Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг ерөнхий шүүгч Ц.Батсүрэн даргалж, шүүгч Ц.Мөнхзул, шүүгч А.Насандэлгэр нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн шүүх хуралдааны “5” танхимд хийсэн шүүх хуралдаанаар,

Гомдол гаргагч: “Н”  ХХК. 

Хариуцагч: Багануур дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Э.Б, Т.Б нар.

Гомдлын шаардлага: “Багануур дүүргийн Татварын хэлтсийн Татварын хяналт шалгалтын тасгийн татварын улсын байцаагчийн 2017 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн “Хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэх зөрчилд шийтгэл оногдуулах тухай” ******* тоот шийтгэлийн хуудсыг хүчингүй болгуулах” шаардлага бүхий захиргааны хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: Шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Г.С, гомдол гаргагчийн төлөөлөгч З.Н, гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ц.У Б.Ө, гомдол гаргагчийн өмгөөлөгч С.С хариуцагч Татварын улсын байцаагч Т.Б, Э.Б,  хариуцагч нарын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Х.Э, иргэдийн төлөөлөгч Г.Т нар оролцлоо.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Гомдол гаргагч “Н”  ХХК шүүхэд гаргасан гомдол, түүний үндэслэлдээ: “Багануур дүүргийн Татварын хэлтсийн Татварын хяналт шалгалтын тасгийн татварын улсын байцаагчдын “Н”  ХХК-ийн 2013-2016 оны албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд иж бүрэн, төлөвлөгөөт шалгалт хийж 2017 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдөр Хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэх зөрчилд шийтгэл оногдуулах тухай ******* тоот шийтгэлийн хуудсаар 105,952,040.3 төгрөг ногдуулсан нь Монгол Улсын хууль тогтоомжийг зөрчсөн, илт хууль бус байх тул шийтгэлийн хуудсыг хэрэгсэхгүй болгуулахаар Татварын ерөнхий хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.1.6-д заасны дагуу Татварын ерөнхий газрын харьяа Нийслэлийн Татварын газрын дэргэдэх татварын маргаан таслах зөвлөлд татвар төлөгч гомдлоо гаргаж хандсан боловч Татварын ерөнхий хуулийн 42 дугаар зүйлийн 42.1-д Маргаан таслах зөвлөл нь татварын акт, дүгнэлттэй холбоотойгоор татварын алба, татвар төлөгчийн хооронд үүссэн маргааныг хянан хэлэлцэх бөгөөд шийтгэлийн хуудастай холбоотой маргааныг Зөрчлийн тухай хууль болон Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн дагуу Захиргааны хэргийн шүүхэд гомдол гаргах нь зүйтэй гээд гомдлыг хүлээн аваагүй.

Иймд Захиргааны ерөнхий хуулийн 92 дугаар зүйлийн 92.1-д Хуульд өөрөөр заагаагүй бол иргэн, хуулийн этгээдээс түүний эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг зөрчсөн гэж үзвэл холбогдох захиргааны актыг хууль болон зорилгодоо нийцэж байгаа эсэх талаар хянуулахаар гомдол гаргах эрхтэй, 93 дугаар зүйлийн 93.1-д Иргэн, хуулийн этгээд гомдлыг тухайн захиргааны актыг гаргасан байгууллагын дээд шатны захиргааны байгууллагад, эсхүл гомдол хянан шийдвэрлэх чиг үүрэг бүхий захиргааны байгууллагад гаргана., 94 дүгээр зүйлийн 94.1-д Захиргааны актыг энэ хуульд заасны журмын дагуу мэдэгдсэнээс хойш 30 хоногийн дотор гомдлыг хянан шийдвэрлэх захиргааны байгууллагад гаргана. гэж зааснаар ******* тоот шийтгэлийн хуудсыг хүчингүй болгуулахаар урьдчилан шийдвэрлэх ажиллагааны журмаар гомдол гаргаж шийдвэрлүүлэх боломжгүй байх тул Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 14 дугаар зүйлийн 14.32, Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 2 дугаар бүлгийн 2.1-ийн 23-т заасны дагуу энэхүү нэхэмжлэлийг гаргаж байна.

Багануур дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын хяналт шалгалтын тасгийн татварын улсын байцаагч Т.Б, Э.Б нар “Н”  ХХК-ийн 2013-2016 оны албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд иж бүрэн, төлөвлөгөөт шалгалт хийж, 2017 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдөр "Хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэх зөрчилд шийтгэл оногдуулах тухай ******* тоот шийтгэлийн хуудсаар 675.788.371.52 төгрөгийн зөрчилд 66.853.504.60 төгрөгийн нөхөн татвар, 25.460.577.80 төгрөгийн торгууль, 13.558.644.0 төгрөгийн алданги, 79.313.9 төгрөгийн хүү нийт 105.952.040.3 төгрөг ногдуулахдаа Татварын ерөнхий хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1, 74.2, 74.3, 60 дугаар зүйлийн 60.2 дахь заалтын дагуу алдангийн хэмжээг тогтоосон Засгийн газрын 2012 оны 06, 2013 оны 05, 2014 оны 38, 2015 оны 25, 2016 оны 30, 2017 оны 30 дугаар тогтоолууд, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.2, 17.1.1 дэх заалтуудыг үндэслэхдээ Монгол Улсын хууль тогтоомжийг дараах байдлаар зөрчсөн байна. Үүнд:

1. Татварын ерөнхий хуулийн 33 дугаар зүйлийн 33.2.2, 34 дүгээр зүйлийн 34.1, 34.2, 47-р зүйлийн 47.1-д Татвар төлөгч Монгол Улсын татварын хууль тогтоомжид зааснаар төлбөл зохих татварын ногдлоо бүрэн гүйцэд тодорхойлж, хугацаанд нь төлсөн эсэхийг Татварын алба, татварын улсын байцаагч хянан шалгаж, хууль тогтоомжийн дагуу ногдох татварыг тодорхойлохдоо акт үйлдэх бөгөөд, тус актад татварын хяналт шалгалт хийсэн татварын улсын байцаагч, татварын албаны хяналт шалгалт хариуцсан хэлтэс, тасгийн дарга хянан баталгаажуулж гарын үсэг зурснаар хүчин төгөлдөр болно гэж заасан байна.

Мөн энэхүү хуулийн 30 дугаар зүйлийн 30.1.2, 30.1.3⁴-т татварын улсын байцаагчийн акт, дүгнэлт болон бусад баримт бичгийн хэвлэмэл хуудас, маягтыг дураараа хэвлэн ашиглах, хүчингүй буюу хуурамч хуудас хэвлэх, гарын үсэг зурж эцэслэн ёсчлоогүй татварын улсын байцаагчийн акт дүгнэлт, бусад баримт бичиг, илтгэх хуудсыг татвар төлөгчид урьдчилан танилцуулах, зөвшөөрүүлэхээр албадахыг татварын улсын байцаагчийн үйл ажиллагаанд хориглосон байна.

Гэтэл татварын улсын байцаагч *******, ******* нар нь “Н”  ХХК-ийн 2013-2016 оны татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд иж бүрэн шалгалт хийж, ногдох татварыг тодорхойлохдоо акт үйлдээгүй, “Хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэх зөрчилд шийтгэл оногдуулах тухай” шийтгэлийн хуудас бичихдээ Татварын ерөнхий хуулийн 30 дугаар зүйлийн 30.1.2, 30.1.3, Татварын ерөнхий газрын даргын 2017 оны 01 дүгээр сарын 02-ны өдрийн А/03 дугаарын тушаалаар батлагдсан “Татварын албаны Татварын хяналт шалгалтын үйл ажиллагааны журам”-ын 1.1, 3.3.6-д заагдсан актын хэвлэмэл хуудас бус хуурамч хуудас хэрэглэсэн, татварын албаны хяналт шалгалт хариуцсан  хэлтэс, тасгийн дарга хянан баталгаажуулж гарын үсэг зураагүй хүчин төгөлдөр бус баримт бичгийг татвар төлөгчид танилцуулж, зөвшөөрүүлэхээр албадаж Татварын улсын байцаагчийн хуулиар хориглосон үйл ажиллагааг явуулсан.

2. Татварын ерөнхий хуулийн 29 дүгээр зүйлийн 29.1.7, 29.1.12-т Татварын улсын байцаагч нь төлөгч анхан шатны болон нягтлан бодох бүртгэлийг хөтлөн татварын тайлан гаргах, орлого, татвараа тодорхойлох, баримт бүрдүүлэх ажлыг хууль тогтоомжид заасны дагуу хийж байгаа эсэхийг хянан шалгаж, тэдэнд мэргэжил арга зүйн зөвлөгөө өгөх, татвар төлөгчийн хууль ёсны эрх ашгийг хүндэтгэн, татвар ногдуулах, төлөх үйл ажиллагаатай холбоотой асуудлаар хууль тогтоомжийн хүрээнд зөвлөгөө, туслалцаа үзүүлэх талаар татварын улсын байцаагчийн бүрэн эрхийг хуульчилсан байна.

Татварын улсын байцаагчийн шийтгэлийн хуудасны хавсралт Маягт ХШ-06 (2)-д бэлэн мөнгөөр хийсэн борлуулалтын орлогоо нуун НӨАТ төлөх орлогоо бууруулж татвараа дутуу төлөх, татвар ногдох орлого, орлогоос бусад татвар ногдох зүйлийг санаатайгаар бууруулсан гэх илрүүлсэн зөрчлийн утга агуулгатай холбоотой 2013-2016 он тус бүрийн 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн зөрчлийг ямар нотлох баримтаар тогтоосон нь тодорхой бус, аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын болон НӨАТ-ын ногдуулалт, төлөлтийн хавсралт тооцооны татвар ногдох орлогын зөрүүг ямар үндэслэлээр тогтоосон болон торгууль алданги, хүүгийн тооцоолол нь ойлгомжгүй, 2014 оны аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын ногдуулалт төлөлтийн тооцоонд баримтаар нотлогдох зардлын зөрүүг тооцоогүй, хяналт шалгалтын дүнгийн талаар тайлбар өгөөгүй, Татварын ерөнхий хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.1.7⁵ заалтыг зөрчсөн.

3. Монгол Улсын “Анхны ардчилсан сонгууль болж байнгын ажиллагаатай парламент байгуулагдсаны 25 жилийн ойг тохиолдуулан өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.3-д Хууль тогтоомж зөрчиж захиргааны зөрчил гаргасан этгээдийг өршөөн хэлтрүүлэхээр, 10 дугаар зүйлийн 10.2-т хуулийн 4 дүгээр зүйлд заасан өршөөлд хамааруулах үндэслэл нь 2015 оны 07 дугаар сарын 02-ны өдрийн 24 цаг 00 минутаас өмнө төрийн эрх бүхий байгууллагын захиргааны шийтгэл ногдуулах шийдвэрээр тогтоогдсон байхаар зохицуулжээ.

Гэтэл татварын улсын байцаагчид дээрх хуульд заагдсан хугацаанаас өмнөх захиргааны зөрчилд шийтгэлээр төлбөр ногдуулж, Татварын ерөнхий хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1, 23¹ дүгээр зүйлийн 2З¹.1, 28 дугаар зүйлийн 28.1.4-т Татварын алба, татварын улсын байцаагч нь бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхдээ тэдэнд итгэл үзүүлэн, үйл ажиллагаандаа хууль дээдлэх, бусдын нөлөөнд үл автах, татвар төлөгчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хүндэтгэн ажиллах зарчим баримтална, татвар төлөгчид татварын хууль тогтоомжийн дагуу татварын хөнгөлөлт үзүүлэх, татвараас чөлөөлөх гэх заалтыг тус тус зөрчсөн байна.

Иймд дээрх үндэслэлүүдээр хуурамч хуудас хэрэглэн, татварын албаны хяналт шалгалт хариуцсан хэлтэс, тасгийн дарга хянан баталгаажуулж гарын үсэг зураагүй хүчин төгөлдөр бус баримт бичиг болох татварын улсын байцаагчийн 2017 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн Хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэх зөрчилд шийтгэл оногдуулах тухай ******* тоот шийтгэлийн хуудсаар ногдуулсан төлбөрийг хүчингүй болгож өгнө үү”.

-иас 2020 оны 10 дугаар сарын 07-ны өдөр гомдлын шаардлагаа тодруулахдаа:

1. Нэхэмжлэлийн шаардлагын 2 дугаар хэсэгт Татварын ерөнхий хуулийн 29 дүгээр зүйлийн 29.1.7, 29.1.12-т Татварын улсын байцаагч нь татвар төлөгч анхан шатны болон нягтлан бодох бүртгэлийг хөтлөн татварын тайлан гаргах, орлого, татвараа тодорхойлох, баримт бүрдүүлэх ажлыг хууль тогтоомжид заасны дагуу хийж байгаа эсэхийг хянан шалгаж, тэдэнд мэргэжил арга зүйн зөвлөгөө өгөх, татвар төлөгчийн хууль ёсны эрх ашгийг хүндэтгэн, татвар ногдуулах, төлөх үйл ажиллагаатай холбоотой асуудлаар хууль тогтоомжийн хүрээнд зөвлөгөө, туслалцаа үзүүлэх үүргээ биелүүлээгүй.

Татварын улсын байцаагчийн Шийтгэлийн хавсралт Маягт ХШ-06 '2)-д бэлэн мөнгөөр хийсэн борлуулалтын орлогоо нуун НӨАТ төлөх орлогоо бууруулж татвараа дутуу төлөх, татвар ногдох орлого, орлогоос бусад татвар ногдох зүйлийг санаатайгаар бууруулсан гэх илрүүлсэн зөрчлийн утга агуулгатай холбоотой 2013-2016 он тус бүрийн 12 дугаар сарын 31-нээрх зөрчлийг ямар нотлох баримтаар тогтоосон нь тодорхой бус, ААНОАТ-ын болон НӨАТ-ын ногдуулалт, төлөлтийн хавсралт тооцооны татвар ногдох орлогын зөрүүг ямар үндэслэлээр тогтоосон болон торгууль алданги, хүүгийн тооцоолол нь ойлгомжгүй, 2014 оны ААНОАТ-ын ногдуулалт төлөлтийн тооцоонд баримтаар нотлогдох зардлын зөруүг тооцоогүй, хяналт шалгалтын дүнгийн талаар тайлбар өгөөгүй Татварын ерөнхий хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.1.7¹ заалтыг дараах байдлаар зөрчсөн гэж үзэж байна. Үүнд:

а/ Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 26 дугаар зүйлийн 26.3- т зааснаар суутгагч нь албан татвар төлөгчийн орлогоос суутган авсан албан татварыг дараа сарын 10-ны өдрийн дотор холбогдох төсөвт шилжүүлэх үүрэгтэй. Энэ үүргээ биелүүлээгүй тохиолдолд татварын албанаас татвар төлөгчид торгууль, алдангийн хариуцлага тооцдог. Татвар төлөгч үүргээ биелүүлж татвараа хугацаанаас нь өмнө төлж байгаа тохиолдолд татварын албанаас ямар нэгэн урамшуулал хөнгөлөлт байдаггүй.

Багануур дүүргийн татварын хэлтсийн хяналт шалгалтын тасгийн Татварын улсын байцаагч Б, Э.Б нар “Н”  ХХК-ийг шалгаж, Шийтгэлийн хуудасны хавсралт маягт ХШ-06(2)-аар татварын хяналт шалгалтаар илэрсэн зөрчил, ногдуулсан төлбөрийн тооцооны 14 дэх илрүүлсэн зөрчилд байгаа тус компанийн 2016 оны цалин хөлс, тэдгээртэй адилтгах орлого болон шууд бус орлогоос суутгасан албан татварын тооцоог сар бүрээр дахин тооцоолоход “Н”  ХХК нь 2016 оны 1 сард 12 хоног, 9 сард 10 хоног, 10 сард 13 хоног, 11 сард 43 хоног, 12 сард 74 хоногийн өмнө татварыг урьдчилан төсөвт тус тус шилжүүлсэн байна. Иймд Татварын ерөнхий хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14,1~д зааснаар “Татварын алба, татварын улсын байцаагч бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхдээ татвар төлөгчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хүндэтгэж, тэдэнд итгэл үзүүлэн ажиллана" гэсэн заалтын дагуу “Н”  ХХК-д итгэл үзүүлэн хугацаанаас өмнө төлсөн 152 хоногийг хугацаа алдсан нийт хоногоос хасч тооцон нийт төлөх 72,757.60 төгрөгөөс 42,846.45 төгрөгийг хасч тооцож өгнө үү.

б/ Удирдлага борлуулалтын зардал болох цахилгааны төлбөр, ус, дулааны төлбөр, бичиг хэргийн зардал, засварын материал, интернет холбооны төлбөр, томилолт, хангамжийн материал, цэвэрлэгээний зардал, шатах тослох материап, тоолуурын баталгааны гэх зэрэг зардлаас тайлант онуудын санхүүгийн тайлангийн орлого үр дүнгийн тайлан болон аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тайланд борлуулсан бүтээгдэхүүний өртөгт 2013 онд 3,625,084.32 төгрөг, 2014 онд 8,538,446.89 төгрөг, 2015 онд 1,592,378.49 төгрөг, 2016 онд 5,303,59 төгрөг нийт 19,059,500.04 төгрөг, худалдан авалтын буцаалт 2013 онд 4,090,909.10 төгрөгийг тус тус тусгасан байна. Эдгээр зардал нь Аж ахуйн нэгжийн орлогын татварын тухай хуулийн 12 дугаар зүйлд заасан албан татвар ногдох орлогоос хасагдах зардалд тооцогдохоор байна. Иймд тус компанийн үйл ажиллагаатай холбогдох зардлыг шийтгэлийн хуудасны ХШ-06(2) хавсралт маягтын 2, 4, 9-12, 13, 15 дугаарт байгаа татвар ногдох орлого бууруулсан гэх зөрчлийн дүнг бууруулж, ногдуулсан төлбөрийн тооцоонд өөрчлөлт оруулах,

 в/ Татварын улсын байцаагч Т.Б, Э.Б нар нь тус компанийн 2013-2016 оныг дуусталх хугацааны санхүүгийн баримтад иж бүрэн шалгалт хийж, шалгалтын ажиллагааг явуулахдаа холбогдогчоос мэдүүлэг авч, оролцоог нь хангаж, зөрчилд холбогдох баримтуудыг цуглуулж, бэхжүүлэх үүргээ хэрэгжүүлээгүй. Дээрхи үүргээ биелүүлээгүйгээс тус компаниас ******* нэрийн бараа, бүтээгдэхүүнийг худалдан авч борлуулсан 6 нэр бүхий харилцагчид олгосон урамшууллыг Аж ахуйн нэгжийн орлогын татварын тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.1.9 дэх заалтын дагуу нотлох баримтыг үндэслэн шийтгэлийн хуудасны ХШ-06/2/ хавсралт маягтын 4, 10, 12, 15 дугаарт байгаа татвар ногдох орлогоо бууруулсан гэх зөрчлийн дүнг бууруулж, ногдуулсан төлбөрийн тооцоонд өөрчлөлт оруулах,

2.Нэхэмжлэлийн шаардлагын 3 дугаар хэсэгт Татварын улсын байцаагч нар тус компанийн 2013-2016 оныг дуусталх хугацааны санхүүгийн баримтад иж бүрэн шалгалт хийхдээ Зөрчлийн тухай хуулийн 1.4 дүгээр зүйлийн 4 дэх заалтад “Зөрчилд тооцохгүй болсон, оногдуулах шийтгэл, албадлагын арга хэмжээг хөнгөрүүлсэн, зөрчил үйлдсэн хун, хуулийн этгээдийн эрх зүйн байдлыг дээрдүүлсэн хуулийг буцаан хэрэглэнэ.” гэж заасны дагуу Татварын ерөнхий хуулинд 2015 оны 12 дугаар сарын 4-ний өдөр өөрчлөлт орж, 2017 оны 7 дугаар сарын 1-нээс хүчин төгөлдөр болсон тус хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1-д “Хуульд заасны дагуу нөхөн төлүүлэх болон хугацаанд нь төлөөгүй татварт алданги тооцох бөгөөд уг алдангийн хэмжээ нь нөхөн төлүүлэх татварын үнийн дүнгийн 20 хувиас хэтрэхээргүй байна” гэсэн заалтыг тус тус үндэслэн шалгалтаар илрүүлсэн татварын зөрчилд алдангийг 20 хувиас хэтрэхгүйгээр ногдуулах байтал Татварын ерөнхий хуулийн хүчингүй болсон 74 дүгээр зүйлийн 74.3 дахь заалтыг үндэслэн 50 хүртэл хувиар алданги тооцож татвар төлөгчийн эрх ашгийг хохироосон байна.

Энэ тооцооллын зөрчлийг арилгахгүйгээр Монгол Улсын “Анхны ардчилсан сонгууль болж байнгын ажиллагаатай парламент байгуулагдсаны 25 жилийн ойг тохиолдуулан өршөөл үзүүлэх тухай” хуулийг хэрэглэх боломжгүй тул дахин тооцооллыг хийх

4.Багануур дүүргийн Татварын хэлтсийн Татварын улсын байцаагч нар Монгол Улсын “Анхны ардчилсан сонгууль болж байнгын ажиллагаатай парламент байгуулагдсаны 25 жилийн ойг тохиолдуулан өршөөл үзүүлэх тухай” хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.3 дах хэсэгт “Хууль тогтоомж зөрчиж захиргааны зөрчил гаргасан этгээдийг өршөөн хэлтрүүлнэ”, мөн хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.1 дах хэсэгт “энэ хуулийн 3.1-д заасан гэмт хэрэг үйлдсэн хүн гэдэгт 2015 оны 7 дугаар сарын 02-ны өдрийн 24 цаг 00 минутаас өмнө...захиргааны зөрчил гаргасан болон шийтгэл хүлээсэн хүн хамаарна” гэсэн заалтын дагуу 2015 онд илрүүлсэн гэх зөрчлийг тус хуулийн хугацаагаар салгаж тодорхой тусгаж өгөөгүй тул зөрчлийн тооцооллыг тодорхой болгож, тухайн жилийн төлбөрийн тооцоололд өөрчлөлт оруулах” гэжээ.  

Гомдол гаргагч шүүх хуралдааны үед гаргасан тайлбартаа: “Би үнэнч шударга хөдөлмөрлөснийхөө төлөө 60 нас гарсан хойноо дааж давшгүй өрөнд  орчхоод байна. Уг актад гарсан алданги торгуулийг төлөх хэмжээний ашиг байхгүй. 4 жил зохих ёсоор татвараа төлөөд, хэдэн хүн цалинжуулаад явдаг байсан. Ингэж их өрөнд орсондоо би гомдолтой байна” гэв.   

Гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч шүүх хуралдааны үед гаргасан тайлбартаа: “Татварын улсын байцаагчийн  2017 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн ******* тоот шийтгэлийн хуудсыг бүхэлд нь хүчингүй болгож өгнө үү. Татварын улсын байцаагч нар хяналт шалгалтын үйл ажиллагаа явуулахдаа Татварын Ерөнхий хуулийн 14, 23, 47 дугаар зүйлд заасны дагуу хяналт шалгалт явуулах үүрэгтэй байдаг. Санхүү татварын тайланг анхан шатны баримтад зөв тусгагдсан эсэхийг нотолж байж татварын улсын байцаагч нар шийтгэлийн хуудас бичих үү эсвэл хэрэг бүртгэл шилжүүлэх үү? гэдэг үйл ажиллагаагаа явуулах ёстой байсан. Гэтэл татварын хяналт шалгалтын үйл ажиллагаа явуулахдаа Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайлангийн борлуулалт худалдан авалттай холбоотой тоон мэдээллүүдийг буруу тооцож гаргасан.

Хоёрдугаарт нягтлан бодох бүртгэлийн санхүүгийн тайлан болон татварын тайлангийн тоон мэдээллийн зөрүүг тооцон  борлуулалтын орлогын дүн, худалдан авалт ******* компанийн шимтгэлийн орлого гэсэн мэдээллийг үндэслээд арифметик үйлдэл хийгээд шийтгэл оногдуулсан байдаг. Хяналт шалгалтын акт гаргаж торгууль ногдуулахдаа Өршөөлийн хууль буруу хэрэглэсэн. Татварын Ерөнхий хуулийн  74 дүгээр зүйлд заасан алданги тооцох хуулийн заалтыг буруу хэрэглэсэн. Мөн хүчингүй болсон маягт хуудсыг ашигласан. Бараа материалын борлуулалтын орлогод удирдлага борлуулалттай холбоотой ашиглалт, хэрэглээний зардал байдаг бөгөөд үүнийг хасаж тооцоогүй. Татварын хяналт шалгалт явуулахдаа холбогдох хууль тогтоомжийг зөрчсөн учир татварын улсын байцаагчийн шийтгэлийн хуудсыг бүхэлд нь хүчингүй болгож өгнө үү”.

Хяналт шалгалтын 4-н жилийн хугацаанд  “А”  ХХК-аас 550-аад сая төгрөгийн шимтгэлийн орлого авсан байдаг. Гэтэл уг орлогоос зардлаа хасахгүйгээр, НӨАТ-ын худалдан авалтын хасалтыг хийхгүйгээр тооцоолол хийлээ гэж бодоход 100-аад сая төгрөгийн татвар төлнө гэж үзэж байгаа. Мөн Төрийн албан хаагчийн үндсэн зарчим, хяналт шалгалтын процесс дүрэм журмаа дагаж мөрдөөд явсан бол ийм маргаан гарахгүй байсан гэж бодож байна” гэв.

Гомдол гаргагчийн өмгөөлөгч шүүх хуралдааны үед гаргасан тайлбартаа: “Татварын хяналт шалгалт явуулахдаа процесс алдаанууд гаргасан байсан. Шийтгэлийн хуудасны тэмдэглэх хэсэг дээр шалгалт хийсэн он, сар, өдөр хугацааг бичээгүй байсан нь Татварын хяналт шалгалт явуулах журмын 7 дугаар зүйлийн 7.4-д  заасныг  зөрчсөн. Хүчингүй болсон хавсралт маягтыг ашигласан. Татварын улсын байцаагч Э.Б 2017 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдөр “Н”  ХХК-ийн захирал  Н.аас мэдүүлэг  авсан авсан байдаг. Уг мэдүүлэг 12 цаг 05 минутад эхлээд 12 цаг 15 минутад дууссан байдаг. Өөрөөр хэлбэл  5 хуудас татварын байцаалт мэдүүлэг авахад аравхан минутын дотор байцаалт авсан. Мөн нягтлан бодогчоос 10 цаг 50 минутад эхлээд 12 цаг 15 минут хүртэл  мэдүүлэг авсан нь учир дутагдалтай  бөгөөд нэгэн зэрэг байцаалт авсан мэт харагдаж байгаа нь зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.8, 4.14-д заасныг зөрчиж байцаалт авсан нь хуульд нийцэхгүй байна” гэв.

Хариуцагч  Э.Б, Т.Б нар шүүхэд бичгээр гаргасан тайлбартаа: “Н”  ХХК-ийн гомдолтой, Багануур дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Э.Б, Т.Б нарт захиргааны хэрэгт хянан шийдвэрлэх ажиллагаа явагдаж, гомдол гаргагчийн тайлбар, үндэслэлтэй холбоотойгоор гомдлын шаардлагыг бүхэлд нь эс зөвшөөрч дараах тайлбарыг гаргаж байна.  

“Н”  ХХК-ийн 2013-2016 оны албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд төлөвлөгөөт хяналт шалгалтыг хийхэд дараах зөрчил илэрсэн. Үүнд:

1. 2013 онд 1,438,716.9 төгрөг, 2014 онд 1,117,328.6 төгрөг, нийт 2,556,046.5 төгрөгийн НӨАТ-ыг төлбөл зохих хуулийн хугацаанд /НӨАТ хуулийн 16.1/ төлөөгүй 144-265 хоног хэтрүүлж төлсөн зөрчилд 43,367.0 төгрөгийн торгууль, 20,836.0 төгрөгийн  алданги,

2. 2014 онд 1,64,760.0 төгрөг, 2016 онд 2,390,520 0 төгрөг, нийт 3,755,280.0 төгрөгийн Хувь хүний орлогын албан татварыг төлбөл зохих хугацаанд /ХХОАТ хуулийн 26.3/ нь төлөөгүй 7-224 хоног хэтрүүлж төлсөн зөрчилд нь 49,749.4 төгрөгийн торгууль, 26,650.2 төгрөгийн алданги,

3. 2013 онд 561,000 төгрөг, 2014 онд 381,000 төгрөг, нийт 942,0000 төгрөгийн Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварыг төлбөл зохих хуулийн хугацаанд /ҮХЭХАТ хуулийн 8.2/ төлөөгүй 81-188 хоног хэтрүүлж төлсөн зөрчилд нь 28,450.0 төгрөгийн торгууль, 13,619.0 төгрөгийн алданги,

4. 2014 онд 16348684 дугаартай НӨАТ-ын худалдан авалтын 608,450.0 төгрөгийн падааныг давхар тайлагнаж, төсөв төлөх татварыг бууруулсан /НӨАТ хуулийн 14.1.1/ зөрчилд нь 60,845.0 төгрөгийн нөхөн татвар /2014 оны 11,12 сарын НӨАТ-ын тайлан/

5. 2013 онд 111,086,233.8 төгрөг, 2014 онд 77,236,659.0 төгрөг, 2015 онд 75.056.830.9            төгрөг, 2016 онд 69,583,574.3 төгрөг, нийт 333,963,298.0 төгрөгийн бррлуулалтын орлогыг ААНОАТ-н тайланд дутуу тусгаж тайлагнасан /ААНОАТ хуулийн 8.1.1/ зөрчилд нь 33,396,329.8 төгрөгийн нөхөн татвар, 10,018,898.9 төгрөгийн торгууль, 12.669.474.9 төгрөгийн алданги,

Үндсэн болон туслах үйлдвэрлэл, ажил, үйлчилгээ борлуулалт гэж юуг хамруулах байсныг хамруулаагүй талаар тодорхой болгох

6. 2013 онд 111,086,233.8 төгрөг, 2014 онд 77,236,659.0 төгрөг, 2015 онд 75.056.830.9            төгрөг, 2016 онд 69,583,574.3 төгрөг, нийт 333,963,298.0 төгрөгийн борлуулалтын орлогыг НӨАТ-н тайланд дутуу тусгаж тайлагнасан /НӨАТ хуулийн 7.1.1/ зөрчилд 33,396,329.8 төгрөгийн нөхөн татвар, 15,306,493.5 төгрөгийн торгууль, 841,682.9 төгрөгийн алданги, 79,313.9 төгрөгийн хүү,

Нийт 675,788,371.52 төгрөгийн зөрчил нь ил тодорхой буюу “Н”  ХХК-ийн тайлагнасан тайлан, санхүүгийн анхан шатны баримтуудаар тогтоогдсон тул зөрчлийн хэрэг бүртгэлт явуулах шаардлагагүй байсан тул Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай Хуулийн 6.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.1 дэх заалтад заасныг Хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэж, ******* тоот шийтгэлийн хуудсаар 66,853,504.6 төгрөгийн Нөхөн татвар, 25,446,958.8 төгрөгийн торгууль, 13,572,263.0 төгрөгийн 79,313.9 төгрөгийн хүү, нийт 105,952,040.3 төгрөгийн төлбөр төлүүлэхээр тогтоосон шийтгэлийн хуудсыг “Н”  ХХК-ийн захирал З.Н, нягтлан Ц.У нарт танилцуулан гардуулсан.

Шийтгэлийн хуудасны 1-3-т заасан зөрчил буюу холбогдох татварын тайланг хуульд заасан хугацаанд төлөөгүй хугацаа хэтрүүлж төлсөн зөрчилд хариуцлага ногдуулсныг нэхэмжлэгч хүлээн зөвшөөрч, энэ талаар маргаагүй бөгөөд захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүх хуралдаан дээр маргахгүй талаараа ч дурьдсан. Нөгөөтээгүүр дээр зөрчилд /1-3-т заасан/ хариуцлага тооцсон нь үндэслэлгүй гэж үзэж хүчингүй болгуулах шаардлага гаргаж буй хууль зүйн үндэслэл тодорхойгүй. Өөрөөр хэлбэл яагаад дээрх зөрчилд ногдуулсан хариуцлагыг хүчингүй болгуулах гэж байгаа нь ойлгомжгүй.

Иймд нэхэмжлэгчийн маргаж буй үндэслэл буюу шийтгэлийн хуудасны 4-6-д заасан зөрчлийг хүлээн зөвшөөрөхгүй талаар маргаж үндэслэл тус бүрт дараах тайлбарыг гаргаж байна. Үүнд:

Нэг: Нэхэмжлэгчийн эрх зүйн байдлыг хүндрүүлсэн хуулийг буцаан хэрэглэхгүй буюу алдангийн хэмжээ нь нөхөн төлүүлэх татварын үнийн дүнгийн 20 хувиас хэтрэхгүй байх заалтыг зөрчиж, 50 хувиар алданги тооцож татвар төлөгчийн эрхийг зөрчсөн талаар:

“Н”  ХХК-ийн өмгөөлөгч, төлөөлөгчийн зүгээс Зөрчлийн тухай хууль шинэчлэн батлагдсантай холбоотойгоор 2015.12.04-ний өдөр Татварын ерөнхий хуулийн 74, 75 дугаар зүйлийг өөрчлөн найруулсан бөгөөд 74.1-д нөхөн төлүүлэх болон хугацаанд нь төлөөгүй татварт алданги тооцох бөгөөд уг алдангийн хэмжээ нь нөхөн төлүүлэх татварын үнийн дүнгийн 20 хувиас хэтрэхээргүй байна” гэж, уг хууль нь Зөрчлийн тухай хууль хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс буюу 2017.07.01-нээс эхлэн дагаж мөрдөгдсөн байхад хуучнаар нь буюу ТЕХ-н 74.1-д зааснаар 50 хувиар алданги тооцож татвар төлөгчийн эрхийг зөрчсөн гэж маргаж байгаа нь үндэслэлгүй. Учир нь:

1.Нэхэмжлэгчийн иш татаж буй Татварын ерөнхий хуулийн 74. 75 дугаар зүйлд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хууль /2015 оны/ нь 2015.12.04-ний өдөр батлагдсан Зөрчлийн тухай хууль батлагдсантай Холбоотой бөгөөд энэхүү хууль нь хэрэгжиж эхлэхээсээ өмнө буюу 2017.05.11-ний өдрийн Зөрчлийн тухай хуулиар хүчингүй болсон.

2. Зөрчлийн тухай хууль /2017 оны/-ийн 11.19 дүгээр зүйлийн 1, 2 , 3, 4, 5 дугаар зүйлд заасан нөхөн төлүүлэх хугацаанд нь төлөөгүй татварт алданги тооцох ба уг алдангийн хэмжээ нь нөхөн төлүүлэх татварын үнийн дүнгийн 50 хувиас хэтрэхгүй байна гэж заасан тул нэхэмжлэгчийн дээрх тайлбар хууль зүйн үндэслэлгүй.

Хоёр: Өршөөл үзүүлэх тухай хуульд хамаарах үндэслэлгүй талаар:

Татварын улсын байцаагчдын зүгээс өмнөх шүүх хуралдааны /шийдвэрлэсэн/ явцад нь шийтгэлийн хуудсаар тогтоосон төлбөрөөс 30,344,013.54 төгрөгийг хасахыг зөвшөөрсөн нь үндэслэлгүй, дараах хуульд нийцэхгүй байгаа тул нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь зөвшөөрөхгүй байна.

Өөрөөр хэлбэл Анхны ардчилсан сонгууль болж байнгын ажиллагаатай парламент байгуулагдсаны 25 жилийн ойг тохиолдуулан өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 3.1-д “энэ хууль 2015.07.02-ны өдрийн 24:00 минутаас өмнө гэмт хэрэг үйлдсэн хүнд хамаарна", 10.1-д  "...гэмт хэрэг үйлдсэн хүн гэдэгт 2015.07.02-ны өдрийн 24:00 минутаас өмнө ...зөрчил гаргасан болон шийтгэл хүлээсэн хүн хамаарна”, Мөн хуулийн 4.3-д “...захиргааны зөрчил гаргасан болон шийтгэл хүлээсэн этгээдийг өршөөн хэлтрүүлнэ", 10.2-д “энэ хуулийн 4 дүгээр зүйлд заасан өршөөлд хамааруулах үндэслэл нь 2015.07.2-ны өдрийн 24:00 минутаас өмнө шүүхийн хүчин төгөлдөр болсон шийтгэх тогтоол, шийдвэр, төрийн эрх бүхий байгууллагын захиргааны шийтгэл ногдуулах шийдвэр зэргээр тогтоогдсон байна” гэж заасан нь “Н”  ХХК-д буюу хязгаарлагдмал хариуцлагатай компанид хамааралгүй. Мөн 2015.07.02-ны 24:00 цагаас өмнө”Н”  ХХК-д шүүхийн болон төрийн эрх бүхий байгууллагын захиргааны шийдвэрээр шийтгэл ногдуулсан зүйд байхгүй тул өршөөлийн хуульд хамаарахгүй, хариуцлагаас чөлөөлөх үндэслэлгүй.

Гурав: Анхан шатны баримтыг тулгаж үзээгүй болон хасагдах зардлыг тооцоогүй, Зөрчлийн хэрэг нээлгүй, хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэсэн талаар:

1 . “Н”  ХХК нь борлуулсан бүтээгдэхүүний өртөгт удирдлага борлуулалтын үйл ажиллагааны татвар ногдох орлогоос хасагдах зардал болох Цахилгаан дулаан, цэвэр ус, холбоо бичиг хэрэг, шатахуун, хөдөлмөр хамгаалал, цэвэрлэгээ, ажилчдын шагнал, урамшуулал, засвар үйлчилгээний зардлыг тусгасан нь анхан шатны баримт, нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан, санхүүгийн тайлан, түүний тодруулгаар нотлогдсон байхад тэдгээрийг борлуулж орлого олсон мэтээр тооцоолол хийж, зөрчлийн дүнг өсгөж шийтгэл ногдуулсан гэж үзэж байгаа нь үндэслэлгүй юм.

Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 5.1-т “5.1.Аж ахуйн нэгж, байгууллага нягтлан бодох бүртгэлийн дараах зарчмыг баримтална:", Үүнд: 5.1.2.тасралтгүй байх; 5.1.3.жинхэнэ хэрэгжилтийн; 5.1.4.үнэн зөв байх; 5.1 .б.хэмжигдэхүйц байх; 5.1.6.зохицох. “ мөн хуулийн 8,4-т "8.4.Аж ахуйн нэгж, байгууллагын гүйцэтгэх удирдлага болон ерөнхий нягтлан бодогч санхүүгийн тайланд гарын үсэг зурж, тамга /тэмдэг/ дарж баталгаажуулах бөгөөд гүйцэтгэх удирдлага санхүүгийн тайлангийн үнэн зөвийг хариуцна.”, Татварын ерөнхий хуулийн 18 зүйлийн 18.1-д “Татвар төлөгч дараахь үүрэг хүлээнэ:”, 18.1.1-д “татвар ногдох зүйл, татвараа үнэн зөв тодорхойлж, тогтоосон хугацаанд төлөх;" ,18.1.2-т “татвар ногдуулах, төлөхтэй холбогдсон тооцоо, мэдээ, тайланг гаргаж тогтоосон хугацаанд татварын албанд ирүүлэх;”, 18.1.3-т “анхан шатны болон нягтлан бодох бүртгэлийг тогтоосон журам болон нягтлан бодох бүртгэлийн стандартын дагуу хөтөлж, санхүү аж ахуйн үйл ажиллагааны тайлан тэнцэл гаргах;" гэж хуульчилсан байдаг. Иймд “Н”  ХХК нь анхан шатны баримт материалдаа үндэслэн гаргасан, гүйцэтгэх удирдлага үнэн зөв гэж өөрөө гарын үсэг зурж, тамга дарж баталгаажуулан 2013-2016 оны тайлангуудыг дүүргийн санхүү, төрийн сангийн хэлтэст хүргүүлж баталгаажуулсан санхүүгийн тайлан, татварын албанд тайлагнан баталгаажуулсан татварын тайлангууд, анхан шатны баримт материал татварын хяналт шалгалтыг хийж гүйцэтгэсэн.

Нягтлан бодох бүртгэлийн олон улсын Стандарт-2-т “Бараа материалын өртөгт худалдан авалтын өртөг, хувиргалтын зардал болон одоогийн байршил ба нөхцөлд бараа материалыг авчрахтай холбогдож гарсан бүх зардал орно." гэж заасан байдаг.

“Худалдан авалтын өртөгт худалдан авсан үнэ, импортын хураамж болон бусад татвар, тээвэрлэлт, ачиж буулгах зардал болон бэлэн бүтээгдэхүүн, матөриал, үйлчилгээг худалдан авахтай шууд холбогдон гарах бусад зардлууд орно.” гэж заасан байдаг. Шууд холбогдон гарах зардал гэдэг нь тухайн бараа бүтээгдэхүүнийг худалдан борлуулахад зайлшгүй холбоотой гарч ажлын байрны цэвэрлэгээ, ажилчдын хоол, байр агуулахын ашиглалтын зардал, шатахууны зардал, хангамжийн зардал, гэх мэт татвар төлөгчийн дурдсан зардал нь бараа бүтээгдэхүүн борлуулж орлого олохтой шууд холбоотой гарч байгаа тул борлуулсан бүтээгдэхүүний өртөг шингэсэн гэж үзэж болно.

Мөн “Н”  ХХК-ийн Санхүүгийн тайлангийн орлого үр дүн болон татварын тайлангаар 2013 онд Борлуулсан бүтээгдэхүүний өртөг 177,932.9 мянган төгрөг, Удирдлага борлуулалтын зардал 34,183.5 мянган төгрөг, 2014 онд Борлуулсан бүтээгдэхүүний өртөг 237,483.4 мянган төгрөг, Удирдлага борлуулалтын зардал 41,389.5 мянган төгрөг, 2015 онд Борлуулсан бүтээгдэхүүний өртөг 170,824.6 мянган төгрөг, Удирдлага борлуулалтын зардал 39,741,1 мянган төгрөг 2016 онд Борлуулсан бүтээгдэхүүний өртөг 318,313,9 мянган төгрөг,  Удирдлага борлуулалтын зардал 57,0992 мянган төгрөгөөр хасагдах зардлаар тайлагнасан. Татвар төлөгчийн дурдсан борлуулсан бүтээгдэхүүний өртөг дансанд тусгасан удирдлага борлуулалтын зардлууд нь Санхүүгийн тайлангийн Ерөнхий удирдлагын зардалд тусгаж тайлагнасан байна.

Үүнд: 2013 онд Удирдлага борлуулалтын зардалд Санхүүгийн тайлангийн тодорууллагаар Цалингийн зардал 14,102.7 мянган төгрөг, нийгмийн даатгалын шимтгэл 1,551.3 мянган төгрөг, Албан татвар төлбөр хураамж 1,090,6 мянган төгрөг, бичиг хэрэг 6.1 мянган төгрөг, Шуудан холбоо 273.7 мянган төгрөг, Ашиглалтын зардал 6,992.4 мянган төгрөг, Элэгдэл хорогдлын зардал 5,093.4 мянган төгрөг, Тээврийн зардал 120.0 мянган төгрөг, Шатахууны зардал 1,273.5 мянган төгрөг, бусад зардал 3,679.8 мянган төгрөг, нийт 34,183.5 мянган төгрөг тайлагнасан. 2015 онд Удирдлага борлуулалтын зардалд Санхүүгийн тайлангийн тодрууллагаар Цалингийн зардал 14,912.0 мянган төгрөг, нийгмийн даатгалын шимтгэл 1,832.3 мянган төгрөг, Албан татвар төлбөр хураамж 805.1 мянган төгрөг, бичиг хэрэг 12.2 мянган төгрөг, Ашиглалтын зардал 9,406.9 мянган төгрөг, Элэгдэл хорогдлын зардал 5,135.6 мянган төгрөг, бусад зардал 7,637.0 мянган төгрөг. нийт 39,741.1 мянган төгрөг тайлагнасан. 2016 онд Удирдлага борлуулалтын зардалд Санхүүгийн тайлангийн тодрууллагаар Цалингийн зардал 25,084.7 мянган төгрөг, нийгмийн даатгалын шимтгэл 6,590.6 мянган төгрөг, Албан татвар төлбөр хураамж 2,679.6 мянган төгрөг, бичиг хэрэг 256.3 мянган төгрөг, Шуудан холбооны зардал 130.0 мянган төгрөг, Ашиглалтын зардал 9,273.6 мянган төгрөг, Элэгдэл хорогдлын зардал-5,987.3 мянган төгрөг, шатахууны зардал-7,097.1 мянган төгрөг, нийт 57,099.2 мянган төгрөг тайлагнасан.

2. “Н”  ХХК-ийн 2013-2016 оны татвар төлөлт, ногдуулалтын байдалд хяналт шалгалтыг 2017 онд хийсэн өөрөөр хэлбэл 1-4 жилийн өнгөрсөн цаг хугацаанд хийж, тухайн онуудын         санхүү татварын тайлангийн жилүүд дуусаж тайлан балансууд холбогдох        байгууллагуудад хүргэгдэж баталгаажсан баримт материалууд дээр үндэслэн хийгдсэн. Хяналт шалгалтын явцад шаардагдах баримтуудыг нэмж авахын зэрэгцээ зөрчлийн дүн тооцоолол, санхүүгийн тайлан зэргийг нягталж шалган тодруулах, ярилцлага, мэдүүлгийг авахад зөрчил үйлдсэн ил тодорхой байсан бөгөөд захирал З.Нарангаля, нягтлан бодогч ******* нарт Монгол Улсын Татварын Ерөнхий хуульд заасан эрх, үүргийг болон Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуульд заасан холбогдогчийн эрх, үүргийг тайлбарлан, тэдэнд мэргэжил арга зүйн зөвлөгөө өгч тэдний эрх ашгийг хүндэтгэн ажилласан.

Иймд Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.6 дугаар зүйлийн 1-д "дараах үндэслэлийн аль нэг тогтоогдвол эрх бүхий албан тушаалтан зөрчлийг хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэнэ”, 1 -1 -д “1.1 .зөрчил үйлдэгдсэн нь ил тодорхой, зөрчил, учирсан хохирлыг нотлох талаар зөрчлийн хэрэг бүртгэл явуулах шаардлагагүй бол” гэж заасныг үндэслэн хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэсэн нь үндэслэлтэй юм.

Нягтлан бодох бүртгэлийн /санхүүгийн/ анхан шатны баримтыг гаргаж өгөх, тайлбар боломжоор хангаагүй талаар: Татварын улсын байцаагч нар нь татварын хяналт шалгалтад хамрагдах тухай шаардлагыг ажлын 10 хоногийн өмнө буюу 2017 оны 9 дүгээр сарын 8-ны өдрийн 11 цаг 21 минут *******д танилцуулж гардуулсан. “Н”  ХХК-ийн 2013.01.01-2016.12.31-нийг хүртэлх хугацааны татвар ногдуулалт, төлөлтийн байдлыг шалгасан бөгөөд шалгалтын хугацаанд санхүүгийн баримтыг гаргаж өгсөн, тайлбар мэдүүлэг авсан. Энэ хугацааны санхүүгийн анхан шатны баримт нь Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хууль 13,14 дүгээр зүйлд зааснаар үдэгдэж, Татварын ерөнхий хуулийн хөөн хэлэлцэх хугацааны дагуу архивлан хадгалах ёстой.

Жишиг үнийн арга хэрэглэх талаар: Татварын ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийн 1-т “Тодорхой үйл ажиллагаа эрхлэхдээ тайлан, бүртгэл хөтлөөгүй, дутуу хөтөлсөн эсвэл бүртгэл, татварын тайланг гаргаж өгөөгүй нь нотлогдсон тохиолдолд татварын алба тухайн татвар төлөгчийн татварын ногдлыг дор дурдсан шууд бус аргаар тодорхойлно” гэж заасан байдаг. “Н”  ХХК-ийн  хяналт шалгалтад хамрагдаж байгаа 2013-2016 оны Санхүү,  татварын тайлангаа гаргаж хянаж баталгаажуулаад холбогдох газарт баталгаажуулсан байсан тул бүртгэл тооцоо дутуу гэж үзэхээргүй байна. Иймд жишиг үнийн  аргаар тооцох шаардлагагүй болно” гэжээ.

Хариуцагч Э.Б шүүх хуралдааны үед гаргасан тайлбартаа: “Н”  ХХК-д 2013-2016 оны санхүү татварын хяналт шалгалт хийсэн. Анх татварын хяналт шалгалт явуулаад тухайн үед захирал болон  нягтлан бодогчоос ярилцлага авахдаа татвар санхүүгийн тайлан тооцоогоо баталгаажуулдаг уу гэж асуусан бөгөөд тухай үед захирал нь хянаж баталгаажуулдаг, тайлангаа цаг тухайд нь илгээдэг гэсэн байдаг. Борлуулсан бүтээгдэхүүний өртөгт удирдлага борлуулалтын зардал орсон бөгөөд хасаж тооцно гэдэг нь үндэслэлгүй юм. Нягтлан бодох бүртгэлийн олон улсын стандартад бараа материалын өртөгт худалдан авалт болон хувиргалтын зардал, бараа бүтээгдэхүүнтэй холбоотой бүх зардлыг тооцож болно гэсэн байдаг. Санхүү татварын орлого үр дүнгийн тайланг харахад борлуулсан бүтээгдэхүүн  нь 2013 онд 177 сая төгрөг, удирдлага борлуулалтын зардал нь 34 сая төгрөг гэж тайлагнасан байдаг. Удирдлага борлуулалтын зардлыг тусдаа тайлагнасан бөгөөд удирдлага борлуулалтынхаа 34 сая төгрөг шингээд хасагдчихсан байгаа зардал юм.

Санхүүгийн тайлан, татварын тайлан, аж ахуй нэгжийн борлуулалтын орлогын тайлан, НӨАТ-ын тайлан нь хоорондоо уялдаа холбоотой байдаг учраас нэгтгэж тайлагнадаг. 2013 онд “*******” ХХК нь 146 сая төгрөгийн борлуулалтын орлого  “Н”  ХХК-аас авсан гэдгээ хүлээн зөвшөөрсөн байдаг. Мөн бараа борлуулсан орлого нь 67 сая төгрөг, борлуулсан бүтээгдэхүүний өртөг нь 177 сая гэж санхүү татварын тайландаа тусгасан байсан нь борлуулалтын орлогыг дутуу тусгасан байсан. Нэхэмжлэгч тал юу гэж маргадаг вэ гэхээр 177 сая төгрөгийн өртөг дотор удирдлага борлуулалтын зардал тусгагдаад байна энэ бараа бүтээгдэхүүнтэй холбоотой зардал биш гэсэн байдаг. гэвч нягтлан бодох бүртгэлийн олон улсын стандартад бараа бүтээгдэхүүнтэй холбоотой зардлыг тооцно гэж заасан байдаг” гэв.

Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч шүүх хуралдааны үед гаргасан тайлбартаа: “Гомдлын шаардлагыг бүхэлд нь зөвшөөрөхгүй байна. Татварын улсын байцаагчийн 2017 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хяналт шалгалтаар зургаан төрлийн зөрчил илэрсэн байдаг. нэгдүгээрт 2013, 2014 оны НӨАТ-ын тайланг хугацаа хэтрүүлсэн бөгөөд уг зөрчилд 43000  төгрөгийн алданги ногдуулсан.

Хоёрдугаарт 3755000 төгрөгийн хувь хүний орлогын албан татварыг хуулийн хугацаанд төлөөгүй уг зөрчилд 49000 төгрөгийн торгууль , 26000 төгрөгийн алданги тооцож ногдуулсан,

Гуравдугаарт 2013, 2014 онд 942000 төгрөгийн үл хөдлөх хөрөнгийн албан татварыг хуульд заасан хугацаанд төлөөгүй учир  28450 төгрөгийн торгууль, 13619 төгрөгийн алданги ногдуулсан. Энэ гурван зөрчилтэй нэхэмжлэгч тал маргахгүй байгаа учир уг зөрчлийг  хүлээн зөвшөөрч байгаа гэж ойлгож байна. Мөн ярилцлагын тэмдэглэлд уг зөрчлүүдийг хүлээн зөвшөөрсөн  байсан. Өршөөлийн хууль 2015 оны 8 дугаар сарын 11-ний өдөр батлагдсан бөгөөд нэхэмжлэгч талын гаргасан өршөөлийн хуультай холбоотой тайлбарыг хүлээн зөвшөөрөхгүй байна. Уг Өршөөлийн хуулийн зорилт нь хүнд ногдуулсан хариуцлагаас чөлөөлөх зорилготой түүнээс биш хуулийн этгээдэд хамаарах заалт биш гэж үзэж байна.

          Хүчингүй болсон маягтыг ашигласан гэж нэхэмжлэгч талаас тайлбар гаргасан байна. Хүчингүй маягт хуудас ашигласан нь шийтгэлийн хуудсыг хүчингүй болгох үндэслэл болохгүй.

          Гомдол гаргагч тал нь татварын хяналт шалгалт хуулийн дагуу явагдаагүй процессын алдаа гаргасан Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хууль зөрчсөн гэж үзээд байгаа нь үндэслэлгүй байна.  Энэ хяналт шалгалтыг 2017 оны 9 дүгээр сард эхлүүлсэн бөгөөд 2013-2016 оны санхүү татварын тайлангийн хяналт шалгалт явуулна гэсэн албан ёсны мэдэгдлээр өгсөн. Уг мэдэгдлийг нягтлан бодогч нь хүлээж авсан. Уг мэдэгдэлд санхүү татварын тайлангийн анхан шатны баримтуудаа гаргаж өг гэсэн. Нэхэмжлэгч талаас хяналт шалгалт авсан талаарх ярилцлагын тэмдэглэл давчуу явагдсан гэж хэлж байгаа нь үндэслэлгүй бөгөөд 9 дүгээр сараас хойш 3-н сарын хугацаанд баримтуудаа бүрдүүлээд 2, 3-н удаагийн мэдүүлэг авсан нь баримтуудад. Тийм учраас нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хүлээн зөвшөөрөхгүй байна” гэв.          

ҮНДЭСЛЭХ НЬ;

   “Н”  ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Ө нь Багануур дүүргийн Татварын хэлтсийн Татварын хяналт шалгалтын тасгийн татварын улсын байцаагчийн 2017 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн “Хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэх зөрчилд шийтгэл оногдуулах тухай” ******* тоот шийтгэлийн хуудсыг хүчингүй болгуулах нэхэмжлэлийн шаардлага гаргажээ.

   Гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч болон өмгөөлөгч нь нэхэмжлэлийн үндэслэлээ “....татварын улсын байцаагчид тус компанийн татвар төлөлт ногдуулалтад хариуцлага оногдуулахдаа Татварын ерөнхий хуулийн 14, 23, 30, 47 дугаар зүйлүүдийг зөрчиж, энэ хуулийн алданги оногдуулах заалт, Өршөөлийн хуулийг буруу хэрэглэн, татварын тайланд үндэслэн нөхөн татвар, алданги, торгууль оногдуулахдаа борлуулалтын орлогод компанийн удирдлагын болон ашиглалтын хэрэглээний зардал тусгагдсаныг хасаж тооцоогүй, анхан шатны баримтад үндэслээгүй, маргаантай зөрчилд хялбаршуулсан журмаар шийтгэл оногдуулсан, шийтгэлийн хуудас хэлбэрийн шаардлага хангаагүй гэж”, харин хариуцагч нар нь “...тус компани татварын хууль тогтоомжид зааснаар төлбөл зохих татварын ногдлоо бүрэн гүйцэт тодорхойлж, хугацаанд нь төлөөгүй зөрчилд татварын тайлан, анхан шатны баримт, бараа материалын данс бүртгэл бусад санхүүгийн баримтыг үндэслэн зөрчил нь тодорхой байсан тул хялбаршуулсан журмаар шийтгэл оногдуулсан...” гэж тус тус тодорхойлон маргаж байна.

   Багануур дүүргийн татварын хэлтсийн Хяналт шалгалтын тасгийн татварын улсын байцаагч нар “Н”  ХХК-ийн 2013-2016 оны албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд хийсэн төлөвлөгөөт хяналт шалгалтаар тус компани 2013-2016 онд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар, хувь хүний орлогын албан татвар болон үл хөдлөх эд хөрөнгийн татварыг төлбөл зохих хуулийн хугацаанд төлөөгүй, хугацаа хоцроож төлсөн, нэмэгдсэн өртгийн албан татварын худалдан авалтын падааныг давхар тайлагнаж төсөвт төлөх татвараа бууруулсан зөрчлүүдэд нийт 105 952 040 3 төгрөгийн шийтгэл оногдуулжээ.

   Шүүх бүрэлдэхүүн хэрэгт цугларсан бичгийн нотлох баримтууд хэргийн оролцогчдын тайлбарыг хэлэлцээд хэргийн нөхцөл байдлыг цаашид тодруулах шаардлагатай гэж дүгнэн захиргааны байгууллагаас дахин шинэ акт гаргах хүртэл маргаан бүхий шийтгэлийн хуудсыг түдгэлзүүлж шийдвэрлэв.

   Хариуцагч татварын улсын байцаагчид “Н”  ХХК-ийн 2013-2016 оны албан татвар ногдуулалт, төлөлтийн  байдалд шалгалт хийж хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэх зөрчилд шийтгэл оногдуулахдаа татвар ногдуулах тооцооллыг үндэслэлтэй тогтоогоогүй, борлуулалтын орлогыг тооцохдоо компанийн удирдлагын болон ашиглалтын зардлыг хассан эсэх нь тодорхойгүй, хяналт шалгалтыг хийхдээ санхүүгийн анхан шатны баримтуудад үндэслэсэн гэх боловч үүнийгээ хангалттай нотлоогүй байгаа нь зөрчлийн нөхцөл байдлыг тодруулах шаардлагатай гэж үзэх үндэслэл болж байна.

   Түүнчлэн гомдол гаргагч компанийн зүгээс татварын улсын байцаагч шалгалтыг явуулахдаа анхан шатны баримт үзээгүй, зөвхөн тайланд туссан дүнг арифметик аргаар тооцоолж гаргасан нь манай компанийн хувьд хохиролтой гэх атлаа эрх бүхий албан тушаалтны шаардсан санхүүгийн баримтыг ирүүлэхдээ шалгалт дууссаны дараа өөр баримтуудыг ирүүлэх, шаардлагатай зарим баримтуудыг ирүүлээгүй зэргээр татвар ногдуулалт, төлөлтийн байдлыг үнэн зөв бодитой тогтооход өөрт байгаа баримтуудаа хамруулаагүй зэргээр маргаан гарах үндэслэлийг бий болгосон байна.

   Өөрөөр хэлбэл татварын эрх бүхий албан тушаалтан хяналт шалгалтыг явуулахдаа шалгалтад хамрагдаж байгаа онуудын татварын тайлан, баланс, санхүүгийн анхан шатны баримтуудад үндэслэж зөрчлийг тогтоох, хяналт шалгалтад орж байгаа компанийн зүгээс эрх бүхий албан тушаалтны шаардсан баримтуудыг гаргаж өгөх, баримт мэдээллээр хангах тус тус үүрэгтэй.

   Гэтэл хариуцагч улсын байцаагчид зөрчилд хялбаршуулсан журмаар шийтгэл оногдуулахдаа Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуульд зааснаар зөрчил үйлдсэн нь ил тодорхой гэж үзсэн хэдий ч зөрчил тус бүрд оногдуулж байгаа нөхөн татвар, торгууль, алданги, хүүгийн  тооцооллыг хэрхэн тооцсон нь тодорхойгүй, ойлгомжгүй байна.

   Тухайлбал хариуцагч тус компанийн 2013-2015 онд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөх орлогоо бууруулж, татвараа дутуу төлсөн зөрчилд оногдуулсан хүү торгууль, аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар ногдох орлого, орлогоос бусад татвар ногдох зүйлийг бууруулсан торгууль, алданги, дээрх онуудад нэмэгдсэн өртгийн болон үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар, Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулийн дагуу тайлагнасан зардлыг шийтгэлийн хуудсаар тогтоосон нийт 105 сая төгрөгийн төлбөрөөс хасаж тооцохыг давж заалдах шатны шүүх хуралдааны явцад зөвшөөрсөн атлаа энэ удаагийн анхан шатны шүүх хуралдаан дээр энэ байр сууриа дэмжиж тайлбарлаагүй бөгөөд энэ талаарх тооцооллыг дахин нягталж тодруулах шаардлагатай.

   Түүнчлэн “Н”  ХХК-ийн 2013-2016 оны татвар төлөлтийн байдалд шалгалт хийгдсэн бөгөөд эдгээрээс 2015 онд хамаарах зөрчлийг Анхны ардчилсан сонгууль болж байнгын ажиллагаатай парламент байгуулагдсаны 25 жилийн ойг тохиолдуулан өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн дагуу өршөөлд хамрагдах хэсгийг хасаж тооцоогүй байгаа нь шийтгэлийн хуудсыг үндэслэл бүхий гэж үзэх боломжгүй бөгөөд энэ нь Захиргааны ерөнхий хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.2-т “Захиргааны үйл ажиллагаанд дараах тусгай зарчмыг баримтална:”, 4.2.5-д “зорилгодоо нийцсэн, бодит нөхцөлд тохирсон, шийдвэр нь үндэслэл бүхий байх;” гэсэнтэй нийцээгүй байна.

   Учир нь Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 1 дүгээр зүйлийн 1.1 дэх хэсэгт “Энэ хуулийн зорилт нь .....зарим этгээдийг захиргааны шийтгэлээс чөлөөлөхтэй холбогдсон харилцааг зохицуулахад оршино.”, 4 дүгээр зүйлийн 4.3-д “Хууль тогтоомж зөрчиж захиргааны зөрчил гаргасан болон шийтгэл хүлээсэн этгээдийг өршөөн хэлтрүүлнэ.” гэж зохицуулсан байх бөгөөд хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн тайлбарлаж байгаачлан дээрх өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн үйлчлэлд зөвхөн хувь хүнийг хамруулсан, харин хуулийн этгээдэд үйлчлэхгүй гэж явцуу утгаар үзэх үндэслэлгүй бөгөөд тухайн онд гарсан зөрчилд холбогдуулан  өршөөлд хамрагдах хэсгийг тодруулж татварын тайлан, санхүүгийн анхан шатны баримтад үндэслэн тогтоох үүрэг нь татварын хяналт шалгалт хийсэн эрх бүхий албан тушаалтнуудад байна.

   Нөгөө талаар гомдол гаргагчаас татварын тайланд тусгасан бараа материалын борлуулалтын орлогоос тухайн компанийн удирдлагын болон ашиглалтын (цахилгаан, дулаан, ус г.м) зардлыг хасаж тооцоогүй гэж тайлбарлан маргаан бүхий актын тооцооллыг эс зөвшөөрч байгаа нь хариуцагчаас Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуульд заасан оролцогчийн тайлбар гаргах эрхийг хангаж ажиллаагүйтэй холбоотой байна.

Учир нь гомдол гаргагч компани хяналт шалгалт хийгдсэний дараа хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад шинээр санхүүгийн баримтуудыг нотлох баримтаар ирүүлсэн бөгөөд эдгээр баримтуудыг шүүхийн хэлэлцүүлгийн шатанд судлан тооцооллыг гаргаж шийдвэрлэх боломжгүй болно.

   Хэдийгээр татварын хяналт шалгалт хийсэн тооцоололтой холбоотой маргааныг хянан шийдвэрлэх явцад шүүхийн санаачилгаар мэргэжлийн шинжээч томилон дүгнэлт гаргуулах байдлаар шийдвэрлэх боломжтой ч энэхүү маргааны хувьд хариуцагч эрх бүхий албан тушаалтнууд дахин шинэ акт гаргаж маргааныг эцэслэн шийдвэрлэх боломжтой гэж үзлээ.

   Харин гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч болон өмгөөлөгчийн зүгээс гаргасан хариуцагч улсын байцаагч нар хяналт шалгалтыг явуулахдаа Татварын ерөнхий хуулийн 14 дүгээр зүйлд заасан татвар төлөгчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хүндэтгээгүй, тэдэнд итгэл үзүүлээгүй, 23 дугаар зүйлд заасан татварын улсын байцаагчийн үйл ажиллагааны зарчим, 30 дугаар зүйлд заасан татварын байцаагчид хориглох заалтууд, 47 дугаар зүйлд заасан хяналт шалгалтын заалтуудыг тус тус зөрчсөн гэсэн тайлбар үндэслэлгүй.

   Учир нь татварын улсын байцаагчид тус компанийн татвар төлөлт, ногдуулалтын байдалд хяналт шалгалт хийхдээ холбогдох хууль журмыг зөрчсөн байдал тогтоогдоогүй бөгөөд  төлөвлөгөөт хяналт шалгалтын явцад татвар төлөгчид хүндэтгэлтэй хандаж, итгэл үзүүлэх, зөвлөгөө өгч хариуцлагаас чөлөөлөх боломжгүй.

   Гэхдээ хяналт шалгалтын явцад илэрсэн зөрчилд шийтгэл оногдуулахдаа нөхөн татвар, торгууль, алданги, хүүгийн тооцооллыг хэрхэн тооцсон нь тодорхойгүй, энэ талаар зөрчилд холбогдсон этгээдэд ойлгомжтой тайлбарлаагүй, зөрчлийн талаар тайлбар баримт гаргах эрхээр хангаагүй, зөрчил нь ил тодорхой байсан гэх үндэслэлээр хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэсэн нь учир дутагдалтай болсон, санхүүгийн зөрчлийн тооцооллыг шүүх хуралдааны явцад үндэслэлтэй гаргах боломжгүй бөгөөд нэмж тодруулах зүйлийн цар хүрээ шүүхийн шинжлэн судлах боломжоос хэтэрсэн гэж үзэх үндэслэлтэй. 

   Иймд дээрх үндэслэлээр хариуцагчаас хууль журамд нийцүүлэн дахин шинэ акт гаргах хүртэл маргаан бүхий захиргааны актыг 3 сарын хугацаагаар түдгэлзүүлж шийдвэрлэв.

   Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3, 106.3.11 дэх хэсэгт заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь;

   1.Захиргааны ерөнхий хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.2, 4.2.5, Татварын ерөнхий хуулийн (2008 оны) 74 дүгээр зүйлийн 74.1-д заасныг тус тус үндэслэн Багануур дүүргийн татварын хэлтсийн Татварын хяналт шалгалтын тасгийн татварын улсын байцаагчийн 2017 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн “Хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэх зөрчилд шийтгэл оногдуулах тухай” ******* тоот шийтгэлийн хуудсыг дахин шинэ акт гарах хүртэл 3 сарын хугацаагаар түдгэлзүүлсүгэй.

   2.Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 107 дугаар зүйлийн 107.6-д заасныг үндэслэн шүүхээс тогтоосон хугацаанд захиргааны байгууллага дахин шинэ акт гаргаагүй бол маргаан бүхий ******* тоот шийтгэлийн хуудсыг хүчингүй болгосугай.

   3.Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.1, 50 дугаар зүйлийн 50.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн  7 дугаар зүйлийн 7.1.2-т заасны дагуу гомдол гаргагчийн  улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 70200 төгрөгийг төсвийн орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

   4.Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 113 дугаар зүйлийн 113.2-т заасны дагуу гомдол гаргагч, хариуцагч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нь шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш 5 хоногийн дотор Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй.

 

 

 

   ДАРГАЛАГЧ ЕРӨНХИЙ ШҮҮГЧ                         Ц.БАТСҮРЭН

                                               ШҮҮГЧ                          Ц.МӨНХЗУЛ

                                               ШҮҮГЧ                          А.НАСАНДЭЛГЭР