2024         04          16                                         001/ХТ2024/00073

 

                                                                                   Б.Огийн нэхэмжлэлтэй

 иргэний хэргийн тухай

 

 

Монгол Улсын дээд шүүхийн шүүгч, танхимын тэргүүн Г.Алтанчимэг даргалж, шүүгч Н.Батзориг, Н.Батчимэг, Н.Баярмаа, Д.Цолмон нарын бүрэлдэхүүнтэй, тус шүүхийн танхимд хийсэн хяналтын шатны иргэний хэргийн шүүх хуралдаанаар,

Сүхбаатар дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн

2023 оны 11 дүгээр сарын 01-ний өдрийн 181/ШШ2023/03471 дүгээр шийдвэр,

Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн

2024 оны 02 дугаар сарын 05-ны өдрийн 210/МА2024/00288 дугаар магадлалтай,

Б.Огийн нэхэмжлэлтэй

“Э М” ХХК-д холбогдох

Ажилд эгүүлэн тогтоолгох, ажилгүй байсан хугацааны цалинтай тэнцэх олговор 32,188,774 төгрөг гаргуулах, нийгмийн болон эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлж, баталгаажилт хийлгэхийг даалгах тухай нэхэмжлэлтэй иргэний хэргийг

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч О.Цолмонгийн хяналтын журмаар гаргасан гомдлоор шүүгч Н.Баярмаагийн илтгэснээр хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч О.Ц, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Б.Э, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Х.Ш, Ө.У, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Б.Намсрай нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

1. Нэхэмжлэгч Б.Огаас хариуцагч “Э М” ХХК-д холбогдуулан ажилд эгүүлэн тогтоолгох, ажилгүй байсан хугацааны цалинтай тэнцэх олговор гаргуулах, нийгмийн болон эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлж, баталгаажилт хийлгэхийг даалгах тухай нэхэмжлэлийн шаардлага гаргасныг хариуцагч эс зөвшөөрч, маргажээ.

2. Сүхбаатар дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2023 оны 11 дүгээр сарын 01-ний өдрийн 181/ШШ2023/03471 дүгээр шийдвэрээр: Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 158 дугаар зүйлийн 158.2.2, 127 дугаар зүйлийн 127.1-д заасныг баримтлан “Э М” ХХК-д холбогдох ажилд эгүүлэн тогтоолгох, ажилгүй байсан хугацааны цалин 32,188,774 төгрөгийг гаргуулж, нийгмийн болон эрүүл мэндийн дэвтэрт нөхөн бичилт хийлгэхийг даалгах нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож,

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1, 60 дугаар зүйлийн 60.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.1.5-д зааснаар нэхэмжлэгч улсын тэмдэгтийн хураамжаас чөлөөлөгдсөнийг дурдаж шийдвэрлэжээ.

3. Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2024 оны 02 дугаар сарын 05-ны өдрийн 210/МА2024/00288 дугаар магадлалаар: Сүхбаатар дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2023 оны 11 дүгээр сарын 01-ний өдрийн 181/ШШ2023/03471 дугаар шийдвэрийг хэвээр үлдээж, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн гаргасан давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхиж, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.1.5-д зааснаар нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэл улсын тэмдэгтийн хураамжаас чөлөөлөгдсөн болохыг дурдаж шийдвэрлэжээ.

4. Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч О.Ц хяналтын журмаар гаргасан гомдолдоо:Сүхбаатар дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхэд иргэн Б.Огийн нэхэмжлэлтэй, “Э М” ХХК-д холбогдох “Э М” ХХК-ийн гүйцэтгэх захирлын 2023 оны 01 сарын 31-ний өдрийн Б/06 тоот тушаалыг хүчингүй болгон, урьд эрхэлж байсан ажилд эргүүлэн тогтоож, ажилгүй байсан хугацааны цалин хөлсийг гаргуулан, холбогдох шимтгэл татварыг нөхөн төлүүлэх щаардлага бүхий иргэний хэрэг хянан шийдвэрлэгдэж, тус шүүхийн 2023 оны 11 дүгээр сарын 01-ний өдрийн 181/ШШ2023/03471 дүгээр бүхий шийдвэр гарсан болно.

Тус шийдвэрт давж заалдах журмаар гаргасан гомдлыг Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүх хянаж, тус шүүхийн 2024 оны 02 сарын 05-ны өдрийн 210/МА2024/00288 дугаар бүхий магадлал гарсан.

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч О.Цминий бие Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2024 оны 02 сарын 05-ны өдрийн 210/МА2024/00288 дугаар бүхий магадлалыг эс зөвшөөрч, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 167 дугаар зүйлийн 167.5 дахь хэсэгт заасан бүрэн эрхийнхээ хүрээнд дээрх магадлалд дараах үндэслэлээр хяналтын жүрмаар гомдол гаргаж байна. Үүнд:

Анхан болон давж заалдах шатны шүүх хуулийг Улсын дээд шүүхийн тогтоол, тайлбараас өөрөөр хэрэглэсэн, Хөдөлмөрийн тухай хууль хэрэглээг тогтооход зарчмын хувьд ач холбогдолтой үйл баримтад дүгнэлт өгч чадаагүйгээс шийдвэр, магадлал хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий байх хуулийн шаардлагыг хангаж чадаагүй гэж үзэж байна.

Нэг. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 172 дугаар зүйлийн 172.2.3-т заасан үндэслэл буюу хуулийг Улсын дээд шүүхийн тогтоол, тайлбараас өөрөөр хэрэглэсэн үндэслэлийн тухайд:

Улсын дээд шүүхийн 2006 оны 33 дугаар тогтоолд “Хөдөлмөрийн гэрээг ажил олгогчийн санаачилгаар цуцлахдаа хуульд 40.1, Хөдөлмөрийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын 80.1-т заасан үндэслэлийн аль нэгийг заавал баримталсан байвал зохино” гэсэн байдаг. Өөрөөр хэлбэл ажил олгогчийн санаачлагаар хөдөлмөрийн харилцааг дуусгавар болгох үндэслэлээ бичгээр гаргаж өгөх үүргээ биелүүлэхийн зэрэгцээ Хөдөлмөрийн тухай хуулийн аль зүйл, заалтын ямар үндэслэлээр дуусгавар болгож байгаагаа тодорхой тусгасан байхыг хуулийн зохицуулалт шаардаж байгаа. Энэ нь ажилтан өөрийн субьектив эрхийг нь ямар үндэслэлээр хөндөгдөж байгаа, түүнд тохирох тайлбар, мэдээллээ гарган өгч өөрийн эрх ашгаа хамгаалах боломжийг хангах зохицуулалт юм.

Гэтэл анхан шатны шүүхээс "2022 оны 12 дугаар сарын 30-ны өдрийн мэдэгдлийг нэхэмжлэгч хүлээн авсан болох нь гарын үсэг болон түүнийг хүлээн авсан тухай нэхэмжлэгч маргаагүй. Мэдэгдэх гэдэг нь Улсын дээд шүүхийн 33 дугаар тогтоолоор хөдөлмөрийн гэрээг өөрийн санаачлагаар цуцлах тухайгаа ажил олгогч ажилтанд бичгийн хэлбэрээр мэдэгдэж, гарын үсэг зуруулж баталгаажуулна гэж тайлбарласан, ...мэдэгдэл агуулгын хувьд нийцээгүй ч нэгэнт захиргаа өөрийн санаачлагаар гэрээ цуцлах гэж байгаагаа хуульд заасан хугацааны өмнө хэлбэрийн хувьд бичгээр мэдэгдсэн байхад хангалттай. Давж заалдах шатны шүүхийн магадлалд "Иргэний хуулийн 44.1 дэх хэсэгт "Тодорхойгүй байгаа ямар нэгэн үйл явдал бий болсон нөхцөлд хэлцлийг хэрэгжүүлэх, эсхүл хэлцлийг дуусгавар болгохоор тохиролцож хийсэн хэлцлийг болзол тавьж хийсэн хэлцэл гэнэ” гэж заасан. Энэ хэлцлийн гол нөхцөл болох тодорхойгүй байгаа ямар нэгэн үйл явдал нь хэлцэл хийгч талын хүсэл зоригоос хамаагүй бий болохыг шаардах ба ийм тохиолдолд болзол тавьсан хэлцэл хийгдсэн гэж үзнэ. Иймд мэдэгдэлд заасан үйл явдал бий болсон нөхцөлд хөдөлмөр эрхлэлтийн харилцааг дуусгавар болгох хүсэл зоригийг илэрхийлсэн гэж үзэхгүй. “Э М” ХХК-ийн захирлын 2022.12.28-ны өдрийн А/144 дугаар тушаалаар компанийн бүтэц, зохион байгуулалт, орон тоог батласнаар нэхэмжлэгчийн ажлын байр хасагдаж хөдөлмөр эрхлэлтийн харилцааг дуусгавар болгох хуульд заасан болон гэрээгээр тохиролцсон үндэслэл бий болсон тул уг харилцааг дуусгавар болгох тухай ажил олгогчийн мэдэгдэл агуулга, хэлбэрийн хувьд Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 80.4 дэх хэсэгт нийцнэ" гэж дүгнэсэн.

Хөдөлмөр эрхлэлтийн харилцаа нь Монгол Улсын Үндсэн хуулиар олгогдсон хүний хөдөлмөрлөх үндсэн эрхтэй холбоотой нарийн төвөгтэй харилцаа бөгөөд нэг талдаа ажилтан нөгөө талдаа ажил олгогч болох давуу эрх бүхий этгээд байгаа учраас ажил олгогчийн зүгээс хүний хөдөлмөрлөх эрхийг зөрчихтэй холбоотой аливаа шийдвэрийг гаргах процессыг Хөдөлмөрийн тухай хуульд нарийн зохицуулж өгч, уг процессын чиг үүргээ хангах нь ажилтан өөрийн субьектив эрхээ хөдөлмөр эрхлэлтийн харилцааны үе шат бүр дээр хэрхэн хамгаалах боломж бололцоог олгохтой холбоотой асуудал юм.

Гэтэл дээр дурдсанчлан шүүх зөвхөн Улсын дээд шүүхийн 33 дугаар тогтоолын мэдэгдлийг бичгийн хэлбэрээр гаргана гэдэг хэлбэрийн шаардлагыг нь баримтлаад тус тогтоолын 15 дахь заалтад тусгагдсан хөдөлмөр эрхлэлтийн харилцааг ажил олгогчийн санаачлагаар цуцлахдаа Хөдөлмөрийн тухай хуульд дурдсан аль нэг заалтыг баримтална гэж хуулийг тайлбарласан нь хөдөлмөр эрхлэлтийн харилцааг цуцлахтай холбоотой мэдэгдлийг хүргүүлэхдээ ч аль нэг заалтыг баримталж түүнээс шалтгаалж тухайн 30 хоногийн хугацаанд ажилтан субьектив эрхээ хамгаалах боломжийг олгох ёстой гэдэг хууль хэрэглээний үндсэн зорилгыг алдагдуулсан байдлаар Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 80.4 дэх заалтыг Улсын дээд шүүхийн 33 дугаар тогтоолоос зөрүүтэй хэрэглэж тайлбарласан нь шүүхийн шийдвэр хууль ёсны бөгөөд үндэслэлтэй байх шаардлагыг зөрчсөн байна.

Хоёр. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 172 дугаар зүйлийн 172.2.4-т заасан ундэслэл буюу хууль хэрэглээг тогтооход зарчмын хувьд нийтлэг ач холбогдолтой үндэслэлийн тухайд:

Хөдөлмөрийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулга нь 2022 оны 01 сарын 01-ний өдрөөс хэрэгжиж эхэлсэн бөгөөд энэхүү хуулийн нэг шинэлэг зохицуулалт нь тус хуулийн 81 дүгээр зүйлд заасан “Бөөнөөр халах үеийн зохицуулалт” юм.

Энэхүү зохицуулалтаар бөөнөөр халах үеийн процессын нарийн зохицуулалтыг хийсэн байдаг. Гэтэл анхан шатны шүүхийн шийдвэрт бөөнөөр халах үеийн үйл явцтай холбогдуулан ажил олгогчийн зүгээс хэлэлцээр хийгээгүй асуудал дээр хууль зүйн дүгнэлт өгөөгүй, харин давж заалдах шатны шүүхээс магадлалдаа "....Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 81.3 дахь хэсэгт заасан асуудлыг ажил олгогч болон ажилтны төлөөлөгчид хэлэлцэхээр заасан ба тухайн асуудлыг хэлэлцээгүй нь талуудын хооронд  үүссэн хөдөлмөрийн маргааныг шийдвэрлэхэд хамаарахгүй тул ... “ гэж дүгнэсэн нь Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 81 дэх заалтын хууль хэрэглээний ач холбогдлыг алдагдуулсан нөхцөл байдал болж байна. Учир нь  Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 81.3-т "Бөөнөөр халах асуудлаар хийх хэлэлцээгээр ажил олгогч болон ажилтны төлөөлөгчид халагдах ажилтны тоог багасгах; тухайн аж ахуйн нэгж, байгууллагад байгаа сул орон тоонд ажилтныг шилжүүлэх; ажлын байр шинээр бий болгох, орон тоо нэмэгдэхэд эхний ээлжид авч ажиллуулах; ажилтныг мэргэшүүлэх, өөр мэргэжлээр сургах; хөдөлмөр эрхлэлтийн харилцаа дуусгавар болгосны тэтгэмжийн хэмжээ зэрэг асуудлыг хэлэлцэнэ" маш тодорхой чиг үүргийг ажил олгогчид олгосон байгаа. Гэтэл энэ чиг үүргээ хэрэгжүүлээгүй болохыг шүүх хүлээн зөвшөөрсөн атлаа энэ үйл явдал нь  хөдөлмөрийн эрхийн маргааныг шийдвэрлэхэд хамаарахгүй...” гэж дүгнэсэн нь хууль зүйн үндэслэлгүй юм.

Учир нь Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.16 дахь заалтад "хөдөлмөрийн эрхийн маргаан" гэж хөдөлмөрийн хууль тогтоомж, бүх төрлийн хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээр, хөдөлмөрийн гэрээ, хөдөлмөрийн дотоод хэм хэмжээг хэрэгжүүлэх, эсхүл эдгээр хэм хэмжээг тайлбарлахтай холбоотойгоор талуудын хооронд үүссэн саналын зөрүүг ойлгоно гэсэн байдаг. Энэ нь Хөдөлмөрийн тухай хууль зөрчиж гаргасан түүнийг хэрэгжүүлээгүй үйл явдал нь хөдөлмөрийн эрхийн маргаан болно гэдгийг маш тодорхой тусгасан атал давж заалдах шатны шүүхээс хууль хэрэглээний хувьд маш буруу жишиг болох дүгнэлт гаргаж байна гэж үзэж байна.

Мөн дээрээс нь Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 81 дүгээр зүйлийн 81.5-т “...Ажил олгогч бөөнөөр халснаас хойш нэг жилийн дотор шинээр бий болсон, эсхүл нэмэгдсэн ажлын байранд энэ хуулийн 81.1-д заасан үндэслэлээр хөдөлмөр эрхлэлтийн харилцаа нь цуцлагдсан хүн түхайн ажлын байранд тавигдах шаардлагыг хангасан тохиолдолд түүний хүсэлтээр эхний ээлжид авч ажиллуулна...” гэсэн заалтын хэрэгжилтийг анхан шатны шүүх болон давж заалдах шатны шүүхээс ажилтны хүсэл зоригоос шалтгаална. Энэ хүсэл зоригоо илэрхийлээгүй байна гэдгээр дүгнэсэн байдаг. Гэтэл ажилтан бол миний ажлын байрны чиг үүрэг өөрчлөгдөөгүй хэвээр байгаа, мөн ижил төрлийн ажлын байрууд байна гэдгийгээ удаа дараа илэрхийлсээр байгаа мөн үүнийг гомдол нэхэмжлэл гаргах замаар илэрхийлсээр байгаа нь баримтуудаар тогтоогдсоор атал үнэлэлт дүгнэлт өгөлгүйгээр сонгон шалгаруулалтанд ороогүй нь тухайн ажлын байрыг санал болгосон ажил олгогчийн саналаас татгалзсан байна гэдэг байдлаар дүгнэж байгаа нь Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 81.5 дахь заалтын хууль хэрэглээг ач холбогдлыг нь алдагдуулж байгаа үйл баримт байна.

Тус заалтын дагуу ажил олгогч бөөнөөр халсан бол тухайн ажилтнууддаа шаардлага хангахуйц ажлын байрууд бий болсныг мэдэгдэх бөгөөд түүн дээр ажилтан хүсэлтээ илэрхийлж орох боломжоор хангах процессын зохицуулалт хууль тогтоомжид орсон. Өөрөөр хэлбэл шаардлага хангасан гэдэг тухайн ажлын байрны тодорхойлолтод тусгагдсан ажлын шаардлагыг хангасан эсэхийг дүгнэх асуудал атал өөр бусад этгээдүүдтэй өрсөлдүүлэх замаар сонгон шалгаруулалт явуулах ёстой гэсэн зохицуулалт байхгүй болох нь тодорхой харагддаг. Ажилтны нэг талын хүсэл зорилго байх ёстой юм шиг шүүх дүгнэсэн нь тухайн хуулийн заалтыг хэрэглээнд буруу жишгийг бий болгож байна. Өөрөөр хэлбэл тухайн ажлын байрыг шинээр бий болгох асуудлыг ажил олгогч л өөрөө шийднэ тиймээс тухайн ажилтанд мэдээлэл, санал авах чиг үүргийг ажил олгогч хэрэгжүүлэх ёстой атал энэ нь ажилтны чиг үүрэг, үүнийг ажилтан өөрөө нотлох ёстой байсан мэт дүгнэсэн нь хуульзүйн үндэслэлгүй юм.

Дээр дурдсан үндэслэл нэг бүрийг хянан үзэж, Хөдөлмөрийн тухай хуулийг тайлбарласан Улсын дээд шүүхийн 33 дугаар тогтоолын 15 дахь заалтыг буруу тайлбарлаж хэрэглэсэн, Хөдөлмөрийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгад шинээр орж ирсэн бөөнөөр халах үеийн зохицуулалтыг хэрэгжүүлээгүй ажилтны хөдөлмөрлөх эрхийг зөрчсөн үйлдэл болохыг тодорхойлох хууль хэрэглээний жишиг тогтоох ач холбогдол бүхий зохих зөв дүгнэлтийг хийж өгөхийг хүсье.

Иймд Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 176 дугаар зүйлийн 176.2.3 дахь хэсэгт заасны дагуу Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2024 оны 02 сарын 05-ны өдрийн 210/МА2024/00288 дугаар бүхий магадлалыг бүхэлд нь хүчингүй болгож, Сүхбаатар дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2023 оны 11 сарын 01-ний өдрийн 181/ШШ2023/03471 дугаар бүхий шийдвэрийг өөрчлөн, нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хангаж өгнө үү гэжээ.

5. Улсын дээд шүүхийн Иргэний хэргийн танхимын 2024 оны 04 дүгээр сарын 04-ний өдрийн нийт шүүгчийн хуралдааны 001/ШХТ2024/00391 дүгээр тогтоолоор нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч О.Цийн хяналтын журмаар гаргасан гомдлыг хэлэлцээд Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 172 дугаар зүйлийн 172.2.1, 172.2.2-т заасан үндэслэлээр хэргийг шүүх хуралдаанаар хэлэлцүүлэхээр тогтов.

ХЯНАВАЛ:

6. Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч О.Цийн хяналтын журмаар гаргасан гомдлын заримыг хангах үндэстэй байна.

7. Нэхэмжлэгч Б.О хариуцагч “Э М” ХХК-д холбогдуулан ажилд эгүүлэн тогтоолгох, ажилгүй байсан хугацааны цалин хөлстэй тэнцэх олговор гаргуулах, нийгмийн болон эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлүүлэх, холбогдох бичилт хийж баталгаажуулахыг даалгах тухай нэхэмжлэлийн шаардлага гаргаж, үндэслэлээ “...Компанийн бүтэц орон тоо шинэчлэгдэн батлагдсантай холбоотой өгөгдлийн шинжээч гэх Б.Огийн ажлын байр хасагдсан тул хөдөлмөрийн гэрээг дуусгавар болгосон. Гэтэл өгөгдлийн шинжээчийн ажлын байр бүхэлдээ хасагдаагүй, зөвхөн албан тушаалын нэршил өөрчлөгдсөн. ... ажилтнуудыг бөөнөөр халах үйл явц болсон. Энэ тохиолдолд хэд хэдэн зүйлээр хэлцэл хийх, шинэ ажлын байр санал болгох үүргийг ажил олгогч хүлээнэ. ... шинээр ажлын байр бий болгосон атлаа өөр ажил санал болгоогүй, бусад асуудлаар харилцан зөвшилцсөн зүйлгүй.” гэж тодорхойлсон.

8. Хариуцагч “Э М” ХХК нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь эс зөвшөөрч “...Компанийн зохион байгуулалтын бүтцийн нэгжүүдийн чиг үүрэг, орон тооны хязгаар, албан тушаалын жагсаалтыг шинэчлэн баталсантай холбоотой өгөгдлийн шинжээч гэх Б.Огийн ажлын байр хасагдсан. ... хөдөлмөрийн гэрээг цуцлах талаар 2022.12.30-ны өдөр буюу 30 хоногийн өмнө мэдэгдсэн. ... нийт 88 нээлттэй ажлын байр зарлагдсан ... ажлын байрны сонгон шалгаруулалтад оролцох боломжтой байсан хэдий ч оролцоогүй. ... энэ талаар мэдэгдэлд тусгасан. Өгөгдлийн шинжээчийн ажлын байр хасагдсан ба тийм  чиг үүрэгтэй ажлын байр тус компанид одоо байхгүй” гэж маргасан.

9. Анхан шатны шүүх нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэхдээ “...Тус компанийн Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн 2022.12.20-ны өдрийн 56 дугаар тогтоолоор бүтэц орон тооны дээд хязгаар 70 орон тоотой байсныг 91 орон тоотой болгож нэмэгдүүлсэн. Нийт 47 ажилтантай байгуулсан хөдөлмөрийн гэрээг цуцлах мэдэгдэл хүргүүлсэн байна. Байгууллага өөрийн дотоод зохион байгуулалтын бүтцээ тогтоох бүрэн эрхтэйгээс гадна “өгөгдлийн шинжээч” ... ажлын байр хасагдсан үйл баримт тогтоогдсон. ...“өгөгдлийн шинжээч”, шинэ бүтцээр “системийн инженер” болоод бусад “техник хангамжийн инженер”, “мэдээллийн аюулгүй байдал хариуцсан мэргэжилтэн” гэсэн ажлын байрны тодорхойлолтуудыг харьцуулан үзвэл тухайн ажлын байрны хэрэгжүүлэх чиг үүрэг, хийх ажлууд адилхан, зөвхөн нэршил өөрчлөгдсөн гэж үзэх боломжгүй. Ажил олгогч нэхэмжлэгчид хүргүүлсэн мэдэгдэлдээ “сонгон шалгаруулалтад орох” талаар тусгасан, нэхэмжлэгч нээлттэй зарласан сонгон шалгаруулалтад оролцоогүй үйл баримтад маргаагүй. ...” гэж дүгнэжээ.

10. Давж заалдах шатны шүүх нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч О.Цолмонгийн гомдлыг хангахгүй орхиж, анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээсэн ба магадлалд “... өгөгдлийн шинжээчийн болон системийн инженерийн ажлын байрны тодорхойлолтыг харьцуулж үзэхэд дээрх 2 албан тушаал нь ажлын байрны зорилго, ажлын байранд мэргэжил, ур чадварын хувьд ялгаатай шаардлага тавигдсан байх тул өгөгдлийн шинжээчийн албан тушаал бодитоор хасагдсан талаарх анхан шатны шүүхийн дүгнэлт үндэслэлтэй. Компанийн бүтэц зохион байгуулалт өөрчлөгдсөнтэй холбогдуулан ажлын байрны сонгон шалгаруулалтанд оролцож болохыг мэдэгдэж, сонгон шалгаруулалтанд оролцоогүй тохиолдолд Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 80 дугаар зүйлийн 80.1.1, 80.1.2, хөдөлмөрийн гэрээний 9.2.2.7, 9.2.2.8-д зааснаар ажилтан Б.Отай байгуулсан хөдөлмөрийн гэрээг цуцлах болохыг мэдэгджээ. Ийнхүү ажлын байр хасагдаж хөдөлмөр эрхлэлтийн харилцааг дуусгавар болгох, ажил олгогчийн мэдэгдэл агуулга, хэлбэрийн хувьд Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 80 дугаар зүйлийн 80.4-т нийцсэн байна. “Э М” ХХК нь 47 ажилтны хөдөлмөрийн гэрээг цуцлах талаар мэдэгдэл хүргүүлсэн нь Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 81 дүгээр зүйлийн 81.6 дахь хэсэгт нийцнэ. Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 81 дүгээр зүйлийн 81.3 дахь хэсэгт заасан асуудлыг ажил олгогч болон ажилтны төлөөлөгчид хэлэлцээгүй нь талуудын хооронд үүссэн хөдөлмөрийн эрхийн маргааныг шийдвэрлэхэд хамаарахгүй тул нэхэмжлэгчийн гомдол үндэслэлгүй. Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 81 дүгээр зүйлийн 81.5-д зааснаар шинээр бий болсон эсхүл нэмэгдсэн ажлын байранд тавигдах шаардлагыг хангасан гэж ажилтан үзвэл ажиллах хүсэлтээ өөрийн хүсэл зоригийн үүднээс гаргахаар заасан тул ажил олгогч үүргээ биелүүлээгүй гэх гомдол үндэслэлгүй. Ажил олгогчийн зүгээс 47 ажлын байрыг хасах шийдвэр гаргаж, 2023.01.11-ний өдөр хөдөлмөрийн асуудал эрхэлсэн байгууллагад мэдэгдсэн нь Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 81 дүгээр зүйлийн 81.4 дэх хэсэгт заасныг зөрчөөгүй, энэ хугацааны асуудал талуудын хооронд үүссэн хөдөлмөрийн маргааныг шийдвэрлэхэд хамаарахгүй....” гэж дүгнэсэн байна.

11. Хоёр шатны шүүх зохигчийн хооронд үүссэн маргааны зүйлийг зөв тодорхойлж, нэхэмжлэгч Б.Ог ажлаас чөлөөлөх тухай ажил олгогчийн шийдвэр хуульд нийцсэн тухай адил агуулгатай дүгнэлт хийсэн боловч ажилтнуудыг бөөнөөр халах харилцааг зохицуулсан Хөдөлмөрийн тухай хуулийн холбогдох хэм хэмжээг шүүхийн практикт алдаатай жишиг тогтохуйц байдлаар тайлбарлан хэрэглэсэн нь энэ талаарх нэхэмжлэгчийн төлөөлөгчийн хяналтын журмаар гаргасан гомдлыг хүлээн авч хэлэлцэх үндэслэл болсон. Энэ үндэслэлээр болон хуулийг зөв тайлбарлан хэрэглэхэд шаардлагатай хэргийн үйл баримтыг бодитой тогтоох зорилгоор хоёр шатны шүүх зохигчийн мэтгэлцээнийг өрнүүлсэн болон хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг удирдан чиглүүлсэн байдалд дүгнэлт өгөх нь зүйтэй байх тул Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 172 дугаар зүйлийн 172.2.1, 172.2.2-т заасан үндэслэлээр хэргийг хянан хэлэлцэв.

12. Нэхэмжлэгч Б.О нь “Э М” ХХК-ийн Мэдээлэл технологи, олон нийттэй харилцах хэлтэст өгөгдлийн шинжээчээр ажиллаж байсан бөгөөд Гүйцэтгэх захирлын 2023.01.31-ний өдрийн Б/06 дугаартай тушаалаар ажлын байр хасагдсан шалтгаанаар ажлаас чөлөөлөгджээ. Нэхэмжлэгч түүний ажлын байр үгүй болоогүй, өгөгдлийн шинжээчийн ажлын байрны голлох чиг үүрэг хэвээр хадгалагдаж системийн инженерийн ажлын байранд шилжсэн, албан тушаалын нэр өөрчлөгдсөн гэж тайлбарласныг хариуцагч эс зөвшөөрсөн. Эдгээр нөхцөл байдлыг тогтоосон хоёр шатны шүүхийн дүгнэлтийг буруутгахгүй.

13. Харин нэхэмжлэгч шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлийн шаардлагаа хоёр үндэслэлээр дэмжсэний нэг нь дээр дурдсан ажлын байр хэвээр хадгалагдсан эсэх тухай асуудал байх ба анхан ба давж заалдах шатны шүүх энэ үндэслэлээр голлох дүгнэлт өгч хэргийг хянан шийдвэрлэсэн байна.

Гэвч хоёр шатны шүүх нэхэмжлэлийн шаардлагын дараагийн үндэслэл болох ажилтнуудыг бөөнөөр халахдаа ажил олгогч хуулиар хүлээсэн үүргээ биелүүлсэн эсэхэд хууль зүйн зохих дүгнэлт өгч чадсангүй. Тодруулбал, зохигчийн хэн аль нь шүүхэд гаргасан тайлбартаа “Э М” ХХК нь 70 ажилтантай ажиллаж байснаас 47 ажилтныг халж бөөнөөр халах үйл явц болсоны зэрэгцээ тус компанид хийсэн зохион байгуулалтын өөрчлөлтийн дүнд 21 орон тоо шинээр нэмэгдсэн үйл явдлын талаар дурджээ.

Энэ нь Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 81 дүгээр зүйлийн 81.1.2-т заасан урьдчилсан нөхцлийг хангасан бөөнөөр халах үйл явц мөн байх тул давж заалдах шатны шүүх “... бөөнөөр халах үед ажил олгогч ба ажилтны төлөөллийн хооронд хийх хэлэлцээрийн талаарх зохицуулалтыг талуудын хооронд үүссэн хөдөлмөрийн эрхийн маргааныг шийдвэрлэхэд хамаарахгүй” гэж дүгнэсэн нь үндэслэлгүй болжээ. Учир нь ажил олгогч ба ажилтны төлөөллийн хооронд хийх хэлэлцээрийн дүнд ажилтны тоо багасах шаардлага, үндэслэл тодорхой болох, сул орон тоонд ажилтныг шилжүүлэх боломж, ажлын байр шинээр бий болоход ажилтан тэргүүн ээлжинд орж ажиллах боломжийг хэрхэн эдлэх, ажилтныг мэргэшүүлэх, сургах зэрэг тухайн үед ажиллаж байсан ажилтнуудын ажиллах нөхцлийг хэвээр хадгалах, тэдний хөдөлмөр-нийгмийн үндсэн эрхийг хангахад чиглэсэн асуудлууд тодорхойлогдох учиртай байна. Иймд ажилтнуудаа бөөнөөр халах тохиолдолд ажил олгогч тус хуулийн 81 дүгээр зүйлийн 81.3-т заасан тодорхой асуудлаар хэлэлцээр хийх үүргийг хүлээнэ. Хэргийн баримтаас үзвэл ийм хэлэлцээр хийсэн гэх нөхцөл байдал тодорхойгүйн зэрэгцээ зохигч энэ талаар хангалттай мэтгэлцсэнгүй.

14. Хэргийг хянан шийдвэрлэсэн хоёр шатны шүүхийн дүгнэлтээс үзвэл нэхэмжлэгч Б.Огийн ажиллаж байсан өгөгдлийн шинжээчийн ажлын байранд программ хангамж, түүний хэрэглээ хөгжүүлэлт ба шинжилгээний чиглэлээр бакалаврын зэрэгтэй байх шаардлага тавигдсан, нэхэмжлэгч энэ шаардлагыг хангасан буюу 2006.06.14-ний өдөр Хүмүүнлэгийн ухааны их сургуулийг Компьютерийн программ хангамж мэргэжлээр бакалаврын зэрэгтэй төгссөн үйл баримтын тухайд маргаагүй. Шүүхийн дүгнэлтэд дурдсанаар өгөгдлийн шинжээчийн ажлын байрнаас өөр чиг үүрэгтэй гэх шинээр бий болсон ажлын байр болох “Э М” ХХК-ийн Мэдээллийн технологийн хэлтсийн системийн инженерийн ажлын байранд программ хангамжийн чиглэлээр бакалаврын зэрэг эзэмшсэн байх шаардлага тавигдсан байна.

 Эдгээр нөхцөл байдлын хүрээнд зохигчийг харилцан мэтгэлцүүлж, холбогдох нотлох баримтыг бүрдүүлэн Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 81 дүгээр зүйлийн 81.2 ба 81.3-т заасан үндэслэлээр тэргүүн ээлжинд томилогдох боломжтой ажлын байр мөн эсэх, уг ажил олгогчтой хөдөлмөрийн харилцаагүй байсан бусад нэр дэвшигчидтэй энэ ажлын байранд өрсөлдөх, сонгон шалгаруулалтад орох шаардлага, үндэслэлийг тодруулах, энэ нь хуулийн 81 дүгээр зүйлийн 81.2-т заасан “эхний ээлжинд авч ажиллуулах” гэх ойлголттой хэрхэн уялдах талаар дүгнэлт өгч хэргийг шийдвэрлэх нь зүйтэй байна.

15. Анхан шатны шүүх Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 81 дүгээр зүйлийн 81.5-д заасны дагуу бөөнөөр халснаас хойш нэг жилийн дотор шинээр бий болсон ажлын байрны сонгон шалгаруулалтад оролцоогүй явдлыг хүсэлт гаргаагүй нөхцөл байдалтай адилтган үзсэн нь эдгээр ажлын байрны талаар хэлэлцээр хийгдээгүй, нэмэгдсэн ажлын байранд тавигдах шаардлага, чиг үүргийн тухайд ажилтан хангалттай мэдээлэлтэй байсан эсэх нь тодорхойгүй үед зөв гэж үзэхэд эргэлзээтэй.

16. Эдгээр үндэслэлээр нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч О.Цийн Хөдөлмөрийн тухай хуулийн холбогдох зүйл, заалтыг буруу тайлбарлан хэрэглэсэн гэх агуулгаар хяналтын журмаар гаргасан гомдлыг хангаж,  анхан шатны шүүхийн шийдвэр давж заалдах шатны шүүхийн магадлалыг хүчингүй болгон, хэргийг дахин хэлэлцүүлэхээр анхан шатны шүүхэд буцаав.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 176 дугаар зүйлийн 176.2.5 -т заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1. Сүхбаатар дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2023 оны 11 дүгээр сарын 01-ний өдрийн 181/ШШ2023/03471 дугаартай шийдвэр, Нийслэлийн иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2024 оны 02 дугаар сарын 05-ны өдрийн 210/МА2024/00288 дугаартай магадлалыг тус тус хүчингүй болгож, хэргийг дахин хэлэлцүүлэхээр анхан шатны шүүхэд буцаасугай.

2. Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нь улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.1.5-т зааснаар хяналтын журмаар гомдол гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжаас чөлөөлөгдсөн болохыг дурдсугай.

 

 

 

          ДАРГАЛАГЧ, ТАНХИМЫН ТЭРГҮҮН                            Г.АЛТАНЧИМЭГ                          

          ШҮҮГЧИД                                                                       Н.БАТЗОРИГ

                                                                                                  

                                                                                                  Н.БАТЧИМЭГ

                                                                                                  

                                                                                                  Н.БАЯРМАА

                                                                                              

                                                                                                   Д.ЦОЛМОН