МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

Баянзүрх дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч Т.Шинэбаяр даргалж, шүүгч Э.Чингис, Д.Мөнхтуяа нарын бүрэлдэхүүнтэй,

нарийн бичгийн дарга Ц.Золзаяа,         

улсын яллагч И.Ариунсанаа,

иргэдийн төлөөлөгч С.Солонго,

хохирогч Э.Болорцэцэг, түүний өмгөөлөгч Г.Наранбаатар,

шүүгдэгч Д.Ариун-Оргил, түүний өмгөөлөгч Д.Баттөмөр, Р.Пүрэвлхам нарыг оролцуулан тус шүүхийн хуралдааны танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаанаар Нийслэлийн Баянзүрх дүүргийн прокурорын газраас Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 91 дүгээр зүйлийн 91.2.2 дахь хэсэгт заасан гэмт хэрэгт Боржигон овогт Дамдинсүрэнгийн Ариун-Оргилд холбогдуулж яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн эрүүгийн 201525010797 дугаартай хэргийг 2017 оны 4 дүгээр сарын 6-ны өдөр хүлээн авч шүүх хуралдаанаар хянан хэлэлцэв.

 

Шүүгдэгч Монгол улсын иргэн Монгол овогт Дамдинсүрэнгийн Ариун-Оргил, 1983 оны 5 дугаар сарын 28-ны өдөр Өвөрхангай аймгийн Арвайхээр хотод төрсөн, 32 настай, эрэгтэй, дээд боловсролтой, авто инженер мэргэжилтэй, хувиараа хөдөлмөр эрхэлдэг, ам бүл 2, эхнэрийн хамт Баянгол дүүргийн 7 дугаар хороо Амины орон сууцны 4 тоотод оршин суудаг, улсаас авсан гавъяа шагналгүй,

-Урьд 2000 оны 08 дугаар сарын 15-ны өдөр Нийслэлийн Сүхбаатар дүүргийн шүүхийн 417 тоот таслан шйидвэрлэх тогтоолоор Эрүүгийн хуулийн 39 дүгээр зүйлийг журамлан 90 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар 3 жил хорих ялаар,

-2001 оны 3 дугаар сарын 14-ний өдөр Нийслэлийн шүүхийн 24 тоот таслан шийдвэрлэх тогтоолоор Эрүүгийн хуулийн 38, 39 дүгээр зүйлийг журамлан 125 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар 6 жил 6 сар хорих ялаар тус тус шийтгүүлж, 2004 оны 9 дүгээр сарын 16-ны өдөр Багануур дүүргийн шүүхийн шүүгчийн 105 тоот захирамжаар эдлээгүй үлдсэн 1 жил 9 сар 19 хоногийн хорих ялыг хугацаанаас өмнө тэнсэн суллагдсан,

-2012 оны 5 дугаар сарын 30-ны өдөр Чингэлтэй дүүргийн шүүхийн 197 тоот шийтгэх тогтоолоор Эрүүгийн хуулийн 148 дугаар зүйлийн 148.2 дахь хэсэгт зааснаар эд хөрөнгө хураахгүйгээр 5 сар баривчлах ялаар шийтгүүлж 2012 оны 06 дугаар сарын 26-ны өдөр ялын хугацаа дуусч суллагдсан, хэрэг хариуцах чадвартай, бие эрүүл, ухаан мэдрэл бүрэн, ЧФ83052814 тоот регистрийн дугаартай,

 

Шүүгдэгч Д.Ариун-Оргил нь ялтай байх хугацаандаа согтууруулах ундааны зүйл хэрэглэсэн үедээ танхайн сэдэлтээр 2015 оны 05 дугаар сарын 29-ний өдөр Баянзүрх дүүргийн 20 дугаар хорооны нутаг дэвсгэр Туул голын эрэг дээр иргэн Б.Энхболдыг “юм яръя” хэмээн дагуулж яван, улмаар ямар ч шалтгаангүйгээр зодож, санаатай алсан гэмт хэрэгт холбогджээ.

Шүүх талуудын гаргасан нотлох баримтуудыг шүүх хуралдааны үед тал бүрээс нь бүрэн бодитой шинжлэн судлаад ТОДОРХОЙЛОХ НЬ:      

Шүүгдэгч Д.Ариун-Оргил шүүхийн хэлэлцүүлэгт мэдүүлэхдээ: “Хэрэг гардаг өдөр би гэртээ амарч байсан. Засварын газрын түлхүүр талийгаачид байсан тул би талийгаачийг гэрт хүрээд ир гэж дуудсан. Урд өдөр нь миний төрсөн өдөр болсон бөгөөд дотор муу байсан тул талийгаач бид хоёр манайд байсан архинаас уугаад би бөөлжсөн. Тэр хооронд ажилчид орж ирээд, задласан архинаас ууж эхлэсэн. Тэгээд би гэрт архидаж болохгүй гэж бодоод салхинд гаръя гэж уриалснаар Гачуурт руу салхинд гарсан. Би очмогцоо шалавч газар тавиад салхинд цохиулаад унтаад өгсөн. Удалгүй чимээ шуугиан болоод байхаар нь харахад талийгаач Мөнхмягмар нар зодолдоод байсан. Тэд нар зодолдоод байхаар нь би салгасан. Чойном хохирогчийг боолтонд оруулсан бөгөөд талийгаач газар унасан тул би Чойномыг болиулж, боолтыг тавиулсан. Гэтэл миний араар тойроод дахиад зодолдсон. Би салгаад талийгаачийг цааш түлхэхэд талийгаач намайг цохисон. Би түүнд нь цочирдоод буцаагаад цохисон. Ийм л зүйл болсон. Би хийсэн хэрэгтээ гэмшиж байгаа. Талийгаачийн гэр бүлийнхнээс уучлал гуйж байна. Надад мөнгө, төгрөгийн боломж байхгүй ч хорих ангид хоригдож байхдаа найз нөхдөөсөө болон хувиасаа бага багаар 4.300.000 төгрөгийг өнөөг хүртэл хохирогчийн гэр бүлийнхэнд өгсөн. Одоогийн байдлаар надад дахиж мөнгө өгөх боломж алга. Гэвч шоронгоос гараад талийгаачийн ганц хүүд тусламж үзүүлнэ. Хэрэг болох үед би талийгаачийг ажлынхантайгаа муудалцаад байхаар нь салгаад түлхтэл намайг цохисон. Би цочирдоод талийгаачийг буцааж цохисон боловч нөхцөл байдал өөрөөр эргэж харамсалтай зүйл болсон. Би хийсэн хэрэгтээ хармсаж байна. Эцэст нь хэлэхэд би дархан бас зураач хүн юм хорих ангид очиод ажил хийж цалин авна түүнийг хохирогчийн гэр бүлийн хүн ирж авч байгаач гэж хүсэх байна” гэв.

Хохирогч Э.Болорцэцэг шүүхийн хэлэлцүүлэгт мэдүүлэхдээ: “2015 оны 05 дугаар сарын 29-ний өглөө 10 цагийн үед шүүгдэгч манай нөхрийг дуудсан байдаг. Шүүгдэгч миний төрсөн өдөр болоод шартаж үхэх гээд байж байна, манайд хүрээд ир гэж байна гээд манай ажил дээр орж ирээд гараад явсан. Тэгээд би ирэхгүй удаад байхаар нь би араас нь утасдаад бүр сураггүй алга болсон. Энэ хэд гол дээр очоод архидан согтуурсан байсан. Мөнхмягмарыг зүв зүгээр байхад нь талийгаач цохиж аваагүй юм билээ. Мөнхмягмар янз бүрийн үгээр доромжлох үед нь уурлаад цохиход нь Чойном өмөөрч цохиж, нүдэж аваад барилцаад байсан гэдэг. Чойном өөрөө болохоор барилдаж байсан гэдэг гэдэг. Сүүлдээ дийлдэхээ больхоор нь боолтод оруулахад жийгээд өмнөөс босоод ирсэн гэдэг. Тэгээд салах байж байхад нь Оргил ах босож ирээд салгах гээд авч явсан гэдэг. Эргээд харахад цохиод унагаасан байсан. Тэгээд дээрээс нь алчихъя гээд хэд хэд цохиор байгаад амь насыг нь хороосон гэж ярьдаг. Манай талийгаач ажилд ороод удаагүй байсан. 1 сар л болж байсан. Энэ хэд хэдэн жилийн өмнөх ажилчид байсан юм билээ. Тэгээд шүүгдэгч тэд нарыгаа өмөөрч, манай нөхрийг гадуурхаж алсан. Түүнээс биш манай нөхөр шүүгдэгчтэй юу ч яриагүй, хэрэлдэж маргалдаач үгүй. Бусад гэрч нар бүгд л манайхаар орж гарч найз нөхөд хэвээрээ байгаа. Тэд нар бүгдээрээ дандаа л ингэж ярьдаг. Би шүүгдэгчээс оршуулгын зардалд 7.868.000 төгрөгийг нэхэмжилсэн. Үүнээс 4.300.000 төгрөгийг өгсөн. Үлдсэн хохирлоо шүүгдэгчээс нэхэмжилж байна. Манай хүүхэд 10 настай. Би хүүхэддээ 18 нас хүртэл нь тэтгэлэг тогтоолгох хүсэлтэй байна. Нөхөр маань байсан бол насаараа хүүхдээ тэжээгээд явах байсан” гэв.

Хохирогч Э.Болорцэцэг мөрдөн байцаалтад мэдүүлэхдээ: “...Би Батболд овогтой Энхболдтой 2006 онд сууж эхнэр, нөхөр болсон. Тэгээд дундаасаа 2007 онд нэг хүүтэй болсон. Миний нөхөр Б.Энхболд 1987 оны 02 дугаар сарын 05-ны өдөр Төв аймгийн Баяндэлгэр суманд Баяндэлгэрийн том хүү нь болж төрсөн. 2012 онд эмээлтэд түүхий эд дээр гарч ажиллаж байгаад тэндээсээ хэрэгт холбогдоод 2013 онд 2 жилийн ялаар шийтгүүлээд 2015 оны 01 дүгээр сарын 15-ны өдөр суллагдсан. Тэгээд хувиараа 1 сар орчим барилгын заслын ажил хийж байгаад сар гарангийн өмнөөс манай ажлын хажуу талын кузов засварын ажилд орсон. Тэгээд өчигдөр буюу 2015 оны 05 дугаар сарын 29-ний өдөр ажилдаа ирээд байж байхад манай нөхөр Энхболд араас 10 цаг өнгөрч байхад ажил дээр ирсэн. Тэгээд над руу орж ирээд манай ажлын Оргил дуудаад байна төрсөн өдөр нь өчигдөр болсон гэнэ шартаад гэртээ хэвтэж байна гэнээ гэсэн. Тэгэхээр нь би уурлаад "чи ажлаа хий баяр ёслол дөхөж байхад юун архи дарс уух вэ" гэсэн. Тэгсэн би удахгүй ирнэ гэж хэлээд явсан, тэгээд цагийн дараа манай нөхөр утасгүй болохоор Баянаагийн утас руу залгаад нөхөр Энхболдтой ярьсан чинь Оргилынд байна гэсэн, тэгэхээр нь хурдан ирээчээ гэсэн...Тэгээд хамгийн сүүлд 16 цаг 30 минут болж байхад би залгасан чинь Баянаа өөрөө утсаа аваад "би ажил дээрээ ирсэн байна" гэсэн. Тэгэхээр нь "битгий худлаа яриад бай та нар гол дээр байна гэсэн биздээ" гэсэн чинь за за бид нар гол дээр тоглож байна гэсэн. Тэгээд Энхболдыг дуудаад надтай яриулахад Энхболд юу байна хайраа одоо удахгүй очлоо гээд хэл ам нь дальдарсан байсан. Тэрнээс хойш утсаа авахгүй холбогдохгүй байсан...Хүү маань 9 настай. Талийгаач бид хоёр эцэг, эхээсээ тусдаа өөрийнхөө гэр оронд амьдарч байсан юм...Гомдолтой байна, хохирлоо нэхэмжилнэ, мөн өөрийнхөө 9 настай хүүхдийг 18 нас хүртэл тэтгэлэг авах хүсэлтэй байна...” гэсэн мэдүүлэг. /1 хавтас, хх-85, 2 хавтас хх- 126, 3 хавтас хх-6/,

Гэрч Б.Элбэгсайхан мөрдөн байцаалтад мэдүүлэхдээ: “...2015 оны 05 дугаар сарын 29-ний өдөр найз залуу Энхбаатар I манай ажлынхан ажлаараа салхинд гарах гэж байна аа хамт явах уу гэхэд нь зөвшөөрсөн. Энхбаатар бид хоёр үерхээд 2-3 жил болж байгаа юм. Би Энхбаатарын ажлын хүмүүсийг нь өмнө нь харж байгаагүй ээ. Тэгээд 14 цагийн үед Энхбаатарын хамт түүний хамт ажилладаг хүмүүсийн хамтаар Гачууртын эцсийн буудлаас цааш яваад голын эрэг дээр очсон. Нийт надтай нийлээд 8 хүн явсан. Би нийт хичнээн шил архи уусныг нь хэлж мэдэхгүй байна. Би архи уугаагүй эрүүл байсан юм. Би|тэгээд машин дотроо сууж байсан. Найз залуу Энхбаатар удахгүй буцна гэж байсан. Намайг нэг харахад нэрийг нь хэлж мэдэхгүй байна 3 залуу нь босоод зогсчихсон хоёр нь хоорондоо барилдаад байх шиг байсан. Хэсэг хугацааны дараа бид нартай хамт явсан бусдыгаа бодвол настай ах нь гүйж ирээд талийгаачийг ухаан орохгүй байна яах уу, ийх үү гээд сандарчихсан ирээд буцаад явсан. Би тэгэхээр нь талийгаачийн байгаа газар нь сүүлд нь очиход талийгаач дээш харсан байдалтай бандаашиктайгаа л харагдаж байсан. Настай ах нь хиймэл амьсгаа хийгээд цээжин дээр нь дараад байсан. Би 103 дуудъя гэж хэлтэл мотоцикльтэй цагдаа ирсэн, тэгээд энэ хүн яасан юм бэ гэж асууж байснаа ухаан орохгүй байна гэхэд нь цаашаа дуудлага өгч байсан. Би талийгаачийг хэн цохиж хэнтэй барилдсаныг нь хэлж мэдэхгүй байна...” гэсэн мэдүүлэг. /1 хавтас, хх89-90/,

Гэрч Ж.Энхбаатар мөрдөн байцаалтад мэдүүлэхдээ: “...2015 оны 05 дугаар сарын 29-ний өдөр ажлынхаа газрын Оргил, Мөөгий Баянаа, Баяраа, найз охин Элбэгсайхан, талийгаач Болдоо, Чойням бид нар Оргил ахын болон миний машинд хуваагдаж суугаад Гачууртын эцсийн Хар хошуу гэх газар 14 цаг өнгөрч байхад очсон юм. Гол дээр очоод авсан 0.75 литрийн Улаанбаатар нэртэй архийг Оргил, Мөөгий, Чой, талийгаач Болдоо бид нар хувааж уугаад Элбэгсайхан, Баяраа, Баянаа нар уугаагүй энэ хоёр машин барих гэж байсан учир архи өгөөгүй юм. Оргил ах манайхан өнөөдөр сайхан агаар салхинд гарья гээд бид хэдийг дагуулж явсан нэг өдөр амаръя гэж хэлсэн юм. Оргил ах бид нарын ажиллаж байгаа кузов засварыг хариуцан ажилладаг юм. Талийгаач тухайн үед ерөнхийдөө согтоод жаахан агсрах янзтай бид нартай харьцаж байсан...Би машин дотроо найз охин Элбэгсайхантай юм ярьж байгаад хартал Ариун-Оргил ах талийгаачийг хэвтэж байхад нь шанаа руу нь 2-3 удаа цохьсон талийгаач босч ирээгүй...Мөөгий ах гүйж ирээд Ариун-Оргил хүн алчихлаа гэхээр нь машинаас буугаад очиход талийгаач дээш харсан ухаангүй байдалтай байсан. Хэрэг болсон газар очиход Ариун-Оргил чимээгүй ер нь жаахан сандарсан, шооконд орсон байдалтай байсан...” гэсэн мэдүүлэг /1 хавтас хх97-98, 102, 2 хавтас хх132-133/,

Гэрч Б.Мөнхмягмар мөрдөн байцаалтад мэдүүлэхдээ: “...2015 оны 05 дугаар сарын 29-ний өдөр 15 цагийн үед Баяраа, Баянаа, Энхээ, Чойням, Энхболд, Ариун-Оргил, Элбэгээ гэх Энхээгийн найз хүүхний хамтаар Гачууртын голын хажууд очсон юм. Гол дээр 0.75 литрийн Соёрхол нэртэй архийг Чойням, Энхээ, Энхболд, Ариун-Оргил бид нар хувааж уусан. Дахин 1 шил 0.5 литрийн Улаанбаатар нэртэй архийг хувааж уусны дараа Ариун-Оргил бид нарын хажууд голын эрэг дээр унтаад өгсөний дараа Чойням намайг гол дотор байсан Вискийг аваад ир гэхээр нь очиж авсан. Бид нар уг Вискиг тал хүртэл нь хувааж уусан. Энхболд бид хоёр өөд өөдөөсөө харааж сууж байтал талийгаач Энхболд юу ч ярилгүй намайг зүүн талын шанаан тус газар нэг удаа гараараа цохьсон. Би тэгэхээр нь зөрүүлээд адилхан нэг шанаадсан. Би талийгаачид хоёулаа муудалцаад яах вэ гээд гар барьсан. Энэ явдал болсноос хойш 10-20 минутын дараа Ариун-Оргил сэргээд босоод ирсэн.Тэгээд уг вискинээс 2 татсаны дараа би муудсан нэг ухаан орсон чинь Чойням Энхболд хоёр бид нарын сууж байсан газрын зүүн талд барилдаж байсан. Нэг харсан чинь Чойням Энхболдыг баруун гараараа толгойг нь уургалаад боосон байхаар нь Ариун-Оргил бид хоёр очиж "боль боль наадах чинь боолтонд орсон байна" гээд хоёр тийш нь салгасны дараа талийгаач Энхболд Чойнямын цээж рүү нь нэг удаа жийсэн. Чойням хариу үйлдэл хийгээгүй. Ариун-Оргил талийгаач Энхболдыг мөрлөөд бид нарын сууж байсан газрын баруун урдуур нь тойроод хойшоо 20-иод метр газар дагуулаад явсан. Энэ үед Чойням бид хоёр вискинээс нэг татсаны дараа би юу болж байна гээд эргээд харсан чинь Ариун-Оргил талийгаачийн толгой руу нь гараараа 4-5 удаа цохьсон. Би тэгэхээр нь Ариун-Оргилд хандаж "чи хүн алчихлаа ш дээ" гээд би талийгаач дээр очоод хиймэл амьсгал хийсэн зүрхэн дээр нь дарахад амьсгалж байсан. Ариун-Оргил цэвэр ус аваад ир гэхээр нь би сууж байсан газраасаа харз нэртэй цэвэр ус байсныг нь талийгаачийн цээжин дээр очиж асгасны дараа дахин цээжин дээр нь гараа тавьсан чинь зүрх нь цохилохгүй байсан. Ариун-Оргил Чойням руу яваад ах нь хүн алчихлаа ш дээ гэсэн. Энхээ, Чойням, Ариун-Оргил, бид нар хоорондоо ярилцсан. Ариун-Оргил "энэ хэргийг Чойням хүлээж байгаа шүү ийшээ тийшээ битгий юм яриарай" гэсэн өөр юм яриагүй. Энэ үед цаанаас хоёр мотоцикльтэй цагдаа ирээд бид нарыг тус тусад нь суулгасан. Ариун-Оргил чи энэ хэргийг хүлээчих ах нь 18 жил шоронд орсон одоо орвол цаазаар авахуулна гэсэн. Цагдаа ирэхээс өмнө цуглаж ярилцсан. Энхээ, Чойням бид гурав талийгаачийг өргөж голын эрэг дээр тавьсан...Нэг харахад Ариун-Оргил талийгаачийг газар унагаачихсан ингээд алаад хаячихъя, ингээд алаад хаячихъя гээд дээрээс нь гараараа цохиол байсан. Ариун-Оргил хажууд нь зогсож байсан "Мөөгий найз нь хүн алчихлаа" гээд сандарсан байдалтай.Би тэнд байсан хүмүүсийг бүгдийг нь дуудсан юм...” гэсэн мэдүүлэг. /1 хавтас, хх99-101, 2 хавтас хх134-135/,

Гэрч С.Баянмөнх мөрдөн байцаалтад мэдүүлэхдээ: “...Би машины дугуй угаагаад байж байтал нэг нь орилох чимээ гарахаар нь хартал талийгаач газар уначихсан Ариун-Оргил ах дээрээс нь 2-3 удаа гараараа цохиж байгаа харагдсан. Чойням, Мөөгий ах хоёр очиж Ариун-Оргилыг талийгаачаас салгаж байгаа харагдсан. Мөөгий ах Баяраа бид хоёрыг дуудахаар нь очтол талийгаач газар ухаан алдаад уначихсан байсан. Чойням, Мөөгий ах хоёр цээжин дээр дарж хиймэл амьсгаа хийсэн, Баяраа бид хоёр голоос ус зөөж цээжин дээр нь асгасан. Талийгаачийг унасан газраас нь Чойням цээжнээс нь өргөөд, Мөөгий ах, Оргил ах нар хөлнөөс нь дамжлаад сууж байсан газраа авчирч тавьсан...Энэ үед цаанаас мотоцикль унасан цагдаа ирсэн...” гэсэн мэдүүлэг. /1 хавтас, хх104-106, 2 хавтас хх129-131/,

Гэрч Д.Мөнхбат мөрдөн байцаалтад мэдүүлэхдээ: “...2015 оны 05 дугаар сарын 29-ний өдөр Гачуурт-67 чиглэл буюу Гачууртын Цагдаагийн хэсэг дээр цагдаагийн ахлах ахлагч Алтанхуягийн хамтаар 24 цагийн үүрэг гүйцэтгэж хоносон юм. Цагийг нь нарийн хэлж мэдэхгүй байна багцаагаар 17-18 цагийн үед байх Гачуурт 10-аас усанд хүн живсэн байна хөдлөхгүй байна гэнэ яаралтай очоод шалга гэсэн дуудлага хүлээн авч цагдаагийн ахлах ахлагч Алтанхуягийн хамтаар Хар усан тохой гэх газрын голын эрэг дээр очиход эрэг дээр нэг нүцгэн залуу дээшээ хараад хэвтсэн байдалтай хамт яваа гэх 4-5 залуучууд согтууруулах ундаа хэрэглэсэн байдалтай байсан...Цогцосоо хараад нас барсан байна гэдгийг нь мэдээд 103 дуудлага өгсөн. Тэнд байсан залуучуудаас эзэн нь гэх бүдүүн бор залуу нэлээн согтолттой хөл дээрээ зогсож чадахгүй гуйваад байсан, байн байн л тамхи нэхээд, талийгаачийг ус руу орж байсан гээд байсан. Тэнд байсан хүмүүсээс арай настай, тачирхан үстэй хүн нь талийгаачийг ухаан алдахаар нь зөөж тавьсан гэж ярьж байсан...Удалгүй 103 ирсэн...” гэсэн мэдүүлэг. /1 хавтас хх107-108/,

Гэрч С.Баяраа мөрдөн байцаалтад мэдүүлэхдээ: “...2015 оны 05 дугаар сарын 29-ний өдөр Гачуурт руу ажлын ах нарын хамт 15 цагийн үед очсон...Намайг харахад Ариун-Оргил талийгаач Энхболдыг тэр хэдийн сууж байсан газраас хойш нь авч яваад юм яриад байх шиг байсан. Намайг машин дотор сууж байтал Ариун-Оргил ах орилохоор нь гараад хартал талийгаач газар унасан, Ариун-Оргил ах хагас суусан байдалтай талийгаачийн толгойн зүүн тал руу нь гараараа 3-4 удаа цохьсон...Талийгаач ямар нэгэн байдлаар хөдлөөгүй. Мөөгий ах өнгөрчихлөө гэж хэлсэн. Удалгүй эргүүлийн цагдаа хүрч ирээд амьсгалыг нь үзээд энэ хүн чинь өнгөрсөн байна гэсэн...”  гэсэн мэдүүлэг. /1 хавтас, хх121-122/,

Шүүхийн шинжилгээний үндэсний хүрээлэнгийн шинжээчийн 2015 оны 06 дугаар сарын 18-ны өдрийн №993 дугаартай дүгнэлтэнд:

    Шүүх эмнэлэгийн задлан шинжилгээний онош: Тархины битүү гэмтэл:

1. Тархины хоёр тал бөмбөлгийн дух, их, бага, тархины суурийг хамарсан аалзан бүрхүүл доорхи тархмал цус харвалт, тархины эдийн бичил цус харвалт, тархины хоёр хажуугийн ховдол, 4-р ховдолд дахь бүлэгнэсэн цус, баруун шанаа, эрүүний зөөлөн эдийн няцрал, зулгаралт,

2. Тархи уушгины хаван, цус эргэлтийн хямрал,

З. Элэг өөхлөлт, архины шалтгаант зүрхний булчингийн эмгэгшил, хүнд зэргийн согтолт, баруун өвдгөнд шарх,

Дүгнэлт:

1. Талийгаач Б.Энхболдын биед тархины хоёр тал бөмбөлгийн дух, их, бага тархины суурийг хамарсан аалзан бүрхүүл доорхи тархмал цус хавралт, тархины эдийн бичил цус харвалт, тархины хоёр хажуугийн ховдол, 4-р ховдолд дахь бүлэгнэсэн цус, баруун шанаа, эрүүний зөөлөн эдийн няцрал, зулгаралт, баруун өвдгөнд шарх гэмтэл тогтоогдлоо.
2. Дээрхи гэмтэл нь мохоо зүйлийн үйлчлэлээр үүсгэгдэнэ.
3. Талийгаач тархины битүү гэмтлийн улмаас төвийн гаралтай амьсгал, зүрх судасны дутагдалд орж нас баржээ.
4. Талийгаачид үхэлд нөлөөлөхөөр архаг хууч өвчин тогтоогдсонгүй.
5. Талийгаач нь нас барах үедээ хүнд зэргийн согтолттой байжээ.
6. .Талийгаач нь цус нь А/II/ бүлгийн харъяалалтай байна. /1 хавтас, хх-131-134/,

Шүүхийн шинжилгээний үндэсний хүрээлэнгийн шинжээчийн 2016 оны 09 дугаар сарын 08-ны өдрийн 1157 дугаартай дүгнэлтэнд:

1. Шинжээч эмч М.Золжаргалын гаргасан №993 дугаартай задлан шинжилгээний дүгнэлт үндэслэлтэй.
2. Талийгаач Б.Энхболдын биед учирсан тархины хоёр тал бөмбөлгийн дух, их, бага тархины суурийг хамарсан аалзан бүрхүүл доорхи тархмал цус хавралт, тархины эдийн бичил цус харвалт гэмтэл нь мохоо зүйлийн нэг болон түүнээс олон удаагийн үйлчлэлээр үүсгэгдэх боломжтой.
3. Б.Энхболдын биед хийсэн гадна үзлэг болон задлан шинжилгээний тэмдэглэлд боолтонд орсон гэх шинж тэмдэг тогтоогдсонгүй.
4. Талийгаачийн биед үүсэн тархины хоёр тал бөмбөлгийн дух, их, бага тархины суурийг хамарсан аалзан бүрхүүл доорхи тархмал цус харвалт, тархины эдийн бичил цус харвалт, баруун шанаа, эрүүний зөөлөн здийн няцрал, зулгаралт, баруун өвдөгт шарх, хэвлийд зулгаралт гэмтлүүд нь мохоо зүйлийн үйлчлэлээр үүсгэгдэнэ. Гэмтэл учирсан дэс дараалал болон хэн учруулсан эсэхийг тогтоох боломжгүй.
5. Талийгаачийн биед учирсан баруун шанаа, эрүүний зөөлөн эдийн няцрал, зулгаралт, баруун өвдөгт шарх, хэвлийд зулгаралт гэмтлүүд нь гэмтлийн хөнгөн зэрэгт хамаарна.
6. Талийгаач дээрх үхэлд хүргэсэн гавал тархины гэмтлийг авсан тохиолдолд идэвхтэй үйлдэл хийх боломжгүй.

Шүүх сэтгэц эмгэг судлалын №739 дүгнэлт: /хх-158/,

Сэтгэцийн онош: Эрүүл

1. Д.Ариун-Оргил нь хэрэг үйлдэх үедээ сэтгэцийн ямар нэгэн өвчингүй, өөрийн үйлдлийг ухамсарлан ойлгож удирдан жолоодох чадвартай байсан байна.

2. Д.Ариун-Оргил нь одоо сэтгэцийн ямар нэгэн өвчингүй байна. Д.Ариун-Оргил нь сэтгэцийн хувьд хэрэг хариуцах чадвартай байна.

3. Д.Ариун-Оргилд   эмнэлгийн   чанартай   албадлагын   арга   хэмжээ авах
шаардлагагүй байна.

Хэргийн газрын үзлэг хийсэн тэмдэглэл /1 хавтас, хх5-16/, мэдүүлгийг газар дээр нь шалгасан тэмдэглэл /1 хавтас, хх17-20/, гэрэл зургийн үзүүлэлт /1 хавтас, хх25-28/, шинжээчийн №1157 дугаартай дүгнэлт /3 хавтас, хх-11-12/, хохирлын баримтууд /1хавтас, хх31-71/, гэрч С.Баянмөнхийн мэдүүлэг /1 хавтас, хх-86/, гэрч Ж.Энхбаатарын мэдүүлэг /1 хавтас, хх-96/, гэрч Б.Мөнхмягмарын мэдүүлэг /1 хавтас, хх100-101/, гэрч Ж.Энхбаатарын мэдүүлэг /1 хавтас, хх102-103/, гэрч М.Гантулгын мэдүүлэг /1 хавтас, хх-119/, шинжээчийн №5077 дугаартай дүгнэлт /1 хавтас, хх-142/, шинжээчийн №145 дугаартай дүгнэлт /1 хавтас, хх-145/, сэжигтэн Т.Чойномын мэдүүлэг /1 хавтас, хх-186/, сэжигтнээр тооцох тогтоол, мэдүүлэг /1 хавтас, хх-195-199/, яллагдагч С.Баянмөнхийн мэдүүлэг /1 хавтас, хх-200-201/, яллагдагч Э.Энхбаатарын мэдүүлэг /1хавтас, хх-208/, шинжээч М.Золжаргалын мэдүүлэг /2 хавтас, хх-19/, Нийслэлийн Эрүүгийн хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2017 оны 03 дугаар сарын 23-ны өдрийн 205 дугаар магадлал /3 хавтас, хх-167/ зэрэг нотлох баримтуудыг шинжлэн судалсан болно.

Шүүгдэгч Д.Ариун-Оргил нь ялтай байх хугацаандаа согтууруулах ундааны зүйл хэрэглэсэн үедээ танхайн сэдэлтээр 2015 оны 05 дугаар сарын 29-ний өдөр Баянзүрх дүүргийн 20 дугаар хорооны нутаг дэвсгэр Туул голын эрэг дээр иргэн Б.Энхболдыг “юм яръя” хэмээн дагуулж яван, улмаар ямар ч шалтгаангүйгээр зодож, санаатай алсан болох нь:

Гэрч Ж.Энхбаатарын: “...Талийгаач тухайн үед ерөнхийдөө согтоод жаахан агсрах янзтай бид нартай харьцаж байсан...Би машин дотроо найз охин Элбэгсайхантай юм ярьж байгаад хартал Ариун-Оргил ах талийгаачийг хэвтэж байхад нь шанаа руу нь 2-3 удаа цохьсон талийгаач босч ирээгүй...” гэсэн мэдүүлэг.

Гэрч Б.Мөнхмягмарын: “...Чойням хариу үйлдэл хийгээгүй. Ариун-Оргил талийгаач Энхболдыг мөрлөөд бид нарын сууж байсан газрын баруун урдуур нь тойроод хойшоо 20-иод метр газар дагуулаад явсан. Энэ үед Чойням бид хоёр вискинээс нэг татсаны дараа би юу болж байна гээд эргээд харсан чинь Ариун-Оргил талийгаачийн толгой руу нь гараараа 4-5 удаа цохьсон...” гэсэн мэдүүлэг.

Гэрч С.Баянмөнхийн: “...Би машины дугуй угаагаад байж байтал нэг нь орилох чимээ гарахаар нь хартал талийгаач газар уначихсан Ариун-Оргил ах дээрээс нь 2-3 удаа гараараа цохиж байгаа харагдсан. Чойням, Мөөгий ах хоёр очиж Ариун-Оргилыг талийгаачаас салгаж байгаа харагдсан...” гэсэн мэдүүлэг.

Гэрч С.Баяраагийн: “...Намайг харахад Ариун-Оргил талийгаач Энхболдыг тэр хэдийн сууж байсан газраас хойш нь авч яваад юм яриад байх шиг байсан. Намайг машин дотор сууж байтал Ариун-Оргил ах орилохоор нь гараад хартал талийгаач газар унасан, Ариун-Оргил ах хагас суусан байдалтай талийгаачийн толгойн зүүн тал руу нь гараараа 3-4 удаа цохьсон...Талийгаач ямар нэгэн байдлаар хөдлөөгүй...” гэсэн мэдүүлгүүдээр болон шүүх эмнэлгийн үзлэг хийсэн акт болон хавтаст хэрэгт авагдсан бусад бичгийн нотлох баримтаар нотлогдож тогтоогдож байна гэж шүүх бүрэлдэхүүн дүгнэв.

Шүүхийн хэлэлцүүлгийн үед шинжлэн судалсан нотлох баримтууд нь уг хэрэгт хамааралтай, хуульд заасан журмын дагуу цугларсан, энэ баримтуудаар хэрэг хянан шийдвэрлэхэд хангалттай гэж үзэв.

Прокуророос шүүгдэгч Д.Ариун-Оргилд Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 91 дүгээр зүйлийн 91.2.2 дахь хэсэгт заасан гэмт хэрэгт холбогдуулж яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн хуулийн зүйл, хэсэг тохирсон байна.

Шүүгдэгч Д.Ариун-Оргилыг танхайн сэдэлтээр хүнийг санаатай алах гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцож хуульд заасан ял шийтгэх үндэслэлтэй гэж шүүх бүрэлдэхүүн дүгнэв.

Шүүгдэгч Д.Ариун-Оргил нь өөрийн сайн дураар хохирогч Э.Болорцэцэгт 4.300.000 төгрөг төлсөн байх бөгөөд хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч нь хавтаст хэрэгт талийгаачийн оршуулгын зардалд зарцуулсан баримтыг бүрдүүлж өгсөн ба баримтаар нийт 2.247.650 төгрөгийн баримт байх тул шүүгдэгчийг оршуулгын зардлыг нөхөн төлсөн гэж шүүх бүрэлдэхүүн дүгнэв.

Харин хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгчийн нэхэмжилсэн өмгөөлөгч авсан талаарх зардал нь Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 99 дүгээр зүйлийн 99.1 дэх хэсэгт заасан байцаан шийтгэх ажиллагааны зардал биш байх тул шүүгдэгчээс гаргуулах хууль зүйн үндэслэлгүй байна,

мөн насанд хүрээгүй хүүхдийн тэжээгчээ алдсаны тэтгэмжийн талаарх нотлох баримтаа бүрдүүлэн гэм буруутай этгээдээс иргэний журмаар жич нэхэмжлэх эрхтэй болохыг дурдав.

Шүүгдэгч Д.Ариун-Оргил нь урьд шүүхээр 3 удаа ял шийтгүүлж байсан, согтуугаар гэмт хэрэг үйлдсэн нь ял хүндрүүлэх нөхцөл байдал бөгөөд түүнд ял хөнгөрүүлэх нөхцөл байдал тогтоогдоогүй болно.

Шүүгдэгч Д.Ариун-Оргилд  шүүх бүрэлдэхүүн ял шийтгэл оногдуулахдаа гэмт хэргийн нийгмийн хор аюулын шинж чанар, хэр хэмжээ, гэмт хэрэг үйлдсэн этгээдийн хувийн байдал, гэмт хэрэг үйлдсэн шалтгаан нөхцөл зэргийг харгалзан үзэж шүүхээс хорих ял оногдуулсан бөгөөд хорих ялыг Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 52 дугаар зүйлийн 52.6 дахь хэсэгт зааснаар чанга дэглэмтэй хорих ангид эдлүүлэх нь зүйтэй гэж шүүх бүрэлдэхүүн шийдвэрлэлээ.

Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 283, 286, 290 дүгээр зүйлийн 290.3, 294, 297 дугаар зүйлийн 297.1.1, 297.1.2, 297.1.3, 297.1.4, 298 дугаар зүйлийн 298.1.4 дэх хэсэгт заасныг тус тус удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1. Боржигон овогт Дамдинсүрэнгийн Ариун-Оргилыг танхайн сэдэлтээр хүнийг санаатай алах гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцсугай.

2. Монгол Улсын Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 91 дүгээр зйүлийн 91.2.2 дахь хэсэгт зааснаар Д.Ариун-Оргилыг 15 /арван тав/ жил 1 /нэг/ сарын хугацаагаар хорих ял шийтгэсүгэй.

1. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 52 дугаар зүйлийн 52.6 дахь хэсэгт зааснаар Д.Ариун-Оргилд оногдуулсан хорих ялыг чанга дэглэмтэй хорих ангид эдлүүлсүгэй.
2. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 59 дүгээр зүйлийн 59.1 дэх хэсэгт зааснаар Д.Ариун-Оргилын урьд цагдан хоригдсон 703 /долоон зуун гурав/ хоногийг хорих ял эдэлсэн хугацаанд оруулан тоолсугай.
3. . Эд мөрийн баримтаар хураагдан ирсэн зүйлгүй, уг хэрэгт битүүмжлэгдэн ирсэн хөрөнгөгүй, хохирогчид 4.300.000 төгрөгийг төлсөн болохыг тус тус дурьдсугай.

6. Хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч Э.Болорцэцэг нь тэжээгчээ алдсаны тэтгэмжээ гэм буруутай этгээдээс /Д.Ариун-Оргил/ иргэний журмаар жич нэхэмжлэх эрхтэй болохыг дурьдсугай.

7. Шийтгэх тогтоол нь танилцуулан сонсгосноор хуулийн хүчинтэй болох бөгөөд тогтоолыг гардуулснаас хойш 14 хоногийн дотор Нийслэлийн Эрүүгийн хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд давж заалдах гомдол гаргах эрх бүхий этгээд давж заалдах гомдол, улсын яллагч, дээд шатны прокурор эсэргүүцэл бичих эрхтэй болохыг дурьдсугай.

8. Давж заалдах гомдол, эсэргүүцэл гаргасан тохиолдолд тогтоолын биелэлтийг түдгэлзүүлж, тогтоол хуулийн хүчин төгөлдөр болтол Д.Ариун-Оргилд цагдан хорих таслан сэргийлэх арга хэмжээ авч, давж заалдах гомдол, эсэргүүцлийг хүлээж авснаас хойш 3 хоногийн дотор хэргийг Нийслэлийн эрүүгийн хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд хүргүүлэх журамтай болохыг дурьдсугай.

 

 

           ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                               Т.ШИНЭБАЯР

                                             ШҮҮГЧИД                                  Э.ЧИНГИС

                                                                                                   Д.МӨНХТУЯА