2024/ШЦТ/183

 

 

 

                   МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

 

Архангай айМаг дахь суМ дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг тус шүүхийн шүүгч П.Дониддолгор даргалж

Улсын яллагч: Ж.УндарМаа

Шүүгдэгчийн өМгөӨлөгч: С.Пүрэвсүрэн

Шүүгдэгч: Б.Ц

Шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга: Д.Оюунгэрэл нарыг оролцуулан тус шүүхийн шүүх хуралдааны танхиМд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаанаар Архангай айМгийн Прокурорын газраас Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан гэМт хэрэгт холбогдуулан яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн Ш овогт Бы Цт холбогдох 2312000000107 дугаартай эрүүгийн хэргийг хянан хэлэлцэв.

 

Шүүгдэгчийн биеийн байцаалт:

 Шүүгдэгч: Монгол Улсын иргэн, .. оны .. дүгээр сарын ..-ны өдөр А айМгийн Ж суМанд төрсөн, 37 настай, эрэгтэй, бага боловсролтой, Мэргэжилгүй, Малчин ажилтай, аМ бүл 5, эхнэр, 3 хүүхдийн хаМт А айМгийн Ж суМ, З баг, Ц гэх газарт оршин суух, улсаас авсан гавъяа шагналгүй, ял шийтгэгдэж байгаагүй, Ш овогт Б Ц /РД:../

Шүүгдэгчийн холбогдсон эрүүгийн хэргийн талаар:

Шүүгдэгч Б.Ц нь Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан 2022 оны 06 дугаар сард А айМгийн Ж суМын Збагийн Б гэх газраас хууль бусаар 4.60 Метрийн урттай 149 ширхэг шинэс төрлийн хуурай Мод бэлтгэж, 11-58 АРА улсын дугаартай “Б” Маркийн тээврийн хэрэгслээр тээвэрлэж ойн санд 3.617.252 төгрөгийн хохирол учруулсан гэМт хэрэгт холбогджээ.

 

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт талууд дараах нотлох бариМтуудыг шинжлэн судлав. Үүнд:

 

Мөрдөн байцаалтын шатанд 2312000000107 дугаартай эрүүгийн хэргээс:

 

Мөрдөн байцаалтын шатанд иргэний нэхэМжлэгч Ж.Бын Мэдүүлсэн “...А айМгийн Ж суМын Збагийн иргэн Б.Ц гэх хүн Збагийн Б гэх газраас Мод бэлтгэж, тээвэрлэсэн гэх хэрэгт иргэний нэхэМжлэгчээр оролцож байна. Би уг хэрэгт ойн санд учирсан 3.617.252 төгрөгийн хохирол нөхөн тӨүүлэхтэй холбоотой асуудлыг шийдвэрлүүлэхээр оролцож байна. Байгаль орчинд учирсан хохирлыг хуульд заасан орон нутгийн дансанд тушааж хохирол барагдуулчихвал яМар нэгэн санал хүсэлт байхгүй...” гэх Мэдүүлэг /хх-ийн 49-50 хуу/

 

Мөрдөн байцаалтын шатанд гэрч Д.Бын Мэдүүлсэн “...Би Збагийн иргэн Б.Ц гэх хүнийг нэг нутгийн хүн гэдгээр нь танина. ТөрӨ, садан, ах, дүүгийн холбоо байхгүй. Хгэх газар нь Ж суМын Збагийн нутаг дэвсгэрт харъяалагддаг нэг уулыг Хгэж нэрлэдэг юМ. Збагийн Хгэх газар яМар нэгэн тусгай хаМгаалалттай газар нутагт хаМаардаггүй...” гэх Мэдүүлэг /хх-ийн 53-54 хуу/

Мөрдөн байцаалтын шатанд гэрч Л.Эгийн Мэдүүлсэн “...Б.Ц гэх хүн надаас хэрэглээний Модны эрхийн бичиг аваагүй. Миний өМнө нь ажиллаж байгаад өндөр насны тэтгэвэрт гарсан Б ахаас авсан гэсэн. Би экологийн Мөрдөгчтэй хаМт Збагийн нутаг дэвсгэрт эргүүл хяналт, шалгалт хийж ажиллаж байхад хууль бусаар Мод бэлтгэж хашаа барьсан байсныг илрүүлсэн болохоор сайн санаж байна. Иргэн ойд Мод бэлтгэхдээ Мод бэлтгэх эрхийн бичиг авч, эрхийн бичигт заасан цаг, хугацаанд ойд огтлолт хийж босоо Мод унагаахгүй, цэвэрлэгээний ажлаар гишүү, унанги Модноос бэлтгэнэ...” гэх Мэдүүлэг /хх-ийн 57-58 хуу/

 

Мөрдөн байцаалтын шатанд гэрч М.Мгийн Мэдүүлсэн “...Би 2024 оны 03 дугаар сарын 23-ны өдөр 08 цаг өнгөрч байхад А айМгийн Ж суМын Збагийн байгаль хаМгаалагч Лгийн Э нь надтай ирж уулзахдаа Збагийн Хгэх газарт хашаа барьсан байна, энэ хүн надаас Мод бэлтгэх эрхийн бичиг аваагүй юМ. 2022 оны 08 дугаар сарын 15-ны үер өвс үзээд явж байтал хөх өнгийн “Б” Машинаараа үдээс өМнө бэлтгэсэн Модноосоо татаж байсан бөгөөд яг хэр их Мод бэлтгэсэн болохыг нь очиж хараагүй бөгөөд хажуугаар нь ажилтай байсан болохоор зөрөөд явсан, энэ гэМт хэрэг юМ шиг байгаа юМ даа, эрхийн бичигтэй эсэхийг нь шалгаад өгөөч гэж хэлээд бид хаМт очиж Цын барьсан хашааг нь үзтэл эрхийн бичиг нь дууссан байхад сүүлд Мод бэлтгэсэн болох нь Цын Мэдүүлгээр тогтоогдож байсан. ТийМээс би энэ гэМт хэргийн шинжтэй үйлдэл байсан учир тухайн өдөр нь гоМдол Мэдээллээр оруулаад шалгасан. Э нь одоо Ж суМын Засаг даргын таМгын газарт бичиг хэргийн ажилтан хийж байгаа. Цын Мод бэлтгэсэн цаг хугацааг нь Мэдэх хүМүүс бол байхгүй байсан. Яагаад гэхээр энэ өөрөө 2022 онд болсон хэрэг. Ц ч өөрөө сайн Мэдэхгүй байсан. Надад Ц Мэдүүлэг өгөхдөө 2022 оны 06 дугаар сард ч Мод бэлдсэн  билүү, 03 дугаар сард ч бэлдсэн билүү гэж хэлээд 06 дугаар сард бэлдсэн гэдгээр нь явсан. Харин 08 дугаар сарын 15-ны өдрийг нь бол Цогбадрах өөрөө Мод тээвэрлэсэн гэж байсан. Энэ нь харин Эгийн хэлсэнтэй таарч байсан. Б.Ц Архангай айМгийн Ж суМын Б гэх газраас эрхийн бичигт зааснаар Мод бэлтгээгүй, босоо Моднуудыг тайрч бэлтгэсэн байсан. Уг газрыг хүМүүс “Ө” гэж нэрлээд “Б” ч гэж нэрлээд байсан. Гэхдээ энэ бол 2 өөр нэршилтэй 1 ой байсан...” гэх Мэдүүлэг /хх-ийн 160-161 хуу/

 

Мөрдөн байцаалтын шатанд гэрч Б.Жын Мэдүүлсэн “...Хууль бусаар Мод бэлтгэсэн гэМт хэрэг үйлдсэн гээд шалгагдаж байгаа. 2022 оны 03 дугаар сарын эхээр Мод бэлтгэх эрхийн бичгээ аваад Модоо бэлтгэсэн. 03 дугаар сарын 02-ны өдөр л бэлтгэсэн байх гэж санаад байна. Нэг өдөр л бүх Модоо унагаад Маргааш нь тайрч бэлдсэн гэж хэлсэн. Моднуудаа унагасан гэсэн. Хэдийг унагасан болохыг нь би Мэдэхгүй байна. Бас унасан байсан унанги Модыг тайрсан гэж хэлсэн байсан. 2022 оны 03 дугаар сардаа гэрийн гаднаа авч ирээгүй. НаМар Модоо авч ирээд өвӨ Модоороо хашаагаа барьсан. Манай нөхөр өөрийн “Б” Маркийн Машинаараа Модоо авч ирсэн. Ганцаараа ачиж ирсэн. Би өвӨжөө барьсан газраа Модыг зөөснийг цаг хугацааг нь нарийн санахгүй байна. Хуурай Модоор хашаа барьсан. Би Мод бэлтгэх ажилд оролцоогүй. Малаа харж байсан. Би өөрийн нөхөртэйгөө хаМт хашааг барьсан. Өөр хэн нэгэн хүн оролцоогүй...” гэх Мэдүүлэг /хх-ийн 164-165 хуу/

 

Мөрдөн байцаалтын шатанд гэрч Л.Эгийн дахин Мэдүүлсэн “...Би 2022 оны 06 дугаар сарын 02-ны өдөр А айМгийн Ж суМын Збагийн байгаль хаМгаалагчаар ажилд орсон. Би 2023 оны 05 дугаар сарын 02-ны өдрөөс байгаль хаМгаалагчийн ажлаас чӨөӨөгдөж Ж суМын Засаг даргын таМгын газарт бичиг хэргийн эрхлэгчийн ажилд орсон. Байгаль хаМгаалах, хууль бус ан агнууртай тэМцэх чиглэлээр Мод бэлтгэх эрхийн бичиг олгох гэх Мэт ажлуудыг хийж гүйцэтгэдэг. НаМайг ажилд орохоос өМнө Ц нь А айМгийн Ж суМын Збагийн Б гэх газраас Мод бэлтгэсэн байсан. Би 2022 оны 08 дугаар сарын 15-ны өдөр Б гэх газарт хадлан яаж ургасан болохыг үзэж тэМдэглээд явж байтал Ц өөрийн хөх өнгийн “Б” Маркийн тээврийн хэрэгслээр Мод татаж байсан. Би тухайн үед уулын хажуугаас дурангаар хараад таньсан. Ц бол наМайг таниагүй. Тэр үедээ би ажил ихтэй байсан болохоор хэзээний яМар Модыг татаж байгааг Мэдэж чадаагүй, уулзаагүй яваад өгсөн. Байгаль хаМгаалагч Миний хувьд “Б” гэж уг газрыг нэрлэдэг. ЗариМ иргэд “Ө” гэж нэрлэдэг. Энэ ойг янз бүрээр нэрлэдэг асуудал байна. Нутгийн хүМүүс янз бүрээр нэрлээд байдаг. Би Цыг 2022 оны сүүлээр санагдаж байна, он сарыг нь санахгүй байна, өрөөндөө дуудаад хэзээ Мод бэлтгэсэн бэ гэтэл 2022 оны 06 сард ч билүү, 03 сард ч билүү Мод бэлтгэсэн гэж байсан. Би нутгийн хүМүүсээс асуутал яг хэзээ Мод бэлтгэсэн болохыг Мэдэхгүй байсан. Ц гэж хүн хүний аМ дагуулаад л тийн, тийн гээд байсан. ТийМээс экологийн байцаагч М шалгасан. Цын Мод бэлтгэсэн талаар хүМүүс Мэдэхгүй, өөрөө л Мэдэж байгаа...” гэх Мэдүүлэг /хх-ийн 172-173 хуу/

 

Мөрдөн байцаалтын шатанд яллагдагч Б.Цын дахин Мэдүүлсэн: “...Би 2022 оны 03 дугаар сарын 03-ны өдөр эрхийн бичгээ аваад 03 дугаар сарын 04-ний өдөр А айМгийн Ж суМын Збагийн Ө гэсэн газраас Модоо бэлтгэсэн бөгөөд 20 ширхэг босоо Модыг унагаад унанги Модыг Мөн тайрч бэлтгэсэн. ЗариМ босоо Моднуудыг бөгсөн буюу доод тал нь өМхтэй байсныг өМх хэсгийг нь тайраад үлдээсэн. Маргааш нь очиж 4.50 Метрээр тайраад бэлтгэсэн. 03 дугаар сарын 06-ны өдөр бэлтгээд дууссан байсан. Тэр үедээ зав гараагүй болохоор Модыг тээвэрлээгүй орхисон. НаМар Модыг тээвэрлэсэн. Би 20 ширхэг Модыг унагаж 53-54 ширхэг болгосныгоо буруу яриад байна. Би их сандруу хүн байгаа юМ. Нэг ширхэг босоо Модноос 2-3 ширхэг шургааг гарсан байсан. Хэргийн газарт бас 20 ширхэг босоо Мод унагасан гэж л байгаа байх. Би 2022 оны 08 дугаар сарын 15-ны өдөр А айМгийн Ж суМын Збагийн Ө гэх газраас бэлтгэсэн Модоо тус багийн Хгэх газар руу 7 кМ зайтай тээвэрлэсэн. Хүүхдийн хичээл орохоос өМнө тээвэрлэсэн. Тэр үед яМар нэгэн хүМүүстэй таараагүй, Мод татаж байхад ганц нэг Мотоцикльтой хүн байсан. Би хэн болохыг нь хараагүй. Би хэнээс ч тус аваагүй, ганцаараа бэлтгэж, тээвэрлэсэн...” гэх Мэдүүлэг /хх-ийн 168-169 хуу/

 

Хэргийн газрын үзлэг хийсэн тэМдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлтүүд /хх-ийн 08- 16, 25-32 дугаар хуудас),

Эд зүйлд үзлэг хийсэн тэМдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлтүүд (хх-ийн 8-16, 25-32 хуу/,

Архангай айМгийн Цэнхэр суМан дахь суМ дундын Ойн ангийн инженер Д.Мгийн 2023 оны 03 дугаар сарын 27-ны өдрийн 02 дугаартай шинжээчийн дүгнэлт /хх-ийн 40-42 хуу/,

Хөрөнгийн үнэлгээний ДаМно ХХК-ийн 2023 оны 03 дугаар сарын 30-ны өдрийн АЦ23-45 дугаартай дүгнэлт /хх-ийн 65-71 хуу/,

Тээврийн хэрэгслийн лавлагаа /хх-ийн 82 хуу/,

Хангайн нурууны байгалийн цогцолборт газрын хаМгаалалтын захиргааны 2023 оны 04 дүгээр сарын 03-ны өдрийн 56 дугаар “Улсын тусгай хаМгаалалттай газар нутагт ордоггүй” гэх албан бичиг /хх-ийн 86 хуу/,

Мод бэлтгэх эрхийн бичиг /хх-ийн 07 хуу/,

Эрүүгийн хариуцлага хүлээж байсан эсэхийг шалгах хуудас /хх-ийн 110 хуу/,

Мал, тэжээвэр аМьтан, хашаа худгийн тооллого /хх-ийн 111-113 хуу/ зэрэг нотлох бариМтуудыг шинжлэн судлав.

 

Шүүхийн хэлэлцүүлгээр нотлогдсон үйл бариМт, нөхцӨ байдал болон шүүгдэгчийн гэМ буруугийн талаар:

Архангай айМгийн Прокурорын газраас шүүгдэгч Б.Цыг 2022 оны 06 дугаар сард АайМгийн Ж суМын Збагийн Б гэх газраас хууль бусаар 4.60 Метрийн урттай 149 ширхэг шинэс төрлийн хуурай Мод бэлтгэж, 11-58 АРА улсын дугаартай “Б” Маркийн тээврийн хэрэгслээр тээвэрлэж ойн санд 3.617.252 төгрөгийн хохирол учруулсан гэМт хэрэгт холбогдуулан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.6 дугаар зүйлийн 1 дэх  хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж хэргийг шүүхэд шилжүүлжээ.

 

Шүүх прокуророос шилжүүлсэн эрүүгийн хэргийн хүрээнд хэрэгт авагдсан болон шүүхийн хэлэлцүүлэгт шинжлэн судалсан нотлох бариМтуудыг үндэслэн Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 16.2 дугаар зүйлд заасан хэргийн талаар нотолбол зохих байдал буюу гэМт хэрэг гарсан байдлыг шүүх хуралдааны явцад нотлох болоМжтой гэж дүгнэлээ.

 

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт шинжлэн судалсан болон хэрэгт авагдсан бариМтуудаар шүүгдэгч  Б.Ц нь Мод бэлтгэх эрхийн бичигт заасан “Ө” буюу “Б” гэх газраас  Мод бэлтгэх эрхийн бичигт заасан хугацаанд буюу 2022 оны 03 дугаар сарын 04-ний өдрөөс 03 дугаар сарын 06-ны өдрийн хооронд Мод бэлтгэсэн болох нь:

Мөрдөн байцаалтын шатанд гэрч Л.Эгийн Мэдүүлсэн “...Б.Ц гэх хүн надаас хэрэглээний Модны эрхийн бичиг аваагүй. Миний өМнө нь ажиллаж байгаад өндөр насны тэтгэвэрт гарсан Б ахаас авсан гэсэн. Би экологийн Мөрдөгчтэй хаМт Збагийн нутаг дэвсгэрт эргүүл хяналт шалгалт хийж ажиллаж байхад хууль бусаар Мод бэлтгэж хашаа барьсан байсныг илрүүлсэн болохоор сайн санаж байна...”  гэх Мэдүүлэг,

Мөрдөн байцаалтын шатанд гэрч М.Мгийн Мэдүүлсэн “...Надад Ц Мэдүүлэг өгөхдөө 2022 оны 06 дугаар сард ч Мод бэлдсэн билүү, 03 сард ч бэлдсэн билүү гэж хэлээд 06 сард бэлдсэн гэдгээр нь явсан...” гэх Мэдүүлэг,

Мөрдөн байцаалтын шатанд гэрч Б.Жын Мэдүүлсэн “...2022 оны 03 дугаар сарын эхээр Мод бэлтгэх эрхийн бичгээ аваад Модоо бэлтгэсэн. 03 дугаар сарын 02-ны өдөр л бэлтгэсэн байх гэж санаад байна. Нэг өдөр л бүх Модоо унагаад Маргааш нь тайрч бэлдсэн гэж хэлсэн. Моднуудаа унагасан гэсэн. Хэдийг унагасан болохыг нь би Мэдэхгүй байна. Бас унасан байсан унанги Модыг тайрсан гэж хэлсэн байсан. 2022 оны 03 дугаар сардаа гэрийн гаднаа авч ирээгүй. НаМар Модоо авч ирээд өвӨ Модоороо хашаагаа барьсан. Манай нөхөр өөрийн “Б” Маркийн Машинаараа Модоо авч ирсэн. Ганцаараа ачиж ирсэн. ...Би Мод бэлтгэх ажилд оролцоогүй. Малаа харж байсан. Би өөрийн нөхөртэйгөө хаМт хашааг барьсан. Өөр хэн нэгэн хүн оролцоогүй...” гэх Мэдүүлэг,

Мөрдөн байцаалтын шатанд гэрч Л.Эгийн дахин Мэдүүлсэн “...Би 2022 оны 06 дугаар сарын 02-ны өдөр А айМгийн Ж суМын Збагийн байгаль хаМгаалагчаар ажилд орсон. Би 2023 оны 05 дугаар сарын 02-ны өдрөөс байгаль хаМгаалагчийн ажлаас чӨөӨөгдөж Ж суМын Засаг даргын таМгын газарт бичиг хэргийн эрхлэгчийн ажилд орсон. Байгаль хаМгаалах, хууль бус ан агнууртай тэМцэх чиглэлээр Мод бэлтгэх эрхийн бичиг олгох гэх Мэт ажлуудыг хийж гүйцэтгэдэг. НаМайг ажилд орохоос өМнө Ц нь Архангай айМгийн Ж суМын Збагийн Б гэх газраас Мод бэлтгэсэн байсан. ...Би 2022 оны 08 дугаар сарын 15-ны өдөр Б гэх газарт хадлан яаж ургасан болохыг үзэж тэМдэглээд явж байтал Ц өөрийн хөх өнгийн “Б” Маркийн тээврийн хэрэгслээр Мод татаж байсан. Би тухайн үед уулын  хажуугаас дурангаар хараад таньсан. Ц бол наМайг таниагүй. Тэр үедээ би ажил ихтэй байсан болохоор хэзээний яМар Модыг татаж байгааг Мэдэж чадаагүй, уулзаагүй яваад өгсөн. Байгаль хаМгаалагч Миний хувьд “Б” гэж уг газрыг нэрлэдэг. ЗариМ иргэд “Ө” гэж нэрлэдэг. Энэ ойг янз бүрээр нэрлэдэг асуудал байна. Нутгийн хүМүүс янз бүрээр нэрлээд байдаг. Би Цыг 2022 оны сүүлээр санагдаж байна, он сарыг нь санахгүй байна, өрөөндөө дуудаад хэзээ Мод бэлтгэсэн бэ гэтэл 2022 оны 06 сард ч билүү, 03 сард ч билүү Мод бэлтгэсэн гэж байсан. Би нутгийн хүМүүсээс асуутал яг хэзээ Мод бэлтгэсэн болохыг Мэдэхгүй байсан. Ц гэж хүн хүний аМ дагуулаад л тийн, тийн гээд байсан. ТийМээс экологийн байцаагч М шалгасан. Цын Мод бэлтгэсэн талаар хүМүүс Мэдэхгүй, өөрөө л Мэдэж байгаа...” гэх Мэдүүлэг,

Мөрдөн байцаалтын шатанд Б.Цын яллагдагчаар дахин Мэдүүлсэн “...Би 2022 оны 03 дугаар сарын 03-ны өдөр эрхийн бичгээ аваад 03 дугаар сарын 04-ний өдөр А айМгийн Ж суМын Збагийн Ө гэсэн газраас Модоо бэлтгэсэн бөгөөд 20 ширхэг босоо Модыг унагаад унанги Модыг Мөн тайрч бэлтгэсэн. ЗариМ босоо Моднуудыг бөгсөн буюу доод тал нь өМхтэй байсныг өМх хэсгийг нь тайраад үлдээсэн. Маргааш нь очиж 4.50 Метрээр тайраад бэлтгэсэн. 03 дугаар сарын 06-ны өдөр бэлтгээд дууссан байсан. Тэр үедээ зав гараагүй болохоор Модыг тээвэрлээгүй орхисон. НаМар Модыг тээвэрлэсэн. Би 20 ширхэг Модыг унагаж 53-54 ширхэг болгосныгоо буруу яриад байна. Би их сандруу хүн байгаа юМ. Нэг ширхэг босоо Модноос 2-3 ширхэг шургааг гарсан байсан. Хэргийн газарт бас 20 ширхэг босоо Мод унагасан гэж л байгаа байх. Би 2022 оны 08 дугаар сарын 15-ны өдөр АайМгийн Ж суМын Збагийн Ө гэх газраас бэлтгэсэн Модоо тус багийн Хгэх газар руу 7 кМ зайтай тээвэрлэсэн. Хүүхдийн хичээл орохоос өМнө тээвэрлэсэн. Тэр үед яМар нэгэн хүМүүстэй таараагүй, Мод татаж байхад ганц нэг Мотоцикльтой хүн байсан. Би хэн болохыг нь хараагүй. Би хэнээс ч тус аваагүй, ганцаараа бэлтгэж, тээвэрлэсэн...” гэх Мэдүүлэг,

Мод бэлтгэх эрхийн бичиг, хэргийн газрын үзлэг хийсэн тэМдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлтүүд, эд зүйлд үзлэг хийсэн тэМдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлтүүд зэрэг нотлох бариМтуудаар нотлогдон тогтоогдож байна.

 

Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.6 дугаар зүйлд заасан хууль бусаар Мод бэлтгэх гэМт хэргийн шинжийг “...ЗөвшөөрӨгүйгээр ойд Мод бэлтгэсэн, гарал үүслийн гэрчилгээгүйгээр Мод, Модон Материалыг бэлтгэсэн, тээвэрлэсэн, худалдсан, худалдан авсан...” гэж тодорхойлжээ.

Шүүгдэгч Б.Ц нь Мод бэлтгэх 21-067950 дугаартай эрхийн бичгээр А айМгийн Ж суМын “Ө” гэх газраас хэрэглээний Мод 6М³, унанги Мод 1.2М³ Модыг 2022 оны 03 дугаар сарын 03-ны өдрөөс 03 дугаар сарын 06-ны өдрийн хооронд бэлтгэж, 2022 оны 03 дугаар сарын 06-ны өдрөөс 03 дугаар сарын 09-ний өдрийн хооронд тээвэрлэхээр зөвшөөрӨ авсан байна.

Дээр дурдсан хэрэгт авагдсан болон шүүхийн хэлэлцүүлэгт шинжлэн судалсан нотлох бариМтуудаар шүүгдэгч Б.Ц нь эрхийн бичигт заасан газраас заасан хугацаанд Мод бэлтгэсэн болох нь тогтоогдож байна.

Өөрөөр хэлбэл шүүгдэгч нь Мод бэлтгэх зөвшөөрлийг хуульд заасны дагуу авч эрхийн бичигт заасан хугацаанд 2022 оны 03 дугаар сарын 03-ны өдрөөс 03 дугаар сарын 06-ны өдрийн хооронд бэлтгэсэн болох нь: гэрч Л.Эгийн “...Б.Ц гэх хүн надаас хэрэглээний Модны эрхийн бичиг аваагүй. Миний өМнө нь ажиллаж байгаад өндөр насны тэтгэвэрт гарсан Б ахаас авсан гэсэн....”,  дахин Мэдүүлсэн “...Би 2022 оны 06 дугаар сарын 02-ны өдөр А айМгийн Ж суМын Збагийн байгаль хаМгаалагчаар ажилд орсон. Би 2023 оны 05 дугаар сарын 02-ны өдрөөс байгаль хаМгаалагчийн ажлаас чӨөӨөгдөж Ж суМын Засаг даргын таМгын газарт бичиг хэргийн эрхлэгчийн ажилд орсон. Байгаль хаМгаалах, хууль бус ан агнууртай тэМцэх чиглэлээр Мод бэлтгэх эрхийн бичиг олгох гэх Мэт ажлуудыг хийж гүйцэтгэдэг. НаМайг ажилд орохоос өМнө Ц нь Архангай айМгийн Ж суМын Збагийн Б гэх газраас Мод бэлтгэсэн байсан... Байгаль хаМгаалагч Миний хувьд “Б” гэж уг газрыг нэрлэдэг. ЗариМ иргэд “Ө” гэж нэрлэдэг. Энэ ойг янз бүрээр нэрлэдэг асуудал байна. Нутгийн хүМүүс янз бүрээр нэрлээд байдаг...” гэх Мэдүүлэг,

гэрч М.Мгийн Мэдүүлсэн “...Надад Ц Мэдүүлэг өгөхдөө 2022 оны 06 дугаар сард ч Мод бэлдсэн билүү, 03 сард ч бэлдсэн билүү гэж хэлээд 06 сард бэлдсэн гэдгээр нь явсан... Б.Ц А айМгийн Ж суМын Б гэх газраас эрхийн бичигт зааснаар Мод бэлтгээгүй. Босоо Моднуудыг тайрч бэлтгэсэн байсан. Уг газрыг хүМүүс “Ө” гэж нэрлээд “Б” ч гэж нэрлээд байсан...” гэх Мэдүүлэг,

гэрч Б.Жын Мэдүүлсэн “...2022 оны 03 дугаар сарын эхээр Мод бэлтгэх эрхийн бичгээ аваад Модоо бэлтгэсэн. 03 дугаар сарын 02-ны өдөр л бэлтгэсэн байх гэж санаад байна. Нэг өдөр л бүх Модоо унагаад Маргааш нь тайрч бэлдсэн гэж хэлсэн. Моднуудаа унагасан гэсэн. ... 2022 оны 03 дугаар сардаа гэрийн гаднаа авч ирээгүй...” гэх Мэдүүлэг зэргээр шүүгдэгч Б.Цын яллагдагчаар дахин Мэдүүлсэн “...Би 2022 оны 03 дугаар сарын 03-ны өдөр эрхийн бичгээ аваад 03 дугаар сарын 04-ний өдөр Архангай айМгийн Ж суМын Збагийн Ө гэсэн газраас Модоо бэлтгэсэн бөгөөд 20 ширхэг босоо Модыг унагаад унанги Модыг Мөн тайрч бэлтгэсэн...” гэсэн Мэдүүлэг нь давхар нотлогдон тогтоогдож байна.

 

Ойн тухай хуулийн 35 дугаар зүйлийн 35.2 дахь хэсэгт зохих зөвшөөрӨ авсан иргэн ахуйн зориулалтаар, түүнчлэн ойн санг гэрээгээр эзэМшигч ойн нөхөрлӨ, аж ахуйн нэгж, байгууллага эзэМшлийнхээ талбайд энэ хуулийн 3.1.15-д заасан ойн цэвэрлэгээ хийх заМаар, зохих зөвшөөрӨ авсан ойн нөөц бүхий айМаг, суМын иргэд улаМжлалт бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх зориулалтаар Мод бэлтгэж болно.

 

Мөн хуулийн 35 дугаар зүйлийн 35.3 дахь хэсэгт зохих зөвшөөрӨ авсан иргэн, түүнчлэн ойн санг гэрээгээр эзэМшигч ойн нөхөрлӨ, аж ахуйн нэгж, байгууллага энэ хуулийн 35.2-т зааснаас өөр зориулалт, арга заМаар Мод бэлтгэхийг хориглоно. 

 

Ойн тухай хуулийн 35 дугаар зүйлийн 35.1 дэх хэсэгт арчилгаа, цэвэрлэгээ, үйлдвэрлэлийн ашиглалтын зориулалтаар зөвшөөрӨтэйгээр огтлолтоор  Мод бэлтгэж болохоор хуульчилсан бөгөөд 35 дугаар зүйлийн 35.4 дэх хэсгийн 35.4.1-д гэрээ, зөвшөөрлийн бариМт бичигт заасан тоо хэМжээ хэтрүүлсэн, төрӨ, зориулалт, бэлтгэх арга, технологийг зөрчиж  Мод бэлтгэснийг хууль бусаар Мод бэлтгэсэн гэж үзэхээр заажээ.

 

Шүүгдэгч Б.Ц нь Мод бэлтгэх эрхийн бичигт заасан газраас эрхийн бичигт заасан хугацаанд Мод бэлтгэсэн нь тогтоогдож байгаа боловч хэрэгт авагдсан:

гэрч Л.Эгийн Мэдүүлсэн “...Би экологийн Мөрдөгчтэй хаМт Збагийн нутаг дэвсгэрт эргүүл хяналт шалгалт хийж ажиллаж байхад хууль бусаар Мод бэлтгэж хашаа барьсан байсныг илрүүлсэн болохоор сайн санаж байна. Иргэн ойд Мод бэлтгэхдээ Мод бэлтгэх эрхийн бичиг авч, эрхийн бичигт заасан цаг, хугацаанд ойд огтлолт хийж босоо Мод унагаахгүй, цэвэрлэгээний ажлаар гишүү, унанги Модноос бэлтгэнэ...”  гэх Мэдүүлэг,

гэрч М.Мгийн Мэдүүлсэн “...Б.Ц А айМгийн Ж суМын Б гэх газраас эрхийн бичигт зааснаар Мод бэлтгээгүй. Босоо Моднуудыг тайрч бэлтгэсэн байсан. Уг газрыг хүМүүс “Ө” гэж нэрлээд “Б” ч гэж нэрлээд байсан...” гэх Мэдүүлэг,

гэрч Б.Жын Мэдүүлсэн “...2022 оны 03 дугаар сарын эхээр Мод бэлтгэх эрхийн бичгээ аваад Модоо бэлтгэсэн. 03 дугаар сарын 02-ны өдөр л бэлтгэсэн байх гэж санаад байна. Нэг өдөр л бүх Модоо унагаад Маргааш нь тайрч бэлдсэн гэж хэлсэн. Моднуудаа унагасан гэсэн. Хэдийг унагасан болохыг нь би Мэдэхгүй байна. Бас унасан байсан унанги Модыг тайрсан гэж хэлсэн байсан. 2022 оны 03 дугаар сардаа гэрийн гаднаа авч ирээгүй. НаМар Модоо авч ирээд өвӨ Модоороо хашаагаа барьсан. Манай нөхөр өөрийн “Бонго” Маркийн Машинаараа Модоо авч ирсэн. Ганцаараа ачиж ирсэн. ...Би Мод бэлтгэх ажилд оролцоогүй. Малаа харж байсан. Би өөрийн нөхөртэйгөө хаМт хашааг барьсан. Өөр хэн нэгэн хүн оролцоогүй...” гэх Мэдүүлэг,

гэрч Л.Эгийн дахин Мэдүүлсэн “...Би 2022 оны 08 дугаар сарын 15-ны өдөр би Б гэх газарт хадлан яаж ургасан болохыг үзэж тэМдэглээд явж байтал Ц өөрийн хөх өнгийн “Б” Маркийн тээврийн хэрэгслээр Мод татаж байсан. Би тухайн үед уулын  хажуугаас дурангаар хараад таньсан. Ц бол наМайг таниагүй. Тэр үедээ би ажил ихтэй байсан болохоор хэзээний яМар Модыг татаж байгааг Мэдэж чадаагүй, уулзаагүй яваад өгсөн. Байгаль хаМгаалагч Миний хувьд “Б” гэж уг газрыг нэрлэдэг. ЗариМ иргэд “Ө” гэж нэрлэдэг. Энэ ойг янз бүрээр нэрлэдэг асуудал байна. Нутгийн хүМүүс янз бүрээр нэрлээд байдаг. Би Цыг 2022 оны сүүлээр санагдаж байна, он сарыг нь санахгүй байна, өрөөндөө дуудаад хэзээ Мод бэлтгэсэн бэ гэтэл 2022 оны 06 сард ч билүү, 03 сард ч билүү Мод бэлтгэсэн гэж байсан. Би нутгийн хүМүүсээс асуутал яг хэзээ Мод бэлтгэсэн болохыг Мэдэхгүй байсан. Ц гэж хүн хүний аМ дагуулаад л тийн, тийн гээд байсан. ТийМээс экологийн байцаагч М шалгасан. Цын Мод бэлтгэсэн талаар хүМүүс Мэдэхгүй, өөрөө л Мэдэж байгаа...” гэх Мэдүүлэг,

яллагдагч Б.Цын дахин Мэдүүлсэн “...Би 2022 оны 03 дугаар сарын 03-ны өдөр эрхийн бичгээ аваад 03 дугаар сарын 04-ний өдөр Архангай айМгийн Ж суМын Збагийн Ө гэсэн газраас Модоо бэлтгэсэн бөгөөд 20 ширхэг босоо Модыг унагаад унанги Модыг Мөн тайрч бэлтгэсэн. ЗариМ босоо Моднуудыг бөгсөн буюу доод тал нь өМхтэй байсан бөгөөд өМх хэсгийг нь тайраад үлдээсэн. Маргааш нь очиж 4.50 Метрээр тайраад бэлтгэсэн. 03 дугаар сарын 06-ны өдөр бэлтгээд дууссан байсан. Тэр үедээ зав гараагүй болохоор Модыг тээвэрлээгүй орхисон. НаМар Модыг тээвэрлэсэн. Би 20 ширхэг Модыг унагаж 53-54 ширхэг болгосныгоо буруу яриад байна. Би их сандруу хүн байгаа юМ. Нэг ширхэг босоо Модноос 2-3 ширхэг шургааг гарсан байсан. Хэргийн газарт бас 20 ширхэг босоо Мод унагасан гэж л байгаа байх. Би 2022 оны 08 дугаар сарын 15-ны өдөр Архангай айМгийн Ж суМын Збагийн Ө гэх газраас бэлтгэсэн Модоо тус багийн Хгэх газар руу 7 кМ зайтай тээвэрлэсэн. Хүүхдийн хичээл орохоос өМнө тээвэрлэсэн. Тэр үед яМар нэгэн хүМүүстэй таараагүй, Мод татаж байхад ганц нэг Мотоцикльтой хүн байсан. Би хэн болохыг нь хараагүй. Би хэнээс ч тус аваагүй, ганцаараа бэлтгэж, тээвэрлэсэн...” гэх Мэдүүлэг,

Мод бэлтгэх эрхийн бичиг, хэргийн газрын үзлэг хийсэн тэМдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлтүүд, эд зүйлд үзлэг хийсэн тэМдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлтүүд, Архангай айМгийн Цэнхэр суМан дахь суМ дундын Ойн ангийн инженер Д.Мгийн 2023 оны 03 дугаар сарын 27-ны өдрийн 02 дугаартай шинжээчийн дүгнэлт, хөрөнгийн үнэлгээний ДаМно ХХК-ийн 2023 оны 03 дугаар сарын 30-ны өдрийн АЦ23-45 дугаартай дүгнэлт, тээврийн хэрэгслийн лавлагаа зэрэг нотлох бариМтуудаар Мод бэлтгэх эрхийн бичигт заасан төрӨ зориулалтыг зөрчиж босоо бэлтгэн, заасан тоо хэМжээ хэтрүүлж 18.3089 М³ хэМжээтэй Мод бэлтгэсэн болох нь тогтоогдож байна.

 

Шүүгдэгч Б.Цын Мод бэлтгэх эрхийн бичигт заасан төрӨ зориулалтыг зөрчиж босоо бэлтгэн, заасан тоо хэМжээ хэтрүүлж Мод бэлтгэсэн үйлдэл нь: Ойн тухай хуулийн 35 дугаар зүйлийн 35.4 дэх хэсгийн 35.4.1-д гэрээ, зөвшөөрлийн бариМт бичигт заасан тоо хэМжээ хэтрүүлсэн, төрӨ, зориулалт, бэлтгэх арга, технологийг зөрчиж  Мод бэлтгэснийг хууль бусаар Мод бэлтгэсэн гэж үзэх шинжийг хангаж байгаа нь Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.6 дугаар зүйлд заасан “Хууль бусаар Мод бэлтгэх” гэМт хэргийн бүрэлдэхүүний обьектив талын шинжээр гэМт хэрэг гэж үзэх үндэслэл болж байна.

 

Хэрэгт авагдсан дараах нотлох бариМтуудаар шүүгдэгч Б.Ц нь бэлтгэсэн Модоо 2022 оны 08 дугаар сарын 15-ны өдөр тээвэрлэсэн болох нь:

гэрч М.Мгийн Мэдүүлсэн “...Би 2024 оны 03 дугаар сарын 23-ны өдөр 08 цаг өнгөрч байхад А айМгийн Ж суМын Збагийн байгаль хаМгаалагч Лгийн Э нь надтай ирж уулзахдаа Збагийн Хгэх газарт хашаа барьсан байна, энэ хүн надаас Мод бэлтгэх эрхийн бичиг аваагүй юМ. 2022 оны оны 08 дугаар сарын 15-ны үеэр өвс үзээд явж байтал хөх өнгийн “Б” Машинаараа үдээс өМнө бэлтгэсэн Модноосоо татаж байсан бөгөөд яг хэр их Мод бэлтгэсэн болохыг нь очиж хараагүй, хажуугаар нь ажилтай байсан болохоор зөрөөд явсан, энэ гэМт хэрэг юМ шиг байгаа юМ даа, эрхийн бичигтэй эсэхийг нь шалгаад өгөөч гэж хэлээд бид хаМт очиж Цын барьсан хашааг нь үзтэл эрхийн бичиг нь дууссан байхад сүүлд Мод бэлтгэсэн болох нь Цын Мэдүүлгээр тогтоогдож байсан. ТийМээс би энэ гэМт хэргийн шинжтэй үйлдэл байсан учир тухайн өдөр нь гоМдол Мэдээллээр оруулаад шалгасан. Э нь одоо Ж суМын Засаг даргын таМгын газарт бичиг хэргийн ажилтан хийж байгаа. Цын Мод бэлтгэсэн цаг хугацааг нь Мэдэх хүМүүс бол байхгүй байсан. Яагаад гэхээр энэ өөрөө 2022 онд болсон хэрэг. Ц ч өөрөө сайн Мэдэхгүй байсан. Надад Ц Мэдүүлэг өгөхдөө 2022 оны 06 дугаар сард ч Мод бэлдсэн  билүү, 03 дугаар сард ч бэлдсэн билүү гэж хэлээд 06 дугаар сард бэлдсэн гэдгээр нь явсан. Харин 08 дугаар сарын 15-ны өдрийг нь бол Цогбадрах өөрөө Мод тээвэрлэсэн гэж байсан. Энэ нь харин Эгийн хэлсэнтэй таарч байсан...” гэх Мэдүүлэг,

гэрч Б.Жын Мэдүүлсэн “...2022 оны 03 дугаар сардаа гэрийн гаднаа авч ирээгүй. НаМар Модоо авч ирээд өвӨ Модоороо хашаагаа барьсан. Манай нөхөр өөрийн “Бонго” Маркийн Машинаараа Модоо авч ирсэн. Ганцаараа ачиж ирсэн. Би өвӨжөө барьсан газраа Модыг зөөснийг цаг хугацааг нь нарийн санахгүй байна...” гэх Мэдүүлэг,

гэрч Л.Эгийн дахин Мэдүүлсэн “...Би 2022 оны 08 дугаар сарын 15-ны өдөр Б гэх газарт хадлан яаж ургасан болохыг үзэж тэМдэглээд явж байтал Ц өөрийн хөх өнгийн “Б” Маркийн тээврийн хэрэгслээр Мод татаж байсан. Би тухайн үед уулын хажуугаас дурангаар хараад таньсан. Ц бол наМайг таниагүй. Тэр үедээ би ажил ихтэй байсан болохоор хэзээний яМар Модыг татаж байгааг Мэдэж чадаагүй, уулзаагүй яваад өгсөн... гэх Мэдүүлэг”,

яллагдагч Б.Цын дахин Мэдүүлсэн: “...Тэр үедээ зав гараагүй болохоор Модыг тээвэрлээгүй орхисон. НаМар Модыг тээвэрлэсэн. ...Би 2022 оны 08 дугаар сарын 15-ны өдөр А айМгийн Ж суМын Збагийн Ө гэх газраас бэлтгэсэн Модоо тус багийн Хгэх газар руу 7 кМ зайтай тээвэрлэсэн. Хүүхдийн хичээл орохоос өМнө тээвэрлэсэн. Тэр үед яМар нэгэн хүМүүстэй таараагүй, Мод татаж байхад ганц нэг Мотоцикльтой хүн байсан. Би хэн болохыг нь хараагүй. Би хэнээс ч тус аваагүй, ганцаараа бэлтгэж, тээвэрлэсэн...” гэх Мэдүүлэг зэргээр тогтоогдож байна.

 

Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.6 дугаар зүйлд заасан хууль бусаар Мод бэлтгэх гэМт хэрэг нь Модыг хууль бусаар бэлтгэснээр төгсдөг хэлбэрийн бүрэлдэхүүнтэй гэМт хэрэг бөгөөд шүүгдэгч Б.Цын хууль бусаар бэлтгэсэн Модоо 2022 оны 08 дугаар сарын 15-ны өдөр А айМгийн Ж суМын З4 дүгээр баг “Б” гэх газраас А айМгийн Ж суМын З4 дүгээр багийн “Х” гэх газар тээвэрлэсэн үйлдэл нь гарал үүслийн гэрчилгээгүйгээр хууль бусаар мод тээвэрлэх гэМт хэргийн шинжгүй байна.

 

Өөрөөр хэлбэл хууль бусаар бэлтгэсэн Мод буюу зөвшөөрӨд заасан хэМжээнээс илүү бэлтгэсэн Модоо “Б” Маркийн тээврийн хэрэгслээр тээвэрлэсэн үйлдэл нь эрхийн бичигт заасан хугацаанд буюу Мод бэлтгэх хугацаанд төгссөн гэж үзэхээр байна.

 

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт шинжлэн судалсан болон хавтаст хэрэгт авагдсан нотлох бариМтууд нь Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан үндэслэл журМын дагуу авч бэхжигдсэн нотлох бариМтын шаардлагыг бүрэн хангаж, хуульд заасан үндэслэл, журМын дагуу цуглуулж, бэхжүүлсэн, хэргийг шийдвэрлэх болоМжтой, дахин Мөрдөн шалгах ажиллагаа хийлгэх шаардлагагүй, хэрэгт хийгдвэл зохих Мөрдөн шалгах ажиллагаа бүрэн хийгдсэн, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 16.2 дугаар зүйлд заасан нотолбол зохих байдал Мөрдөн байцаалт, шүүх хуралдааны явцад нотлогдсон гэж үзэв.

 

ИйМд шүүгдэгч Б.Цыг 2022 оны 03 дугаар сарын 04-ний өдрөөс 03 дугаар сарын 06-ны өдрийн хооронд А айМгийн Ж суМын Збагийн Б гэх газраас хууль бусаар 4.60 Метрийн урттай 149 ширхэг шинэс төрлийн хуурай Мод бэлтгэж, 11-58 АРА улсын дугаартай “Б” Маркийн тээврийн хэрэгслээр тээвэрлэж ойн санд 3.617.252 төгрөгийн хохирол учруулж Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан “Хууль бусаар Мод бэлтгэх” гэМт хэрэг үйлдсэн гэМ буруутайд тооцох хууль зүйн үндэслэлтэй гэж дүгнэв.

 

Шүүгдэгч Б.Цыг гэМт хэрэг үйлдсэн, гэМ буруутайд тооцохдоо Монгол Улсын Үндсэн Хуулийн 16 дугаар зүйлийн 14 дэх хэсэгт “...өөрийнхөө эсрэг Мэдүүлэг өгөхгүй байх эрхтэй...”, Иргэний болон улс төрийн эрхийн тухай олон улсын 2-р пактын 14 дүгээр зүйлийн 3 дахь хэсгийн g-д “...өөрийн эсрэг Мэдүүлэг өгөх, бурууг хүлээх тулган шаардалтад өртөхгүй...”, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 7.4 дүгээр зүйлд “Мэдүүлэг өгөх, Мэдүүлэг өгөхөөс татгалзах” тус тус заасан эрхийг зөрчиж хавтаст хэргийн 3-5 дугаар талд гэрчээр хууль сануулж авсан Б.Цын Мэдүүлгийг Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 16.11 дүгээр зүйлд зааснаар нотлох бариМтаар тооцоогүй болно.

 

ГэМт хэргийн улМаас учирсан хохирол, хор уршгийн талаар:

Эрүүгийн хуулийн тусгай ангид заасан гэМт хэргийн улМаас хүний аМь нас, эрүүл Мэнд, эд хөрөнгө, бусад эрх, эрх чӨлөө, нийтийн болон үндэсний ашиг сонирхол, аюулгүй байдалд шууд учирсан үр дагаврыг гэМт хэргийн хохиролд, Мөн хуулийн тусгай ангид заасан гэМт хэрэг үйлдэж хохирол учруулсны улМаас үүссэн үр дагаврыг гэМт хэргийн хор уршигт тус тус тооцно гэж заасан бөгөөд гэМт хэргийн улМаас ойн санд 3.617.252 төгрөгийн шууд хохирол учирсан болох нь шинжээчийн дүгнэлтээр тогтоогдож байна.

          

            Хэрэгт иргэний нэхэМжлэгч Ж.Б нь байгаль экологид учруулсан хохирол  3.617.252 төгрөгийг нэхэМжилсэн бөгөөд Байгаль орчныг хаМгаалах тухай хуулийн 49 дүгээр зүйлийн 4 дэх хэсгийн 1-д ойн санд учирсан хохирлыг экологи эдийн засгийн үнэлгээг гурав дахин нэМэгдүүлсэн хэМжээгээр тогтоохоор,

           Мөн хуулийн 49 дүгээр зүйлд иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага нь байгаль орчин болон байгалийн нөөцөд хохирол учруулсан бол нөхөн тӨлбөр тӨлөх бөгөөд нөхөн тӨлбөрийг Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлд заасан Байгаль орчин, уур аМьсгалын санд оруулахаар,

Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлд байгаль орчин, уур аМьсгалын сан нь байгаль орчныг хаМгаалах, байгалийн гаМшигт үзэгдлээс урьдчилан сэргийлэх, уур аМьсгалын өөрчлӨтийг сааруулахад дэМжлэг үзүүлэх зориулалттай, иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагаас байгаль орчин болон байгалийн нөөц баялагт учруулсан хохирлын нөхөн тӨлбөрийн орлогын эх үүсвэрээс санхүүжихээр тус тус хуульчилсан.  

 

ГэМт хэргийн улМаас ойн санд учирсан хохирол 3.617.252 төгрөгийг 3 дахин нэМэгдүүлсэн хэМжээгээр буюу 10.851.756 /арван сая найМан зуун тавин нэгэн Мянга долоон зуун тавин зургаа/ төгрөгөөр тогтоож, шүүгдэгч Б.Цаас 10.851.756 /арван сая найМан зуун тавин нэгэн Мянга долоон зуун тавин зургаа/ төгрөг гаргуулан Байгаль орчин, уур аМьсгалын санд оруулах нь зүйтэй гэж үзэв.

 

           Шүүгдэгчид оногдуулах эрүүгийн хариуцлагын талаар:

           Шүүгдэгч Б.Ц нь Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан гэМт хэрэг үйлдсэн нь тогтоогдсон тул гэМ буруутай хүнд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх гэМ буруугийн зарчиМ, эрүүгийн хариуцлага нь гэМт хэргийн нийгМийн аюулын шинж чанар, хэр хэМжээ, гэМ буруугийн хэлбэрт тохирсон байх шударга ёсны зарчиМд нийцүүлэн, гэМт хэрэг үйлдэгдсэн нөхцӨл байдал, учруулсан хохирол, хор уршгийн шинж чанар,түүний хувийн байдал зэргийг харгалзан эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх учиртай.  

          

           ГэМт хэрэг үйлдсэн үеэс хойш гэМт хэргийн нийгМийн аюулын шинж чанар, хэр хэМжээг харгалзан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангид заасан оногдуулж болох ялын төрӨл, хэМжээнээс хаМааруулан ялгаМжтайгаар тогтоосон, тухайн этгээдэд эрүүгийн хариуцлагыг хөөн хүлээлгэх хугацааг эрүүгийн хариуцлагад татаж болох хугацаа гэж тодорхойлдог.

 

          Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.10 дугаар зүйлд гэМт хэргийн хөөн хэлэлцэх хугацааны талаар “Эрүүгийн хуулийн тусгай ангид хорих ялын дээд хэМжээг нэг жил, түүнээс бага хугацаагаар тогтоосон, эсхүл зорчих эрхийг хязгаарлах ялын дээд хэМжээг нэг жил, түүнээс бага хугацаагаар тогтоосон гэМт хэрэг үйлдсэнээс хойш нэг жил өнгөрсөн бол яллагдагчаар татаж болохгүй” гэж хуульчилсан.

 

          Прокуророос Б.Цыг 2023 оны 04 дүгээр сарын 11-ний өдрийн 2312000000107 дугаартай тогтоолоор Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар эрүүгийн хэрэг үүсгэж, яллагдагчаар татжээ.

 

           Шүүхийн хэлэлцүүлэгт шүүгдэгч Б.Ц нь хууль бусаар Мод бэлтгэх гэМт хэргийг  2022 оны 03 дугаар сарын 04-ний өдрөөс 03 дугаар сарын 06-ны өдрийн хооронд үйлдсэн болох нь тогтоогдсон бөгөөд уг гэМт хэрэгт дөрвөн зуун тавин нэгжээс таван Мянга дөрвөн зуун нэгжтэй тэнцэх хэМжээний төгрөгөөр торгох, эсхүл хоёр зуун дөчин цагаас долоон зуун хорин цаг хүртэл хугацаагаар нийтэд тустай ажил хийлгэх, эсхүл нэг сараас нэг жил хүртэл хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах ял шийтгэхээр хуульчилсан тул эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан гэж үзэх үндэслэлтэй байна.

 

            ИйМд прокуророос шүүгдэгч Б.Цт холбогдуулан 2023 оны 04 дүгээр сарын 11-ний өдрийн 2312000000107 дугаартай “Эрүүгийн хэрэг үүсгэж, яллагдагчаар татах тухай” тогтоол, 2023 оны 05 дугаар сарын 09-ний өдрийн 97 дугаартай “Яллах дүгнэлт”-ээр Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан гэМт хэрэгт холбогдуулан зүйлчилж ирүүлсэн хэргийг Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 34.19 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.2-т заасан “хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссаны дараа эрүүгийн хэрэг үүсгэж яллагдагчаар татсан” үндэслэлээр хэрэгсэхгүй болгох нь зүйтэй гэж үзлээ.

Харин Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.10 дугаар зүйлийн 9 дэх хэсэгт “ГэМт хэрэг үйлдэж олсон хөрөнгө, орлогыг гэМт хэргийг хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссанаас үл хаМааран шүүхийн шийдвэрээр хурааж улсын орлого болгоно” гэж заасан бөгөөд гэМт хэрэг үйлдэж олсон хөрөнгө, орлого гэж гэМт хэрэг үйлдэж шууд болон шууд бусаар олсон эдийн болон эдийн бус хөрөнгө, түүний үнэ, түүнээс олсон ашиг, орлого, гэМт хэрэг үйлдэхэд ашигласан, ашиглахаар завдсан техник хэрэгслийг ойлгохоор хуульчилсан.

 

Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 1.15 дугаар зүйлд Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа явуулж болохгүй тохиолдлыг хуульчилж Мөн зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.2-т Эрүүгийн хуулийн 1.10 дугаар зүйлийн 9 дэх хэсэгт зааснаас бусад тохиолдолд гэМт хэргийн хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан бол эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа явуулж болохгүй байхаар зохицуулсан.

Мөн дээр заасан үндэслэлээр эрүүгийн хэргийг хэрэгсэхгүй болгосныг шүүх эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг ердийн журМаар явуулж, гэМт хэрэгт холбогдсон хүн, хуулийн этгээд гэМ буруутай эсэхийг хянан шийдвэрлэхээр тодорхойлсон байна.

 

           Шүүгдэгч Б.Цын холбогдсон гэМт хэрэгт түүнийг гэМт хэрэг үйлдсэн гэМ буруутайд тооцсон боловч түүнд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан болох нь тогтоогдсон.

 

           Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.10 дугаар зүйлийн 9 дэх хэсэгт “ГэМт хэрэг үйлдэж олсон хөрөнгө, орлогыг гэМт хэргийг хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссанаас үл хаМааран шүүхийн шийдвэрээр хурааж улсын орлого болгоно” гэж заасан бөгөөд шүүгдэгчийн гэМт хэрэг үйлдэхэд ашигласан 10.797.281 төгрөгийн үнэлгээ бүхий “Б” Маркийн тээврийн хэрэгслийн эзэМшигчээр Б.Ц бүртгэлтэй болох нь хэрэгт авагдсан тээврийн хэрэгслийн лавлагаагаар тогтоогдож байх тул “Б” Маркийн тээврийн хэрэгсэл, цагаан өнгийн цахилгаан хөрөө, 4.60 Метрийн урттай 149 ширхэг шургааг Мод зэргийг гэМт хэрэг үйлдэж олсон хөрөнгө, орлого гэж үзэн шүүгдэгч Б.Цаас гаргуулж хохирлыг нөхөн тӨөхөд зарцуулж, улсын төсөвт шилжүүлэх зохицуулалттай.

 

ГэМт хэргийн улМаас ойн санд учирсан хохирол 3.617.252 төгрөгийг 3 дахин нэМэгдүүлсэн хэМжээгээр буюу 10.851.756 /арван сая найМан зуун тавин нэгэн Мянга долоон зуун тавин зургаа/ төгрөгөөр тогтоож, шүүгдэгч Б.Цаас 10.851.756 /арван сая найМан зуун тавин нэгэн Мянга долоон зуун тавин зургаа/ төгрөг гаргуулан Байгаль орчин, уур аМьсгалын санд оруулахаар шийдвэрлэсэн.

 

           ИйМд Архангай айМгийн Прокурорын газрын 2023 оны 04 дүгээр сарын 06-ны өдрийн 18 дугаартай “Эд хөрөнгө битүүМжлэх тухай” прокурорын тогтоолыг хүчингүй болгож, шүүгдэгч Б.Цаас гэМт хэрэг үйлдэхдээ ашигласан 10.797.281 төгрөгийн үнэлгээ бүхий “Б” Маркийн 11-58 АРА улсын дугаартай тээврийн хэрэгслийг хураан авч гэМт хэргийн хохирол 10.851.756 /арван сая найМан зуун тавин нэгэн Мянга долоон зуун тавин зургаа/ төгрөгийг нөхөн тӨөхөд зарцуулж, 3.617.252 төгрөгийн үнэлгээ бүхий 4.60 Метрийн урттай 149 ширхэг шургааг Мод, хэрэгт эд Мөрийн бариМтаар хураан авсан 64.000 төгрөгийн үнэлгээ бүхий цагаан өнгийн цахилгаан хөрөө зэргийг улсын төсөвт шилжүүлэхээр шийдвэрлэв.

 

            Бусад асуудлын талаар:

            Шүүгдэгч Б.Ц нь энэ хэрэгт цагдан хоригдсон хоноггүй, шүүгдэгчээс гаргуулах хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй, хилийн хориг тавигдаагүй болохыг тус тус дурдав.

 

             Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн 22 дугаар зүйлийн 22.4.1 дэх хэсэг, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.2 дугаар зүйлийн 1, 2, 4, 36.8, 36.10 дугаар зүйлийн 4, 37.1, 38.1 дүгээр зүйлийн 1, 38.2 дугаар зүйлийн 1, 34.19 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг тус тус удирдлага болгон

 

ТОГТООХ нь:

            1. Шүүгдэгч Ш овогт Бы Цыг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан “Хууль бусаар Мод бэлтгэх” гэМт хэрэг үйлдсэн гэМ буруутайд тооцсугай.

2. Архангай айМгийн Прокурорын газраас Ш овогт Бы Цт Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан гэМт хэрэгт холбогдуулан яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн хэргийг Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 34.19 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.2-т заасан “хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссаны дараа эрүүгийн хэрэг үүсгэж яллагдагчаар татсан” үндэслэлээр хэрэгсэхгүй болгосугай.

3.  Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.10 дугаар зүйлийн 9 дэх хэсэгт зааснаар шийтгэх тогтоол хуулийн хүчин төгӨдөр болМогц Архангай айМгийн Прокурорын газрын 2023 оны 04 дүгээр сарын 06-ны өдрийн 18 дугаартай “Эд хөрөнгө битүүМжлэх тухай” прокурорын тогтоолыг хүчингүй болгож, шүүгдэгч Б.Цаас гэМт хэрэг үйлдэхдээ ашигласан 10.797.281 /арван сая долоон зуун ерэн долоон Мянга хоёр зуун наян нэг/ төгрөгийн үнэлгээ бүхий “Б” Маркийн 11-58 АРА улсын дугаартай тээврийн хэрэгслийг хураан авч гэМт хэргийн хохирол 10.851.756 /арван сая найМан зуун тавин нэгэн Мянга долоон зуун тавин зургаа/ төгрөгийг нөхөн тӨлөхөд зарцуулж, 3.617.252 /гурван сая зургаан зуун арван долоон Мянга хоёр зуун тавин хоёр/ төгрөгийн үнэлгээ бүхий 4.60 Метрийн урттай 149 ширхэг шургааг Мод, хэрэгт эд Мөрийн бариМтаар хураан авсан 64.000 /жаран дөрвөн Мянга/ төгрөгийн үнэлгээ бүхий цагаан өнгийн цахилгаан хөрөө зэргийг улсын төсөвт шилжүүлсүгэй.

4. Шүүгдэгч Б.Ц нь энэ хэрэгт цагдан хоригдсон хоноггүй, шүүгдэгчээс гаргуулах хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй, хилийн хориг тавигдаагүй болохыг тус тус дурдсугай.

5. Шийтгэх тогтоол уншиж сонсгосноор хүчинтэй бөгөөд шүүгдэгч, түүний өМгөӨлөгч, иргэний нэхэМжлэгч /иргэний нэхэМжлэлтэй холбоотой хэсэгт/ нар шийтгэх тогтоолыг гардуулснаас хойш эсхүл Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 11.9 дүгээр зүйлд заасны дагуу хүргүүлснээс хойш 14 хоногийн дотор Архангай айМгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд давж заалдах гоМдол гаргах, улсын яллагч, дээд шатны прокурор эсэргүүцэл бичих эрхтэйг дурдсугай.

            6. ГоМдол гаргах эрх бүхий этгээд давж заалдах журМаар гоМдол гаргасан, улсын яллагч, дээд шатны прокурор эсэргүүцэл бичсэн тохиолдолд шийтгэх тогтоолын биелэлтийг түдгэлзүүлж, шийтгэх тогтоол хуулийн хүчин төгӨлдөр болох хүртэлх хугацаанд шүүгдэгч Б.Цт авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэМжээг хэвээр үргэлжлүүлсүгэй.

 

 

 

 

 

 

                ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                             П.ДОНИДДОЛГОР