2022          09           23                                    128/ШШ2022/0700

 

 

МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Д.Халиуна даргалж, тус шүүхийн хуралдааны 4 дүгээр танхимд хийсэн нээлттэй шүүх хуралдаанаар,

Нэхэмжлэгч: С газар, /РД:*******/,

Хариуцагч: Чингэлтэй дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын хяналт шалгалтын тасгийн татварын улсын байцаагч Л.Э*********, Г.Г*************,

Нэхэмжлэлийн шаардлага: “татварын улсын байцаагчийн 2021 оны 12 дугаар сарын 30-ны өдрийн НА-************* дугаартай татварын нөхөн ногдуулалтын актыг хүчингүй болгуулах” тухай шаардлага бүхий захиргааны хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.А***********, К.Р*****, Б.Д**********, хариуцагч Чингэлтэй дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын хяналт шалгалтын тасгийн татварын улсын байцаагч Г.Г**********, Л.Э********, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.О*************, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Б.Цэрэнханд нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ НЬ

1. Нэхэмжлэгч С ************ газрын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч шүүхэд анх гаргасан нэхэмжлэл, түүний үндэслэлдээ: “Чингэлтэй дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Г.Г**********, Л.Э********, нар 2021 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн НА-3********** тоот нөхөн ногдуулалтын акт үйлдсэнийг манай С********** газар бүхэлд нь эс зөвшөөрч Нийслэлийн татварын газрын дэргэдэх Маргаан таслах зөвлөлд гомдол гаргасан бөгөөд Маргаан таслах зөвлөлийн 2022 оны 3 сарын 31-ний өдрийн 15 дугаарт тогтоолыг мөн эс зөвшөөрсөн тул Татварын ерөнхий хуулийн 17.1.6, 47.19-д заасны дагуу уг актыг бүхэлд нь хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаа тул энэхүү нэхэмжлэлийг гаргаж байна.

Уг нөхөн ногдуулалтын актаар манай Төлөөний газарт 57,104,727.82 төгрөгийн нөхөн татвар, 17,131,418.34 төгрөгийн торгууль, 11,420,945.56 төгрөгийн алданги, нийт 85,657,091.72 төгрөгийн төлбөр төлүүлэхээр үүрэг ногдуулжээ.

1/ Уг татварын актын зөрчил хэсэгт зааснаар 2017 онд 571,047,278.15 төгрөгийн баримтаар нотлогдохгүй зардлыг татвар ногдох орлогоос хасаж, татвар ногдуулах орлогыг бууруулсан, албан татвар төлөөгүй зөрчил нь Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай /2006 оны/ хуулийн 12 дугаар зүйл, 15 дугаар зүйлийн 15.1.2 “албан татвар төлөгчийн баримтаар нотлогдоогүй зардал" гэсэн заалтыг зөрчсөн гэж үзэж энэхүү татварын актыг тогтоосон байдаг.

Дээрх зөрчлийг тогтоохдоо татварын алба нь буруу тооцоолол хийж, хяналт шалгалтын үйл ажиллагааг бүрэн хийгээгүй буюу бодит нөхцөл байдлыг тогтоох нотлох баримтуудад хангалттай үндэслэлгүй уг татварын актыг тогтоосон гэж бид үзэж байна. Монгол улс болон Сингапур улс хоорондын татвар төлөхөөс зайлсхийх, түүнээс урьдчилан сэргийлэх тухай Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр (гэрээ)-ийн 5 дугаар зүйлийн 3 дах хэсэгт “... 6 сараас дээш хугацаанд үргэлжлэх үйлчилгээ" гэж заасны дагуу төлөөний газар (гэрээнд заасны дагуу Төлөөлөгчийн газар) бүртгүүлсэн. Уг төлөөлөгчийн газар нь агуулгын хувьд Сингапур улсын С************** бөгөөд Монгол улсад зөвлөх үйлчилгээ үзүүлсний төлөө татварын зорилгоор татварын албанд бүртгүүлсэн хуулийн этгээдийн эрхгүй байдаг. Иймээс өөрийг нь тухайн Сингапурын хуулийн этгээдээс тусад нь авч үзэх боломжгүй байдаг. Энэ утгаараа нийт гэрээний орлого зардлаас Монгол улсад хамаарах орлого зардлын хуваарилалт (Profit attribution) хийж Гэрээний 7 дугаар зүйлд заасны дагуу төлөөний газарт шууд болон шууд бусаар хамаарах хэсэгт татварыг Монгол улсад төлөх үндсэн зохицуулалттай юм.

Иймээс бид 2017 оны ААНОАТ-ын тайландаа Зөвлөх үйлчилгээний гэрээний нийт дүн 1,300.6 сая төгрөгийн (үүнд Сингапур болон Монгол улсын төлөөний газарт аль алинд хамаарах) орлогыг мөн нийт зардал (өртөг) болох 1,287.6 сая төгрөгийг тус тус тайлагнасан байдаг. Ингээд зөрүүгийн тайлан СТ-30-д Монгол улсад хамаарахгүй буюу Сингапур улсад хамаарах орлого, зардлын хэсгийг тохируулсан байдаг. Үүнд Сингапурт хамаарах 647,1258185,72 зардлыг тайлангийн 1.1 дэх мөрөнд, харин 571,047,278.15 төгрөгийн орлогыг тайлангийн 2.6 дах хэсэгт тус тус тайлагнадаг.

Монгол улсад хамаарах орлогыг тооцохдоо зөвлөх үйлчилгээний гэрээний нийт орлогоос тухайн мэргэжилтэн нь өөрийн орны хилээр гараад, Монгол улсад байрлан ажиллаад буцаад өөрийн орны хилээр орох хүртэл хоорондын хоногийн тоонд харьцуулан тооцон үйлчилгээ хүлээн авагчаас нэхэмжилдэг. Ийнхүү нэхэмжилсэн нийт дүн нь тайлагнасан буюу 1,300.6 сая төгрөг бөгөөд Монгол улсад хамаарах хоногоор тооцон үзэхэд 729.6 сая төгрөг болно. Харин зардлын хувьд тухайн ирсэн мэргэжилтэнд өгсөн нийт цалингийн зардал 1,287.6 сая төгрөг болох бөгөөд харин Монгол улсад байрлан ажилласан хоногоор тооцон үзэхэд 640.5 сая төгрөг байсан. Иймээс зөрчил болох 571,047,278.15 төгрөг нь Сингапур улсад хамаарах орлогын дүн бөгөөд баримтаар нотлогдохгүй зардал биш юм.

2/ Татварын улсын байцаагчид тухайн татварын актыг тогтоохдоо Захиргааны ерөнхий хууль, Татварын ерөнхий хуульд заасан захиргааны акт гаргахын өмнө хийж гүйцэтгэх, татвар төлөгчид урьдчилан мэдэгдэх, татвар төлөгчийг тухайн зөрчилтэй холбоотой аливаа тайлбар, баримт бичгийг гарган өгөх боломжоор хангаагүй буюу захиргааны шийдвэр гаргах ажиллагааны ноцтой алдаа гаргасан байдаг.

Захиргааны ерөнхий хуулийн 24.1-д "Захиргааны байгууллага захиргааны шийдвэр гаргах ажиллагаанд хамаарах бодит нөхцөл байдлыг тогтооно", мөн хуулийн 24.2-т "Энэ хуулийн 24.1-д заасан бодит нөхцөл байдлыг тогтооход ач холбогдол бүхий шаардлагатай ажиллагаа хийх, нотлох баримтыг цуглуулах, үнэлэх үүргийг захиргааны байгууллага хүлээнэ" гэж заасныг тус тус зөрчсөн. Хариуцагч буюу татварын байцаагчид татвар төлөгч Төлөөний газарт аливаа зөрчлийн талаар урьдчилан мэдэгдээгүй буюу татварын акт гарах нөхцөлийн талаар хангалттай тайлбар, баримт бичиг гарган өгөх боломжоор хангаагүй байдаг. Татварын байцаагчдын энэхүү үйлдэл нь Захиргааны ерөнхий хуулийн 26.1-д заасан "Захиргааны акт, захиргааны гэрээг батлан гаргахын өмнө эрх, хууль ёсны ашиг сонирхол нь хөндөгдөж болзошгүй этгээдэд захиргааны шийдвэр гаргахад ач холбогдол бүхий нөхцөл байдлын талаар тайлбар, санал гаргах боломж олгоно" гэсэн процессын шинжтэй заалтыг илтэд зөрчиж энэхүү татварын актыг тогтоосон.

Дээрх үндэслэлүүдэд үндэслэн нэхэмжлэгч манай Төлөөний газар тухайн татварын актыг эрх зүйн зөрчилтэй, хууль бус захиргааны акт гэж үзэж байгаа тул Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106.3.1-д заасны дагуу хууль бус болохыг тогтоож, маргаан бүхий татварын актыг бүхэлд нь хүчингүй болгож, нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж өгнө үү” гэжээ.

2. Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нар шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “Төлөөний газар нь Татварын ерөнхий хуулийн шаардлагаар бий болж, ямар нэгэн хуулийн этгээдийн бүртгэл хийлгэдэггүй, зөвхөн гадаадын компани болон Монгол Улсын хуулийн этгээд хоёрын хооронд хийгдсэн гэрээний үндсэн дээр олон улсын гэрээ хэлэлцээр буюу давхар татварын гэрээ, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуульд үндэслэн үүсдэг газар юм.

Давхар татварын гэрээний 5 дугаар зүйлд ямар нөхцөлд төлөөний газар бий болж татварын албанд бүртгэгдэх талаар тусгасан байдаг. Бид анх мастер гэрээ байгуулсан. С*******************ХХК гэсэн монгол компани болон С *****************гэх Сингапур Улсын компанийн хооронд  техник туслалцааны болон бусад 5 гэрээ байдаг. Энэ гэрээний дагуу Сингапур Улсын мэргэжилтнүүд ирж Монгол Улсын С***************** ************* ХХК-д мэргэжлийн туслалцаа үзүүлж, зөвлөх үйлчилгээний ажлыг хийдэг. Гэрээний дагуу нэгэнт Сингапур Улсын оршин суугч С**************** компани нь монголд салбар төлөөлөгчийн газаргүй учир 2 компанийн хооронд байгуулсан гэрээний орлогын асуудал нь Монгол Улсад татвар ногдуулах орлого болж байгаа. Монгол Улсад орлогоо тайлагнаж татвараа төлөх ёстой болж байгаа юм. Үүнээс болж 571 сая төгрөгийн маргаан үүссэн. Сингапур талаас гэрээний дагуу орлогоо авдаг боловч давхар татварын гэрээ болон Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн дагуу Монгол Улсад тодорхой хэсгийг тайлагнах гарцаагүй хуулийн шаардлага үүсдэг. Энэ хуулийн дагуу Монгол Улсад Төлөөний газар үүсгэж түүгээр дамжуулан Монголд хамаарах орлогыг тайлагнах ёстой болсон.

Ингээд гэрээний нийт орлогын хэдэн хувь нь Сингапур Улсад, хэдэн хувь нь Монгол Улсад хамаарах талаар асуудал үүссэн. 571 сая төгрөг нь бидний тооцоогоор Сингапур Улсад ноогдох хэсэг юм. Монгол Улсын татварын хуулийн дагуу Сингапур Улсад ноогдох хэсгээс бусад хэсэг нь Монгол Улсад хамаарна. Тэр орлоготой холбогдох татварыг бид төлсөн.

Маргааны гол зүйл болох 571 сая төгрөгийн орлогын талаар хангалттай нотлох баримтыг бид хэрэгт гаргаж өгсөн. Энэ мөнгийг хэрхэн тооцсон талаар баримтыг хавтаст хэргийн 68 дугаар талд гаргаж өгсөн. С***************** ХХК болон С*******************компанийн хооронд гэрээний дагуу 1.3 тэрбум төгрөгийн орлогын гүйлгээ хийгдсэн. С*****************ХХК-ийн хүмүүс Монгол Улсад ирж зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэхдээ нийт ажилласан хоногийн хэдэн хувьд нь Монгол Улсад байсан гэдгийг бодож үзээд Монгол Улсад 708 сая төгрөг хамааралтай, 571 сая төгрөг нь Сингапур Улсад хамааралтай гэж тооцоолсон. Монгол Улсын хилээс гадна байх хугацаанд ажилласан учир 571 сая төгрөгийг Монгол Улсад хамааруулахгүй гэж үзсэн.

Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.3 дахь хэсэгт анхан шатны баримт гэж ажил гүйлгээ гарсныг нотолдог гэрээ, нэхэмжлэх, төлбөр төлсөн баримт болон бусад нотолгоог хэлнэ гэж заасан. Бид 2 дугаар хавтаст гэрээнүүдийг гаргаж өгсөн. Дараа нь нэхэмжлэхийг хавтаст хэргийн 149 дүгээр талаас эхлэн гаргаж өгсөн. Хаан банкны дансны хуулганууд буюу төлбөр төлснийг нотлох баримтуудыг 2 дугаар хавтаст гаргаж өгсөн. Тухайн ажил үйлчилгээ нь хэрхэн гүйцэтгэгдсэн талаар бүртгэсэн ерөнхий журналууд хавтаст хэргийн 69 дүгээр талд байдаг. Хавтаст хэргийн 68 дугаар талд excel программаар хийсэн тооцооллууд байгаа. Манайх дотоод нягтлан бодох бүртгэлийн программ ашигладаг. Үүн дээрээ орлого зарлагаа бүртгэдэг. Ерөнхий журналд байгаа тоон мэдээллүүдийг нэгтгэж нэг файл дээр оруулж товчилсон баримт юм. Бид анхан шатны баримтаа буюу англи болон монгол хэл дээрх нэхэмжлэхүүдээ хэрэгт өгсөн байгаа. Нийт 50 нэхэмжлэхээс 49 нэхэмжлэхийг өгсөн. 1 нэхэмжлэхийг нотлох баримтын шаардлага хангуулаад хэрэгт өгье. Хаан банкны дансны хуулга дээр гадагшаа шилжүүлж байсан бүх нэхэмжлэхүүд, Монгол Улсын хилээр тухайн иргэд орж гарсан талаар лавлагааг бид шүүхээр дамжуулан авсан. Хуульд заасан эдгээр нотлох баримтууд хэрэгт авагдсан байхад татварын албанаас нотлох баримт хангалттай байхгүй гэж үзэж байгаад гайхаж байна.

НӨАТ-ын орлогын тайлан, аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тайлан хоорондоо тэнцэх ёстой гэж мэргэжлийн бус зүйл ярьж байна. Тийм зүйл байхгүй. Монгол Улсын хилийн дотор энэ хууль үйлчилнэ. Монгол Улсын хилээс гадна бол энэ хуулийн цар хүрээнд хамааралгүй. Аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн дагуу давхар татварын гэрээгээр зарим асуудал зохицуулагддаг. Давхар татварын гэрээ нь олон улсын гэрээ болж дотоодын хуулиас илүү хүчин чадалтай болоод явахаараа олон улсын гэрээний дагуу орлого хуваах асуудлыг шийдвэрлэнэ. Давхар татварын гэрээ нь татварыг хоёр улс давхардуулан оногдуулахгүй байх асуудлыг зохицуулдаг. Аж ахуйн нэгж нь нийт орлогодоо татвар ноогдуулж төлөх гэтэл давхар татварын гэрээний дагуу хоёр улсад хуваадаг. НӨАТ-ын нутаг дэвсгэрийн харьяалал нь Монгол Улсынх тул 1.3 тэрбум төгрөгт оногдох татварыг бүхлээр тайлагнасан.  

Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль нь давхар татварын гэрээний хувьд онцлог байна. Байнгын зөрүүний асуудал ярьж байна. Бид одоогийн мөрдөгдөж байгаа тайлангийн маягтын дагуу тайлангаа илгээсэн. Байнгын зөрүүнд татварын асуудал хэзээ ч яригдахгүй гэсэн үг. Түр зөрүү бол цаг хугацааны л асуудал. Өнөөдөр хэдий татвар төлөөгүй ч маргааш, нөгөөдөр татварыг төлөх ёстой. 

Бид Сингапур Улсад татвар төлөөд тайлагнах ёстой зүйлийг энэ улсад тайлагнах ёсгүй. Давхар татварын гэрээ болон Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлд заасны дагуу Монгол Улсад татварыг төлөх ёсгүй учир энэ нь байнгын зөрүү болно, түр зөрүү гэсэн асуудал байхгүй.

Тухайн үед үдээгүй баримтыг өгч болохгүй гээд 2017 оны баримтыг үдээгүй байгаа гэж тэмдэглүүлээд өгөөгүй. Дараа нь задгай баримтуудыг буюу Монгол болон Сингапур Улсын хуулийн этгээдийн хоорондын гэрээ, нэхэмжлэх, анхан шатны баримтуудыг үдэж хавтаслаад н.Н******** байцаагчид өгсөн, ярилцлагын тэмдэглэл хөтөлж байсан.

Зөвлөх үйлчилгээ үзүүлсэн 3 хүн Сингапур компанийн ажилтнууд. Энэ хүмүүс Сингапур улсад ажиллаж байхдаа Монгол улсын компанид буюу О********* ХК-д ажиллаж зөвлөгөө өгч ажиллаж байсан. Зөвлөх үйлчилгээний цалин хөлсийг О********** компани төлдөг. Тэндээс төлөөний газарт ирээд нөгөө 3 хүний Сингапур улсад хамаарах хэсгийг явуулдаг. Сингапур улсад ажилласан цалинг О******компаниас дамжиж ирээд төлж байгаа. Үзүүлж байгаа үйлчилгээ нь Монголд болон Сингапур улсад явагдсан. Сингапур  улсад явагдсан үйлчилгээтэй холбоотой зардлыг тооцоход 571 сая төгрөг болсон. 571 сая төгрөгийг Монгол компани төлж байгаа тул Монгол компанийн зардал гэж үзсэн.

Сингапур улсаас зайнаас онлайнаар ажилласан нь Монгол улсад татвар төлөх үндэслэл болохгүй. Учир нь давхар татварын гэрээний 7 дугаар зүйлийн 7.1 дэх хэсэгт хэлцэл тохирогч улсын аж ахуйн нэгж нь хэлцэл тохирогч нөгөө улсын нутагт байрладаг төлөөлөгчийн газраар дамжуулан аж ахуйн үйл ажиллагаа эрхлээгүй тохиолдолд зөвхөн хэлцэл тохирогч тал татвар ноогдуулна гэж заасан. Хэрэв аж ахуйн нэгж нь дээр дурдсан байдлаар үйл ажиллагаагаа эрхэлж байвал  уг аж ахуйн нэгжийн ашгийг зөвхөн тухайн төлөөлөгчийн газар шууд буюу шууд бусаар хамаарах тохиолдолд Монгол улсад хэрэглэж болно гэж заасан. Орлогоо бид хуваагаад Төлөөний газарт хамаарах хэсэгт ноогдох татвараа төлсөн. Төлөөний газарт хамаарахгүй хэсэг буюу Сингапур улсад хийсэн ажил үйлчилгээний орлогоос Сингапур улсад татвар төлөх ёстой гэдэг зарчим байдаг. Ямар ажил хийх нь хамаагүй газар нутгийн хувьд Сингапур улсад ажилласан нь хамаарч байгаа. Дотоодын хуулийн дагуу биднээс гэрээ, нэхэмжлэх, тооцооллыг шаардаж байна. Ингээд бид тэдгээр хүмүүсийг Монгол улсад хэзээ байсан, хэд хоногийн турш байсан гэдгийг тодруулах шаардлагатай болсон.

Сингапурын компани нь тухайн Төлөөний газар гэсэн үг. 571 сая төгрөг гэдэг бол Сингапурын компанид ноогдох орлого гэж тайлбарлагдаж байгаа. Төлөөний газар нь Монгол улсад тайлан өгөх хэрэг гарна. Төлөөний газар тайлан өгөхөд Сингапурын компани руу илгээсэн зардал болж харагдаж байгаа.

Монгол улсад хуулийн этгээдүүд хоорондоо мөнгө шилжүүлсэн. Иймд тухайн зардал нь татвар ноогдуулах эсхүл хасагдах зардалд хамаарах эсэх асуудал үүссэн. Давхар татварын тухай гэрээний 7 дугаар зүйлийн 7.1 дэх зүйлийг ашиглаж байна. Татвар дутуу төлсөн гэсэн зүйл байхгүй. Бид Монгол улсын төсөвт төлөх ёстой татварыг бүрэн төлсөн.” гэв.

3. Хариуцагч Чингэлтэй дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын хяналт шалгалтын тасгийн татварын улсын байцаагч Г.Г**********, Л.Э********,  нар хариу тайлбартаа: “Г.Г**********, Л.Э********, С газрын нэхэмжлэлд дараах хариу тайлбарыг хүргүүлж байна. Үүнд:

1/ Чингэлтэй дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Г.Г**********, Л.Э********, нар 2021 оны 12 дугаар сарын 30-ны өдрийн НА-************ тоот нөхөн ногдуулалтын акт үйлдсэн 2017 оны 571,047,278.15 төгрөгийн зөрчилд ногдуулсан 85,657,091.72 төгрөгийн төлбөрийг «татварын алба нь буруу тооцоолол хийж, хяналт шалгалтын үйл ажиллагааг бүрэн хийгээгүй буюу бодит нөхцөл байдлыг тогтоох нотлох баримтуудад хангалттай үндэслэлгүй» гэж үзсэн байна. Тус ХХК нь 2017 оны аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тайлангийн 23 дугаар мөрөнд «Санхүүгийн болон орлогын албан татварын тайлангийн үзүүлэлт хооронд зөрүүг зохицуулах тайлан»-ийн татвар төлөхийн өмнөх ашгийг бууруулах дүн дээр 622,059,371.47 төгрөгийн бичсэн бөгөөд СТ-30 Санхүүгийн болон орлогын албан татварын тайлангийн үзүүлэлт хоорондын зөрүүг зохицуулах тайланд "бусад" хэсэг дээр 571,047,278.15 төгрөгийн бичсэн дүнг Сингапур улсад хамаарах орлогын дүн бөгөөд харин баримтаар нотлогдохгүй зардал биш гэж тайлбар ирүүлсэн байна. Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тайланд зардлаа бууруулан тайлагнасан мөртлөө орлого гэж тайлбарласан атал нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайлангийн борлуулалтын орлогоо дээрх орлого гэж нэрлээд байгаа 371,047,278.15 төгрөгийг бууруулан тусгаагүй байгаа нь өөрийн бичсэн тайлбараа үгүйсгэж байна.

2/ Татварын байцаагчид нөхөн ногдуулалтын актыг тогтоохдоо “Татварын ерөнхий хуульд заасан захиргааны акт гаргахын өмнө хийж гүйцэтгэх, татвар төлөгчид урьдчилан мэдэгдэх, татвар төлөгчийг тухайн зөрчилтэй холбоотой аливаа тайлбар, баримт бичгийг гарган өгөх боломжоор хангаагүй шийдвэр гаргах ажиллагааны ноцтой алдаа гаргасан. Мөн Төлөөний газарт аливаа зөрчлийн талаар урьдчилан мэдэгдээгүй буюу татварын акт гаргах нөхцөлийн талаар хангалттай тайлбар, баримт бичиг гарган өгөх боломжоор хангаагүй.” гэсэн тайлбар ирүүлсэн байна. Монгол Улсын Татварын ерөнхий хуулийн 30 дугаар зүйлд “татварын улсын байцаагчид хориглох зүйл. 30.1.3. гарын үсэг зурж эцэслэн ёсчлоогүй татварын улсын байцаагчийн акт, дүгнэлт, бусад баримт бичиг, илтгэх хуудсыг татвар төлөгчид урьдчилан танилцуулах, зөвшөөрүүлэхээр албадах”.

2021 оны 11 дүгээр сарын 30-ны өдөр 2017-2020 оны СТ-30 задаргааг ирүүлэх талаар Rishye.K @ sustainability.net.au pyy хоёр удаа хүргүүлсэн бөгөөд 12 дугаар сарын 28-ны өдөр 2019, 2020 оны СТ-30 задаргааг ирүүлсэн бөгөөд 2017 оны СТ-30 задаргааг бүтэн сар хүлээж татвар төлөгчийг баримтаа ирүүлэх нөхцөл бололцоогоор ханган ажилласан. /Баримтыг хавсаргав./ Энэ утгаараа татварын хяналт шалгалт хийх албан томилолтыг сунган ажилласан болно” гэжээ.

4. Хариуцагч нар, тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч шүүх хуралдаанд гаргасан нэмэлт тайлбартаа: “Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 5 дугаар зүйлд татвар төлөгч гэж хэн болох талаар заасан. Монгол Улсад орлого олсон болон Монгол Улсын аж ахуйн нэгж, гадаад улсын төлөөний газар нь татвар төлөгч байна гэж заасан. Татварын ерөнхий газрын даргын 2019 оны А/72 дугаартай тушаалаар баталсан Төлөөний газрыг бүртгэх, бүртгэлээс хасах, албан татвар төлөх, тайлагнах журмын 3 дугаар зүйлд албан татвар ноогдуулж төсөвт төлөх гэдгийг нарийвчлан заасан. Тэгэхээр төлөөний газар нь зардлыг өгсөн, баримтыг өгсөн гэж байгаа нь үндэслэлгүй байна.

Зөрчил гаргасан эсэх талаар маргаан үүсэж байгаа. Татвар төлөгч нь давхар татварын гэрээг гаргаж өгсөн байгаа. Төлөөний газрыг төлөөлөгчийн газартай адилтгаж үзнэ гэсэн заалт байдаг. Давхар татварын гэрээнд 3 дугаар зүйлд 12 сар буюу 6 сараас дээш үргэлжлэх хугацаа гэж байгаа. Хавтаст хэргийн 77 дугаар талд 3 иргэний хилээр орж ирсэн мэдээлэл дээр байгаа. Тэр мэдээлэлд хамгийн дээд хугацаа нь 171 хоног байдаг. Давхар татварын гэрээний 7 дугаар зүйлийн 7.1-т үйл ажиллагаа явуулсан тухайн нутаг дэвсгэрт борлуулалтын орлогыг тооцох талаар заасан.

Санхүүгийн тайлан, татварын тайлангийн зөрүү, бусад гэсэн хэсэгт 578.000.000 төгрөгийг бичсэн байгаа. Энэ бичсэн тоог орлого гэж үзэж байгаа бол  НӨАТ-ын тайлангийн борлуулалтын орлого, аж ахуйн нэгжийн борлуулалтын тайлангийн орлого яг таарч байх ёстой. НӨАТ-ын тайланг нэг бүрчлэн хэвлээд өгсөн байгаа. Хавтаст хэргийн 68 дугаар хуудас татвар төлөгч нь жагсаалтаар материал гаргаж өгсөн байсан.  Татвар төлөгчийн бүртгэл нь 571.909.895.69 төгрөг буюу 8.000.000 гаруй төгрөгийн зөрүүтэй гарсан. Ингэж зөрүү гарах ёсгүй. 2017 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдөр бичигдсэн 39.513.247 төгрөгийн борлуулалтын орлогыг тус хүснэгтэд хийхдээ 39.517.787.16 төгрөг гэж зөрүүтэй хийсэн. Өөрийнхөө хийсэн тайланг гаргахдаа зөрүүтэй хүснэгт гаргаад байна.

Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1 дэх хэсэгт зааснаар анхан шатны баримт нь гэрээ, нэхэмжлэх байна гэж заасан. Хавтаст хэргийн 149 дүгээр талаас эхэлж нотлох баримт, гэрээ, нэхэмжлэхүүд байгаа. Гэрээ ирүүлээгүй гэсэн тайлбар энэ хүснэгтэд байгаа. Гэрээ байхгүй нэхэмжлэхийг ялгаад хүснэгтэлсэн байна. Бид шалгалтыг хийхдээ ерөнхий журмын дагуу бүх баримтыг авсан. 571 сая төгрөгийн борлуулалтын орлогын зөрүүтэй орлогыг буцаах стандарт байхгүй. Байнгын зөрүү гэдэг нь юу болохыг стандартаар заасан. Бид татвар төлөгчийг анхан шатны баримт ирүүлэхийг шаардсан. Тухайн баримтуудыг ирүүлээгүй болох нь өмнөх шүүх хуралдаанаар нотлогдсон. 571 сая төгрөгийн баримтыг СТ-30 задаргаа баримтыг өгөх талаар хэлээд бүтэн сар хүлээсэн. Энэ нь и-мэйлээр шуудан илгээсэн баримтаар нотлогдоно.

Хүлээж авсан баримтад эдгээр 2017 оны задгай баримт байгаагүй. Татварын байцаагч баримтыг заавал жагсаалтаар хүлээж авдаг. 2017 оны 571 сая төгрөгийн зардлын задаргаа баримтаа өгөөч гэж бид хэлж байсан, зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэх гэрээг бидэнд гаргаж өгсөн.

Хэрэв борлуулалтын орлогоо буцаасан юм бол яагаад НӨАТ-ын борлуулалтын орлогоо буцаагаагүй вэ. Уг нь НӨАТ-ын борлуулалтын орлого болон аж ахуйн нэгжийн борлуулалтын орлого хоорондоо тэнцэж байх ёстой. Хуульд тэнцэхгүй заалтууд байдаг. Гэхдээ эдгээр нь байнгын зөрүү байдаг.

Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1 дэх хэсэгт тухайн татварын жилд албан татвар ноогдох орлого олсон эсхүл орлого олоогүй боловч хуульд заасны дагуу албан татвар төлөх үүрэг хүлээсэн аж ахуйн нэгж нь албан татвар төлөгч байна гэж заасан. Төлөөний газар нь Монгол Улсад байрладаг эсэх талаар ялгахыг 5 дугаар зүйлд тусгасан. Мөн хуулийн 6 дугаар зүйлд энэ хуулийн 5.1 дэх хэсэгт заасан татвар төлөгчийн үйл ажиллагааг Монгол Улсад бүрэн болон хэсэгчлэн явуулж байгаа нэгжийг төлөөний газарт хамааруулна гэж заасан.

571 сая төгрөгийн зардлын баримт байгаагүй. Анхан шатны энэ баримтууд байсан ч актад өөрчлөлт орохгүй, учир нь орлогын баримтаас хамаарч зарлагад өөрчлөлт орохгүй байсан. Нэхэмжлэхүүд нь гадны компаниас Монгол талын компани руу орж байгаа орлого. Энэ орлогын баримтаар зардлыг нотлохгүй.

Бусдаар гүйцэтгүүлсэн ажил үйлчилгээний хөлс байсан бол Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.1.9 дэх хэсэгт зааснаар суутгагчийн үүрэг хүлээнэ. Хэрэв суутгагчийн үүрэг хүлээгээгүй бол татварын хасагдах зардалд орохгүй гэж мөн хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1.3 дахь хэсэгт заасан байгаа.

Тус төлөөний газар нь тайлангаар баримтаар нотлогдохгүй зардал байна гэж үзсэн. Шүүх хуралдааны явцад нэхэмжлэхүүдийг ирүүлсэн боловч татварын дүнд өөрчлөлт орохгүй. 571 сая төгрөгийн зөрчлийн дүн өөрчлөгдөхгүй. Үнэхээр хасагдах зардал байсан бол яагаад хувь хүний орлогын албан татвар ногдуулж суутган төлөөгүй юм бэ. Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулиар суутгагчийн үүрэг гүйцэтгэсэн байх ёстой. Татварын албыг материал гаргаж өгөх боломж олгоогүй гэж тайлбарлаж байна, гэтэл татварын хяналт шалгалт 5 дугаар сараас 11 сар хүртэл үргэлжилсэн. Нотлох баримтаа ирүүлэхийг удаа дараа цахимаар мэдэгдээд байхад ирүүлээгүй. Энэ бол 2 улсын гэрээтэй маргаагүй. Харин хаанаас эх үүсвэртэй орлого вэ гэдэг нь чухал. Нотлох баримт буюу зардлын баримт байхгүй. Нэхэмжлэгч тал орлогын баримт яриад байна. Төлөөний газраас гаргаж өгсөн баримтыг үндэслэж нөхөн ногдуулалтын акт гаргасан. Актыг албан ёсны баталгаат шуудангаар илгээсэн учир гардуулсан гэж үзнэ.” гэв.

ҮНДЭСЛЭХ нь:

Нэг. Нэхэмжлэгч С*******************ТГ нь 2016 онд татвар төлөгчөөр бүртгэгдсэн гадаад улсын хуулийн этгээдийн төлөөний газар ба “татварын улсын байцаагчийн 2021 оны 12 дугаар сарын 30-ны өдрийн НА-************* дугаартай нөхөн ногдуулалтын актыг хууль бус болохыг тогтоож хүчингүй болгуулах”-аар нэхэмжлэл гаргажээ.  

Чингэлтэй дүүргийн Татварын хэлтсийн хяналт шалгалтын тасгийн татварын улсын байцаагч нар С******************* ТГ-ын 2017-2020 оны татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд удирдамж, томилолтын дагуу хяналт шалгалт хийж, аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тайлангаарх 2017 онд 1,379,750,148.42 төгрөгийн татвар ногдох орлогоос 571,047,278.15 төгрөгийн баримтаар нотлогдоогүй зардлыг хасаж татвар ногдох орлогыг бууруулсан зөрчилд НА-***************** дугаартай нөхөн ногдуулалтын актаар 57,104,727.82 төгрөгийн аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварыг нөхөн ногдуулж, 17,131,418.34 төгрөгийн торгууль, 11,420,945.56 төгрөгийн алданги, нийт 85,657,091.72 төгрөгийн төлбөр төлүүлэхээр тогтоожээ.

Тодруулбал 2017 оны аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварт нийт орлогыг 1,380,221,578.30 төгрөгөөр, хасагдах зардлыг 1,341,761,871.11 төгрөгөөр тайлагнаснаас 770,714,592.96 төгрөгийн зардал баримтаар тогтоогдсон, харин 571,047,278.15 төгрөгийн зардал баримтаар тогтоогдоогүй гэж үзэж актаар татварыг нөхөн ногдуулж, торгууль, алданги төлүүлэхээр тогтоосон ба  нийслэлийн Татварын газрын Маргаан таслах зөвлөл татвар төлөгчийн гомдлоор 2022 оны 3 дугаар сарын 31-ний өдөр хянан хэлэлцээд 15 дугаар тогтоолоор актыг хэвээр баталсан байна.

Талууд зөрчлийн дүн, нөхөн татвар, торгууль, алдангийн тооцооллын хувьд болон хууль хэрэглээний талаар маргаагүй тул шүүх дүгнэлт хийгээгүй болно.

Хоёр. Шүүх хуульд заасан журмаар захиргааны хэрэгт авагдсан, шүүх хуралдаанаар хэлэлцэгдсэн нотлох баримтууд, талуудын тайлбарыг үнэлээд “571,047,278.15  сая төгрөгийн хасагдах зардал баримтаар тогтоогдоогүй гэж үзсэн нь үндэслэлтэй эсэх”, “татвар ногдох орлого мөн эсэх”-д тус тус дүгнэлт хийж нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэлээ.  

1. Хариуцагч нөхөн ногдуулалтын актаар 571 сая төгрөгийн зардлаар татвар ногдох орлогоо бууруулсныг “баримтаар нотлогдоогүй” хэмээн ийнхүү зөрчилд тооцсон бол нэхэмжлэгч нь “2017 оны зардлын баримтуудыг татварын хяналт шалгалтад өгсөн” гэж тайлбарлаж, “зардлын баримтуудыг татварын улсын байцаагч нар үнэлээгүй буюу бодит нөхцөл байдлыг тогтоогоогүй, тайлбар, баримт бичиг гаргаж өгөх боломжоор хангаагүй тул акт хууль бус”, “давхар татварын гэрээний 7 дугаар зүйлийн 1 болон Монгол Улсын татварын хууль тогтоомжоор 571 сая төгрөг нь мэргэжилтэн Сингапур улсад ажилласан хугацааных тул Монгол Улсад татвар төлөхгүй” гэж маргажээ.

а. Нэхэмжлэгч С****************** ТГ нь маргаан бүхий актад хамаарах 2017 оны 571 сая төгрөгийн зардлын анхан шатны баримтуудыг буюу нэхэмжлэлүүдийн жагсаалт, нэхэмжлэлүүдийг татварын хяналт шалгалтад өгсөн гэх ч энэ нь дараах баримтуудаар үгүйсгэгдэж байна.

Татварын хяналт шалгалт хийх томилолт анх 2021 оны 4 дүгээр сарын 20-нд татварын улсын байцаагч Г.Г**********, Н****** нарт үүсэж, 2021 оны 9 дүгээр сарын 15-нд томилолтод өөрчлөлт оруулж Э.Нарантуяа байцаагчийг сольж Л.Э********** байцаагчийг томилж ажиллуулсан бөгөөд татварын улсын байцаагч Э.Н****** татвар төлөгчөөс хүлээн авсан баримтуудын жагсаалт үйлдэн 8 хавтас баримт хүлээн авсаны дотор 2017 оны анхан шатны баримт хүлээлгэж өгөөгүй, энэ жагсаалтын 9-д “санхүү холбогдох тайлан 1 хавтас үдээгүй тул авчраагүй” гэсэн тэмдэглэгээтэй, уг үдээгүй баримтыг хүлээлгэж өгөөгүй, хүлээж аваагүйтэй талууд маргаагүй, харин нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч К.Р**** энэ үдэгдээгүй 1 хавтас баримтыг “2017 оны зардлын баримтууд, нэхэмжлэлүүд байсан, дараа нь үдэж хавтаслаад Э.Н************ байцаагчид хүлээлгэж өгөхөд ярилцлагын тэмдэглэл үйлдсэн” гэж тайлбарладаг ч 2021 оны 5 дугаар сарын 20-ны өдөр татварын улсын байцаагч Э.Н*************, Г.Г************** нар татвар төлөгчийн нягтлан бодогч албан тушаалтай К.Р******** хийсэн ярилцлагын тэмдэглэлд анхан шатны баримтууд хүлээлгэж өгсөн, хүлээж авсан талаар дурдагдаагүй, өөр ярилцлагын тэмдэглэл байхгүй, гэрчээр татварын улсын байцаагч Э.Н*********** “8 хавтас баримтуудыг цаасаар ирүүлсэн, өөр үдэгдээгүй задгай баримт ирүүлээгүй, үдэж янзлаад дараа авчирч өгнө гэсэн. Төлөөний газрын нягтлан бодогч К.Р****** албаны мэйл хаягаасаа миний албаны мэйл хаягт менежментийн гэрээ, нягтлан бодох бүртгэлийн журналууд, оршин суугчийн гэрчилгээний хуулбарыг файлаар ирүүлсэн, өөр цаасаар ирүүлсэн баримт байхгүй.” хэмээн мэдүүлснээс үзэхэд энэ нь нотлогдохгүй байна.

К.Р***** албаны цахим хаягаас татварын улсын байцаагч Г.Г******* албаны цахим хаягт 2021 оны 12 дугаар сарын 28-ны өдөр 13.48 цагт 2019, 2020 оны СТ-30 задаргааг аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын туслах журналаар харуулсан файлууд илгээсэн[1] ч “баримтаар нотлогдоогүй” гэх зөрчилд хамаарах 2017 оны 571,047,278.15 төгрөгийн зардлын задаргаа, анхан шатны баримтуудыг ирүүлээгүй байх тул “гаргаж өгсөн зардлын баримтуудыг татварын улсын байцаагч нар үнэлээгүй буюу бодит нөхцөл байдлыг тогтоогоогүй” гэх нэхэмжлэгчийн гомдол үндэслэлгүй байна.

б. Гэрч татварын улсын байцаагч Э.Н*************н “томилолт үүссэнээс хойш ирүүлэх баримт бичгийг шаардсан” гэх мэдүүлгээр, 2021 оны 5 дугаар сарын 18, 6 дугаар сарын 04-нд тус тус болон 6 дугаар сарын 30-нд 2 удаа нягтлан бодогч К.Р****** утсаар ярьсан тэмдэглэлээр, татварын улсын байцаагч Г.Г******** албаны цахим хаягаас тус Төлөөний газрын нягтлан бодогч К.Р************ албаны цахим хаягт 2021 оны 11 дүгээр сарын 30-ны өдөр 09.52 цагт болон 11.55 цагт “СТ-30 задаргааг он оноор, ерөнхий журнал 2020 оныхыг явуулна уу” гэсэн, 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдөр 16.54 цагт “байгаль орчны зөвлөх үйлчилгээний гэрээ, эрүүл ахуй мэргэжлийн хяналтын гэрээний орчуулгыг явуулна уу” гэсэн, 18.29 цагт “2019, 2020 оны тайлангийн СТ-30 зардлын задаргаар явуулна уу” гэсэн, 2021 оны 12 дугаар сарын 30-ны өдөр 16.09 цагт “2017 оны зардлын задаргаа тодруулсан хэсэг 571,047,278.15” гэсэн цахим шуудан илгээснээр, түүнчлэн татвар төлөгч С*************** ТГ-аас 2021 оны 6 дугаар сарын 15, 25-нд хяналт шалгалтын хугацаа сунгуулах хүсэлтүүд гаргаж, эрх бүхий этгээдээс 2021 оны 4 дүгээр сарын 20-ны өдөр 21 ажлын хоногоор үүссэн хяналт шалгалтын ********* дугаартай томилолтод 7 дугаар сарын 02-ныг дуустал ажлын 32 хоногоор, 10 дугаар сарын 20-ныг дуустал ажлын 78 хоногоор, 12 дугаар сарын 31-нийг дуустал ажлын 52 хоногоор томилолтын хугацааг тус тус сунгасан зэргээр татварын улсын байцаагч нар хяналт шалгалтын томилолтын хугацаанд шаардагдах баримтуудыг татвар төлөгчөөс шаардсан, баримт гаргаж өгөх, тайлбарлах хугацааг олгосон, тухайлбал зөрчилд тооцсон 2017 оны 571,047,278.15 төгрөгийн зардлын задаргаа, анхан шатны баримтуудыг шаардсан болох нь тогтоогдож байх тул нэхэмжлэгчийн “тайлбар, баримт бичиг гаргаж өгөх боломжоор хангаагүй” гэх гомдол үндэслэлгүй байна.

в. Татварын хяналт шалгалт хийх журмыг Татварын ерөнхий хуулиар нарийвчлан зохицуулах бөгөөд хяналт шалгалтын удирдамж, томилолт танилцуулж, татвар төлөгчтэй ярилцлага хийж, хяналт шалгалтад баримт бичгүүдийг гаргуулахаар шаардсан татварын улсын байцаагчийн үйл ажиллагаа Татварын ерөнхий хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.2, 41.10-т нийцсэн, өөрөөр хэлбэл татварын хяналт шалгалтын томилолтод хяналт шалгалтын хамрах болон хийгдэх хугацааг зааснаар, шаардлагатай баримтуудыг шаардсанаар, ярилцлага хийж тэмдэглэл үйлдсэнээр тайлбар, санхүүгийн анхан шатны баримтуудыг гаргаж өгөх татвар төлөгчийн Татварын ерөнхий хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.12-т заасан эрхийг эдлүүлсэн гэж үзнэ. 

г. Татварын ерөнхий хуулийн 42 дугаар зүйлийн 42.4-т зааснаар нөхөн ногдуулалтын актад хяналт шалгалт хийсэн татварын улсын байцаагч гарын үсэг зурж, хариуцсан нэгжийн дарга хянан баталгаажуулж гарын үсэг зурснаар хүчин төгөлдөр болох бөгөөд 42.5-д зааснаар татварын алба, татварын улсын байцаагч нь албан ёсны маягтад эцэслэн баталгаажуулаагүй нөхөн ногдуулалтын актыг татвар төлөгчид урьдчилан танилцуулахгүй, 42.6, 42.7-д зааснаар нөхөн ногдуулалтын актыг ... гардуулна, гардуулах боломжгүй, гардан аваагүй бол татварын алба ... шуудангаар илгээж, ... гардуулсанд тооцно.

Татварын алба нөхөн ногдуулалтын актыг 2022 оны 1 дүгээр сарын 07-ны өдөр Төлөөний газрын бүртгэлтэй хаягаар шуудангаар хүргүүлсэн, “хүлээн авах хүн нь гадаадад томилолтоор байгаа” гэх хүлээн авагчид хамаарах шалтгаанаар буцаасанд актыг хүргүүлсэн татварын албыг буруутгах үндэслэлгүй, нөгөөтэйгүүр татвар төлөгч 2022 оны 2 дугаар сарын 01-нд Маргаан таслах зөвлөлд гомдол, 2022 оны 5 дугаар сарын 10-нд шүүхэд нэхэмжлэл гаргасан байх тул Татварын ерөнхий хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.1.6, 43 дугаар зүйлийн 43.1-д заасан захиргааны болон шүүхийн журмаар гомдол, нэхэмжлэл гаргах эрх нь хязгаарлагдаагүй,  “актыг гардуулаагүй” гэх гомдол үндэслэлгүй.

д. С***************** ТГ-аас 2017 оны 571,047,278.15 төгрөгийн зардлын задаргаа, анхан шатны баримтуудыг татварын хяналт шалгалтад ирүүлсэн нь дээр дүгнэснээр ийнхүү тогтоогдохгүй байх бөгөөд Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль /2006 оны/-ийн 15 дугаар зүйлийн 15.1.2-т зааснаар татвар төлөгчийн баримтаар нотлогдоогүй зардлыг албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцохгүй тул татварын алба тус Төлөөний газрын тайлангаас баримтаар нотлогдоогүй 571,047,278.15 төгрөгийн зардлыг татвар ногдох орлогоос хасч тооцсон зөрчилд актаар татварыг нөхөн ногдуулж, торгууль, алданги төлүүлэхээр тогтоосон нь үндэслэлтэй байна.

2. Ийнхүү 2017 оны хасагдах зардалд тайлагнасан дүнгээс баримтаар нотлогдоогүй үүссэн зөрүү 571 сая төгрөгийн анхан шатны баримтууд гэх эксель программаар үйлдсэн 50 нэхэмжлэлийн жагсаалтыг, 2017 оны ерөнхий журнал, мөнгөн хөрөнгийн тайлан, нэхэмжлэлүүдийг англи хэлээр болон монгол хэлээрх орчуулгын хамт нэхэмжлэгч хэрэгт нотлох баримтаар ирүүлсэн[2] бөгөөд хэдийгээр татварын хяналт шалгалтад үнэлэгдээгүй ч хуульд заасан журмаар хэрэгт цуглуулж шүүх хуралдаанд судлагдсан тул эдгээр баримтыг үнэлээд татвар ногдох орлого мөн эсэхийг дүгнэж хэргийг нэг мөр шийдвэрлэх нь зүйтэй гэж үзлээ.  

Төлөөний газрын тайлагнасанчлан 2017 оны 1,379,750,148.42 төгрөгийн орлогоос 1,341,761,871.11 төгрөгийн хасагдах зардлаас 770,714,592.96 төгрөгийн зардал баримтаар тогтоогдсон, харин 571,047,278.15 төгрөгийн зардал баримтаар тогтоогдоогүй гэж татварын алба үзэж, энэ дүнд нөхөн ногдуулалтын акт үйлдсэн.

Нэхэмжлэгчээс хэрэгт гаргаж өгсөн нэхэмжлэлүүдээрх гүйлгээний хувьд төлөгч нь С******************Төлөөний газар, хүлээн авагч нь Сингапур Улсын С ************ компани, гүйлгээний агуулга нь гэрээний дагуу үзүүлсэн зөвлөх үйлчилгээний төлбөр буюу Оюу толгой компаниас орсон ажил үйлчилгээний орлогыг шилжүүлсэн байна. Өөрөөр хэлбэл захиалагч Монгол Улсын С ХХК, гүйцэтгэгч Сингапур Улсын С***************** компани хооронд хийгдсэн зөвлөх үйлчилгээний ажлаар хангах гэрээний дагуу байгаль орчны болон техникийн зөвлөх үйлчилгээг Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт Оюу толгой компанид үзүүлсэн үйл ажиллагааны орлогыг Төлөөний газар нь Сингапур Улсын С************компанид шилжүүлсэн гүйлгээ байх тул энэ нь нэхэмжлэгчийн тайлбарласанчлан татвар ногдох орлогоос хасагдах зардал биш юм.

Талууд Орлогын татварыг давхардуулж ногдуулахгүй байх, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай Монгол Улсын Засгийн газар, Бүгд Найрамдах Сингапур Улсын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрийн 7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн “үйл ажиллагаа хаана эрхэлснээс хамаарч татвар ногдуулах” зохицуулалтыг өөр өөрийнхөө байр сууринаас тайлбарласнаас ойлголтын зөрүү үүсч гэж үзлээ.

Тодруулбал Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрийн 7 дугаар зүйлийн 1-д “Хэлэлцэн тохирогч улсын аж ахуйн нэгж нь Хэлэлцэн тохирогч нөгөө улсын нутагт байрладаг Төлөөлөгчийн газраар дамжуулан аж ахуйн үйл ажиллагаа эрхлээгүй тохиолдолд уг аж ахуйн нэгжийн ашигт зөвхөн Хэлэлцэн тохирогч улс татвар ногдуулна. Хэрэв аж ахуйн нэгж нь дээр дурдсан байдлаар үйл ажиллагаа эрхэлж байвал уг аж ахуйн нэгжийн ашгийн зөвхөн тухайн төлөөлөгчийн газарт шууд буюу шууд бусаар хамаарах хэсэгт Хэлэлцэн тохирогч нөгөө улс татвар ногдуулж болно.” гэж зааснаар Сингапур Улсын С******************** компанийн Төлөөний газраар дамжуулан Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт үзүүлж буй зөвлөх үйлчилгээний орлогод Монгол Улсад орлогын албан татвар төлнө.

Мөн хэлэлцээрийн 5 дугаар зүйлийн 3-ын б/ аж ахуйн нэгж өөрийн ажилчдаараа буюу тухайн асуудал хариуцсан бусад ажилтнуудаараа дамжуулан гүйцэтгэж байгаа аливаа 12 сарын доторх нийт дүнгээр 6 сараас дээш хугацаагаар үргэлжлэх үйлчилгээ /зөвлөх үйлчилгээг оруулна/-г төлөөлөгчийн газар гэдэгт хамааруулна гэж зааснаар Төлөөний газар татварыг тайлагнаж төлөх үүрэг хүлээнэ.

Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль /2006 оны/-ийн 5 дугаар зүйлийн 5.4.1-д зааснаар төлөөний газраараа дамжуулан Монгол Улсад үйл ажиллагаа явуулж байгаа гадаадын аж ахуйн нэгж нь Монгол Улсад байрладаггүй албан татвар төлөгч бөгөөд 7 дугаар зүйлийн 7.2-т “тухайн татварын жилд Монгол Улсад олсон болон Монгол Улсаас эх үүсвэртэй орлогод албан татвар ногдоно”, 7.3.1-д “үйл ажиллагааны орлогод албан татвар ногдоно”, 8 дугаар зүйлийн 8.1.1-д “үндсэн болон туслах ажил үйлчилгээний борлуулалтын орлогод албан татвар ногдоно” гэж зааснаар Сингапур Улсын С****************** компанийн Төлөөний газраар дамжуулан Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт үзүүлж буй зөвлөх үйлчилгээний орлогод албан татвар ногдоно.  

Иймд мэргэжилтэн Сингапур улсад байрлаж ажилласан хугацаанд Төлөөний газраар дамжуулан Монгол Улсад зөвлөх үйлчилгээний үйл ажиллагаа эрхэлсэн гэж үзэх ба энэ хугацааг Төлөөний газраар дамжуулан аж ахуйн үйл ажиллагаа эрхлээгүй гэж үзэх боломжгүй юм. Өөрөөр хэлбэл үзүүлж буй зөвлөх үйлчилгээ нь Монгол Улсад явагдсан, зөвлөх үйлчилгээ авч буй аж ахуйн нэгж нь Монгол Улсад үйл ажиллагаа явуулж буй тул энэ аж ахуйн үйл ажиллагааг Монгол Улсад эрхэлсэн гэж үзэж Монгол Улсад төлөх татвараас хасагдах зардалд орохгүй. Сингапур Улсын С***************** компанийн хувьд Төлөөний газраар дамжуулан Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт зөвлөх үйлчилгээ үзүүлсэн тул Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль /2006 оны/-ийн 12 дугаар зүйлийн 12.1.9-д “бусдаар гүйцэтгүүлсэн ажил үйлчилгээний хөлс” гэдэг хасагдах зардалд орохгүй, энэ хасагдах зардал нь уг ажил үйлчилгээний захиалагч С*************** ХХК-д байж болно.

Харин мөн зүйлийн 12.1.2-т заасан “зөвлөх үйлчилгээний цалин хөлс” гэж үзвэл зөвлөх үйлчилгээний орлогоос цалин хөлс олгохдоо хувь хүний орлогын албан татвар суутган тооцсоны дараа цалин хөлс болж байж хасагдах зардалд орно.

Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль /2006 оны/-ийн 16 дугаар зүйлийн 16.1-д аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварыг тухайн жилийн орлогод ногдуулахаар заасан тул нэхэмжлэгч Төлөөний газрын 2017 онд тайлагнасан нийт борлуулалтын орлогоос хасагдах зардлыг тооцон татвар ногдох орлогыг тодорхойлно.

Тиймээс татвар ногдох орлогоо үндэслэлгүйгээр бууруулж, татвар төлөхөөс зайлсхийсэн гэж үзэж аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар нөхөн ногдуулж, торгууль, алданги тогтоосон нөхөн ногдуулалтын акт үндэслэлтэй, татвар ногдуулах, тайлагнах, төлөх, хяналт шалгалт хийх, хураах үйл ажиллагааны зайлшгүй байх зарчимд нийцжээ.  

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3.14 дэх заалтыг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1. Татварын ерөнхий хууль /шинэчилсэн найруулга/-ийн 81 дүгээр зүйлийн 81.1.4, Монгол Улсын Засгийн газар, Бүгд Найрамдах Сингапур Улсын Засгийн газар хоорондын Орлогын татварыг давхардуулж ногдуулахгүй байх, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай хэлэлцээрийн 7 дугаар зүйлийн 1, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль /2006 оны/-ийн 5 дугаар зүйлийн 5.4.1, 7 дугаар зүйлийн 7.2, 7.3.1, 8 дугаар зүйлийн 8.1.1, 15 дугаар зүйлийн 15.1.2 дахь заалтыг тус тус баримтлан С**************** газрын гаргасан “татварын улсын байцаагчийн 2021 оны 12 дугаар сарын 30-ны өдрийн НА-*************** дугаартай татварын нөхөн ногдуулалтын актыг хууль бус болохыг тогтоож, хүчингүй болгуулах” нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосугай. 

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.1-д заасны  дагуу нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70200 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй.  

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 114 дүгээр зүйлийн 114.1-д зааснаар нэхэмжлэгч, хариуцагч, тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нь шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй.

 

 

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                  Д.ХАЛИУНА