2017 оны 01 сарын 18 өдөр

Дугаар 128/ШШ2017/0046

Улаанбаатар хот

МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг Ерөнхий шүүгч Ц.Батсүрэн даргалж, тус шүүхийн шүүх хуралдааны 4 дүгээр танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаанаар,

Нэхэмжлэгч: С дүүрэг, 0 дугаар хороо, У гудамж-4, У-28, өөрийн байранд байрлах К ХХК,

Хариуцагч: Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын татварын улсын байцаагч Р.Д, О.Э, Б.Н,

Нэхэмжлэлийн шаардлага: Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын Татварын улсын ахлах байцаагч Р.Д, татварын улсын байцаагч О.Э, Б.Н нарын 2013 оны 03 дугаар сарын 29-ний өдрийн 210218 дугаар актын ТОГТООХ хэсгийн 1-д заасан өмчлөх бусад үл хөдлөх хөрөнгө борлуулсны 114.260.0 мянган төгрөгийн орлогод нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулж, төсөвт төлөөгүй гэж үзэн, 11.426 мянган төгрөгийн нөхөн татвар, 34.3 мянган төгрөгийн хүү, 5.713.0 мянган төгрөгийн торгууль ногдуулсан хэсэг, мөн актын ТОГТООХ хэсгийн 2.2-т заасан хөрөнгө оруулагчийн оруулсан хөрөнгө оруулалтын дүнгээс 3 дахинаас илүү хэмжээний зээлийн дүнд ногдох 705.614.0 мянган төгрөгийн хүүгийн төлбөрийг албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцсон гэж үзэн, 22.680.0 мянган төгрөгийн нөхөн татвар, 6.804.0 мянган төгрөгийн торгууль, 501.0 мянган төгрөгийн алданги ногдуулсан хэсгийг тус тус хүчингүй болгуулах тухай захиргааны хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч С.Я, Г.Ч, Б.А, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч А.А, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга О.Энхжаргал нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэхэмжлэгч К ХХК, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч С.Я Г.Ч, Б.А нар шүүхэд болон шүүх хуралдаан дээр гаргасан тайлбартаа: Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын хяналт шалгалтын хэлтсийн даргын 21/12/312 тоот томилолтын дагуу 2013 оны 02 дугаар сарын 18-ны өдрөөс 2013 оны 03 дугаар сарын 29-ний өдрийг хүртэлх хугацаанд улсын ахлах байцаагч Р.Д, татварын улсын байцаагч О.Э, Б.Н нар нь тус банкны 2010-2012 оны албан татвар ногдуулалт, төлөлтийн байдалд шалгалт хийсэн. Энэхүү шалгалтаар тус банкийг Татварын ерөнхий хуульд татвар ногдох зүйл, татвараа үнэн зөв тодорхойлж, тогтоосон хугацаанд төлөх гэж заасныг болон бусад хууль тогтоомжийн заалтыг зөрчиж, нийт 145.994.9 мянган төгрөгийн албан татвар төлөөгүй гэж үзэн 34.3 мянган төгрөгийн хүү, 46.083.8 мянган төгрөгийн торгууль, 19.542.4 мянган төгрөгийн алданги, нийт 211.655.4 мянган төгрөгийг нөхөн төлүүлэхээр татварын улсын байцаагчийн 210218 тоот актыг тогтоосон.

К ххк нь дээрх актад дурдсан зарим зөрчлийг хүлээн зөвшөөрч байгаа, харин актын тогтоох хэсгийн 1-д заасан 11.426.0 мянган төгрөгийн нөхөн татвар, 34.3 мянган төгрөгийн хүү, 5.713.0 мянган төгрөгийн торгууль буюу нийт 17.173.30 төгрөгийн зөрчлийг, мөн актын тогтоох хэсгийн 2.2-т заасан 22.680.0 мянган төгрөгийн нөхөн татвар, 6.804.0 мянган төгрөгийн торгууль, 501.0 мянган төгрөгийн алданги буюу нийт 29.985.0 мянган төгрөгийн зөрчлийг, актын тогтоох хэсгийн 2.3-т заасан 98.809.3 мянган төгрөгийн нөхөн татвар, 29.642.8 мянган төгрөгийн торгууль, 16.371.8 мянган төгрөгийн алданги буюу нийт 144.823.90 мянган төгрөгийн зөрчлийг тус тус татварын хууль тогтоомж зөрчсөн зөрчилд тооцсоныг хууль зүйн үндэслэлгүй гэж үзэж, Татварын ерөнхий газрын Татварын маргаан таслах зөвлөлд 2013 оны 04 дүгээр сарын 26-ны өдөр гомдол гаргасан бөгөөд Маргаан таслах зөвлөлийн 2013 оны 09 дүгээр сарын 05-ны өдрийн хуралдаанаар хэлэлцэж, 05 дугаар тогтоолыг гаргасан ба уг тогтоолоор актын тогтоох хэсгийн 1 болон 2.2-т заасан зөрчлүүдийг хэвээр үлдээж, харин актын тогтоох хэсгийн 2.3 дахь хэсгийг үндэслэлгүйд тооцож, уг зөрчлөөр ногдуулсан 144.823.90 мянган төгрөгийн төлбөрөөс хасч шийдвэрлэсэн.

Нэг. Актын тогтоох хэсгийн 1-д заасан өмчлөх бусад үл хөдлөх хөрөнгө борлуулсан 114.260.0 мянган төгрөг /2011 онд 34.000.0 мянган төгрөг, 2012 онд 80.260.0 мянган төгрөг/-ийн орлогод нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулж төсөвт төлөөгүй зөрчилд 11.426.0 мянган төгрөгийн нөхөн татвар, 34.3 мянган төгрөгийн хүү, 5.713.0 мянган төгрөгийн торгууль, нийт 17.173.30 мянган төгрөгийг төлөх үндэслэлгүй тухайд:

А банк нь өөрөө нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгч мөн эсэх, нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлбэл зохих этгээд мөн эсэхийг татварын улсын байцаагч нар судлахгүйгээр акт тавьсан учраас алдаа гаргасан гэж үзэж байна.

НӨАТ төлөгчөөр бүртгүүлбэл зохих иргэн, хуулийн этгээд харьяалах татварын албанд бүртгүүлж, гэрчилгээ авалгүйгээр бараа үйлдвэрлэсэн буюу борлуулсан, түүнчлэн ажил гүйцэтгэсэн, үйлчилгээ үзүүлсэн бөгөөд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөөгүй байсан нь тогтоогдвол эрх бүхий улсын байцаагч уг татварыг нөхөн төлүүлж, ...хүү, торгууль ногдуулна гэж заасныг баримтлан Өмчлөх бусад үл хөдлөх хөрөнгө барьцаа хөрөнгө-өө худалдан борлуулж, зээл төлүүлсэн тус банкны үйлдлийг хууль тогтоомж зөрчсөн зөрчилд тооцсон байна.

Татварын улсын байцаагчийн баримталж буй хуулийн үндэслэл нь гагцхүү НӨАТ төлөгчөөр бүртгүүлбэл зохих этгээдэд хамаарах бөгөөд тухайн бүртгүүлэх үүрэг бүхий этгээд нь бүртгүүлэлгүй тодорхой үйлчилгээ үзүүлж, орлого олсон нөхцөлд энэхүү үндэслэлээр зөрчилд тооцож, хариуцлага ногдуулах бүрэн боломжтой.

К ХХК нь 2011 оны 12 дугаар сарын 23-ны өдөр 3436 тоот албан бичгээр харьяалах татварын алба буюу Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого хяналтын газарт хандаж, нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлэх өргөдлөө гаргасан юм. Уг албан бичигтээ харьяалах татварын алба нь К ХХК-ийг НӨАТ төлөгчөөр бүртгүүлж, гэрчилгээ авалгүйгээр бараа борлуулсан гэж үзэн нөхөн татвар, хүү торгууль ногдуулах болсон тул хуулийн дагуу НӨАТ төлөгчөөр бүртгэж өгөхийг хүсэж буй талаар тодорхой тусгаж хүргүүлсэн. Уг өргөдлийн хариуг Улсын төсвийн орлого хяналтын газраас 2012 оны 01 дүгээр сарын 05-ны өдрийн 1/09 тоот албан мэдэгдлээр ирүүлсэн бөгөөд хариу мэдэгдэлдээ банкны үйл ажиллагаа Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.6-д заасны дагу НӨАТ-аас чөлөөлөгдөх тул танай компанийг НӨАТ төлөгчөөр бүртгэх хууль, эрх зүйн үндэслэлгүй гэсэн. Тус банк нь энэхүү мэдэгдлийг хүлээн авч танилцаад нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлбэл зохих этгээдэд өөрийн компанийг хамаарахгүй гэж ойлгосон. Гэтэл дээрх татварын хяналт шалгалтаар НӨАТ төлөгчөөр бүртгүүлэлгүй бараа борлуулж, орлого олсон гэж банкийг буруутган нөхөн татвар, хүү, торгууль ногдуулж байна.

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.2-т зааснаар нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлэх тухай өргөдлийг харьяалах татварын алба хүлээн авч шийдвэрлэх бөгөөд энэхүү процедурын дагуу харьяалах татварын албанд өргөдөл гаргаж, шийдвэрлүүлэхийг хүссэн боловч НӨАТ төлөгчөөр бүртгэхээс татгалзаж, бүртгэх хууль эрх зүйн үндэслэлгүй гэсэн хариуг эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтан шийдвэрлэсэн байхад татварын улсын байцаагчид нь НӨАТ төлөгчөөр бүртгүүлээгүй гэж буруутгаж байгаа нь хуульд нийцэхгүй байна. Татварын байгууллага ийм хоёр талтай шийдвэрийг гаргах ёсгүй бөгөөд энэ нь татвар төлөгчийн эрхийг зөрчиж байгаа захиргааны байгууллагын үйлдэл гэж үзэж байна.

Нөгөөтээгүүр Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.6.5-д зээл олгох үйлчилгээг нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөхөөр заасан. Үүний зарчим нь мөнгөн хөрөнгийг хадгаламж эзэмшигчээс авч, зээлдэгчид шилжүүлж, тэдгээрийн хүүний зөрүүгээр ашиг хийж байгаа банкны үйлчилгээ нь тухайн харилцаанд бараа, татвар болон ашиглагдаж буй мөнгөн хөрөнгөнд ямар нэг байдлаар чанаржуулалт буюу боловсруулалт хийж, нэмүү өртгийг бий болгодоггүй нөхцөл байдалтай шууд холбоотой. Харин энгийн бараа, ажил, үйлчилгээний хувьд аливаа түүхий эд, материалыг бүрэн боловсруулсан бэлэн бүтээгдэхүүн болгон хэрэглэгчид хүргэх бүхий л үе шат, дамжлагадаа боловсруулалтыг хийж, чанарын хамт үнэ цэнийг бий болгодог. Харин Мөнгөн хөрөнгө-ийн хувьд түүний ашигласнаар банк тухайн мөнгөн хөрөнгөнд ямар нэг байдлаар өртгийг үүсгэх боломжгүй байдаг. Учир нь 1 сая төгрөгийг хадгаламж эзэмшигчээс аван, зээлдэгчид дамжуулан олгож, тодорхой хугацааны эцэст буцаан авахад тухайн мөнгөн хөрөнгө зах зээлд 1 сая төгрөгөөр л үнэлэгддэг. Иймээс л хууль тогтоогч зээлийн үйл ажиллагааг нэмүү өртөг үүсгэхгүй учир НӨАТ-аас бүхэлд нь чөлөөлөхөөр зохицуулсан.

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.6.5-д НӨАТ-аас чөлөөлөхөөр заасан зээл олгох үйлчилгээ, түүний агуулга, хамрах хүрээ-г барьцаа хөрөнгийг түр эзэмшиж, худалдан борлуулах харилцаа /банкны хувьд/-г илүүтэйгээр нарийвчлан зохицуулсан материаллаг хуулиас тодорхойлох нь зүйтэй. Энэ тохиолдолд Банк, эрх бүхий хуулийн этгээдийн мөнгөн хадгаламж, төлбөр тооцоо, зээлийн үйл ажиллагааны тухай хуулийн холбогдох зохицуулалт буюу 4 дүгээр бүлгийн Банк, зээлийн үйл ажиллагаа эрхлэх эрх бүхий хуулийн этгээдийн зээлийн үйл ажиллагаа-г зохицуулсан зохицуулалтууд нь бусад хууль тогтоомжоос илүүтэйгээр үүсч буй асуудлыг шийдвэрлэхэд тэргүүн зэргийн ач холбогдолтой эрх зүйн эх сурвалж байх юм. Уг хуулийн 30 дугаар зүйлд зээл төлүүлэх харилцааг зохицуулсан ба энэхүү харилцаанд зээлдэгчийн мөнгөн хөрөнгөөр болон барьцаалсан эд хөрөнгийг худалдаж, зээлийг төлүүлэх харилцааг багтаасан байдаг. Энэхүү заалтын хэрэгжилт нь Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх тухай хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.7-д Албадан дуудлага худалдаагаар борлогдоогүй Монгол Улсын иргэнд өмчлүүлсэн газраас бусад үл хөдлөх эд хөрөнгийг шийдвэр гүйцэтгэх ажиллагааг явуулахад гарсан зардлыг хасаж төлбөртөө тооцон авахыг төлбөр авагчид санал болгоно гэж, Банкны тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-д Банк ашиг олох зорилгоор энэ хуулийн 6 дугаар зүйлд зааснаар бусад үйл ажиллагаа эрхлэхийг хориглох бөгөөд зээлийн барьцаалсан эд хөрөнгийг зээл төлүүлэх зорилгоор түр эзэмших, худалдах үйл ажиллагаа нь үүнд хамаарахгүй, 10 дугаар зүйлийн 10.2-т Банк хугацаандаа төлөгдөөгүй зээл, хүүгийн төлбөрт зээлдэгчийн өмчлөлд байгаа эд хөрөнгө, хувьцаа, түүний ногдол ашгийг гэрээ болон шүүхийн шийдвэрийн үндсэн дээр авч болно гэж тус тус зааснаар тодорхойлогдоно.

Хавтаст хэрэгт авагдсан зээлийн болон барьцааны гэрээ, шүүхийн шийдвэр, мөн шийдвэр гүйцэтгэх ажиллагааг явуулсныг нотлох баримт зэргээр зээлийн барьцаа хөрөнгийг шүүхийн шийдвэрийн үндсэн дээр худалдсан болох нь тогтоогдох бөгөөд шүүхийн шийдвэрийн тогтоох хэсэгт зөвхөн зээлийг төлүүлж, банкийг хохиролгүй болгох талаар заасан байдаг. Энэхүү шүүхийн шийдвэр болон шүүхийн шийдвэрийн үндсэн дээр явагдсан шийдвэр гүйцэтгэлийн ажиллагаа нь зээлийн үйл ажиллагааны Зээл төлүүлэх хэсгийг илэрхийлж буй хэлбэрүүд юм. Иймээс зээлийн төлбөрт барьцаа хөрөнгийг тооцон авахыг санал болгох, мөн энэхүү саналыг хүлээж авсны дагуу зээлийн төлбөрт барьцаалсан хөрөнгийг шилжүүлэн авах ажиллагаа нь шийдвэр гүйцэтгэх ажиллагааны нэг хэсэг болохын зэрэгцээ энэ нь зээл төлүүлэх зорилгод шүүхийн шийдвэрийн үндсэн дээр үйлчилж байгаа учир давхар зээл төлүүлэх харилцааны нэг хэсэг болно.

Зээлийн төлбөрт барьцаа хөрөнгийг тооцож авсны дараагаар банк барьцаалсан хөрөнгөө түр эзэмших болон худалдах зэрэг үйл ажиллагааг зайлшгүй явуулах шаардлага үүсдэг. Энэхүү барьцаа хөрөнгийг түр эзэмших, худалдах үйл ажиллагаа нь зөвхөн зээл төлүүлэх зорилгоор хийгддэг болохыг тодорхойлсон хууль нь Банкны тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1 дэх заалт юм. Нэгэнт хуульд барьцаалсан хөрөнгийг түр эзэмших болон худалдах үйл ажиллагааг зээл төлүүлэх зорилготой гэж хатуу заасан учир энэхүү хуулийн зохицуулалтыг татварын албаны зүгээс баримтлах ёстой байсан. Иймд тус банк зээл төлүүлэх зорилгоор явуулсан дээрх үйл ажиллагаагааг зээл олгох харилцаанаас салгаж авч үзэх боломгүй бөгөөд энэ нь нэг л харилцаа учраас Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.6.5-д заасны дагуу НӨАТ-аас чөлөөлөгдөх учиртай гэж үзэж татварын улсын байцаагч нарын 210218 дугаар актын тогтоох хэсгийн 1-д заасан зөрчлийг хүчингүй болгуулахаар нэхэмжилж байна.

Хоёр: Актын тогтоох хэсгийн 2.2-т хөрөнгө оруулагчийн оруулсан хөрөнгө оруулалтын дүнгээс 3 дахинаас илүү хэмжээний зээлийн дүнд ногдох 705.614.0 мянган төгрөг /2010 онд 250.614.0 мянган төгрөг, 2011 онд 228.312.0 мянган төгрөг, 2012 онд 226.800.0 мянган төгрөг/-ийн хүүгийн төлбөрийг албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцсон гэж үзэн 22.680.0 мянган төгрөгийн нөхөн татвар, 6.804.0 мянган төгрөгийн торгууль, 501.0 мянган төгрөгийн алданги, нийт 29.985.0 мянган төгрөгийг нөхөн төлүүлэхээр акт тогтоосныг дараах үндэслэлээр хүлээн зөвшөөрөхгүй байна.

Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.3-т заасныг баримталж, дээрх байдлаар акт тогтоосныг тус банкны зүгээс хуулийг буруу хэрэглэсэн гэж үзэж байна. Хуулийн энэхүү зохицуулалт нь хөрөнгө оруулагч болоод компани нь хоёул татвараас зайлсхийхээс сэргийлэх зорилготой. Гэтэл дээрх тохиолдолд Х банк нь энэхүү хоёрдогч өглөгийн хүүгийн орлогыг өөрийн орлогын тайланд тусгаж, холбогдох татварыг төлсөн, төлөх ёстой. Мөн хоёрдогч өглөг нь зээл биш, санхүүгийн тусдаа ойлголт болох талаар шинжээчийн дүгнэлтэд тусгасан бөгөөд холбогдох татварын тайлангаар нотлогдож байгаа.

Хөрөнгө оруулагч буюу Х банк нь хоёрдогч өглөгийн хүүгийн орлогод холбогдох татварыг төлж буй явдал нь дээрх хуулийн зохицуулалтын зорилгыг хангаж буй хэрэг юм. Ийнхүү хүүгийн орлогод зохих татвар төлөгдсөн байхад тус банкинд татвар ногдуулахаар дахин акт тавьж байгаа нь К ХХК болон Х банкууд нэг төрлийн орлогод давхар татвар төлж, шударга бус байдлыг үүсгэж байна.

Хоёрдогч өглөгийн гэрээг нэг талаас К ХХК нөгөө талаас Х банк нар харилцан тохиролцож байгуулсан ба тухайн гэрээний харилцаанд талууд өөрсдийн хүсэл зоригоо чөлөөтэй илэрхийлсэн байдаг. Гэрээ байгуулах болсон гол шалтгаан, зорилго нь гэрээний хугацаанд К ХХК нь өөрийн хөрөнгийг хоёрдогч өглөг байдлаар нэмэгдүүлж, Монголбанкнаас арилжааны банкуудад тавьж буй өөрийн хөрөнгийн шалгуурт нийцэх, мөн хугацааны эцэст хоёрдогч өглөг байдлаар хадгалагдаж байсан мөнгөн хөрөнгийг хувьцаанд хөрвүүлж, уг шалгуур үзүүлэлтийг хоёрдогч өглөгийн данснаас хувьцаа эзэмшигчийн өмчид шилжүүлэн байршуулах замаар хадгалж үлдэхэд тус тус оршиж байсан. Талууд уг гэрээний үр дүнд К ХХК-ийн өөрийн хөрөнгийг гурван тэрбум төгрөгөөр нэмэгдүүлэхийг зорьж байсан ба уг зорилгод хүрэхийн тулд Монголбанкнаас зөвшөөрсөн хоёрдогч өглөгийн арга хэлбэрийг ашигласан юм. Нягтлан бодох бүртгэлийн хувьд хоёрдогч өглөгийн дансанд 5 жилийн хугацаанд хөдөлгөөнгүй байрших учиртай баг энэ хугацаанд тухайн мөнгөн хөрөнгийг өөрийн үйл ажиллагаанд ашигладаггүй, өөр бусад байдлаар хэрэглэдэггүй. Энэ нь Монголбанкны ерөнхийлөгчийн 2003 оны 549 дүгээр тушаалаар батлагдсан Банкны нягтлан бодох бүртгэлийг хөтлөх үлгэрчилсэн журам-ын 3.5-д Захиран зарцуулах эрхийг хязгаарласан, 5 жилээс дээш хугацаатай, үйл ажиллагааны эцсийн үр дүнд дүрмийн санд оруулах болзолтой эх үүсвэрийг банкны өөрийн хөрөнгөнд оруулж балансад Хоёрдогч өглөг-ийн дансанд бүртгэнэ гэж зааснаар тодорхойлогддог. Уг журмын дагуу хоёрдогч өглөгийг зориулалтын дагуу тогтвортой байршуулж байгаа эсэхэд Монголбанкнаас хяналт тавьж ажилладаг юм. Харин банкнаас олгож буй зээл нь зөвхөн мөнгөн хэлбэрээр эхэлж, мөнгөн хэлбэрээр дуусгавар болдог ба энэ нь өөрийн хөрөнгийг нэмэгдүүлэх арга хэлбэр болж чаддаггүйн зэрэгцээ өөр бусад этгээдээс зөвшөөрөл авах шаардлагагүй байдаг.

Монголбанкнаас зөвшөөрсөн арга замын хүрээнд өөрийн хөрөнгийг нэмэгдүүлэх зайлшгүй шаардлагын улмаас тодорхой хугацаанд мөнгөн хөрөнгө байршуулан, хугацааны эцэст хувьцаа болгон хөрвүүлэх тухай тохиролцоо нь нэг дор хийгдэж байгаагаараа Банкнаас олгох зээлийн гэрээнээс онцлогтой. Тодорхой дансанд бусдын хөрөнгийг байршуулан хүү төлж байгаа нь мөнгөн хадгаламжийн гэрээний ерөнхий шинж, мөн мөнгөн хөрөнгөнд тааруулан хувьцаа олгож байгаа учир худалдах-худалдан авах гэрээний ерөнхий шинжийг агуулсан гэж үзэх үндэслэлтэй. Иймд Банкин дахь мөнгөн хадгаламжид баталгаа гаргах тухай хуулийн 2¹ зүйлийн 2¹.1.2-т Банкинд хоёрдогч өглөг хэлбэрээр буюу тодорхой хугацааны дараа банкны хувьцаанд хөрвөх нөхцөлтэй байршуулсан мөнгөн хадгаламж гэж заасан байдаг.

Мөн талууд өөрсдөө уг гэрээг зөвхөн хоёрдогч өглөг байдлаар харилцан тохиролцсон байдаг. Энэ нь гэрээний 2.2.1-т Гэрээний дагуу олгож буй мөнгөн хөрөнгө нь хоёрдогч өглөг бөгөөд зээлдэгчийн өөрийн хөрөнгийн ангиллын хувьд уг мөнгөн хөрөнгө нь Монголбанкны холбогдох журмын дагуу Хоёрдугаар зэрэглэлийн өөрийн хөрөнгө болохыг талууд үүгээр зөвшөөрч байна гэж, мөн 6.4-т хэрэв энэ гэрээний зарим зүйл заалт нь мөнгөн хөрөнгийг хоёрдогч өглөг гэж тооцогдохгүйд хүргэвэл талууд харилцан тохиролцох замаар мөнгөн хөрөнгийг хоёрдугаар зэрэглэлийн өөрийн хөрөнгө гэж ангилагдахад шаардлагатай нэмэлт өөрчлөлтийг гэрээнд оруулна гэж тус тус зохицуулсан байна. Үүнээс үзвэл талууд нь уг гэрээгээр хоёрдогч өглөг бүхий гурван тэрбум төгрөгийг шилжүүлэх тухай асуудлыг зохицуулсан байхыг хүсч байгаа нь илэрхий байна. Харин татварын улсын байцаагч нь уг харилцааг банкнаас бусдад олгосон зээл гэж байгаа нь гэрээг анх байгуулсан талуудын хүсэл зоригийг хөндлөнгөөс зохицуулж, Монгол Улсын Иргэний хуулийн 189 дүгээр зүйлийн 189.1-т Гэрээний талууд хуулийн хүрээнд гэрээг чөлөөтэй байгуулах, түүний агуулгыг өөрсдөө тодорхойлох эрхтэй гэсэн гэрээний талуудын чөлөөт байдлын зарчмыг зөрчсөн байх тул татварын актын холбогдох хэсгийг бидний зүгээс зөвшөөрөх боломжгүй, хүчингүй болгуулах хүсэлтэй байгаа юм.

Өршөөлд хамрагдах талаар асуудал яригдсан боловч удирдлагын зүгээс тодорхой чиглэл өгөөгүй учраас нэхэмжлэлийн шаардлагаа дэмжинэ. Нөгөөтээгүүр өршөөлд хамрагдах боломж байгаа хэдий ч зарчмын хувьд буруу жишиг тогтоод дараа дараагийн зээлийн үйл ажиллагаанд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулж, хоёрдогч өглөг-ийг зээл гэж үзэх юм бол татварын байгууллага дараагийн банк санхүүгийн системд зөрөг нөлөө үзүүлнэ гэж үзэж байна. Иймд татварын актын холбогдох хэсгийг хүчингүй болгож, нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж өгнө үү гэжээ.

Хариуцагч Р.Д, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч А.А нар шүүхэд болон шүүх хуралдаан дээр гаргасан тайлбартаа: К ХХК-ийн  2010-2012 оны татварын ногдуулалт төлөлтийн байдалд Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын Хяналт шалгалтын хэлтсийн даргаас олгосон томилолтын дагуу хяналт шалгалт явуулж, 2013 оны 03 дугаар сарын 29-ний өдрийн 210218 дугаар актаар 211.655.4 мянган төгрөгийн татварын төлбөр ногдуулсан.

Нэхэмжлэгч К ХХК нь зээл төлүүлэх зорилгоор явуулсан үйл ажиллагаагаа бүхэлд нь НӨАТ хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.6.5 дахь заалтын дагуу НӨАТ-аас чөлөөлөгдөх учиртай гэж үзэн, актын тогтоох хэсгийн 1-д заасан зөрчлийг хүчингүй болгуулахаар нэхэмжлэл гаргажээ.

Монголбанкны ерөнхийлөгчийн 2003 оны 549 дүгээр тушаалаар батлагдсан банкны бодлогын бичиг баримтанд өмчлөх бусад үл хөдлөх хөрөнгө- зээлдэгчээс зээлийн төлбөрт авсан, цаашид худалдан борлуулах зориулалттай хөрөнгө гэж заасан.

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1-д Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт бараа импортолсон болон экспортолсон этгээд, түүнчлэн бараа үйлдвэрлэсэн буюу борлуулсан, ажил гүйцэтгэсэн, үйлчилгээ үзүүлсэн иргэн хуулийн этгээд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгч байна, 7 дугаар зүйлийн 7.1-д Хуульд өөрөөр заагаагүй бол дор дурдсан бараа, ажил үйлчилгээнд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулна, 7.1.1-д Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт борлуулсан бүх төрлийн бараа, 7.1.4-д Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээ, 7.4.2-д бараа түрээслүүлэх буюу бусад хэлбэрээр эзэмшүүлэх, ашиглуулах гэж заасны дагуу Өмчлөх бусад үл хөдлөх хөрөнгө-ийг борлуулсан тохиолдолд нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг төлөх ёстой гэж үзэж татвар ногдуулсан.

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.6.5-д зааснаар зээл олгох үйлчилгээг нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлж байгаа бөгөөд харин зээл төлүүлэхтэй холбоотой харилцааг чөлөөлөөгүй /зохицуулаагүй/. Зээл олгох харилцаа нь банкнаас иргэнд зээлийг олгосноор дуусдаг учраас банкнаас авч буй шимтгэлийг Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.6.5-д зааснаар зааснаар чөлөөлж байгаа юм. Харин Банк, эрх бүхий хуулийн этгээдийн мөнгөн хадгаламж, төлбөр тооцоо, зээлийн үйл ажиллагааны тухай хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.1, 21 дүгээр зүйлийн 21.4-д зээл төлүүлэх харилцаа нь зээл олгох харилцаанаас өөр болохыг нарийвчлан зохицуулсан байдаг. Банк нь барьцаалсан үл хөдлөх эд хөрөнгөө худалдан борлуулах ажиллагаа нь зээл олгох үйлчилгээ биш. Энэ нь албадлагын арга хэмжээ буюу зээл төлүүлэх харилцааг үүсгэж байгаа тул уг үндсэн хөрөнгийг Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт борлуулсан бүх төрлийн бараа гэдэгт хамааруулан үзэж, өөрийн хөрөнгийг худалдан борлуулсан үйлдэлдээ татвар ногдуулах үүрэгтэй, энэхүү үүргээ биелүүлээгүй гэж үзсэн.

К банкны дүрмийн сангийн 4.62 хувь буюу 3.700.000.0 мянган төгрөгийг Х банк ХХК эзэмшдэг. Х банк ХХК нь К банктай хоёрдогч өглөгийн зээлийн гэрээ байгуулсан бөгөөд Хоёрдогч зээлийн өглөгийн гэрээ-ний 2 дугаар зүйлийн 2.2.1, 2.5-д зээлдэгч нь зээлийг 5 жилийн хугацаагаар авсан бөгөөд 2014 оны 08 дугаар сарын 24-ний өдөр бүхэлд нь хувьцаанд хөрвүүлж, банкны дүрмийн санд оруулна гэж заасан. Гэрээнд зааснаар хугацааны эцэст зээлийг хувьцаа гаргах замаар төлж байгаа учраас хоёрдогч зээл нь хоёрдугаар зэрэглэлийн өөрийн хөрөнгө болох шинж чанарыг агуулж байна. Иймд Иргэний хуулийн 281 дүгээр зүйлд зааснаар мөнгийг тогтсон хугацаанд үнэт цаас хэлбэрээр төлж байх тул зээл гэж үзсэн.

К банк нь хөрөнгө оруулагчийн оруулсан хөрөнгө оруулалтын дүнгээс 3 дахинаас илүү гарсан зээлийн дүнд ногдох 2010 онд 250.614.0 мянган төгрөг, 2011 онд 228.312.0 мянган төгрөг, 2012 онд 226.800.0 мянган төгрөг, нийт 705.726.0 мянган төгрөгийн зээлийн хүүгийн төлбөрийг албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцон албан татвар ногдуулах орлогоо бууруулж, татвар ногдуулж төлөөгүй нь Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.3-т Хөрөнгө оруулагчаас албан татвар төлөгчид олгосон зээлийн дүн өмнө нь оруулсан хөрөнгө оруулалтын хэмжээнээс 3 дахинаас илүү гарсан бол ийнхүү илүү гарсан зээлд төлсөн хүүгийн төлбөрийг албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцохгүй бөгөөд түүнийг тухайн хөрөнгө оруулагчийн ногдол ашигт тооцож, албан татвар ногдуулна гэж заасныг зөрчсөн тул татвар ногдуулсан нь үндэслэлтэй. Иймд нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгон шийдвэрлэж өгнө үү гэжээ.

ҮНДЭСЛЭХ нь:

Нэхэмжлэгч К банк ХХК нь тус шүүхэд Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын татварын улсын байцаагч Р.Д, О.Э, Б.Н нарын 2013 оны 03 дугаар сарын 29-ний өдрийн 210218 дугаар актын Тогтоох хэсгийн 1-ын өмчлөх бусад үл хөдлөх эд хөрөнгө борлуулсан 2011 онд 34.000.0 мянган төгрөгийн, 2012 онд 80.260.0 мянган төгрөгийн, нийт 114.260.0 мянган төгрөгийн орлогод нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулж, төсөвт төлөөгүй зөрчилд 11.426.0 мянган төгрөгийн нөхөн татвар, 34.3 мянган төгрөгийн хүү, 5.713.0 мянган төгрөгийн торгууль ногдуулсан, мөн хэсгийн 2.2-ын ... хөрөнгө оруулагчийн оруулсан хөрөнгө оруулалтын дүнгээс 3 дахинаас илүү гарсан зээлийн дүнд ногдох 2010 онд 250.614.0 мянган төгрөг, 2011 онд 228.312.0 мянган төгрөг, 2012 онд 226.800.0 мянган төгрөг, нийт 705.726.0 мянган төгрөгийн хүүгийн төлбөрийг албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцон, албан татвар ногдуулах орлогоо бууруулж, татвар ногдуулж төлөөгүй зөрчилд 22.680.0 мянган төгрөгийн нөхөн татвар, 6.804.0 мянган төгрөгийн торгууль, 501.0 мянган төгрөгийн алданги ногдуулсан-ыг тус тус хүчингүй болгуулах шаардлага бүхий нэхэмжлэлийг гаргажээ.

Шүүх нэхэмжлэгч, хариуцагч болон тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн шүүхэд болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбар, хуульд заасан журмын дагуу хэрэгт авагдсан бичмэл нотлох баримтуудад үнэлэлт өгч, дараах үндэслэлээр нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хангаж шийдвэрлэлээ.

Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын татварын улсын ахлах байцаагч Р.Д, татварын улсын байцаагч О.Э, Б.Н нар нь К банк ХХК-ийн 2010-2012 оны албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд шалгалт хийж, 2013 оны 03 дугаар сарын 29-ний өдрийн 210218 дугаар актаар үндсэн хөрөнгө борлуулсан орлогод нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулж, төсөвт төлөөгүй, өөрийн тайлан тэнцэлд бүртгэгдсэн болон өмчлөх бус үл хөдлөх хөрөнгөнд бүртгэгдсэн үл хөдлөх эд хөрөнгөнд үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар ногдуулж, төсөвт төлөөгүй, тэнцлийн гадуурх тооцооноос хийгдсэн хуримтлагдсан хүүгийн орлогыг албан татвар ногдох орлогод оруулж тооцоогүй, албан татвар ногдуулж, төсөвт төлөөгүй, хөрөнгө оруулагчийн оруулсан хөрөнгө оруулалтын дүнгээс 3 дахинаас илүү хэмжээний зээлийн дүнд ногдох хүүгийн төлбөрийг албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцсон нь Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1, 7 дугаар зүйлийн 7.1.1, 7.1.4, Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.1, 5 дугаар зүйлийн 5.1, 6 дугаар зүйлийн 6.1, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1, 7.3.1, 8 дугаар зүйлийн 8.1, 8.1.10, 8.1.11, 9 дүгээр зүйлийн 9.1, 9.1.4, 14 дүгээр зүйлийн 14.3-т заасныг тус тус зөрчсөнийг тэмдэглээд шалгалтаар илэрсэн нийт 3.537.477.7 мянган төгрөгийн зөрчилд ногдуулсан 145.994.9 мянган төгрөгийн нөхөн татвар, 34.3 мянган төгрөгийн хүү, 46.083.8 мянган төгрөгийн торгууль, 19.542.4 мянган төгрөгийн алданги, нийт 211.655.4 мянган төгрөгийн төлбөрийг төлүүлэхээр шийдвэрлэжээ.

К ХХК нь татварын улсын байцаагчийн энэхүү актыг эс зөвшөөрч Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Татварын маргаан таслах зөвлөлд гомдол гаргасан байх бөгөөд Татварын маргаан таслах зөвлөлийн 2013 оны 09 дүгээр сарын 05-ны өдрийн 47 дугаар тогтоолоор татварын улсын байцаагчийн актаар тогтоосон 3.537.477.7 мянган төгрөгийн зөрчилд ногдуулсан 211.655.4 мянган төгрөгийн төлбөрөөс 494.046.6 мянган төгрөгийн зөрчилд ногдуулсан 144.823.9 мянган төгрөгийн төлбөрийг хасч, 3.043.431.1 мянган төгрөгийн зөрчилд ногдуулсан 66.831.5 мянган төлбөрийг төлүүлэхээр өөрчлөн тогтоосон байна.

Нэхэмжлэгч К ХХК нь татварын улсын байцаагч нарын дээрх актын Тогтоох хэсгийн 1 болон 2.2-т заасныг буюу 2011, 2012 онд өмчлөх бусад эд хөрөнгө худалдан борлуулсан орлогод нэмэгдсэн өртгийн албан татвар оногдуулж төсөвт төлөөгүйг, мөн 2010-2012 онд хоёрдогч өглөгийн зээлийн гэрээний дагуу хөрөнгө оруулагчид төлсөн хүүг албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцсоныг тус тус зөрчилд тооцон, зохих нөхөн татвар, хүү, торгууль, алданги ногдуулсан актын холбогдох хэсгийг эс зөвшөөрч, хүчингүй болгуулахаар маргажээ.

Нэг: Актын Тогтоох хэсгийн 1-ын өмчлөх бусад үл хөдлөх эд хөрөнгө борлуулсан 2011 онд 34.000.0 мянган төгрөгийн, 2012 онд 80.260.0 мянган төгрөгийн, нийт 114.260.0 мянган төгрөгийн орлогод нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулж, төсөвт төлөөгүй зөрчилд 11.426.0 мянган төгрөгийн нөхөн татвар, 34.3 мянган төгрөгийн хүү, 5.713.0 мянган төгрөгийн торгууль ногдуулсныг хүчингүй болгуулах нэхэмжлэлийн шаардлагын тухайд:

Нэхэмжлэгч К ХХК нь ... нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгэхгүй байж, НӨАТ төлөгчөөр бүртгүүлэх ёстой гэж акт тавьж байгаа нь хуульд нийцэхгүй байна. Банк зээлийн төлбөрт барьцаалсан үл хөдлөх эд хөрөнгийг зээл төлүүлэх зорилгоор худалдан борлуулах үйл ажиллагаа нь зээлийг төлүүлж байгаа үйл ажиллагаа тул зээл олгох үйлчилгээ-нд хамаарагдан Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.6.5-д заасны дагуу НӨАТ-аас чөлөөлөх ёстой гэж, хариуцагч нь Банк нь барьцаалсан үл хөдлөх эд хөрөнгөө худалдан борлуулах ажиллагаа нь зээл олгох үйлчилгээ биш. Энэ нь албадлагын арга хэмжээ буюу зээл төлүүлэх харилцааг үүсгэж байгаа тул уг үндсэн хөрөнгийг Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт борлуулсан бүх төрлийн бараа гэдэгт хамааруулан үзэж, борлуулалтын орлогод нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг ногдуулах ёстой гэж маргажээ.

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай /2006 оны/ хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.1-д Энэ хуулийн 4.1.10-д заасан нөхцөл хангасан этгээд ажлын 3 хоногт багтаан нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлэх өргөдлөө харьяалах татварын албан гаргана, 6.2-т Харьяалах татварын алба нь энэ хуулийн 7.1.3 болон 13 дугаар зүйлд зааснаас бусад энэ хуулийн 4.1.10-т заасан этгээдийн өргөдлийг хүлээн авснаас хойш ажлын 2 өдөрт багтаан нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгэж, тухайн этгээдэд гэрчилгээ олгоно, 17 дугаар зүйлийн 17.1-д Энэ хуулийн 6.1, 6.2-т заасны дагуу бүртгүүлбэл зохих иргэн, хуулийн этгээд харьяалах татварын албанд бүртгүүлж, гэрчилгээ авалгүйгээр бараа үйлдвэрлэсэн буюу борлуулсан, түүнчлэн ажил гүйцэтгэсэн, үйлчилгээ үзүүлсэн бөгөөд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөөгүй байсан нь тогтоогдвол эрх бүхий улсын байцаагч уг татварыг нөхөн төлүүлж, ... хариуцлага хүлээлгэнэ гэж тус тус тодорхойлон заажээ.

Дээрх хуулийн зохицуулалтын агуулгаас үзэхэд Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт бараа импортолсон болон экспортолсон, түүнчлэн бараа үйлдвэрлэсэн буюу борлуулсан, ажил гүйцэтгэсэн, үйлчилгээ үзүүлсэн иргэн, хуулийн этгээд нь нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлж, гэрчилгээ авах бөгөөд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчийн гэрчилгээ авалгүйгээр дээрх үйл ажиллагаа эрхэлж, орлого олсон, түүнчлэн нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөөгүй нь тогтоогдвол тэдгээрт нөхөн татвар, хүү, торгууль, алданги ногдуулах зохицуулалттай байна.

Хэргийн оролцогчдын тайлбар, хэрэгт цугларсан нотлох баримтуудаас үзэхэд нэхэмжлэгч К ХХК нь 2011 оны 12 дугаар сарын 23-ны өдөр нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлэх өргөдлөө[1] гаргасан байх бөгөөд Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын 2012 оны 01 дүгээр сарын 05-ны өдрийн 1/09 тоот албан бичгээр[2] НӨАТ төлөгчөөр бүртгэх хууль эрх зүйн үндэслэлгүй байна гэсэн хариуг хүргүүлж байжээ.

Хариуцагч нь шүүх хуралдаанд К ХХК-ийн нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлэх өргөдлөө гаргаагүй, өргөдлөө тайлангаар баталгаажуулж ирүүлэх ёстой гэж маргаж байх боловч Банкны тухай хуулийн 6 дугаар зүйлд заасан банкны эрхлэх үйл ажиллагаа нь Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 13 дугаар 13.6-д зааснаар НӨАТ-аас чөлөөлөгдөх бөгөөд Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.2-т зааснаар банк нь нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлбэл зохих этгээд биш юм.

Иймд хариуцагчийн ... нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлэх өргөдлөө гаргаагүй, бүртгүүлж, гэрчилгээ аваагүй гэсэн тайлбар үндэслэлгүй юм.

Банкны тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.2-т Банк хугацаандаа төлөгдөөгүй зээл, хүүгийн төлбөрт зээлдэгчийн өмчлөлд байгаа эд хөрөнгө, хувьцаа, түүний ногдол ашгийг гэрээ болон шүүхийн шийдвэрийн үндсэн дээр авч болно гэж заажээ.

Нэхэмжлэгч К ХХК нь бусдад олгосон зээлийн барьцаанд байсан үл хөдлөх эд хөрөнгийг зээлдэгч гэрээний үүргээ биелүүлээгүйн улмаас өөрийн өмчлөлд шилжүүлэн авч, улмаар худалдан борлуулсан болох нь хэргийн оролцогчдыг тайлбар, Зээлийн гэрээ[3], Зээлийн барьцааны гэрээ[4], Барьцаа хөрөнгийг банкны өмчлөлд шилжүүлэх, банкны өмчлөх бусад үл хөдлөх хөрөнгөнд бүртгэх тухай зээлийн хорооны хурлын шийдвэр[5], Банкны өмчлөх бусад үл хөдлөх эд хөрөнгийг худалдах тухай зээлийн хорооны шийдвэр[6], К ХХК-ийн төлөөлөн удирдах зөвлөлийн Эд хөрөнгө худалдах тухай тогтоол[7], Шүүгчийн захирамж[8] зэрэг нотлох баримтуудаар тогтоогдож байна.

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай /2006 оны/ хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.6.5-д зээл олгох үйлчилгээ-г нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөх-өөр, Банкны тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-д Банк ашиг олох зорилгоор энэ хуулийн 6 дугаар зүйлд зааснаас бусад үйл ажиллагаа эрхлэхийг хориглох бөгөөд зээлийн барьцаалсан эд хөрөнгийг зээл төлүүлэх зорилгоор түр эзэмших, худалдах үйл ажиллагаа үүнд хамаарахгүй гэж, Банк, эрх бүхий этгээдийн мөнгөн хадгаламж, төлбөр тооцоо, зээлийн үйл ажиллагааны тухай хуулийн Дөрөвдүгээр бүлэг буюу Банк, зээлийн үйл ажиллагаа эрхлэх эрх бүхий хуулийн этгээдийн зээлийн үйл ажиллагаа гэсэн бүлэгт зээл олгох, зээл төлүүлэх ажиллагааг бүхэлд нь зохицуулжээ.

Дээрх хуулийн зохицуулалтын агуулгаас үзэхэд зээлийн хөрөнгийг зээлдэгчид олгохоос эхлээд зээлийг төлүүлж дуусгах хүртэл үйл ажиллагаа бүхэлдээ зээлийн үйл ажиллагаанд хамаарч байх тул банк нь бусдад зээлдүүлсэн мөнгөн хөрөнгөө буцаан бий болгохын тулд барьцаа хөрөнгийг нэр дээрээ түр шилжүүлж, улмаар түүнийг худалдан борлуулах замаар зээлийн төлбөрийг барагдуулж байгаа банкны үйл ажиллагааг хуулиар эрхлэхийг зөвшөөрсөн зээл-ийн үйлчилгээнээс тусад нь салгаж, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлд заасан бараа борлуулсан гэдэгт хамааруулж, албан татвар ногдуулах үндэслэлгүй байна.

Өөрөөр хэлбэл банк өөрийн барьцаалсан үл хөдлөх эд хөрөнгийг зээл төлүүлэх зорилгоор худалдан борлуулж байгаа нь ашиг олох зорилгоор буюу нэмүү өртөг бий болгон худалдан борлуулж байгаа бус, харин зээл төлүүлэхэд чиглэгдэж байна.

Иймд банкны зээлийг төлүүлэх энэхүү үйл ажиллагааг зээл олгох үйлчилгээний нэг хэсэг гэж үзэх бөгөөд Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай /2006 оны/ хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.6.5 дахь заалтад заасан зээл олгох үйлчилгээнд хамаарах ёстой.

Харин нэхэмжлэгч нь өмчлөх бусад үл хөдлөх эд хөрөнгөнд бүртгэлтэй хөрөнгийг худалдан борлуулснаар үл хөдлөх эд хөрөнгийн татвар төлөх үүрэгтэй болохоос биш нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөх үүрэггүй.

Түүнчлэн зээлийн гэрээний үүргийн биелэлтийг мөнгөн хэлбэрээр буцаан төлөхөд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулдаггүй атлаа барьцааны хөрөнгийг худалдан борлуулж, зээлийг нөхөн төлүүлсэн тохиолдолд бараа борлуулсан гэж үзэж, нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулж байгаа нь үндэслэлгүй юм.

Иймд хариуцагчийн банк өөрийн барьцаалсан үл хөдлөх эд хөрөнгийг худалдан борлуулж буй ажиллагаа зээл олгох үйлчилгээ биш, зээл олгох харилцаа нь зээлдэгчийн дансанд мөнгө орж ирснээр дуусгавар болно. Зээл олгох үйлчилгээнд зээл төлүүлэх харилцаа хамаарахгүй тул банк нь нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөх ёстой гэсэн тайлбар үндэслэлгүй байна.

Иймд дээрх үндэслэлээр маргаан бүхий актаар нэхэмжлэгч К ХХК-ийн 2011, 2012 онд өмчлөх бусад үл хөдлөх эд хөрөнгө худалдсаны 114.260.0 мянган төгрөгийн орлогод нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулж, төсөвт төлөөгүй зөрчилд 11.426.0 мянган төгрөгийн нөхөн татвар, 34.3 мянган төгрөгийн хүү, 5.713.0 мянган төгрөгийн торгууль буюу нийт 17.173.300 мянган төгрөгийн төлбөр ногдуулсныг хүчингүй болгох нь үндэслэлтэй байна гэж шүүх үзэв.

Хоёрт: Актын Тогтоох хэсгийн 2.2-ын .... хөрөнгө оруулагчийн оруулсан хөрөнгө оруулалтын дүнгээс 3 дахинаас илүү гарсан зээлийн дүнд ногдох 2010 онд 250.614.0 мянган төгрөг, 2011 онд 228.312.0 мянган төгрөг, 2012 онд 226.800.0 мянган төгрөг, нийт 705.726.0 мянган төгрөгийн хүүгийн төлбөрийг албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцон, албан татвар ногдуулах орлогоо бууруулж, татвар ногдуулж төлөөгүй зөрчилд 22.680.0 мянган төгрөгийн нөхөн татвар, 6.804.0 мянган төгрөгийн торгууль, 501.0 мянган төгрөгийн алданги ногдуулсныг хүчингүй болгуулах нэхэмжлэлийн шаардлагын тухайд:

Нэхэмжлэгч К ХХК нь Хоёрдогч өглөгийн зээл нь мөнгөн хэлбэрээр авч, хувьцаа хэлбэрээр буцаан төлүүлж буй санхүүгийн харилцаа, энэ нь зээлийн шинжийг агуулаагүй. Тодорхой дансанд бусдын хөрөнгийг байршуулан хүү төлж байгаа нь мөнгөн хадгаламжийн шинжийг агуулсан. Хөрөнгө оруулагч буюу Х  банк нь хоёрдогч өглөгийн хүүгийн орлогод ногдох татварыг төлсөн байхад дахин төлүүлэхээр акт тавьсан нь нэг төрлийн орлогод давхар татвар ногдуулж, шударга бус байдлыг үүсгэж байна гэж, хариуцагч нь Мөнгийг тогтоосон хугацаанд үнэт цаас буюу хувьцаа хэлбэрээр төлж байгаа тул зээл гэж үзнэ. Иймд аж ахуйн нэгжийн албан татвар ногдуулсан нь үндэслэлтэй гэж маргажээ.

К ХХК нь Х банктай 2009 оны 08 дугаар сарын 24-ний өдөр 09/79 дугаар Хоёрдогч өглөгийн зээлийн гэрээ[9] байгуулж, 3.000.000.000 төгрөгийг Х банкнаас авч, өөрийн хөрөнгийг хоёрдогч өглөгөөр нэмэгдүүлэн бүртгэсэн болох нь хэргийн оролцогчдын тайлбар, К ХХК-ийн санхүүгийн тайлан, шинжээчийн дүгнэлт[10] зэрэг нотлох баримтуудаар тогтоогдож байна.

Монгол банкны ерөнхийлөгчийн 2004 оны 04 дүгээр сарын 28-ны өдрийн 227 дугаар тушаалаар батлагдсан Банкны үйл ажиллагааны зохистой харьцааны шалгуур үзүүлэлтийг тогтоох, хяналт тавих журам-ын 1.5-ын 3-т Банкны хоёрдогч өглөг гэж гэрээнд заасан хугацаа, дууссаны эцэст хөрөнгө оруулагчийн хурлын шийдвэрийг үндэслэн хувьцаагаар солих бөгөөд энэ талаар холбогдох гэрээнд тодорхой заасан байх өрийн бичгийг хэлнэ гэж заажээ.

Дээрх журамд зааснаас үзэхэд дээрх хоёрдогч өглөг 3.000,000,000 төгрөг нь гэрээнд заасан хугацаа дуусахад К ХХК-ийн хувьцаагаар солигдох ёстой бөгөөд энэ талаар К ХХК-ны Х ХХК-тай байгуулсан Хоёрдогч өглөгийн зээлийн гэрээ-ний 2.2.3-т Зээлийн үндсэн өрийг гэрээний 2.6-д заасан нөхцөлийн дагуу харилцан тохиролцсоны үндсэн дээр гэрээний 2.5-д заасан хугацаа болмогц хувьцаанд хөрвүүлж, Монголбанкнаас зөвшөөрөл авсны үндсэн дээр банкны дүрмийн санд оруулна гэж, мөн гэрээний 2.6-д Зээлдэгч нь хоёрдогч өглөгийг шинээр хувьцаа гаргах замаар төлөхтэй холбогдуулан хувьцааны хэлбэр, хувьцааны үнэ, тоо ширхэг зэрэг зүйлийг хувь нийлүүлэгчдийн хурлаар гэрээний 2.5-д заасан хугацааны өмнө шийдвэрлүүлнэ. Зээлдэгч энэхүү нөхцөлүүдийг зээлдүүлэгчтэй харилцан тохиролцож, нэмэлт гэрээ байгуулах ба Монгол банкнаас зохих журмын дагуу зөвшөөрөл авсан байна гэж талууд гэрээнд тодорхой заажээ.

Дээрхээс үзэхэд уг гэрээгээр Х банк ХХК-иас зээлсэн 3.000.000.000 төгрөгийг хөрөнгө оруулагчаас албан татвар төлөгчид олгосон арилжааны зээл бус, харин тодорхой хугацааны дараа банкны хувьцаанд хөрвүүлэх болзолтой гаргасан өрийн бичиг гэж дүгнэх үндэслэлтэй. Учир нь Хоёрдогч өглөг-ийн арилжааны зээл-ээс ялгагдах гол шинж нь ирээдүйд бий болох үр дагавраар буюу уг зээлдүүлэгчид буцаан төлөхгүй, тодорхой хугацааны дараа энгийн хувьцаанд хөрвөх нөхцөлтэй байдгаараа ялгаатай байна. Эндээс үзэхэд Хоёрдогч өглөгийн зээл нь зээлийн гэрээний гол шинж буюу урт, богино хугацаатай эргэн төлөгдөх нөхцөлийг агуулаагүй байна. Өөрөөр хэлбэл зээлийн гэрээний шинжийг агуулаагүй байна.

Дээрхээс дүгнэн үзэхэд хариуцагч татварын улсын байцаагч нар нь маргаан бүхий актаар Х ХХК-иас К ХХК-д хоёрдогч өглөгөөр өгсөн 3.000.000.000 төгрөгийг Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.3 дахь хэсэгт заасан хөрөнгө оруулагчаас албан татвар төлөгчид олгосон зээл гэж үзсэн нь үндэслэлгүй юм.

Иймд хариуцагчийн Мөнгийг тогтоосон хугацаанд үнэт цаас буюу хувьцаа хэлбэрээр төлж байгаа тул зээл гэж үзнэ ... Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.3-т зааснаар татвар төлөх ёстой... гэсэн тайлбар үндэслэлгүй юм.

Түүнчлэн Х банк ХХК нь К ХХК-д олгосон 3.000.000.000 төгрөгийн хоёрдогч өглөгийн хүүгийн орлогыг Хөрөнгө оруулалтын үнэт цаасны хүүгийн орлого дансанд бүртгэж, түүнд ногдох аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар төлж байгаа болох нь тус банкны 2014 оны 01 дүгээр сарын 23-ны өдрийн 3/554 дүгээр албан бичгээр тогтоогдож байх тул нэхэмжлэгчийн тухайд үйл ажиллагааны зардал болох 705.726.0 мянган төгрөгийг татвар ногдох орлогоос хасагдах зардалд оруулахгүйгээр татвар төлөх тохиолдолд К ХХК-д зардлаар, Х ХХК-д орлогоор бүртгэгдсэн хоёрдогч өглөгийн хүү-д аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварыг давхардуулан ногдох нөхцөлийг бүрдүүлэхээр байна.

Иймд нэхэмжлэгчийн Хоёрдогч өглөгийн гэрээ-ний дагуу Х банк ХХК-д төлсөн хүү-ний хөрөнгө оруулалтын дүнгээс 3 дахинаас илүү гарсан гэх 705.726.0 мянган төгрөгийг аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвараас хасч тооцсоныг Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.3-т заасан зөрчил гэж үзэн, актаар 22.680.0 мянган төгрөгийн нөхөн татвар, 6.804.0 мянган төгрөгийн торгууль, 501.0 мянган төгрөгийн алданги ногдуулсан нь хууль бус байх тул хүчингүй болгох нь үндэслэлтэй байна гэж шүүх үзлээ.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 44 дүгээр зүйлийн 44.1-д Шүүхээс хэрэг хянан шийдвэрлэхтэй холбогдсон зайлшгүй гарах зардлыг шүүхийн зардал гэнэ, 44.3-т Дараах зардлыг хэргийн оролцогчдоос нөхөн төлүүлнэ, 44.3.1-д шинжээчийн ... ажлын хөлс гэж тус тус заасан байх тул шүүгчийн захирамжаар томилогдсон шинжээчийн ажлын хөлс болох 1.800.000 мянган төгрөгийг хариуцагчаар нөхөн төлүүлэхээр шийдвэрлэсэн болно.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3.1, 106.3.6, 106.3.12 дахь хэсэгт заасныг удирдлага болгон

ТОГТООХ нь:

1. Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.3 дахь хэсэг, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.6.5 дахь заалтад заасныг тус тус баримтлан К ХХК-ийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хангаж, Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын татварын улсын ахлах байцаагч нарын 2013 оны 03 дугаар сарын 29-ний өдрийн 210218 дугаар актын ТОГТООХ хэсгийн 1-ын өмчлөх бусад үл хөдлөх эд хөрөнгө борлуулсан 2011 онд 34.000.0 мянган төгрөгийн, 2012 онд 80.260.0 мянган төгрөгийн, нийт 114.260.0 мянган төгрөгийн орлогод нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулж, төсөвт төлөөгүй зөрчилд 11.426.0 мянган төгрөгийн нөхөн татвар, 34.3 мянган төгрөгийн хүү, 5.713.0 мянган төгрөгийн торгууль ногдуулсан-ыг, мөн ТОГТООХ хэсгийн 2.2-ын ...хөрөнгө оруулагчийн оруулсан хөрөнгө оруулалтын дүнгээс 3 дахинаас илүү гарсан зээлийн дүнд ногдох 2010 онд 250.614.0 мянган төгрөг, 2011 онд 228.312.0 мянган төгрөг, 2012 онд 226.800.0 мянган төгрөг, нийт 705.726.0 мянган төгрөгийн хүүгийн төлбөрийг албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцон, албан татвар ногдуулах орлогоо бууруулж, татвар ногдуулж төлөөгүй зөрчилд 22.680.0 мянган төгрөгийн нөхөн татвар, 6.804.0 мянган төгрөгийн торгууль, 501.0 мянган төгрөгийн алданги ногдуулсан-ыг тус тус хүчингүй болгож, нийт 47.158.3 мянган төгрөгөөр татварын улсын байцаагчдын актаар тогтоосон төлбөрийн хэмжээг багасгасугай.

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1 дэх хэсэгт зааснаар нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 70200 төгрөгийг Чингэлтэй дүүргийн Татварын хэлтсийн орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагч Татварын ерөнхий газраас 70200 төгрөгийг гаргуулж, нэхэмжлэгч К ХХК-д олгосугай.

3. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 44 дүгээр зүйлийн 44.3, 44.3.1 дахь заалт, 47 дугаар зүйлийн 47.1 дэх хэсэгт зааснаар хариуцагч Татварын ерөнхий газраас 1.800.000 /нэг сая найман зуун мянган/ төгрөгийг гаргуулж, Бостон Стар консалтинг ХХК-д олгосугай.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 108 дугаар зүйлийн 108.2 дахь хэсэгт зааснаар шүүхийн шийдвэр нь танилцуулан сонсгосноор хүчинтэй болох бөгөөд хэргийн оролцогч, тэдгээрийн төлөөлөгч буюу өмгөөлөгч нар шүүхийн шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй.

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ, ЕРӨНХИЙ ШҮҮГЧ Ц. БАТСҮРЭН