МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

Баянгол дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Н.Хангал даргалж, тус шүүхийн шүүх хуралдааны танхимд хийсэн иргэний хэргийн шүүх хуралдаанаар:

 

Нэхэмжлэгч: Сонгинохайрхан дүүрэг, * дугаар хороо, О хороолол, * дугаар байр, * тоотод оршин суух, С ургийн овогтой Д-ын Б

 

Хариуцагч: Баянгол дүүрэг, 20 дугаар хороо, өөрийн байранд оршин байх, Д ХК /РД:2688352/

 

Нэхэмжлэлийн шаардлага: 3,191,466 төгрөг гаргуулах тухай нэхэмжлэлтэй иргэний хэргийг хянан хэлэлцэв.

 

Шүүх хуралдааны оролцогчид:

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Я.Б

Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ч.Б

Бие даасан шаардлага гаргаагүй гуравдагч этгээдийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Э.З Ц.Д

Шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга О.Золзаяа

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

 

1. Нэхэмжлэгч шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Д.Б- нь 1988 онд Д ХХК-д Зуухан цехэд засварчинаар ажилд орж тасралтгүй 31 жил 3 сар ажилласан. Ингээд Монгол улсын Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн сайдын 2004 оны 77 дугаар тушаалын хавсралтаар баталсан Тэтгэвэрийг хөнгөлттэй тогтоох газрын дор болон хөдөлмөрийн хортой, халуун, хүнд нөхцөлд хамаарах ажил мэргэжлийн жагсаалтын гуравдугаар бүлгийн Хөдөлмөрийн халуун нөхцлийн нэг дэх нөхцөлд хамаарагдах ажил мэргэжлийн дагуу 2019 оны 12 дугаар сарын 25-ны өдөр өндөр насны тэтгэвэрт гарсан. Д.Б-ийг өндөр насны тэтгэвэрт гархад сүүлийн 36 сарын үндсэн цалингийн дунджаар тооцоод 31,914,666 төгрөгийн нэг удаагийн буцалтгүй тусламжийг олгохоор Д ХК-иасын захиргаа шийдвэрлэсэн. Д ХК-иасаас нэг удаагийн буцалтгүй тусламжийг олгож Д.Б-ийн харилцах дансанд шилжүүлэхдээ үнийн дүнгийн 10 хувийг суутган авч үлдсэн байсан. Энэ талаар ямар учиртайг лавлахад Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн дагуу суутгал хийсэн гэж мэдэгдсэн. Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 22 дугаар зүйлд албан татвараас чөлөөлөх орлогын талаар хуульчилсан байдаг ба 22.1.1-д хууль тогтоомжид тусгайлан заасны дагуу олгож байгаа тэтгэвэр, тэтгэмж, төлбөр, үзүүлж байгаа хөнгөлөлт, нөхөн олговор болон нэг удаагийн буцалтгүй тусламж чөлөөлөгдөхөөр зохицуулсан. Нэг удаагийн буцалтгүй тусламжаас 10 хувийн татвар авсан талаар станцийн санхүүгийн албаны ажилчидтай уулзсан боловч тодорхой хариулт өгөөгүй, өнөөдрийг хүртэл шийдвэрлээгүй. Иймд татвараас чөлөөлөх орлогоос татвар суутгаж нэхэмжлэгчийг хохироосон тул хариуцагч байгууллагаас 3,191,466 төгрөгийг гаргуулж өгнө үү гэжээ.

 

2. Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч шүүхэд болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Д.Б- нь ДЦС-4 ТӨХК-д нийт 31.02 жил ажиллаад өндөр насны тэтгэвэр авах эрх үүссэн тул 2019 оны 12 дугаар сарын 17-ны өдрийн Б/427 дугаар тушаалаар хөдөлмөрийн гэрээг цуцалж, ажлаас чөлөөлсөн. Манай байгууллагын ДЦС-4 ТӨХК-ийн захиргаа, Үйлдвэрчний эвлэлийн хорооны хооронд байгуулсан хамтын гэрээний 12.1-д заасны дагуу Д.Б-ийн эрчим хүчний салбарт ажилласан жилийг эрчим хүчний салбарын хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 2 дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээгээр бодож нэг удаагийн мөнгөн тэтгэмж 31,914,666 төгрөгийг олгохоор шийдвэрлэсэн. Энэ мөнгөн тэтгэмжээс хувь хүний орлогын албан татвар 10 хувиар тооцон суутгаж татварын дансанд шилжүүлсэн. Энэ мөнгөн тэтгэмжээс хувь хүний албан татвар 10 хувиар тооцон суутгаж татварын дансанд шилжүүлсэн. Ийм учраас нэхэмжлэгч нь нэхэмжлээд байгаа мөнгөн дүнгээ Баянгол дүүргийн татварын хэлтсээс шаардах ёстой. Түүнчлэн Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 129.1-д заасан хөөн хэлэлцэх хугацаа өнгөрсөн учраас нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү гэжээ.

 

3. Бие даасан шаардлага гаргаагүй гуравдагч этгээдийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч шүүхэд болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Д ХК нь тус татварын хэлтэст ирүүлсэн 2020 оны Суутгагчийн хувь хүнд олгосон орлогоос суутгасан албан татварын мэдээ-ний хэсэгт иргэн Д.Б-д эрхийн шимтгэлтийн орлогын төрлөөр 4,480,000 төгрөгийг суутгаж тайлагнасан байна. Эрхийн шимтгэлийн орлого гэдэгт Аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль-ийн 9 дүгээр зүйлийн 9.2 дах хэсэгт заасан орлогыг хамааруулна. Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хууль-ийн 22 дугаар зүйлийн 22.1.1 дэх хэсэгт хууль тогтоомжид тусгайлан заасны дагуу олгож байгаа тэтгэвэр, тэтгэмж, төлбөр, үзүүлж байгаа хөнгөлөлт, нөхөн олговор болон нэг удаагийн буцалтгүй тусламж нь чөлөөлөгдөх орлогод хамаарахаар зохицуулсан. Иймд Д ХК нь суутгах ёсгүй татварыг иргэнээс суутгаж тайлагнасан ба 2020 онд ирүүлсэн тайланг 2021 онд багтаан засварлах эрхтэй тул хүргүүлсэн тайлангаа засварлаж, иргэдээс суутгаж авсан мөнгийг нь буцаан олгох нь зүйтэй гэсэн байр суурьтай байна гэжээ.

 

4. Нэхэмжлэгчээс Хаан банк ХХК дахь 5022378844 тоот дансны хуулга /хх5/, хариуцагчаас Д ХК-ийн гүйцэтгэх захирлын 2019 оны 12 дугаар сарын 17-ны өдрийн Б/427 тоот Хөдөлмөрийн гэрээг цуцлах, ажлаас халах, тэтгэмж олгох тухай тушаал, Суутган төлөгчийн хувь хүнд олгосон орлогод ногдуулан суутгасан албан татварын тайланг шүүхэд гаргаж өгсөн /хх13-14/.

 

Зохигчийн тайлбар, хэрэгт цугларсан баримтуудыг судлаад

ҮНДЭСЛЭХ нь:

 

Нэхэмжлэгч Д.Б- нь хариуцагч Д ХК-д холбогдуулж 3,191,466 төгрөг гаргуулах тухай нэхэмжлэлийн шаардлага гаргаж шүүхэд ханджээ. Шүүхээс нэхэмжлэлийн шаардлагыг дараах үндэслэлүүдээр бүхэлд нь хангаж шийдвэрлэв.

 

Нэхэмжлэгч шүүхэд хандах болсон шалтгаанаа буюу 3,191,466 төгрөгийн шаардлагын үндэслэлээ ...татвараас чөлөөлөх орлогоос татвар суутгаж намайг хохироосон гэж тайлбарласан.

 

Хариуцагчийн зүгээс нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь эс зөвшөөрсөн татгалзлаа ...хуульд заасны дагуу татвар суутгаж зохих байгууллагад шилжүүлсэн. Иймд 3,191,466 төгрөгийг Баянгол дүүргийн татварын хэлтсээ шаардах ёстой, ...Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 129 дүгээр зүйлийн 129.1 дэх хэсэгт зааснаар шаардлага гаргах хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан гэж тайлбарлаж байна.

 

Хэрэгт Д ХК-ийн гүйцэтгэх захирлын 2019 оны 12 дугаар сарын 17-ны өдрийн Б/427 тоот Хөдөлмөрийн гэрээг цуцлах, ажлаас халах, тэтгэмж олгох тухай тушаал авагджээ. Уг тушаалаар Төрийн болон орон нутгийн өмчийн тухай хуулийн 20.1.2, 20.1.10, Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэвэр, тэтгэмжийн тухай хуулийн 2 дугаар бүлгийн 4 дүгээр зүйл, Д ХК-ийн Захиргаа, Үйлдвэрчний эвлэлийн хооронд байгуулсан Хамтын гэрээний 12.1 дэх заалтуудыг үндэслэн өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох эрх үүсч ажлаас чөлөөлөгдөх өргөдөл гаргасан Зуухан цехийн цахилгаан гагнуурчин Д.Б-ийн ажил олгогчтой байгуулсан хөдөлмөрийн гэрээг 2019 оны 12 дугаар сарын 26-ны өдрөөр тасалбар болгон цуцалж, ажлаас чөлөөлсөн ба Д.Б-д эрчим хүчний салбарт ажилласан 31 жил 2 сард ногдох 31,914,666 төгрөгийн тэтгэмж өгөхөөр шийдвэрлэсэн байна.

 

Дээрх шийдвэрийн дагуу Д.Б-д олгосон тэтгэмжийн дүнгээс хувь хүний орлогын албан татварт 10 хувь буюу 3,191,466 төгрөгийг суутгасан, энэ үйл баримтын талаар зохигчид маргаангүй байна.

 

Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 18 дугаар зүйлийн 18.1-д Хамтын гэрээнд энэ хуулиар шууд зохицуулагдаагүй дараахь харилцааг зохицуулна, 18.1.1-д үндсэн цалингийн хэмжээг тогтоох, нэмэгдүүлэх, түүний хэлбэр, олгох хугацаа, нэмэгдэл, нэмэгдэл хөлс, шагнал урамшил, нэмэгдэл тэтгэвэр, тэтгэмж, тусламж, хөнгөлөлт, олговрын хэмжээ, хөдөлмөрийн норм, нормативыг тогтоох, өөрчлөх, Ажилтанд олгох хоол, унааны зардал болон бусад нөхөх олговорын хэмжээг тогтоох гэж тус тус заасан.

 

Д ХК-ийн Захиргаа, Үйлдвэрчний эвлэлийн хорооны хооронд байгуулсан Хамтын гэрээгээр эрчим хүчний салбарт ажиллаж байгаад өндөр насны тэтгэвэрт гарахад олгох тэтгэмжийн хувь хэмжээг тогтоон тохирсон талаар талууд маргаагүй.

 

Хамтын гэрээний дагуу нэхэмжлэгчид олгосон тэтгэмж нь Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 42 дугаар зүйлийн 42.1 дэх хэсэгт заасан ажлаас халагдсан ажилтанд олгох тэтгэмж байх бөгөөд Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 22 дугаар зүйлийн 22.1.1 дэх хэсэгт заасан татвараас чөлөөлөгдөх орлогод хамаарч байна. Иймд хариуцагчийг хуулиар албан татвараас чөлөөлөх орлогоос татвар суутган авч, нэхэмжлэгчийн эд хөрөнгийн эрхэд хохирол учруулж, олох байсан орлогыг үндэслэлгүй буруулсан гэж үзнэ.

 

Дээрх эрхийг хэрхэн сэргээх талаар Иргэний хуулийн 228 дугаар зүйлийн 228.1 дэх хэсэгт Гэм хорыг арилгах үүрэг бүхий этгээд нөгөө талын зөрчигдсөн эрхийг гэм хор учруулахаас өмнөх байдалд сэргээх үүрэгтэй. Зөрчигдсөн эрхийг сэргээх боломжгүй, эсхүл харьцангуй их зардал гарахаар бол гэм хорыг мөнгөөр нөхөн төлж болно, 229 дүгээр зүйлийн 229.1 дэх хэсэгт Үүрэг бүхий этгээд нь гэм хорыг арилгахдаа эд хөрөнгөд учруулсан бодит хохирол болон олох ёстой байсан орлогыг нөхөн төлөх үүрэгтэй гэж заасан. Иймд хариуцагч нь нэхэмжлэгчид олговол зохих мөнгөн хөрөнгөөс /тэтгэмж/ суутган авсан татварын хэмжээгээр нэхэмжлэгчид учирсан хохирлыг арилгах үүрэгтэй.

 

Түүнчлэн хариуцагчийн ...Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 129 дүгээр зүйлийн 129.1 дэх хэсэгт заасны дагуу хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан гэх татгалзал үндэслэлгүй. Учир нь нэхэмжлэгч Д.Б- өндөр насны тэтгэвэрт гарч, ажлаас чөлөөлөгдсөн өдрөөс талуудын хөдөлмөрийн гэрээний харилцаа дуусгавар болсон. Иймд талуудын хооронд үүссэн маргааныг Хөдөлмөрийн тухай хуулиар шийдвэрлэхгүй бөгөөд Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 129 дүгээр зүйлийн 129.1 дэх хэсэгт Хөдөлмөрийн гэрээний талууд энэ хуулийн 129.2-т зааснаас бусад тохиолдолд эрхээ зөрчигдсөнийг мэдсэн буюу мэдэх ёстой байсан өдрөөс хойш гурван сарын дотор хөдөлмөрийн маргаан шийдвэрлэх байгууллагад гомдлоо гаргах эрхтэй гэж заасан хөөн хэлэлцэх хугацаанд хамаарахгүй.

 

Харин Иргэний хуулийн 75 дугаар зүйлийн 75.2.4 дэх хэсэгт заасан хөөн хэлэлцэх хугацаа хамаарах ба хөөн хэлэлцэх хугацаа дуусаагүй байна. Иймд хариуцагч байгууллагаас 3,191,466 төгрөгийг гаргуулж Д.Б-д олгох үндэслэлтэй гэж үзэв.

 

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 115 дугаар зүйлийн 115.2.1, 116, 118 дугаар зүйлүүдэд заасныг удирдлага болгон

ТОГТООХ нь:

 

1. Иргэний хуулийн 229 дүгээр зүйлийн 229.1 дэх хэсэгт заасныг баримтлан хариуцагч Д ХК-иас ТӨХК-иас 3,191,466 төгрөг гаргуулж нэхэмжлэгч Д.Б-д олгосугай.

 

2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1 дэх хэсэгт зааснаар нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 66,015 төгрөгийг улсын орлогод үлдээж, хариуцагч Д ХК-иас ТӨХК-иас улсын тэмдэгтийн хураамжид 66,015 төгрөг гаргуулж нэхэмжлэгч Д.Б-д олгосугай.

 

3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.2, 119.7, 120 дугаар зүйлийн 120.2 дахь хэсэгт зааснаар шийдвэр нь танилцуулан сонсгомогц хүчинтэй болох бөгөөд зохигч, гуравдагч этгээд, тэдгээрийн төлөөлөгч буюу өмгөөлөгч нар энэхүү шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл уг шийдвэрийг гардан авснаас хойш 14 хоногийн дотор Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй, зохигчид хуульд заасан хугацааны дотор шийдвэрийг гардан аваагүй нь гомдол гаргах хугацааг хуульд заасан журмын дагуу тоолоход саад болохгүйг дурдсугай.

 

 

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ Н.ХАНГАЛ