МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

 

Баянзүрх дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Д.Золзаяа даргалж, тус шүүхийн танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаанаар,

 

Нэхэмжлэгч: Ч.О нэхэмжлэлтэй,

 

Хариуцагч: Г.Г-д холбогдох,

 

Худалдах, худалдан авах гэрээний дагуу төлсөн 1.000.000 ам.доллар буюу 2.418.640.000 төгрөг буцаан гаргуулах, хохирол 88.000 ам.доллар буюу 216.744.000 төгрөг гаргуулах тухай нэхэмжлэл, худалдах, худалдан авах гэрээний үлдэгдэл төлбөр 607.601.000 төгрөг гаргуулах тухай сөрөг нэхэмжлэлтэй иргэний хэргийг хянан хэлэлцэв.

 

Шүүх хуралдаанд: нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Т.О, Б.Т, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Э.Т, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Ц, гэрч Х.Б шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Б.Сэндэнхорол нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

 

Нэхэмжлэгч Ч.О, түүний итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Т.О, Б.Т, өмгөөлөгч Э.Т нар шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл болон шүүхийн хэлэлцүүлэгт гаргасан тайлбартаа: ... Ч.О нь 2014 оны 03 дугаар сарын 27-ны өдөр Г.Г-той хувьцаа худалдах, худалдан авах гэрээг байгуулж, Лайсик ХХК-ийн 100 хувийн хувьцааг, түүнд ногдох эд хөрөнгийн хамт худалдан авахаар гэрээний үнэд 1.000.000 ам.доллар төлөхөөр харилцан тохиролцсон ба миний зүгээс хүлээсэн үүргээ бүрэн биелүүлсэн. Ингээд гэрээний дагуу иргэн Г.Гоос Баянзүрх дүүрэг, 16 дугаар хороо, 16 дугаар хороололд байрлах орон сууцны зориулалттай газар эзэмших эрхийн гэрчилгээ, газар эзэмших гэрээ, кадастрын зураг, барилгын цахилгаан хангамжинд зориулан барьсан барилга байгууламж, ДаЦа ХХК-тай байгуулсан 2008 оны 06 дугаар сарын 25-ны өдрийн 0838 тоот тусгай мэргэжлийн ажил гүйцэтгэх гэрээ, Лүн сүлжээ ББН-ийн ажлын зураг, төсөв, УБЦТС ХК-ийн Баруун түгээх төвийн ажлын гүйцэтгэлийн баримт бичиг, угсралтын ажпын актууд зэргийг хүлээн авсан. Түүнчлэн дээрх гэрээний 5.2.5-д газрын хойд хэсгийн компанийн өмчлөлийн зоорийн 1 дүгээр давхар, 60x30 метр хэмжээтэй дутуу баригдсан барилга, иргэний дутуу баригдсан барилгыг хүанлийн 60 хоногийн дотор нурааж, бүрэн цэвэрлэн хулээлгэн өгнө гэж заасны дагуу иргэн Г.Г нь 2014 оны 05 дугаар сарын 27-ны өдрийн дотор компанийн эзэмшлийн газар дээрх барилгыг бүрэн нурааж, хог хаягдлыг зөөвөрлөн газрыг чөлөөлж, хүлээлгэн өгөхөөр, худалдан авагч буюу Ч.О би чөлөөлсөн газар дээр баригдах орон сууцны барилгаас 319.79 м.кв талбай бүхий орон сууцыг худалдагч талд үнэ төлбөргүй шилжүүлэхээр тус тус тохиролцсон боловч Г.Г үүргээ биелүүлээгүй. Миний зүгээс иргэн Г.Г болон түүний өмгөөлөгч Б.Цэцэнбилэг нарт удаа дараа гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биепүүлэх талаар апбан бичгээр хандаж байсан хэдий ч ямар ч үр дүнд хүрээгүй ба хүлээсэн үүргээ биелүүлээгүйн улмаас тус газарт баригдахаар төлөвлөсөн орон сууцны барилгыг барьж, ашиглалтанд оруулах боломжгүй болж, өнөөдрийг хүртэл хохирсоор байна. Учир нь энэ үүрэгтэй холбогдуулан өмгөөлөгч Б.Цэцэнбилэгт бид холбогдох бүхий л баримт материалыг цаг тухайд нь гаргаж өгсөн бөгөөд 2016 оны 10 дугаар сарын 17-ны өдөр, 2017 оны 10 дугаар сарын 16-ны өдрийн 17/23 тоот албан бичгүүдээр газар чөлөөлөхийг шаардаж, утсаар, биечлэн уулзах замаар бүтэн 4 жилийн хугацаанд гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүлэхийг шаардсаар байхад ямар ч арга хэмжээ авч хэрэгжүүлээгүй. 2018 оны 04 дүгээр сарын 23-ны өдрийн 18/09 дугаартай ирсэн албан бичгийн хавсралтаар иргэн Ж.Галсандоржийн нэхэмжлэлтэй захиргааны хэрэг 2016 оны 01 дүгээр сарын 18-ны өдөр Улсын дээд шүүхийн тогтоол гарсан өдрөөр хүчин төгөлдөр болсон гэж ойлгогдохоор байна. Энэ ажиллагаа нь зөвхөн газрын маргааныг шийдвэрлэсэн атал одоог хүртэл иргэн Ж.Галсандоржийн дүнзэн байшинг нурааж газар чөлөөлөх тухай нэхэмжлэлийн шаардлагыг Иргэний хэргийн шүүхэд гаргаж шийдвэрлэх ёстой байтал өнөөдрийг хүртэл ямар нэгэн арга хэмжээ аваагүй. Түүнчлэн дэлгүүрийн барилгыг нүүлгэн чөлөөлөх асуудлыг шийдвэрлүүлэхгүй орхигдуулж, гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүлэхгүй цаг хугацаа маш их алдсан. 2014 оноос хойш газар болон орон сууцны барилга зах зээлийн нөхцөл байдал уналтанд орж дээрх хувьцааг худалдаж авснаараа эдийн засгийн хувьд маш их хэмжээний газрын болон цахилгааны төлбөр, харуул хамгаалалтын зардал, зах зээлийн инфляцийн түвшин зэрэг алдагдал хүлээн өнөөдрийг хүрсэн билээ. Харин Г.Гын хувьд гэрээгээр хүлээсэн үүргээ зохих ёсоор биелүүлэлгүй, доголдолтой эд хөрөнгө шилжүүлсэн атлаа 2014 онд хувьцааны үнийг бүрэн хүлээн авч, эдийн засгийн эргэлтэнд оруулж ямар ч эрсдэл, хохирол, алдагдалгүйгээр өнөөдрийг хүрлээ. Миний бие Г.Гыг хүлээсэн үүргээ биелүүлэхийг шаардаж, хугацаа олгон хүлээцтэй хандсаар ирсэн боловч ямар ч арга хэмжээ аваагүйгээс гадна тодорхой хариу өгөлгүй иргэн миний эрх ашгийг хохироосоор байгаа тул 2018 оны 05 дугаар сарын 04-ний өдөр хувьцаа худалдах, худалдан авах гэрээнээс татгалзаж байгаагаа мэдэгдсэн. Иймд талуудын хооронд 2014 оны 03 дугаар сарын 27-ны өдөр байгуулсан хувьцаа худалдах, худалдан авах гэрээнээс Иргэний хуулийн 204 дүгээр зүйлийн 204.1-т заасны дагуу татгалзсан тул мөн хуулийн 205 дугаар зүйлийн 205.1-д заасныг баримтлан хувьцааны үнэд төлсөн 1.000.000 ам.доллар буюу 2.418.640.000 төгрөгийг Г.Гоос буцаан гаргуулж өгнө үү. Мөн энэ хугацаанд миний хувьд 1.000.000 ам.долларыг эдийн засгийн эргэлтэнд оруулж, үйл ажиллагаа явуулж байсан бол их хэмжээний орлого олох бүрэн боломжтой байсан ба хэрэв арилжааны банкинд хадгалуулж байсан бол Монголбанкны албан ёсны цахим хуудаст байршуулсан арилжааны банкнуудын валютын хугацаагүй хадгаламжийн жилийн дундаж хүү болох 2.2 хувиар тооцоход 2014 оны 06 дугаар сараас 2018 оны 06 дугаар сарыг дуусталх 4 жилийн хугацаанд 88.000 ам.долларын орлогыг зайлшгүй олох боломжтой байсан нь харагддаг. Г.Гыг хүлээсэн үүргээ биелүүлэхийг шаардаж, хүлээцтэй хандсаар ирсэн боловч түүний хувьд ямар ч арга хэмжээ аваагүй тул 2018 оны 05 дугаар сарын 04-ний өдөр мэдэгдэл хүргүүлж, хувьцаа худалдах, худалдан авах гэрээнээс татгалзсан. Иймд Иргэний хуулийн 227 дугаар зүйлийн 227.1-т зааснаар гэрээнээс татгалзсанаас учирсан хохиролд нийт 88.000 ам доллар буюу Монгол банкны 2018 оны 08 дугаар сарын 01-ний өдрийн ам долларын зарласан албан ёсны ханш болох 2.463 төгрөгөөр тооцож, 216.744.000 төгрөгийг гаргуулж өгнө үү гэв.

 

Хариуцагч Г.Г, түүний итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Ц шүүхэд болон шүүхийн хэлэлцүүлэгт гаргасан тайлбартаа: ... Талуудын хооронд 2014 онд гэрээ байгуулагдсан бөгөөд тус гэрээний 5 дугаар зүйлийн 5.2.5-г харвал иргэний баригдсан барилгын хувьд маргаан гарсан тохиолдолд энэхүү хугацааг сунгана хэмээн зааж өгсөн. Мөн газар хүлээлцэх актын 3 дах заалтаар худалдагч тал болох Г.Г нь тус барилгатай холбоотой маргааныг хариуцан шийдвэрлэх талаар тусгасан. Худалдагч талын зүгээс үүргээ биелүүлсэн болох нь нотлох баримтуудаар хангалттай нотлогдсон буюу Улсын дээд шүүхийн хяналтын шатны захиргааны хэргийн шүүх хуралдааны 2016 оны 01 дүгээр сарын 18-ны өдрийн 23 дугаар тогтоолоор тус маргааныг эцсийн байдлаар шийдвэрлэсэн байгаа нь гэрээнд заасан үүргээ биелүүлсэн хэмээн үзэх үндэслэл болж байна. Гэрээнээс татгалзахын тулд талууд хоорондоо хүлээж буй үүрэг хүчин төгөлдөр, дуусгавар болоогүй, хэрэгжүүлэх боломжтой байх ёстой байдаг. Худалдагч талын зүгээс өмнө дурдсан байдлаар үүргээ биелүүлсэн байгаа нь тухайн үүрэг дуусгавар болсон болохыг илтгэж байна. Тиймээс үүрэг биелэгдсэн учир нэхэмжлэгч талаас гаргаж буй шаардлага үндэслэлгүй юм. Мөн Иргэний хуулийн 254 дүгээр зүйлийн 254.6-д баталгаат хугацаа тогтоогоогүй бол тухайн эд хөрөнгийг өмчлөх эрхийг шилжүүлэн авснаас хойш зургаан сарын дотор доголдлыг илрүүлсэн худалдан авагч энэ хуулийн 254.1-д заасан шаардлагын аль нэгийг гаргах эрхтэй гэж заасан. Дээрх байдлаар хуульд заасан хугацааны дотор гомдлын шаардлага гаргаагүйгээс гадна шаардах эрхээ тус хуулийн 75 дугаар зүйлийн 75.2.1-д гэрээний үүрэгтэй холбоотой шаардлага гаргах хөөн хэлэлцэх хугацаа гурван жил гэж заасны дагуух хугацаанд хэрэгжүүлээгүй. Гэрээний 1 дүгээр зүйлийн 1.4-т худалдагч тал нь энэхүү хөрөнгийг худалдан авагч талд бүрэн шилжсэнээс хойших аливаа гэмтэл, доголдлыг хариуцахгүй гэж заасны дагуу Г.Г нь Х.Бямбадоржид дээрх байдлаар эд хөрөнгийг шилжүүлэн өгсөн байх тул тухайн эд хөрөнгөтэй холбоотой асуудлаар Г.Г нь хариуцлага хүлээхгүй. Мөн Иргэний хуулийн 225 дугаар зүйлийн 225.1-д талуудын аль нэг нь гэрээгээр хүлээсэн үүргээ зөрчсөн бөгөөд үүрэг гүйцэтгэх нэмэлт хугацаа тогтоосон боловч үр дүн гараагүй бол нөгөө тал гэрээнээс татгалзах эрхтэй байх талаар заасан байдаг. Эсрэг тал нь хоёр талт гэрээний харилцаанд үүрэг зөрчсөн тохиолдолд үүрэг гүйцэтгүүлэгч нэмэлт хугацаа тогтоож өгсөн байхад үүргээ биелүүлээгүй бол гэрээнээс татгалзах эрх үүснэ. Дээр дурдсанчлан нотлох баримтуудаас үзвэл Г.Г нь иргэний барилгатай холбоотой асуудлаар шүүхийн эцсийн шат хүртэл тус маргаанд оролцон шийдвэрлүүлсэн нь үүргийн гүйцэтгэл хангагдсанд тооцох үндэслэл болно. Мөн төлбөрийг өнөөгийн ханшаар тооцож нэхэмжилж байгаа нь үндэслэлгүй байгаа юм. Иргэний хуулийн 218 дугаар зүйлийн 218.1-д төлбөр гүйцэтгэх хугацаа болохоос өмнө мөнгөний ханш өссөн, буурсан бол үүрэг үүсэх үеийн ханшаар тооцож төлбөрийг төлнө гэж заасан. Уг заалт нь мөнгөний ханш өссөн, буурсан тохиолдолд гэрээ байгуулсан өдрийн ханшаар тооцохоор заасан байна. Тиймээс нэхэмжлэгч талаас шаардаж буй мөнгөн дүнг гэрээ байгуулсан өдөр буюу 2014 оны 3 дугаар сарын 27-ны өдрийн ханшаар тооцож бодох тул дээрх шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү. Нэхэмжлэгч тал Иргэний хуулийн 225 дугаар зүйлийн 225.1-т заасны дагуу үүрэг гүйцэттэгчид нэмэлт хугацаа тогтоож өгөх ёстой байсан. Гэтэл эсрэг талаас гэрээнээс татгалзах эрхийн урьдчилсан нөхцлийг хангаж өгөөгүй буюу тодорхой хугацаа зааж өгөөгүй байгаа нь гэрээнээс татгалзах эрх эдлэх боломжгүй болохыг илтгэж байна. Ийнхүү нэхэмжлэгч тал гэрээнээс татгалзах эрхээ алдсан тул гэрээний нэг тал үүргээ зөрчсөн бол нөгөө тал нь гэрээнээс татгалзсантай холбогдон учирсан хохирлыг арилгуулахаар шаардах эрхтэй гэх заалтыг хэрэглэх боломжгүй байна гэв.

 

Хариуцагч Г.Г, түүний итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Ц шүүхэд гаргасан сөрөг нэхэмжлэл болон шүүхийн хэлэлцүүлэгт гаргасан тайлбартаа: ... Г.Г нь Лайсик ХХК-ийн цорын ганц хувь нийлүүлэгч байсан ба 2014 оны 03 дугаар сарын 27-ны өдөр Ч.Отай хувьцаа худалдах худалдан авах гэрээ болон компанийн эрх шилжүүлэх гэрээ байгуулан Лайсик ХХК-ийг хариуцагчид шилжүүлсэн. Хувьцаа худалдах, худалдан авах гэрээгээр Г.Г нь өөрийн эзэмшлийн нэг бүр нь 1.180 нэрлэсэн үнэ бүхий нийт 118.000.000 төгрөгийн дүн бүхий компанийн нийт хувьцааг худалдан авагчийн өмчлөлд шилжүүлэх, мөн Лайсик ХХК-ийн газар эзэмших гэрчилгээ, тухайн газар дээр барилгын цахилгаан хангамжинд зориулан барьсан барилга болон ажилчдын сууцны зориулалт бүхий сэндвич барилга, цамхагт краныг тус тус шилжүүлэх үүрэг хүлээсэн ба үүргээ бүрэн биелүүлсэн. Харин Ч.О нь хувьцаа худалдах, худалдан авах гэрээний 3 дугаар зүйлд заасны дагуу 1.000.000 ам.долларыг бэлэн ба бэлэн бусаар төлөх, мөн өөрийн барьсан орон сууцны барилгаас 319.79 кв.м талбай бүхий орон сууцыг нэхэмжлэгчид үнэ төлбөргүй шилжүүлэх үүрэг хүлээсэн. Гэвч орон сууц шилжүүлэх үүргээ одоог хүртэл биелүүлээгүй байна. Гэрээний 6 дугаар зүйлийн 6.2.2 дахь хэсэгт хариуцагч талаас шилжүүлэх орон сууцны 1 кв.м-ийн үнийг 1.900.000 төгрөгөөр тооцохоор талууд тохиролцсон байна. Үүний дагуу хариуцагч тал 319.79 кв.м орон сууц буюу 607.601.000 төгрөгний үнэ бүхий орон сууц шилжүүлэх үүрэгтэй юм. Энэхүү үүрэг нь Иргэний хуулийн 243 дугаар зүйлийн 243.1 дэх хэсэгт зааснаар худалдан авагчийн үндсэн үүрэг бөгөөд Г.Г орон сууцыг шилжүүлэхийг шаардах эрх хуулийн дагуу олгогдсон ч худалдан авагч талаас тал үүргээ биелүүлэх боломжгүй, сонирхолгүй болох нь тодорхой байна. Өөрөөр хэлбэл гэрээ байгуулан үүрэг хүлээсэн цагаас хойш 3.5 жилийн хугацаа өнгөрсөн. Гэвч энэ хугацаанд орон сууцны барилга барьж эхлээгүй, ямар нэгэн байдлаар ажил эхлээгүй нь үүргээ биелүүлэх хүсэлгүй болон боломжгүй гэдгийг харуулж байна. Г.Г нь эрх ашгаа умартан 3.5 жил үүргээ биелүүлэхийг хүлээсэн ба одоо орон сууц барина гэдэгт итгэх боломжгүй юм. Иргэний хуулийн 220 дугаар зүйлийн 220.1 дэх хэсэгт гэрээ байгуулах үндэслэл болсон нөхцөл гэрээ байгуулсны дараа илтэд өөрчлөгдсөн, ийнхүү өөрчлөгдөхийг талууд урьдчилан мэдэж байсан бөгөөд гэрээг байгуулахгүй байх буюу өөр агуулгаар байгуулах боломжтой байсан бол гэрээг өөрчлөгдсөн нөхцөл байдалд нийцүүлэхийг талууд харилцан шаардах эрхтэй гэж заасан байна. Г.Г нь орон сууц барина гэсэн Ч.Отай гэрээ байгуулан компанийн хувьцаа, эд хөрөнгийн нийт дүнг мөнгөөр төлөхөөр тохиролцох боломжтой байсан ч орон сууц авахаар тохиролцсон өөрөөр хэлбэл орон сууцаар төлбөрийн заримыг барагдуулах тохиролцоо буюу гэрээний үндэслэл болсон нөхцөл нь орон сууц барих явдал юм. Гэтэл гэрээ байгуулснаас хойш 3.5 жилийн хугацаа өнгөрөхөд орон сууцны барилгын ажил эхлээгүй, орон сууц барих боломжгүй байгаа нь гэрээ байгуулах үндэслэл болсон нөхцөл илтэд өөрчлөгдсөн явдал юм. Орон сууц шилжүүлэх үүргээ 1 кв.м нь 1.900.000 төгрөгийн үнэ бүхий 319.79 кв.м талбай орон сууцны үнэ болох 607.601.000 төгрөгийг төлж биелүүлэхийг шаардсан боловч биелүүлээгүй. Гэрээ талуудын итгэлцлийн үндсэн дээр байгуулагддаг ба худалдан авагч талыг орон сууц барина гэж итгэсний үндсэн дээр гэрээ байгуулсан. Нэгэнт хариуцагч орон сууц барих боломжгүй учир орон сууц шилжүүлэх үүргийг мөнгөн дүнгээр төлж үүргээ биелүүлэх нь худалдагч талын итгэл үнэмшлийг хамгаалах болно. Өөрөөр хэлбэл хариуцагч талын буруутай, үүргээ биелүүлээгүйгээс гэрээний үндэс өөрчлөгдсөн байхад эрх ашиг нь хөндөгдөж буй талыг өөр нөхцөлд байгуулагдсан гэрээг баримтлахыг шаардаж гэрээний дагуу орон сууц л шилжүүлнэ үнийг төлөх үүрэг хүлээхгүй гэж тайлбарлах нь Иргэний хуулийн 206 дугаар зүйлийн 206.1 дэх хэсэгт тусгагдсан итгэл, үнэмшлийн зарчимд харшилна. Иймээс хувьцаа худалдах, худалдан авах гэрээний үлдэгдэл төлбөр болох 607.601.000 төгрөгийг Ч.Огаас нэхэмжилж байна гэв.

 

Нэхэмжлэгч Ч.О, түүний итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Т.О, Б.Т, өмгөөлөгч Э.Т нар шүүхэд болон шүүхийн хэлэлцүүлэгт сөрөг нэхэмжлэлд гаргасан тайлбартаа: ... Талууд хувьцаа худалдах худалдан авах гэрээгээр Лайсик ХХК-ийн нийт хувьцааны үнийг 100.000 ам.доллараар тогтоосон бөгөөд уг төлбөрийг нэхэмжлэгч нь 2014 оны 05 дугаар сарын 07-ны өдөр бүрэн төлж барагдуулсан нь хэрэгт авагдсан депозит дансны хуулгаар нотлогдоно. Түүнчлэн хариуцагчийн хүсэлтээр Лайсик ХХК-ийн төлөх 900.000 ам.долларын зээлийг 2014 оны 04 дүгээр сарын 03-ны өдөр төлж дуусгасан нь мөн депозит дансны хуулгаар тогтоогдоно. Харин гэрээний 3.1.4-д зааснаар худалдан авагч нь гэрээний 1.3.1-т заасан газар дээр барих орон сууцны барилгаас 319.79 м.кв талбайтай орон сууцыг хариуцагчийн өмчлөлд үнэ төлбөргүй шилжүүлэхээр тохиролцсоноос бус хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн тайлбарласанчлан гэрээ байгуулагдах үед шууд хүлээлгэн өгөх боломжтой орон сууцыг хувьцааны төлбөрт тооцон шилжүүлэх үүргийг хүлээж, уг үүргээ биелүүлэлгүй 3.5 жилийн хугацаа өнгөрсөн асуудал огт байхгүй. Гэрээнд заасан орон сууцны барилгыг барьж гүйцэтгэхийн тулд тухайн газар дээр барилгын ажлыг эхлүүлэх боломж, нөхцөлийг бүрэн хангуулж, газрыг чөлөөлсөн байх шаардлагатай бөгөөд уг үүргийг хариуцагч Г.Г нь хувьцаа худалдах худалдан авах гэрээний 5.2.5 дахь заалтаар хүлээсэн. Гэтэл Г.Г нь гэрээгээр хүлээсэн дээрх үүргээ огт биелүүлэлгүй өнөөдрийг хүрсний улмаас нэхэмжпэгч нь Лайсик ХХК-ийн хувьцааг шилжүүлэн авсан хэдий ч компанийн эзэмшлийн газар дээр барилгын ажпыг эхлүүлж чадахгүй байсаар Газрын тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.6-д заасан үндэслэлээр газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг хүчингүй болгохыг Нийслэлийн газрын албанаас 2018 оны 06 дугаар сарын 14-ний өдрийн 02-06/2866 дугаар, 2018 оны 09 дүгээр сарын 07-ны өдрийн 02-06/3931 дугаар албан тоотуудаар мэдэгдсэн байна. Ийнхүү хариуцагч Г.Гын шууд буруутай үйл ажиллагааны улмаас нэхэмжпэгч нь барилгын ажлыг эхлүүлж чадахгүй байгааг Г.Г нь мэдсээр атлаа нэхэмжлэгчийг барилга барих сонирхолгүй хэмээн үндэслэлгүйгээр буруутгаж, өөрийнх нь буруугаас баригдаагүй барилгаас орон сууц шилжүүлж өгөхийг шаардан улмаар их хэмжээний төлбөр төлүүлэхээр нэхэмжлэл гаргаж буй нь үнэхээр ёс зүйгүй үйлдэл юм. Хариуцагч нь хувьцаа худалдах, худалдан авах гэрээний дагуу хувьцааны төлбөрөө бүрэн хэмжээгээр хүлээн авч, мөнгөн хөрөнгөө зах зээлийн эргэлтэнд оруулж, үр шимийг нь хүртсэн байхад нэхэмжлэгчийн хувьд их хэмжээний төлбөр төлж худалдан авсан компанийнхаа эзэмшлийн газарт барилга барьж чадахгүй, хөрөнгө оруулагч нарын өмнө хариуцлага хүлээх бодит үр дагавар үүсээд зогсохгүй газар эзэмших эрхээ алдахад хүрч, цаг хугацаа, санхүү, сэтгэл санааны хувьд хохирсоор байна. Г.Г нь хувьцаа худалдах, худалдан авах гэрээг байгуулснаас хойш орон сууц шилжүүлж өгөх талаар огт шаардаж байгаагүй нь ч түүнийг гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүлээгүйн улмаас барилга баригдах боломжгүй нөхцөл байдлыг бүрэн мэдэж байсныг нотолно. Эцэст нь Г.Г нь хувьцаа худалдах, худалдан авах гэрээний дагуу төлбөрөө хүлээн авсан боловч өөрөө гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүлээгүйгээс барилга баригдах боломжгүй нөхцөл байдал үүсээд буй тул хариуцагчийн сөрөг нэхэмжпэлийн үндэслэл болж буй Иргэний хуулийн 220 дугаар зүйлийн 220.1-д зааснаар гэрээг өөрчлөгдсөн нөхцөл байдалд нийцүүлэх боломжгүй бөгөөд нэгэнт нэхэмжлэгчийн зүгээс хувьцаа худалдах, худалдан авах гэрээнээс татгалзсан учир мөн хуулийн 205 дугаар зүйлийн 205.1-д зааснаар талууд гэрээний гүйцэтгэлийг биет байдлаар нь, түүнчлэн гэрээ биелснээс олсон ашгийг харилцан буцааж өгөх үүрэгтэй. Иймд хариуцагчийн сөрөг нэхэмжпэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү гэв.

 

Шүүх хуралдаанаар зохигчдын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нарын тайлбар, хэрэгт авагдсан нотлох баримтуудыг хэлэлцээд

ҮНДЭСЛЭХ нь:

 

Нэхэмжлэгч Ч.О нь хариуцагч Г.Гт холбогдуулан худалдах, худалдан авах гэрээний дагуу төлсөн 1.000.000 ам.доллар буюу 2.418.640.000 төгрөг буцаан гаргуулах, хохирол 88.000 ам.доллар буюу 216.744.000 төгрөг гаргуулах, хариуцагч Г.Г нь нэхэмжлэгч Ч.Од холбогдуулан худалдах, худалдан авах гэрээний үүрэгт 607.601.000 төгрөг гаргуулах тухай сөрөг нэхэмжлэл тус тус гаргажээ.

 

Нэхэмжлэгч, хариуцагчийн хэн аль нь эсрэг талын гаргасан нэхэмжлэлийг хүлээн зөвшөөрөхгүй маргаж байна.

 

Шүүх үндсэн болон сөрөг нэхэмжлэлийг хангах үндэслэл тогтоогдсонгүй гэж дүгнэв.

 

Талууд 2014 оны 03 дугаар сарын 27-ны өдөр хувьцаа худалдах, худалдан авах гэрээ байгуулж, худалдагч Г.Г нь Лайсик ХХК-ийн бүх 100.000 ширхэг хувьцааг худалдах, худалдан авагч Ч.О нь хувьцааны төлбөр 100.000 ам.доллар, мөн Лайсик ХХК-ийн урт хугацаат зээлийн төлбөр 900.000 ам.доллар тус тус төлөх, компанийн эзэмшлийн газар дээр баригдах орон сууцны барилгаас 319.79 м.кв талбай бүхий орон сууцыг шилжүүлэхээр тус тус харилцан тохиролцжээ /хх-12-16/.

 

Мөн талууд компанийн эрх шилжүүлэх гэрээг байгуулжээ /хх-17/.

 

Зохигчдын хооронд Иргэний хуулийн 243 дугаар зүйлийн 243.1 дэх хэсэгт заасан худалдах, худалдан авах гэрээ байгуулагдсан байх ба талууд энэ талаар маргаагүй.

 

Дээрх гэрээний дагуу нэхэмжлэгч нь хөрөнгө оруулагч Д.Баясгалан, Ч.Мөнхбат нарын данснаас 2014 оны 04 дүгээр сарын 03-ны өдөр 2 удаагийн гүйлгээгээр нийт 900.000 ам.долларыг БНХАУ-ын иргэн Л-д, 2014 оны 05 дугаар сарын 07-ны өдөр 100.000 ам.долларыг хариуцагчид тус тус шилжүүлсэн болох нь Капитрон банкны депозит дансны хуулгууд, Бид энд Бид ХХК-тай байгуулсан хөрөнгө оруулалт хийж, барилга барих тухай гэрээ, түүнтэй холбоотой баримтуудаар /хх-107-115, 118/, түүнчлэн Лайсик ХХК-ийн хувьцаа эзэмшигчээр 2014 оны 03 дугаар сарын 28-ны өдөр бүртгэгдсэн болох нь компанийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээ, дүрмээр /хх-9, 10-11/ тус тус тогтоогджээ.

 

Түүнчлэн нэхэмжлэгчээс БНХАУ-ын иргэн Л-тай Лайсик ХХК-ийн урт хугацаат зээлийн төлбөр 900.000 ам.долларыг төлөх талаар бичгээр байгуулсан хэлцэл, БНХАУ-ын иргэн Л-ийн гаргасан Лайсик ХХК-тай холбоотой маргаангүй талаарх баталгаа тус тус хэрэгт авагджээ /хх-19, 21, 116-117/.

 

Дээрх үйл баримт болон нотлох баримтуудыг зохигчид шүүхэд маргаагүй.

 

Хувьцаа худалдах, худалдан авах гэрээний 5.2.5 дахь заалтад Гэрээний зүйл худалдан авагчид бүрэн шилжиж улсын бүртгэлд бүртгэгдэн, худалдан авагч гэрээний 3.1.2 болон 3.1.3-д заасан үүргээ бүрэн биелүүлснээс хойш энэхүү гэрээний 1.3.1-д заасан газар дээрх /газрын хойд хэсгийн/ компанийн өмчлөлийн зоорийн хамт 1 давхар, 60х30 м хэмжээтэй дутуу баригдсан барилга, иргэний дутуу баригдсан барилгыг хуанлийн 60 хоногийн дотор нурааж, бүрэн цэвэрлэн хүлээлгэн өгнө. Иргэний баригдсан барилгын хувьд маргаан гарсан тохиолдолд энэхүү хугацааг сунгана ... гэж заасан байх ба уг нөхцөлийн хэрэгжилтийн талаар талуудын хооронд маргаан үүсчээ.

 

Нэхэмжлэгч нь 2018 оны 05 дугаар сарын 04-ний өдөр хариуцагчид мэдэгдэл хүргүүлж /хх-31-32/, гэрээний 5.2.5 дахь заалтыг биелүүлээгүй үндэслэлээр гэрээнээс татгалзсан гэж шаардлагын үндэслэлээ тайлбарласан ба хариуцагч нь уг мэдэгдлийг хүлээн авснаа шүүхэд маргаагүй боловч нэхэмжлэгчийг гэрээнээс татгалзахаас өмнө 2017 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдөр гэрээний 3.1.4 дэх заалтын дагуу 319.79 м.кв талбай бүхий орон сууцны үнэ 607.601.000 төгрөг төлөх шаардлага гаргасан, түүнчлэн хариуцагч 2014 оны 04 дүгээр сарын 14-ний өдөр газар хүлээлцэх акт үйлдэж, газрыг хүлээлгэн өгсөн, захиргааны хэргийн шүүхэд хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд Лайсик ХХК-ийг төлөөлж оролцон үүргээ биелүүлсэн гэж маргаж байна /хх-28, 50/.

 

Лайсик ХХК нь Баянзүрх дүүрэг, 16 дугаар хороонд орон сууцны зориулалтаар 6080 м.кв газрыг Баянзүрх дүүргийн Засаг даргын 2014 оны 01 дүгээр сарын 30-ны өдрийн А/52 дугаар захирамжаар эзэмшдэг болох нь газар эзэмших эрхийн гэрээ, гэрчилгээгээр нотлогджээ /хх-22-25/.

 

Талуудын байгуулсан худалдах, худалдан авах гэрээний зүйл нь Лайсик ХХК-ийн бүх хувьцаа бөгөөд Компанийн тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.2 дахь хэсэгт зааснаар хувьцаа нь тухайн компанийн хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн өмчлөлд оролцох эрхийг нотлоно. Зохигчдын тайлбараас үзэхэд компанийн үндсэн хөрөнгө болох орон сууцны зориулалт бүхий эзэмшлийн газар нь талуудын хувьцаа худалдах, худалдан авах гэрээ байгуулах үндэслэл болж, газрын тодорхой хэсгийг бусдын эзэмшлээс чөлөөлөх үүргийг худалдагч буюу хариуцагчид гэрээгээр хүлээлгэжээ.

 

Хариуцагч гэрээнд дурдсан компанийн дутуу барьсан барилгыг нурааж зайлуулсан байх боловч иргэний дутуу баригдсан барилга-ыг зайлуулж, газрыг чөлөөлөөгүй болох нь зохигчдын тайлбар, шүүхийн журмаар газар дээр хийгдсэн үзлэгээр тогтоогдож байна /хх-148-152/.

 

Зохигчид худалдах, худалдан авах гэрээ байгуулах үедээ иргэний дутуу баригдсан барилга хэнийх болох, ямар журмаар хэзээ баригдсан, газар эзэмших эрхтэй этгээд байгаа эсэх, өөрөөр хэлбэл гэрээний 5.2.5 дахь заалтын иргэний дутуу баригдсан барилгыг хуанлийн 60 хоногийн дотор нурааж зайлуулах нөхцөл хэрэгжих боломжтойг нягталж тодруулсан эсэх нь гэрээнд тодорхойгүй.

 

Хэрэгт авагдсан Нийслэл дэх захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2015 оны 08 дугаар сарын 27-ны өдрийн 490 дүгээр шийдвэр, Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2015 оны 11 дүгээр сарын 25-ны өдрийн 531 дүгээр магадлал, Улсын дээд шүүхийн хяналтын шатны захиргааны хэргийн шүүх хуралдааны 2016 оны 01 дүгээр сарын 18-ны өдрийн 23 дугаар тогтоолоос үзэхэд иргэн Ж.Галсандорж тухайн дутуу баригдсан барилга байрлах 72 м.кв газрыг эзэмших эрхтэй гэж үзэн нэхэмжлэл гаргасан байх ба шүүх Лайсик ХХК-д дурдсан газрыг эзэмшүүлснээр иргэн Ж.Галсандоржийн эрхийг зөрчөөгүй гэж дүгнэж, нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгожээ /хх-51-65/.

 

Шүүхийн шийдвэрээр иргэн Ж.Галсандоржид дээрх 72 м.кв газрыг Баянзүрх дүүргийн Засаг даргын 2008 оны 06 дугаар сарын 11-ний өдрийн 188 дугаар захирамжаар эзэмшүүлсэн үйл баримт тогтоогдсон байх ба иргэн Ж.Галсандоржийн газрын эзэмшил хариуцагч Г.Гтой аливаа хэлбэрээр холбоогүй тохиолдолд тухайн хууль бус эзэмшлээс Лайсик ХХК-ийн газрыг чөлөөлүүлэх шаардлагыг Иргэний хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1 дэх хэсэгт зааснаар зөвхөн газар эзэмшигч Лайсик ХХК буюу худалдах, худалдан авах гэрээгээр компанийн 100 хувийн хувьцаа эзэмшигч болсон нэхэмжлэгч Ч.О өөрөө хэрэгжүүлэх эрхтэй байна.

 

Дээр дурдсанаас үзэхэд гэрээний 5.2.5 дахь заалтын дагуу иргэн Ж.Галсандоржийн дутуу барьсан барилгыг нурааж зайлуулах хариуцагчийн үүргийн биелэх нөхцөл байдал өөрчлөгдсөн гэж дүгнэх үндэстэй, өөрөөр хэлбэл хариуцагчийн гэрээгээр хүлээсэн үүргийг хуулиар нэхэмжлэгчийн эрх байдлаар тодорхойлжээ.

 

Иргэний хуулийн 220 дугаар зүйлийн 220.1 дэх хэсэгт гэрээ байгуулах үндэслэл болсон нөхцөл байдал гэрээ байгуулсны дараа илтэд өөрчлөгдсөн, ийнхүү өөрчлөгдөхийг талууд урьдчилан мэдэж байсан бөгөөд гэрээг байгуулахгүй байх буюу өөр агуулгаар байгуулах боломжтой байсан бол гэрээг өөрчлөгдсөн нөхцөл байдалд нийцүүлэхийг талууд харилцан шаардах эрхтэй, мөн хуулийн 220.3, 220.4 дэх хэсэгт талууд өөрчлөгдсөн нөхцөл байдалд гэрээг зохицуулах арга хэмжээг тэргүүн ээлжинд авах үүрэгтэй, гэрээг өөрчлөгдсөн нөхцөл байдалд зохицуулах боломжгүй, эсхүл нөгөө тал нь зөвшөөрөөгүй бол эрх ашиг нь хөндөгдсөн тал гэрээнээс татгалзах эрхтэй гэж заажээ.

 

Дээрх зохицуулалтын дагуу хариуцагчийг нөхцөл байдал өөрчлөгдсөний улмаас гэрээний 5.2.5 дахь заалтад заасан үүргээ гүйцэтгэх боломжгүй болсон гэж үзэх ба талууд шүүхийн шийдвэр хүчин төгөлдөр болсон 2016 оны 01 дүгээр сараас хойш компанийн эзэмшлийн газар дээрх иргэн Ж.Галсандоржийн дутуу барьсан барилгыг цаашид хэрхэх талаар, гэрээг өөрчлөгдсөн нөхцөл байдалд зохицуулах талаар хэлэлцэж байгаагүй, харин хэн алинаасаа гэрээний үүргийг анх байгуулсан нөхцөлөөр харилцан шаардаж байжээ /хх-28, 29/.

Иймээс хариуцагчийг гэрээгээр хүлээсэн үүргээ зөрчсөн шалтгаанаар нэхэмжлэгч гэрээнээс татгалзсан нь хуульд заасан дээрх үндэслэл, журамд нийцээгүй байх тул гэрээнээс татгалзсаны үр дагавар буюу гэрээгээр төлсөн төлбөр буцаан гаргуулах, мөн хохирол нөхөн төлөхийг хариуцагчаас шаардсан нь үндэслэлгүй байна.

 

Нэхэмжлэгч нь захиргааны хэргийн шүүхэд хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явц, үр дүнгийн талаар хариуцагчийг мэдэгдээгүй гэж тайлбарлаж байх хэдий ч өөрөө Лайсик ХХК-ийн 100 хувийн хувьцаа эзэмшигчийн хувьд энэ талаарх мэдээллийг авах бүрэн эрхтэй этгээд тул уг тайлбарыг үндэстэй гэж үзэх боломжгүй.

 

Түүнчлэн хариуцагч газар хүлээлгэн өгөх үүргээ биелүүлсэн гэх татгалзлаа үндэслэж буй газар хүлээлцэх актын 3-д иргэний дутуу баригдсан барилгатай холбоотой асуудлыг худалдагч Г.Г хариуцан шийдвэрлэхээр заасан, мөн уг актад газрыг хүлээн авсан гэж нэхэмжлэгч талаас гарын үсэг зурсан Х.Бямбадорж шүүхэд гэрчийн мэдүүлэг өгөхдөө гэрээний дагуу уг актыг үйлдсэн, тухайн үед иргэний дутуу барьсан барилгыг нураагаагүй байсан, Г.Г нурааж цэвэрлэхээ баталсан гэж мэдүүлсэн ба дээрх актаар хариуцагчийг гэрээний үүргээ бүрэн биелүүлсэн гэж дүгнэх үндэслэлгүй.

 

Иймээс хариуцагч нь нэхэмжлэгчээс гэрээний төлбөрийн үлдэгдэл төлөхийг шаардсан нь мөн үндэслэлгүй байна.

 

Шүүх дээр дурдсаныг нэгтгэн дүгнээд үндсэн болон сөрөг нэхэмжлэлийг хангах үндэслэл тогтоогдсонгүй гэж дүгнэж, хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн болно.

 

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 115 дугаар зүйлийн 115.1, 115.2, 115.2.3, 116, 118 дугаар зүйлүүдэд заасныг удирдлага болгон

 

ТОГТООХ нь:

 

1. Иргэний хуулийн 243 дугаар зүйлийн 243.1, 205 дугаар зүйлийн 205.1, 227 дугаар зүйлийн 227.1 дэх хэсэгт заасан үндэслэлгүй тул хариуцагч Г.Гоос 1.088.000 ам.доллар буюу 2.635.384.000 төгрөг гаргуулах тухай нэхэмжлэгч Ч.Огийн нэхэмжлэлийг, нэхэмжлэгч Ч.Огаас 607.601.000 төгрөг гаргуулах тухай хариуцагч Г.Гын сөрөг нэхэмжлэлийг тус тус бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосугай.

 

2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1, 60 дугаар зүйлийн 60.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1, 7.1.2, 44 дүгээр зүйлийн 44.1.1 дэх хэсэгт зааснаар улсын тэмдэгтийн хураамжид нэхэмжлэгчийн төлсөн 13.492.820 төгрөг, хариуцагчийн төлсөн 3.195.955 төгрөгийг тус тус улсын орлогод хэвээр үлдээж, улсын орлогоос илүү төлсөн 4.045 төгрөгийг гаргуулан хариуцагч Г.Гт буцаан олгосугай.

 

3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 120 дугаар зүйлийн 120.2 дахь хэсэгт зааснаар зохигч, тэдгээрийн төлөөлөгч буюу өмгөөлөгч анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор Нийслэлийн иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд давж заалдах гомдол гаргах эрхтэйг тайлбарласугай.

 

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ Д.ЗОЛЗАЯА