрын хэвлийн халдсан” гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцох хууль зүйн үндэслэлтэй байна гэж шүүх үзлээ.

Хоёр. Хохирол төлбөрийн талаар: Байгаль орчинд учирсан хохирлын үнэлгээг “Нуман-Алтай” ХХК-ны шинжээч 2 оны сарын -ний өдрийн 1/64 дугаартай дүгнэлтээр 1.1м2 талбай бүхий 5.2 метрийн гүнтэй ухаж нүх үүссэн талбайн байгаль орчинд учруулсан экологи-эдийн засгийн хохирлын үнэлгээ нь 172 төгрөг ба байгаль орчныг хамгаалах тухай хуулийн 49 дүгээр зүйлийн 4.5 дахь хэсэгт “газарт учирсан хохирлыг тухайн ангиллын газрын экологи-эдийн засгийн үнэлгээг дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээгээр” нэмэгдүүлэн тооцож 411666 төгрөгийн хохирол учирсан ба шүүгдэгч нараас 2 оны дугаар сарын 0-ны өдөр төрийн сангийн 00955 дугаарын дансанд 411666 төгрөгийг тушааж /хх-2-ын 16-р тал/ хохирлыг барагдуулсан байна. Иймд шүүгдэгч *******, *******, *******, *******, *******, *******, ******* нар бусдад төлөх төлбөргүй байна гэж үзлээ.

Харин иргэний нэхэмжлэгч шүүгдэгч нараас “Байгаль орчинд учирсан хохирлын үнэлгээ” гаргасан ажлын хөлс болох 000000 төгрөгийг  гаргуулахаар нэхэмжилж, нотлох баримтаар нэхэмжлэх, хохирлын үнэлгээний баримтуудыг хавсаргасан /1хх-н 2, 42-51-р тал/ бөгөөд Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 11.4 дугаар зүйлийн 1.1 дахь хэсэгт заасныг баримтлан шүүгдэгч *******, *******, *******, *******, *******, *******, ******* нараас Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардал болох 000000 төгрөгийг хувь тэнцүү гаргуулж иргэний нэхэмжлэгч “Нуман Алтай” ХХК-н захирал хотын Баянзүрх дүүргийн 18-р хороо 11-26 тоотод оршин суух Хоо Дархад овогт Алгаагийн Цэнд-Аюуш олгох нь зүйтэй байна.

Гурав.Шүүгдэгч *******, *******, *******, *******, *******, *******, ******* нарт оногдуулах эрүүгийн хариуцлагын талаар:    

         Шүүгдэгч *******, *******, *******, *******, *******, *******, ******* нар нь аймгийн сумын 4 дүгээр баг “Ноён-Уул”-ын “Таван амт” гэх дархан цаазат газарт 2 оны сарын -ний өдрийн 19 цагийн орчим хууль бусаар ашигт малтмалын эрэл хайгуул хийж, газрын хэвлийд халдаж 172 төгрөгийн экологи эдийн засгийн хохирол учруулсан гэмт хэргийг үйлдсэн гэм буруутай болох нь нотлогдон тогтоогдсон тул шүүгдэгч нарт Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.1 дүгээр зүйлд заасныг баримтлан эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх нь зүйтэй байна.

Шүүгдэгч *******, *******, *******, *******, *******, *******, ******* нар нь анх удаа гэмт хэрэг үйлдсэн, хууль бусаар ашигт малтмал олборлох гэмт хэргийн улмаас учруулсан хохирлоо төлж барагдуулсныг Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.5 зүйлийн 1.1, 1.2-т заасан хөнгөрүүлэх нөхцөл байдалд тооцсон бөгөөд хуульд заасан хүндрүүлэх нөхцөл байдал тогтоогдоогүй болно.

Иймд шүүгдэгч *******, *******, *******, *******, *******, *******, ******* нарт эрүүгийн хариуцлага буюу ял шийтгэхдээ Эрүүгийн хуулийн хууль ёсны, шударга ёсны, гэм буруугийн зарчмыг баримтлан гэмт хэрэг үйлдсэн нөхцөл байдал, шүүгдэгчийн хувийн байдал, өөрсдийн хийсэн гэмт хэргийн хор уршгийг ойлгон ухамсарлаж, гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрч байгаа, хохирол төлсөн зэргийг харгалзан шүүгчийн дотоод итгэлээр хэргийн бодит байдлыг тал бүрээс нь дүгнэж, Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.1 дугаар зүйлийн 1-д заасныг журамлан, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24. зүйлийн 1 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч *******, *******, *******, *******, *******, *******, ******* нарт хорих ялыг оногдуулахгүйгээр /нэг/ жилийн хугацаагаар тус тус тэнсэж, тэнссэн хугацаанд Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7. дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.5-д заасан “оршин суух газар, ажил, сургуулиа өөрчлөх, зорчин явахдаа хяналт тавьж байгаа байгууллагадаа урьдчилан мэдэгдэх үүрэг хүлээлгэх”, Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7. дугаар зүйлийн дахь хэсгийн .4-д заасан “ашигт малтмал эрж хайх, олборлохтой холбоотой үйл ажиллагаа явуулахыг хориглох” албадлагын арга хэмжээ авах нь зүйтэй байна гэж шүүх үзлээ.

Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.5 зүйлийн 4 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч *******, *******, *******, *******, *******, *******, ******* нарын гэмт хэрэг үйлдэх үедээ ашигласан, цахилгаан үүсгүүр 1 ширхэг 280000 төгрөгийн, улаан өнгийн молдок /том/ 1 ширхэг 1000 төгрөгийн, ногоон өнгийн молдок /жижиг/ 1 ширхэг 60000 төгрөгийн үнэлгээ бүхий эд зүйлсийг хураан авч Улсын орлогод оруулахаар шийдвэрлэв.

Шүүгдэгч *******, *******, *******, *******, *******, *******, ******* нар нь энэ хэргийн улмаас цагдан хоригдсон хоноггүй, бусдад төлөх төлбөргүй, битүүмжлэгдсэн эд хөрөнгөгүй, шүүхэд шилжиж ирсэн иргэний бичиг баримтгүй, хилийн хориг тавигдаагүй болохыг тус тус дурдах нь зүйтэй байна.

Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн . дүгээр зүйл, .1 дүгээр зүйл, . зүйл, .6 дугаар зүйл, . зүйл, .8  дугаар зүйл, . дугаар зүйл, .1 дугаар зүйл, 8.1 дүгээр зүйлийн 1-д заасныг удирдлага болгон

ТОГТООХ нь:

1.Шүүгдэгч Цахар овгийн Батсүхийн *******ийг Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн .1 дүгээр зүйлийн 1,, . зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг журамлан, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24. зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан “Бүлэглэж, тусгай зөвшөөрөлгүйгээр ашигт малтмалын эрэл хайгуул явуулж, хууль бусаар газрын хэвлийд халдсан” гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд, шүүгдэгч Хотон овгийн Буянцогийн ийг Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн .1 дүгээр зүйлийн 1,, . зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг журамлан, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24. зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан “Бүлэглэж, тусгай зөвшөөрөлгүйгээр ашигт малтмалын эрэл хайгуул явуулж, хууль бусаар газрын хэвлийд халдсан” гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд, шүүгдэгч Боржигон овгийн Баясгалангийн ыг Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн .1 дүгээр зүйлийн 1,, . зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг журамлан, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24. зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан “Бүлэглэж, тусгай зөвшөөрөлгүйгээр ашигт малтмалын эрэл хайгуул явуулж, хууль бусаар газрын хэвлийд халдсан” гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд, шүүгдэгч Өөлд овгийн Гомбосүрэнгийн ыг Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн .1 дүгээр зүйлийн 1,, . зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг журамлан, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24. зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан “Бүлэглэж, тусгай зөвшөөрөлгүйгээр ашигт малтмалын эрэл хайгуул явуулж, хууль бусаар газрын хэвлийд халдсан” гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд, шүүгдэгч Дайртан овгийн Чойжилсүрэнгийн ийг Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн .1 дүгээр зүйлийн 1,, . зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг журамлан, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24. зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан “Бүлэглэж, тусгай зөвшөөрөлгүйгээр ашигт малтмалын эрэл хайгуул явуулж, хууль бусаар газрын хэвлийд халдсан” гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд, шүүгдэгч Боржигон овгийн Наранбаатарын Наранхүүг Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн .1 дүгээр зүйлийн 1,, . зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг журамлан, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24. зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан “Бүлэглэж, тусгай зөвшөөрөлгүйгээр ашигт малтмалын эрэл хайгуул явуулж, хууль бусаар газрын хэвлийд халдсан” гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд, шүүгдэгч Бөөчүүд овгийн Доржсүрэнгийн Буян-Өлзийг Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн .1 дүгээр зүйлийн 1,, . зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг журамлан, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24. зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан “Бүлэглэж, тусгай зөвшөөрөлгүйгээр ашигт малтмалын эрэл хайгуул явуулж, хууль бусаар газрын хэвлийд халдсан” гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тус тус тооцсугай.

2.Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн .1 дүгээр зүйлийн 1,, . зүйлийн 1 дэх хэсэг, 7.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг журамлан, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24. зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч *******, *******, *******, *******, *******, *******, ******* нарт тус бүрд хорих ялыг оногдуулахгүйгээр /нэг/ жилийн хугацаагаар тэнсэж, тэнссэн хугацаанд Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7. дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.5-д заасан “оршин суух газар, ажил, сургуулиа өөрчлөх, зорчин явахдаа хяналт тавьж байгаа байгууллагадаа урьдчилан мэдэгдэх үүрэг хүлээлгэх” Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7. дугаар зүйлийн дахь хэсгийн .4-д заасан “ашигт малтмал эрж хайх, олборлохтой холбоотой үйл ажиллагаа явуулахыг хориглох” албадлагын арга хэмжээ тус тус авсугай.

.Энэ хэрэгт *******, *******, *******, *******, *******, *******, ******* нар нь цагдан хоригдсон хоноггүй, бусдад төлөх төлбөргүй, хилийн хориг тавигдаагүй, битүүмжилсэн зүйлгүй болохыг тус тус дурдсугай.

4.Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.1 дүгээр зүйлийн 5 дахь хэсэгт зааснаар *******, *******, *******, *******, *******, *******, ******* нар тэнссэн хугацаанд энэ хуулийн тусгай ангид заасан санаатай гэмт хэрэг үйлдсэн бол шүүх тэнссэн шийдвэрийг хүчингүй болгож, энэ хуулийн 6.8, 6.9 дүгээр зүйлд заасан журмаар ял оногдуулахыг анхааруулсугай.

5. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 11.4 дугаар зүйлийн 1.1 дахь хэсэгт заасныг баримтлан шүүгдэгч *******, *******, *******, *******, *******, *******, ******* нараас Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардал болох 000000 төгрөгийг хувь тэнцүү гаргуулж иргэний нэхэмжлэгч “Нуман Алтай” ХХК-н захирал хотын Баянзүрх дүүргийн 18-р хороо 11-26 тоотод оршин суух Хоо Дархад овогт Алгаагийн Цэнд-Аюуш олгосугай.

6.Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.5 дугаар зүйлийн 1, дах хэсэгт зааснаар энэ хэрэгт 2 оны дугаар сарын өдрийн “Эд мөрийн баримтаар тооцох тухай” мөрдөгчийн тогтоолоор хураан авсан шүүгдэгч *******, *******, *******, *******, *******, *******, ******* нарын гэмт хэрэг үйлдэх үедээ ашигласан, цахилгаан үүсгүүр 1 ширхэг 280000 төгрөгийн, улаан өнгийн молдок /том/ 1 ширхэг 1000 төгрөгийн, ногоон өнгийн молдок /жижиг/ 1 ширхэг 60000 төгрөгийн үнэлгээ бүхий эд зүйлсийг хураан авч Улсын орлого болгох буюу үнийн дүнг Байгаль орчин уур амьсгалын сангийн Төрийн сан банкны 09000 тоот дансанд шилжүүлэхээр аймгийн сумын Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллагад хүргүүлсүгэй.

7.Шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болтол *******, *******, *******, *******, *******, *******, ******* нарт авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үлдээсүгэй.

8.Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн . дугаар зүйлийн 4-д зааснаар шүүхийн шийтгэх тогтоол нь уншин сонсгосноор хүчинтэй болохыг дурдсугай.

 

9.Шийтгэх тогтоолыг эс зөвшөөрвөл шүүгдэгч, түүний хууль ёсны төлөөлөгч, хохирогч, түүний хууль ёсны төлөөлөгч, тэдгээрийн өмгөөлөгч нар тогтоолыг гардан авснаас хойш, эсхүл энэ хуульд заасны дагуу хүргүүлснээс хойш хоногийн дотор аймгийн эрүү, иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гаргах давж заалдах гомдлоо шийдвэр гаргасан анхан шатны шүүхэд бичгээр гаргах, Улсын яллагч, дээд шатны прокурор эсэргүүцэл бичих эрхтэй.

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                Ж.ЭРДЭНЭБАТ