МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

            Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч У.Бадамсүрэн би даргалж, тус шүүхийн 3 дугаар танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаанаар,

           Нэхэмжлэгч: “У****” ХХК, /РД:******/,

Хариуцагч: Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрын хөдөлмөрийн хяналтын улсын ахлах байцаагч М.У*****,

Гуравдагч этгээд: У****** /РД:*******/ нарын хоорондын 2022 оны 05 дугаар сарын 30-ны өдрийн 01-06-092/86 дугаар албан шаардлагыг хүчингүй болгуулах тухай маргаантай хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Ш*****, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Ц.Г*****, хариуцагч М.У*****, гуравдагч этгээдийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Г.Б***** шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Б.Маралмаа нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

1. Нэхэмжлэгч “У******” ХХК нь Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрын хөдөлмөрийн хяналтын улсын ахлах байцаагч М.У**** холбогдуулан “Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрын хөдөлмөрийн хяналтын улсын ахлах байцаагч М.У*****-ын 2022 оны 05 дугаар сарын 30-ны өдрийн 01-06-092/86 дугаар албан шаардлагыг хүчингүй болгуулах” шаардлага бүхий нэхэмжлэл гаргажээ.

2. Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрын 2022 оны 5 дугаар сарын 17-ны өдрийн “Төлөвлөгөөт бус шалгалт хийх тухай” 01/70 дугаар хяналт шалгалтын удирдамжийн дагуу Эрчим хүч, геологи, уул уурхайн үйлдвэрчний эвлэлийн хорооноос ирүүлсэн хүсэлтийн дагуу Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хууль түүнд нийцүүлэн гаргасан дүрэм журам стандартын хэрэгжилтийн байдалд хяналт шалгалт хийж илэрсэн зөрчил дутагдлыг арилгуулах зорилгоор “У******” ХХК-д  “Хөдөлмөрийн тухай хуулийн хөдөлмөрийн гэрээ, цалин хөлс, нэмэгдэл, нэмэгдэл хөлстэй” холбоотой асуудлаар шалган тогтоох зорилготой хяналт шалгалт явуулж,

Улмаар дээрх удирдамжийн дагуу хийгдсэн хяналт шалгалтад үндэслэж, маргаан бүхий акт болох 2022 оны 05 дугаар сарын 30-ны өдрийн 01-06-092/86 дугаар албан шаардлагыг үйлдсэн байна.

3. Нэхэмжлэгч “У******” ХХК нь маргаан бүхий актыг эс зөвшөөрч 2022 оны 07 дугаар сарын 25-ны өдөр тус шүүхэд  нэхэмжлэл гаргажээ.

4. Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Ш**** шүүхэд ирүүлсэн нэхэмжлэл болон хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “... Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрын хөдөлмөрийн улсын ахлах байцаагч М.У**** нь компанийн үйл ажиллагаанд 2022 оны 5 дугаар сарын 18-ны өдөр шалгалт хийж, 5 дугаар сарын 30-ны өдөр дээр дурдсан албан шаардлагыг гаргаж,  2022 оны 06 дугаар сарын 07-ны өдөр компанид хүргүүлсэн байдаг. Дараах зөрчлүүд илэрсэн гэдэг. Хөдөлмөрийн гэрээ байгуулах хууль зүйн үндэслэлийг тусгаагүй, байршлыг тусгаагүй нь Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 49 дүгээр зүйлийн 49.1 дэх хэсгийг зөрчсөн. Цалин хөлсний журам батлуулж мөрдүүлээгүй, хөдөлмөрийн гэрээнд туссан цалин хөлс хуульд нийцээгүй хэрхэн тооцож тогтоосон аргачлал нь ойлгомжгүй байгаа нь мөн хуулийн 102 дугаар зүйлийн 102.5 дахь хэсэг, 103 дугаар зүйлийн 103.1.4 дэх хэсгийг тус тус зөрчсөн гэсэн дүгнэлт гаргасан. Дээрх албан шаардлага болон түүнд дурдсан зөрчлүүдийг дараах үндэслэлээр эс зөвшөөрч маргаж байна.

4.1. Эхний дурдсан шаардлагын тухайд компани ажилтнуудтай байгуулсан хөдөлмөрийн гэрээндээ ажилтны ажил үүрэг гүйцэтгэх байршлыг хөдөлмөрийн гэрээний хавсралтаар оруулж өгсөн буюу ажлын байрны тодорхойлолтод тодорхой зааж өгсөн. Хөдөлмөрийн гэрээний 4 дэх зүйл буюу ажлын байр гэсэн хэсэгт ажилтан ажлын байрны тодорхойлолтод заасан нэг буюу хэд хэдэн газарт эсхүл гэрээнд заасан ажил үүргийг гүйцэтгэнэ. Өөрөөр хэлбэл, ажлын байрны тодорхойлолтод заасан ажил үүргийг гүйцэтгэхийг гэрээндээ тусгаж өгсөн. Хөдөлмөрийн гэрээний 1.2-т ажлын байрны тодорхойлолт нь хөдөлмөрийн гэрээний салшгүй нэг хэсэг байна гэж заасан. Ажилтан хөдөлмөрийн гэрээ, ажлын байрны тодорхойлолт зэрэгтэй танилцаж зөвшөөрөөд гарын үсгээ зурж баталгаажуулсан байгаа. Ажилтны ажил үүрэг гүйцэтгэх байршлыг хөдөлмөрийн гэрээний нэг хэсэг болох хавсралтад тусгаж өгсөөр байтал тусгаагүй гэж байгаа нь үндэслэлгүй.

Байцаагч хөдөлмөрийн гэрээний хавсралтыг хөдөлмөрийн гэрээ биш гэж үзээд байгаа юм уу, тусдаа баримт бичиг гэж үзээд байгаа юм уу. Хэрэв хөдөлмөрийн гэрээ гэж үзэхгүй юм бол хавсралтад дурдсан нэмэгдлүүдийг ажилтанд өгөхгүй байж болох эсэхийг асуумаар байна. Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 49 дүгээр зүйлийн 49.1 дэх хэсэгт хөдөлмөрийн гэрээ байгуулах хууль зүйн үндэслэл гэсэн хэсэг байхгүй. Тэгэхээр хуульд заасан ямар хууль зүйн үндэслэлийг тусгах ёстой байсныг тусгаагүй болох тусгаагүй байгаа нь Хөдөлмөрийн тухай хуулийн аль зүйл заалтыг зөрчсөн. Хөдөлмөрийн гэрээ нь иргэний эрх зүйн гэрээний нэг төрөл болохын хувьд 189 дүгээр зүйлд заасан гэрээний чөлөөт байдал буюу талууд гэрээний агуулга нөхцөлөө чөлөөтэй тодорхойлох зарчим үйлчлэх ёстой. Хуульд тусгайлан заасан шаардлага байхгүй байхад гэрээ байгуулах үндэслэлээ тусга гэдэг шаардлага тавиад байгаа нь дээрх зарчмыг зөрчөөд байна. Гэрээ байгуулах үндэслэлийг ажилд авсан тушаалдаа тодорхой тусгадаг. Ажилтантай тохиролцож гэрээ байгуулсны дараа ажилд орсон тушаалыг гаргадаг. Тушаал дээрээ хуулийн ямар үндэслэлийг дурдаж байгааг тодорхой тусгадаг. Миний ажлын байрны байршлыг гэрээнд тусгаагүй байна гэж нэг ч ажилтан гомдол гаргаагүй байхад гуравдагч этгээдийн гомдолд үндэслээд дүгнэлт гаргаж байгаа нь үндэслэлгүй. Энэ нь Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 158 дугаар зүйлийн 158.1.3 дахь хэсэгт заасны дагуу шүүхийн шууд харьяаллын маргаан байгаа. Шүүхийн онцгой харьяаллын маргаан учраас Мэргэжлийн хяналтын газар шийдвэрлэх эрх хэмжээ байхгүй гэж үзэж байна.

4.2. Цалин хөлсний журам батлуулаагүй гэж байна. 2021 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдөр Хөдөлмөрийн тухай хууль баталсантай холбогдуулан бүх дүрэм журмуудаа шинэчлэн баталсан. Стандарт үйл ажиллагааны журам 622-г баталсан. Энэ журмаа 05 дугаар сарын 22-ны өдөр Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газарт тайлбартайгаа хүргүүлсэн. Цалин хөлсний журам батлаад хүргүүлсээр байтал журам баталж мөрдүүлээгүй гээд байгаа нь ойлгомжгүй байна. Цалин хөлстэй холбоотой асуудлаар “У******” ХХК-ийн Үйлдвэрчний эвлэлийн хорооны дарга Ж**** гэдэг хүнд гаргасан 2 иргэний маргаан шүүх дээр хянагдаж байгаа. Уг нэхэмжлэлүүдийг шүүхэд гаргаж өгсөн. Ямар гомдол гаргасан бэ гэвэл ажилтнуудын нэг цагийн үндсэн цагийн хөлсийг тооцохдоо жилийн нийт цалинг 2080 цагт хувааж байгааг өөрчлөөд нийтээр амрах баярын өдрүүдийг хасаж тооцуулаач гэсэн байгаа. Гомдолтой холбоотой маргаан Иргэний хэргийн шүүх дээр хэрэг үүсээд явж байгааг өчнөөн хэлээд баримтуудыг харуулж байхад уг маргаан дээр холбогдох баримтуудыг шалгаж дүгнэлт гаргасан. Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газар хийсэн шалгалтын дүгнэлт дээр цалин хөлстэй холбоотой асуудлыг шалгах шаардлагагүй гээд тэмдэглэл дээрээ тусгаад шалгаагүй. Дараа нь гэнэтхэн яаж шалгасан нь мэдэгдэхгүй албан шаардлага гарчихсан. Компанийн ихэнх ажилчид 14 хоног ажиллаад 14 хоног амрах хуваарийн дагуу ажилладаг. Уртын ээлжээр ажиллаж байгаа хүмүүсийн үндсэн цалинг тооцохдоо Хөдөлмөрийн тухай хууль түүнийг дагаж мөрдөх журмууд дээр тодорхой биш байсан учраас Хөдөлмөр нийгэм хамгааллын яаманд хүсэлт өгөөд жилийн цалинг тооцохдоо жилийн фонд цагаас нийтээр амрах баярын өдрүүдийг хасах ёстой юм уу, ёсгүй юм уу гэсэн тодруулга авах албан бичиг өгсөн. Хариундаа ердийн ажлын өдөрт тооцогддог учраас цалин хөлс тооцохдоо нийтээр амрах баярын өдрүүдийг хасаж тооцохгүй гэсэн. Өөрөөр хэлбэл, Үйлдвэрчний эвлэлийн маргаад байгаа зүйл дээр Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яамнаас хариуг нь өгсөн.

4.3. Дээр дурдсан үндэслэлүүдээр албан шаардлагад тусгасан дүгнэлт үндэслэлгүй, хуульд нийцээгүй, шүүхийн харьяалал холбогдох хууль тогтоомжийг зөрчсөн байх тул хүчингүй болгож өгнө үү. Уг хяналт шалгалт анхных биш, үйлдвэрчний эвлэлийн хорооноос Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газарт өмнө нь хөдөлмөрийн гэрээний нөхцөл, ажилтнуудтай хугацаатай гэрээ байгуулаад байгаа нь хууль зөрчсөн байна гэж гомдол гаргаад түүн дээр Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газраас албан шаардлага гаргаад энэ маргаан 3 шатны шүүхээр яваад шийдэгдсэн. Улсын дээд шүүхээс дүгнэлт хийхдээ Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрыг Иргэний хууль дахь гэрээний чөлөөт байдлын хууль зүйн холбогдлыг анхаарч хуульд нийцүүлэн үйл ажиллагаа явуулах нь зүйтэй гэсэн зөвлөмжийг тогтоолдоо дурдсан. Талуудын тохирсон нөхцөлийг хамааралгүй гуравдагч этгээдийн гомдлоор битгий шалгаач гэсэн утгатай юм болов уу гэж ойлгож байна. Албан шаардлагыг харах юм бол үг үсгээр хөөцөлдсөн байдлаар үндэслэлгүй албан шаардлага гаргасан гэж харж байна. Албан шаардлага гарахаас өмнө 2022 оны 05 сарын 17-ны өдөр төлөвлөгөөт бус хяналт шалгалт хийх удирдамж гарахад нь гомдол гаргаж байсан. Тэр гомдолд хариу өгөлгүйгээр 30-ны өдөр шалгалтаа хийгээд эхэлсэн. Удирдамжийн зорилтыг харвал хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйд нийцэж байгаа эсэх талаар шалгалт хийх гэсэн байсан.

Иймд албан шаардлагыг хүчингүй болгож өгнө үү” гэв.

5. Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Улсын байцаагчийн албан шаардлагад “У******” ХХК-ийг хөдөлмөрийн гэрээндээ ажил гүйцэтгэх байршлыг тусгаагүй гэсэн үг, өгүүлбэр байгаа. Гэтэл хөдөлмөрийн гэрээнд энэ талаар тодорхой тусгаж өгсөн. Хөдөлмөрийн гэрээнд хаана, ямар ажил, яаж хийх талаар ажлын байрны тодорхойлолтод тусгаж өгнө гэсэн байгаа. Тухайн нийгмийн харилцааг зохицуулсан хэм хэмжээг иш татаж зохицуулах, алгасуулан иш татах гэдэг 2 ойлголт байгаа. Хаана ажил үүрэг гүйцэтгэх байршлыг ажлын байрны тодорхойлолтод тусгаж өгөх гэдэг нь алгасуулан иш татах гэдэг аргыг хэрэглэсэн гэж харж байгаа. Тэгэхээр “У******” ХХК хууль зөрчсөн үйлдэл байхгүй. Цалин хөлсний журмыг нотлох баримтын шаардлага хангаагүй хэлбэрээр хэрэгт гаргаж өгсөн байсан. Бид нар баримтын шаардлага хангуулан хүргүүлсэн. “У******” ХХК-ийн албан шаардлагад Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 103 дугаар зүйлийн 103.1.4 дэх хэсэгт зааснаар гэсэн байгаа. Гэтэл ийм хуулийн заалт байхгүй “У******” ХХК байгуулагдсан цагаасаа цалин хөлстэй холбоотой асуудал байгаагүй. 2080 гэдэг зарчим нь бүх цаг үед мөрдөгдөж байсан хөдөлмөрийн дотоод журамд тусгагдсан. Жилд 365 хоног байдаг. Түүнийг 7 хоногт хуваасан. Учир нь уртын ээлжээр ажиллаж байгаа ажилтны хуваарьт нийтээр амрах баярын өдөр таарсан тохиолдолд амрах боломжгүй учраас эдгээр өдрүүдийг ажилтны тухайн жилийн ажиллах өдрөөс хасаж тооцохгүй байхаар болсон. Энэ бол Хөдөлмөр, нийгэм хамгааллын яамнаас ирсэн чиглэл юм. “У********** ХХК”-ийн ажлын цаг бол 24/7 зарчимд үндэслээд явдаг. 365 хоногийг 7-д хуваахаар 52 гарна. 52-г 40-р үржүүлэхэд 2080 гэсэн тоо гарч байгаа. Үүнийг хууль зөрчсөн гэж үзэхгүй. Хэрэгт шалгалтын тэмдэглэл гэж байгаа. Төрийн хяналт шалгалтын тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.9-д хяналт шалгалтын явцад улсын байцаагч шалгалтын тэмдэглэлийг хоёр хувь үйлдэх бөгөөд нэг хувийг шалгуулагч этгээдэд өгөх ба шалгалтын тэмдэглэлд дараах үндсэн мэдээллийг тусгана гээд 5.9.1. “шалгалтын явц болон шалгалтаар тогтоогдсон нөхцөл байдал”, 5.9.2. “улсын байцаагчийн санал, дүгнэлт”, 5.9.3. “шалгуулагч этгээдийн санал, хүсэлт” гэж заасан.

Улсын байцаагчийн тэмдэглэлийн санал дүгнэлт гэсэн хэсэгт “..холбогдох бичиг баримтыг шалгуулах” гэсэн байгаа. Ямар нэг хууль дүрэм журам тогтоол зөрчсөн гэх нэг ч үг байхгүй. Төрийн хяналт шалгалтын тухай хуулийн зарим зүйл заалтыг зөв хэрэглэх гэсэн Улсын дээд шүүхийн 2008 оны 01 тоот зөвлөмж байгаа. Уг зөвлөмжид улсын байцаагчийн бичсэн дүгнэлт албан шаардлагаар дараах маргааныг шүүхэд хянан шийдвэрлэхдээ шалгалт хийсэн байгууллага, албан тушаалтан Төрийн хяналт шалгалтын тухай хуулийн 5-р зүйлд заасан үндэслэл журмын дагуу хэрхэн шалгалт явуулсныг анхаарах нь зүйтэй гэсэн байна. Шалгалтын тэмдэглэл гэдэг бол тухайн өдөр М.У**** шалгалт хийсэн гэдгийг нотлох хамгийн гол баримт. Нөгөө талаасаа маргаж буй захиргааны актын гол шалгуур. Тэмдэглэлд огт тусгагдаагүй зүйлээр шалгалтаар тогтоогдоогүй үндэслэлээр албан шаардлага гаргасан. Шалгалт хийгээд зөрчил дутагдал илэрсэн бол санал дүгнэлт гэсэн хэсэгтээ бичих ёстой. Улсын байцаагчийн шалгалтын тэмдэглэлд дурдсан үндэслэлүүдийг маргаж буй албан шаардлагад тусгах ёстой. Гэтэл шалгалтаар тогтоогдоогүй зүйлсээр албан шаардлага гарсан учраас уг акт хүчингүй болох үндэслэлтэй.

Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 49 дүгээр зүйлийн 49.1 дэх хэсэгт заасны дагуу хамтын гэрээ хэлэлцээр, хөдөлмөрийн гэрээний нөхцөл, хөдөлмөрийн дотоод хэм хэмжээ нь хөдөлмөрийн хууль тогтоомж зөрчсөн бол тухайн гомдлыг шүүх шууд хянан шийдвэрлэнэ. Өөрөөр хэлбэл, хэргийн харьяалал зөрчсөн. Тэгэхээр улсын байцаагч үүний дагуу албан шаардлага гаргахгүйгээр 2022 оны 01 сарын 01-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдсөн Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 158 дугаар зүйлийн 158.1.3 дахь хэсэгт зааснаар таны гаргасан өргөдөл шүүхийн харьяаллын маргаан тул бидэнд хандалгүй шүүхэд ханд гэх ёстой байсан. Хэрэгт байгаа Үйлдвэрчний эвлэлийн хорооны дарга Д.Жавхлантөгс гэх хүний нэхэмжлэлээр Сүхбаатар дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхэд яг энэ асуудалтай холбоотой иргэний хэрэг маргаан үүсээд анхан шатны журмаар хянан шийдвэрлэж байгаа.

Иймд нэхэмжлэлийн шаардлагаа дэмжиж байна” гэв.

6. Хариуцагч улсын ахлах байцаагч М.У****т шүүхэд ирүүлсэн болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “... Монголын Эрчим хүч, геологи, уул уурхайн үйлдвэрчний эвлэлийн Тэргүүн дэд даргын баталсан 2022 оны 01/70 дугаартай удирдамжийн хүрээнд “У******” ХХК-д төлөвлөгөөт бус шалгалт хийж, илэрсэн зөрчлийг арилгуулахаар улсын ахлах байцаагчийн 2022 оны 05 дугаар сарын 30-ны өдрийн 01-06-092/86 дугаартай хугацаатай албан шаардлагыг хүргүүлсэн. Энэхүү шалгалт нь Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 162 дугаар зүйлийн 162.3.4 “Ажилтан, үйлдвэрчний эвлэлээс хөдөлмөрийн хууль тогтоомжийн хэрэгжилттэй холбогдуулан гаргасан гомдлын дагуу аж ахуйн нэгж, байгууллагад хяналт шалгалт хийх” гэж заасны дагуу хяналт шалгалт хийгдсэн болно.

Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.1. “Ажил олгогч, ажилтан харилцан тохиролцож, хөдөлмөрийн гэрээ байгуулна”, 49 дүгээр зүйлийн 49.1. “хөдөлмөрийн гэрээнд дараах гол нөхцөлийг тусгана”, 49.1.2. “ажил үүрэг гүйцэтгэх байршил” гэж заасны дагуу хөдөлмөрийн гэрээг харилцан тохиролцож байгуулахдаа хуульд зайлшгүй тусгахаар зохицуулсан гол нөхцөлийг тусгах ёстой. Шалгалтын үед ажил олгогч “У******” ХХК-аас ажилтантай байгуулсан хөдөлмөрийн гэрээг хянан үзэхэд Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 49.1.2-т заасны дагуу тухайн байгууллагын байнга байрлан үйл ажиллагаа явуулах газраас өөр байршилд ажил гүйцэтгэх үед Өмнөговь аймаг сумын багт байрлах “О*****” төслийн талбайд ажиллах гэж очиж ажиллах байршлыг тодорхой тусгаагүй байсан.

Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 103 дугаар зүйлийн 103.3. “Ажил олгогч хууль тогтоомж, хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээрт нийцүүлэн цалин хөлсний талаар дараах хөдөлмөрийн дотоод хэм хэмжээг баталж мөрдүүлнэ” 103.3.2 “Ажлын байрны тодорхойлолт” гэж заасан байх тул ажлын байрны тодорхойлолтыг хөдөлмөрийн гэрээний салшгүй нэг хэсэг гэж үзэж байгаа нь хуулийг буруу хэрэглэж байна гэж үзэж байна. Ажлын байрны тодорхойлолтод тухайн албан тушаалын зорилго, гүйцэтгэх үндсэн үүргүүд, ажлын байран дээр гүйцэтгэх ажилбар, ажлын төрлүүд, мэдлэг, ур чадвар, хандлага, төлөвшил, гүйцэтгэлийн шалгуур зэргийг тусгах бөгөөд тус компаниас ажил үүрэг гүйцэтгэх байршлыг оруулсан нь Хөдөлмөрийн тухай хуульд заасан хөдөлмөрийн гэрээг байгуулахад заавал тусгах гол нөхцөлийг тусгахгүй байх үндэслэл болохгүй.

Хөдөлмөрийн гэрээнд жилийн ажлын нийт цагийг 2080 цаг байна гэж тусгасан нь хуулийг буруу хэрэглэж, 102 дугаар зүйлийн 102.1.5. “цалин хөлсийг тооцох аргачлал ил тод, ойлгомжтой байх” гэж заасныг зөрчсөн гэж үзсэн юм. Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 101 дүгээр зүйлийн 101.1. “Цалин хөлс нь үндсэн цалин, нэмэгдэл, нэмэгдэл хөлс, ээлжийн амралтын цалин, шагнал урамшууллаас бүрдэнэ”, 103.3 “Ажил олгогч хууль тогтоомж, хамтын Гэрээ, хамтын хэлэлцээрт нийцүүлэн цалин хөлсний талаар дараах хөдөлмөрийн дотоод хэм хэмжээг баталж мөрдүүлнэ” гэсний дагуу “У******” ХХК-ийн ажил олгогч нь Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 103 дугаар зүйлийн 103.3.4. “цалин хөлсний журам”-ыг баталж мөрдүүлээгүй байсан. Мөн цалин хөлстэй холбоотой бичиг баримтыг гаргаж үзүүлэхийг шаардахад тус компанитай гэрээгээр ажилладаг хуулийн фирмийн ажилтан буюу итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Ш**** нь нягтлан байхгүй, илүү цаг, уртын ээлж, болон нэмэгдэл хөлстэй асуудлаар Сүхбаатар дүүргийн шүүхээр хянагдаж байгаа гэсэн шалтгаанаар үзүүлээгүй болно. Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 103 дугаар зүйлийн 103.3.4 дэх хэсэгт гэж бичихийг алдаа гаргаж 103.1.3 гэж бичсэн буруутай үйлдлээ хүлээн зөвшөөрч байна. Хамтын гэрээнээс гадна цалин хөлсний журмаар ямар үед цалин илүү бодох, үндсэн цалин болон нэмэгдэл цалинг яаж олгохыг зохицуулна гэж ойлгож байгаа. Нэхэмжлэгч байгууллага анх шалгалтад орохдоо нэмэгдэл хөлс олгох журмыг өгсөн байсан. Эдгээр нь тусдаа журамлагдах ёстой гэж үзээд албан шаардлага гаргасан.

Иймд Төрийн хяналт шалгалтын тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.9.8. “Хяналт шалгалтын явцад илэрсэн зөрчил дутагдлыг таслан зогсоох, түүний шалтгаан нөхцөлийг арилгах талаар холбогдох байгууллага, аж ахуйн нэгж, иргэн, албан тушаалтанд шаардлага тавьж, хугацаатай үүрэг даалгавар өгч биелэлтийг хангуулах бүрэн эрх”, Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 161.1.1. “Хөдөлмөрийн хууль тогтоомжийн биелэлтэд тавих хяналтыг энэ хууль, Төрийн хяналт шалгалтын тухай хууль болон холбогдох бусад хуулийн дагуу мэргэжлийн хяналтын байгууллага, хөдөлмөрийн хяналтын улсын байцаагч хэрэгжүүлнэ”, 162 дугаар зүйл “Хөдөлмөрийн хяналтын улсын байцаагчийн эрх, үүрэг”, 162.3.1. “Хөдөлмөрийн нөхцөл, ажилтны эрх, ажлын цаг, цалин хөлс... зэрэг асуудлаар хөдөлмөрийн хууль тогтоомжийн бүхий л асуудлын биелэлтийг шалгах, хэрэгжилтийг хангах” үүргийн дагуу шалгалт хийж, илэрсэн зөрчил дутагдлыг арилгуулахаар хугацаатай албан шаардлага өгсөн нь үндэслэлтэй гэж үзэж байна.

Мэргэжлийн хяналтын байгууллагаас “У******” ХХК-ийн үйл ажиллагаанд хийсэн хяналт шалгалтыг иргэний шүүхийн харьяаллын маргаан мэтээр гомдол гаргаж байгаа нь хөдөлмөрийн хяналтын улсын байцаагчийн тавьсан хууль ёсны албан шаардлагыг биелүүлэхээс илт татгалзаж улмаар тус компанитай холбоотой Сүхбаатар дүүргийн шүүхэд хянагдаж байгаа цалин хөлс, нэмэгдэл хөлстэй холбоотой маргаан, ажиллагсдын эрх ашгийг зөрчиж байгаа үйлдэлдээ цаг хугацаа хожих гэсэн башир арга гэж үзэж байна.

Иймд нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү” гэв.

 8. Гуравдагч этгээдийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Г.Б**** шүүхэд болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Хөдөлмөрийн гэрээ байгуулах хууль эрх зүйн үндэслэлийг тодорхой тусгаж өгөөгүй, ажил үүрэг гүйцэтгэх байршлыг тусгаагүй тухайд:

“У******” ХХК ажилтнуудтай байгуулсан хөдөлмөрийн гэрээнд ажил гүйцэтгэх байршлыг заадаггүй бөгөөд Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 49 дүгээр зүйлийн 49.1 “Хөдөлмөрийн гэрээнд дараах гол нөхцөлийг тусгана” 49.1.2. “ажил үүрэг гүйцэтгэх байршил" гэж зааснаас үзвэл ажил олгогчид тавьсан ажил үүрэг гүйцэтгэх байршлыг хөдөлмөрийн гэрээнд тусгах улсын байцаагчийн шаардлага үндэслэлтэй байна.

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нэхэмжлэлдээ “...хөдөлмөрийн гэрээний 5 дахь зүйл (Ажлын байр)-ийн (а) хэсэгт “ажилтан нь ажлын байрны тодорхойлолтод заасан нэг буюу хэд хэдэн газарт энэхүү гэрээнд заасан ажил үүргийг гүйцэтгэнэ” гэж ажил үүрэг гүйцэтгэх байршлыг заасан гэжээ. Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 49 дүгээр зүйлийн 49.1 дэх хэсэгт зааснаар ажилтны үүрэг гүйцэтгэх байршлыг хөдөлмөрийн гэрээнд зайлшгүй тусгах гол нөхцөл хэмээн тогтоосон, тус хуулийн 43 дугаар зүйлийн 43.2.2 дахь заалтад ажил олгогч нь “ажилтанд ажлын байрны тодорхойлолт, хөдөлмөрийн гэрээний хувийг баталгаажуулж өгөх”, 103 дугаар зүйлийн 103.3.2 дахь заалтад ажил олгогч нь “ажлын байрны тодорхойлолт”-ыг баталж мөрдүүлэх үүрэгтэй гэж тус тус хуульчилсан байна. Дээрхээс үзвэл ажлын байрны тодорхойлолт нь ажил олгогч өөрөө боловсруулж, баталж, мөрдүүлдэг, хөдөлмөрийн гэрээнээс ялгаатай бие даасан баримт бичиг байх бөгөөд ажлын байрны тодорхойлолтод ажил гүйцэтгэх байршлыг оруулсан нь хөдөлмөрийн гэрээнд тусгахгүй байх үндэслэл болохгүй юм. "У******" ХХК нь нэг талын баталдаг ажлын байрны тодорхойлолтод ажил гүйцэтгэх байршлыг оруулснаар ажилтны тухайн асуудлын талаар хөдөлмөрийн гэрээнд санал оруулах, тохиролцох боломжийг хязгаарласан, хөдөлмөрийн тухай хуулиар хамгаалагдсан эрх ашгийг зөрчсөн үйлдэл болжээ. Иймд нэхэмжлэгчийн ажилтны ажил үүрэг гүйцэтгэх байршлыг хөдөлмөрийн гэрээнд заагаагүй боловч ажлын байрны тодорхойлолтод заасан гэх тайлбар нь үндэслэлгүй байна.

Цалин хөлсний журам баталж мөрдүүлээгүй тухайд: Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 103 дугаар зүйлийн 103.3.4-д зааснаар ажил олгогч нь цалин хөлсний журмыг батлах үүрэгтэй бөгөөд Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 101.1-т зааснаар үндсэн цалин, нэмэгдэл, нэмэгдэл хөлс, ээлжийн амралтын цалин, шагнал урамшуулал зэрэг асуудлыг зохицуулсан байх учиртай. Гэтэл нэхэмжлэгч компани нь дээрх асуудлыг зохицуулсан цалин хөлсний журмыг баталж, танилцуулаагүй байх тул улсын байцаагчийн шаардлага үндэслэлтэй байна.

Ажилчдын цалин хөлсний бодолт хуульд нийцээгүй, цалинг хэрхэн тооцож тогтоосон аргачлал ойлгомжгүй тухайд: Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 102 дугаар зүйлийн 102.1.5 дахь заалтад зааснаар “Уорли Иоженеринг” ХХК-ийн цалин хөлсийг тооцох аргачлал ил тод, ойлгомжтой байх ёстой. Нэхэмжлэгч нь шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлдээ цалин хөлс тогтоосон аргачлал нь ил тод бус, ойлгомжгүй тухай улсын байцаагчийн дүгнэлтийг няцаагаагүй буюу маргаагүй байх тул хүлээн зөвшөөрсөн гэж ойлгож байна. Харин нэхэмжлэлдээ ажилтан Д.Ж*****-ийн нэхэмжлэлтэй улсын байцаагчийн дүгнэсэн үйл баримтын тухай ижил маргаан Сүхбаатар дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхэд хянан шийдвэрлэгдэж байгаа хэмээн илэрхий худал үндэслэл гаргажээ. Тухайн шүүхэд ажилтан Д.Ж********* нь дараах хоёр асуудлаар нэхэмжлэл гаргасан байдаг. Үүнд: Ажилтны 1 жилийн ердийн ажлын цагийг тооцохдоо тухайн жилд ажлын өдрүүдээр таарч буй нийтээр амрах бүх хоногуудыг хасаж тооцох, тооцохгүй байгаа нь Хөдөлмөрийн хуулийн холбогдох зохицуулалттай байгаа нь хуулийн үндэслэлтэй эсэх; Ажилтны хөдөлмөрийн гэрээнд заасан цалинг бүрэн олгоогүй буюу цалингийн зөрүү 6,961,558.91 төгрөг гаргуулах тухай маргаанууд бөгөөд нийт ажилтнуудын цалин хөлсийг тооцож буй аргачлал ил тод, ойлгомжтой байгаа эсэхийг улсын байцаагч шалгахад хамааралгүй маргаан болно.

Нэхэмжлэгч нь цалин хөлс бодож буй аргачлалыг нээлттэй танилцуулдаггүй бөгөөд цалин хөлс хэрхэн тооцож буй тухай дараах хуульд нийцээгүй, ойлгомжгүй асуудлууд байдаг. Үүнд: Цагийн цалинг хэрхэн бодож буй тухай: Уртын ээлжээр ажиллаж буй ажилтан сард 14 хоног буюу 112 (14 хоног*8 цаг) цаг ажиллахаар хуульчилсан. Энэ нь ажилтан жилд дунджаар сард ажиллах цаг 112*12 сар буюу 1 жилд 1344-1576 цаг ажиллах боломжтой байна. Өөрөөр хэлбэл уртын ээлжээр ажиллаж буй ажилтан жилд ажил олгогчийн тогтоосон энгийн 2080 цагийг гүйцээх боломжгүй бөгөөд жилд дунджаар 1576 цагийг хангах боломжтой байна. Гэтэл ажилчид хэрхэн ажил олгогчийн тогтоосон жилийн фонд 2080 цаг хангах нь ойлгомжгүй.

Нэмэгдлийг дундаж цалингаас бодож байгаа тухайд: Хөдөлмөр, нийгмийн түншлэлийн гурван талт үндэсний хорооноос баталсан “Цалин хөлс тогтоох аргачлал”-ын 6 дугаар зүйлийн 6.2.2 дахь хэсэгт нэмэгдлийг тухайн ажилтны үндсэн цалингаас тооцож олгохоор заасан. Гэтэл ажил олгогч нь хээрийн болон хэвийн бус нөхцөлд ажилласны нэмэгдлийг ямар шалтгаанаар дундаж цалин хөлснөөс тооцож буй нь Хөдөлмөрийн тухай хуульд нийцээгүй байна.

Энгийн илүү цаг гэх ойлголтын тухайд: Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 109 дүгээр зүйлийн 109.1-т зааснаар ажилчдын ажилласан илүү цагийг 1.5 дахин нэмэгдүүлж тооцох ёстой. Гэтэл ажил олгогч нь энгийн илүү цаг гэх нэр томьёо гарган ирж ажилчдын дунджаар илүү ажилласан 18 цагийг 0.5 дахин үржүүлж тооцож байгаа нь хууль бус байна. Хөдөлмөрийн тухай хуульд “энгийн илүү цаг” гэх нэр томьёо байхгүй бөгөөд ажил олгогч ямар шалтгаан хөдөлмөрийн дотоод журмаар ажилтны илүү цагийг боддог нь тодорхой бус байдаг.

Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 49 дүгээр зүйлийн 49.1 дэх хэсэгт хөдөлмөрийн гэрээнд дараах гол зүйлийг тусгана гэсэн байна. Энэ диспозеци буюу тогтоосон хэм хэмжээг тогтоосон. Хуулиар тогтоосон нэг төрлийн шаардлагыг талууд тохиролцоод хөдөлмөрийн гэрээ байгуулахаар заасан байна. Мөн хуулийн 49 дүгээр зүйлийн 49.1.1. “ажлын байрны нэр, ажлын байрны тодорхойлолтод заасан гүйцэтгэх ажил үүрэг”, 49.1.2. “ажил үүрэг гүйцэтгэх байршил”, 49.1.3. “цалин хөлсний хэмжээ”, 49.1.4. “хөдөлмөрийн нөхцөл” гэсэн 4 зүйлийг тусгаснаар хөдөлмөрийн гэрээг бүрэн байгуулсан гэж үзнэ. Эдгээр зүйлийг заахгүйгээр гэрээ байгуулбал ажилтны эрх ашигт сөргөөр нөлөөлж болзошгүй гэж хууль тогтоогч анхнаасаа оруулсан. Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 43 дугаар зүйлийн 43.2.2 дахь хэсэгт хөдөлмөрийн хууль тогтоомж, хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээр, хөдөлмөрийн гэрээ, хөдөлмөрийн дотоод хэм хэмжээг дагаж мөрдөх, ажилтанд ажлын байрны тодорхойлолт, хөдөлмөрийн гэрээний хувийг баталгаажуулж өгөх гэж заасан. Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 103 дугаар зүйлийн 103.3. “Ажил олгогч хууль тогтоомж, хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээрт нийцүүлэн цалин хөлсний талаар дараах хөдөлмөрийн дотоод хэм хэмжээг баталж мөрдүүлнэ гээд мөн хуулийн 103.3.2 дахь хэсэгт ажлын байрны тодорхойлолт” гэж заасан байна. Ажлын байрны тодорхойлолтыг ажил олгогч батлах эрхтэй. Нэг талын санаачилгаар баталж байгаа учраас харилцан баталдаг зүйлийг нэг талын баталдаг баримт бичиг дээр оруулах нь ажилтны эрхийг зөрчиж байгаа буюу анхнаасаа хууль зөрчсөн байна гэх байцаагчийн дүгнэлт үндэслэлтэй нь харагдаж байна. Зөвхөн ажил олгогчийн логикоор харах юм бол бүх заалтыг ажил олгогчийн санаачилгаар баталж болох юм байна л даа. Энэ нь өөрөө ажилтны эрхийг зөрчиж байна.

Ажилтны хөдөлмөрийн гэрээнд санал оруулах, хэлэлцэх боломжийг хязгаарласан буюу Хөдөлмөрийн тухай хуулийг зөрчсөн нь улсын байцаагчийн дүгнэлт үндэслэлтэй болохыг харуулж байна. Нэмэгдэл хөлс олгох журам гаргаж өгсөн гэсэн. Гэтэл хэрхэн үндсэн цалин, нэмэгдэл хөлс олгохоо боддог талаар өөрсдөөс нь асуухаар ажлын цагийн журмаа хэлж өгдөг. Ажлын цагийн журмын нэр томьёо хэсгийн 9 дүгээр зүйлд 1 мөр өгүүлбэр байдаг. Ажлын цагийг хэрхэн яаж боддог болох, ямар томьёо аргачлал ашигладаг болох, энэ талаар таниулах сургалт ажилтнууддаа орсон юм уу, холбогдох журам байдаг эсэхийг тодруулахаар байдаггүй. Цалин хөлсний журмыг бодитоор баталсан зүйл байхгүй. Зөвхөн нэмэгдэл хөлсний журам буюу илүү цаг ажилласан бол түүнийг чинь ийм журмаар бодно гэдэг болохоос 1 цагийн хөлсөө хэрхэн зөв бодох зохицуулалт баталж мөрдүүлээгүй. Нэг талаас ил тод биш, ойлгомжгүй байна. Нэхэмжлэгч талаас шалгалтаар тогтоогдоогүй зүйл гэх зүйл ярьсан. Гэтэл нэхэмжлэгч талаас актыг бүхэлд нь зөвшөөрсөн мэт тайлбар өгсөн байдаг. Сүүлдээ иргэний шүүхийн журмаар шийдэгдэх ёстой маргаан гэж байна. Хариуцагч тал техникийн шинжтэй алдаа гаргасан тухайгаа хэлж байна. Түүнийгээ засах бүрэн боломжтой гэж харж байна.

Иймд нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож, албан шаардлагыг хэвээр үлдээж өгнө үү” гэв.

ҮНДЭСЛЭХ нь:

1. Нэхэмжлэгч “У******” ХХК-ийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангах үндэслэлгүй байна.

2. Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрын 2022 оны 05 дугаар сарын 17-ны өдрийн “Төлөвлөгөөт бус шалгалт хийх тухай” 01/70 дугаартай хяналт шалгалтын удирдамжаар: “Эрчим хүч, геологи, уул уурхайн үйлдвэрчний эвлэлийн хорооноос ирүүлсэн хүсэлтийн дагуу Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хууль түүнтэй нийцүүлэн гаргасан дүрэм журам стандартын хэрэгжилтийн байдалд хяналт шалгалт хийж илэрсэн зөрчил дутагдлыг арилгуулах” зорилгоор “У******” ХХК-д “Хөдөлмөрийн тухай хуулийн хөдөлмөрийн гэрээ, цалин хөлс, нэмэгдэл, нэмэгдэл хөлстэй” холбоотой асуудлаар шалгалт хийж,

3. Хариуцагч Мэргэжлийн хяналтын улсын ахлах байцаагчийн 2022 оны 05 дугаар сарын 30-ны өдрийн “Хуулийн хэрэгжилтийг хангуулах тухай” 01-06-092/86 дугаар албан шаардлагаар: Хөдөлмөрийн гэрээ байгуулах хууль эрх зүйн үндэслэлийг тодорхой тусгаж өгөөгүй, ажил үүрэг гүйцэтгэх байршлыг тусгаагүй нь Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 49 дүгээр зүйлийн 49.1. “Хөдөлмөрийн гэрээнд дараах гол нөхцөлийг тусгана” 49.1.2. “ажил үүрэг гүйцэтгэх байршил”, Цалин хөлсний журам баталж мөрдүүлээгүй хөдөлмөрийн гэрээнд тусгасан цалин хөлс хуульд нийцээгүй хэрхэн тооцож тогтоосон аргачлал нь ойлгомжгүй зэрэг нь Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 102 дугаар зүйлийн 102.1.5. “цалин хөлсийг тогтоох аргачлал ил тод ойлгомжтой байх”, 103 дугаар зүйлийн 103.1.4. “цалин хөлсний журам” гэх заалтуудыг нэхэмжлэгч “У******” ХХК-ийг зөрчсөн гэж үзэж, уг зөрчлийг тогтоосон хугацаанд арилгахыг албан шаардлагын дагуу шаарджээ.  

4. Нэхэмжлэгч “У******” ХХК нь албан шаардлагаар тогтоосон зөрчлийг үндэслэлгүй гэж үзэхдээ:

4.1. Хөдөлмөрийн гэрээ байгуулах хууль эрх зүйн үндэслэлийг тодорхой тусгаж өгөөгүй гэж үзэхгүй, ажилтан, ажил олгогч талуудын харилцан тохиролцож байгуулсан гэрээг хуульд тусгайлан заасан шаардлага байхгүй атал хуульд нийцээгүй байна гэж дүгнэсэн нь Иргэний хуулийн 189 дүгээр зүйлд нийцээгүй;

4.2. Хөдөлмөрийн гэрээний зүйл, заалт, түүнд тусгасан нөхцөлийн талаар гэрээний тал болох ажилтнаас гомдол гаргаагүй байхад хөндлөнгийн гуравдагч этгээдийн гомдлыг үндэслэн хоёр талт гэрээний асуудлыг шалгаж дүгнэлт гаргаж байгаа нь үндэслэлгүй;

4.3. Хөдөлмөрийн гэрээний нөхцөлтэй холбоотой маргаан нь иргэний шүүхийн харьяаллын маргаан тул энэ асуудлаар хяналт шалгалт хийх эрх Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газарт хуулиар олгоогүй;

4.4. Ажил үүрэг гүйцэтгэх байршлыг тусгаагүй гэх зөрчлийн тухайд,   хөдөлмөрийн гэрээний 5 дахь зүйл ажлын байр “а” хэсэгт ажилтан ажлын байрны тодорхойлолтод заасан нэг буюу хэд хэдэн газарт ажил үүргийг гүйцэтгэнэ, ажлын байрны тодорхойлолтын 2.1 дэх хэсэгт “Оюу толгой төслийн талбай” ... зэргээр ажил үүрэг гүйцэтгэх байршлыг тусгасан...” хэмээн маргаснаас гадна Тодорхойлох хэсгийн 4-д заасан үндэслэлээр маргасан.

5. Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 161 дүгээр зүйлийн 161.1. “Хөдөлмөрийн хууль тогтоомжийн биелэлтэд тавих хяналтыг энэ хууль, Төрийн хяналт шалгалтын тухай хууль болон холбогдох бусад хуулийн дагуу мэргэжлийн хяналтын байгууллага, хөдөлмөрийн хяналтын улсын байцаагч хэрэгжүүлнэ”, мөн хуулийн 162 дугаар зүйлийн 162.1. “Хөдөлмөрийн хяналтын улсын байцаагч хөдөлмөрийн хууль тогтоомжийн биелэлтэд тавих мэргэжлийн хяналтыг хэрэгжүүлнэ”, Төрийн хяналт шалгалтын тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.9.8. “хяналт шалгалтын явцад илэрсэн зөрчил дутагдлыг таслан зогсоох, түүний шалтгаан нөхцөлийг арилгах талаар холбогдох байгууллага, аж ахуйн нэгж, иргэн, албан тушаалтанд шаардлага тавьж, хугацаатай үүрэг даалгавар өгч биелэлтийг хангуулах”, мөн хуулийн 3¹ дүгээр зүйлийн 3¹.1.1-д ”хяналт шалгалт” гэж иргэн, хуулийн этгээдийн явуулж байгаа үйл ажиллагаа /үйлдэл, эс үйлдэхүй/, түүнчлэн үйлдвэрлэж байгаа болон борлуулж байгаа бараа, бүтээгдэхүүн, үзүүлж байгаа ажил, үйлчилгээ хууль тогтоомжид заасан шаардлагыг хангаж байгаа эсэхийг дүгнэхэд чиглэсэн хянан шалгах арга хэмжээний цогцолборыг” гэж зааснаар хариуцагч улсын байцаагч нь дээрх хуульд заасан бүрэн эрхийнхээ хүрээнд, Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрын 2022 оны 05 дугаар сарын 22-ны өдрийн “Төлөвлөгөөт бус шалгалт хийх тухай” 01/70 дугаар удирдамжид заасан хүрээнд хяналт шалгалт хийсэн нь Төрийн хяналт шалгалтын тухай хуулийн 52 дугаар зүйлийн 52.3. “Төлөвлөгөөт бус хяналт шалгалтыг гагцхүү түүнийг явуулах болсон үндэслэл, удирдамжид заасан асуудлын хүрээнд хийнэ” гэж заасантай нийцсэн гэж үзнэ.   

 6. Нэхэмжлэгч талын “хөдөлмөрийн гэрээ, түүний нөхцөлийн талаар” хариуцагч нь албан шаардлага тавих үндэслэлгүй, хэргийн харьяалал зөрчигдсөн” зэргээр маргасныг хүлээн авах боломжгүй, учир нь Хөдөлмөрийн тухай хуульд заасны дагуу хөдөлмөрийн хууль тогтоомжид тавих мэргэжлийн хяналтыг хэрэгжүүлэх, харин Төрийн хяналт шалгалтын тухай хуульд заасны дагуу иргэн, аж ахуйн нэгж байгууллагаас гаргасан өргөдөл, хүсэлт, гомдол зэргийг үндэслэл болгон хяналт шалгалт явуулах бүрэн эрх хариуцагчид байна.

7. Энэ тохиолдолд Эрчим хүч, геологи, уул уурхайн үйлдвэрчний эвлэлийн хорооны 2022 оны 04 дүгээр сарын 19-ний өдрийн “Хяналт шалгалт хийлгэх тухай” 35 дугаар албан бичиг болон 2022 оны 04 дүгээр сарын 21-ний өдрийн 37 дугаар албан бичгээр: Уул уурхайн салбарын ажилчдаас тэднийг төлөөлөх эрх бүхий үйлдвэрчний эвлэлийн анхан шатны хороодоос илүү цагийн хөлс олгохгүй байгаа талаар хүсэлт ирүүлсээр байгаа тул уул уурхайн аж ахуй нэгжүүд тэр дундаа эхний ээлжид “У******” ХХК-д хяналт шалгалт хийж өгөхийг хүссэн байх бөгөөд хууль зөрчсөнийг тогтоож, уг зөрчлийг арилгуулахаар албан шаардлага гаргасан улсын байцаагчийн үйлдэл хууль зүйн үндэслэлтэй байна.

8. Нэхэмжлэгч “У******” ХХК-ийн тухайлсан ажлын байрны тодорхойлолтын 2 дахь хэсгийн 2.1-т “О***** төслийн талбай” гэсэн нь, “бидний зүгээс алгасуулан иш татсан, хөдөлмөрийн гэрээ, ажлын байрны тодорхойлолт хоёуланд нь ажилтнаар гарын үсэг зуруулж баталгаажуулсан” гэх тайлбар нь Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 49 дүгээр зүйлийн 49.1.2. “ажил үүрэг гүйцэтгэх байршил” гэж заасантай нийцээгүй, өөрөөр хэлбэл, Хөдөлмөрийн тухай хуульд ямар нэгэн хоёрдмол санаагүйгээр хөдөлмөрийн гэрээнд шууд тусгахыг хуульчилсан байгааг хэрэгжүүлээгүй, үүгээрээ “хөдөлмөрийн гэрээ байгуулах хууль эрх зүйн үндэслэлийг тодорхой тусгаж өгөөгүй” гэх агуулгатай хариуцагчийн албан шаардлага үндэслэлтэй байна.

9. Ажлын байрны тодорхойлолт гэх ойлголтын талаар Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 43 дугаар зүйлийн 43.2.2, 49 дүгээр зүйлийн 49.1.1, 103 дугаар зүйлийн 103.3.2, 109 дүгээр зүйлийн 106.6, 123 дугаар зүйлийн 123.1 зэрэг заалтуудад туссан байгаа нь хөдөлмөрийн гэрээ, ажлын байрын тодорхойлолт хоёр агуулгын хувьд зөрүүтэй ойлголт болохыг харуулж байна. Иймээс ажил үүрэг гүйцэтгэх байршлыг ажлын байрны тодорхойлолтод алгасуулан иш татах хэм хэмжээг хэрэглэж зохицуулсан гэх нэхэмжлэгчийн тайлбар үндэслэлгүй.

10. Цалин хөлс гэж хөдөлмөрийн гэрээгээр хүлээсэн үүргээ гүйцэтгэсний төлөө ажилтанд ажил олгогчоос мөнгөн хэлбэрээр олгож буй төлбөр гэж харин нэмэгдэл хөлс нь ажилтан үндсэн ажлынхаа зэрэгцээ мэргэжил, ажил, албан тушаал хавсран буюу хослон ажилласан эзгүй байгаа ажилтны үүргийг орлон гүйцэтгэсэн, шөнийн болон илүү цагаар нийтээр амрах баярын өдөр, долоо хоногийн амралтын өдөр ажилласан тохиолдолд үндсэн цалингаас тооцон олгож буй цалин хөлс гэж ойлгохоор хуульчилсан.

11. Хэрэгт нотлох баримтаар авагдсан нэхэмжлэгч “У******” ХХК нь 2022 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрийн “Нэмэгдэл хөлс олгох журам”-аар цалин хөлсний харилцааг зохицуулдаг болохоо илэрхийлсэн ба хариуцагч болон гуравдагч этгээдийн  “цалин хөлсний журам, цалин хөлсийг ил тод байлгах журмыг баримтлаагүй, түүний баталж мөрдүүлээгүй” гэх тайлбар үндэслэлтэй. Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 103 дугаар зүйлийн 103.3. “Ажил олгогч хууль тогтоомж, хамтын гэрээ, хамтын хэлэлцээрт нийцүүлэн цалин хөлсний талаар дараах хөдөлмөрийн дотоод хэм хэмжээг баталж мөрдүүлнэ”, 103.3.4. “цалин хөлсний журам” гэж заасныг зөрчсөн.

12. Өөрөөр хэлбэл, өөрийн эрхлэх үйл ажиллагааны хүрээнд Хөдөлмөрийн тухай хуулийг хэрэгжүүлэхээр нарийвчлан зохицуулсан ялангуяа хуулийн аль зүйл, заалтыг дэлгэрүүлж зохицуулж байгаа нь журмаас харагдахгүй, хуулийн зүйл заалтыг тодорхойлж бичээгүй нь ойлгомжгүй, судлан шалгах боломжгүй, үүгээрээ Хөдөлмөрийн тухай 102 дугаар зүйлийн 102.1.5. “цалин хөлсийг тооцох аргачлал ил тод, ойлгомжтой байх” зарчмыг хангаагүй талаар дүгнэж, албан шаардлага бичсэн хариуцагчийн хэрэгжүүлсэн захиргааны үйл ажиллагаа үндэслэлтэй байна.

13. Иймээс Төрийн хяналт шалгалтын тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.9.1. “хууль тогтоомжоор болон түүнийг үндэслэн ...биелэлтэд хяналт тавих”, 10.9.8. “хяналт шалгалтаар илэрсэн зөрчил дутагдлыг таслан зогсоох, ... шаардлага тавьж, хугацаатай үүрэг даалгавар өгч биелэлтийг хангуулах”, 10.9.11. “улсын байцаагч хийсэн хяналт шалгалт ... албан шаардлага, тоо баримтын үндэслэл, нотолгооны үнэн зөвийг хариуцах” зэрэг бүрэн эрхүүдийг хэрэгжүүлж, нэхэмжлэгч “У******” ХХК-д “Хөдөлмөрийн тухай хуулийн хөдөлмөрийн гэрээ, цалин хөлс, нэмэгдэл, нэмэгдэл хөлстэй” холбоотой асуудлаар хяналт шалгалт хийж албан шаардлага үйлдсэн нь хууль зөрчөөгүй, уг албан шаардлагын улмаас нэхэмжлэгчийн эрх, хууль ёсны сонирхол зөрчигдөөгүй гэж дүгнэв.

14. Маргаан бүхий хариуцагчийн албан шаардлагад “Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 103.1.4” гэх зүйл доторх заалтын дугаарыг буруу бичсэн техникийн алдаа гаргасан нь, “тэмдэглэлд дурдаагүй үндэслэлээр шалгалт явуулсан” гэх нэхэмжлэгчийн тайлбараар уг албан шаардлагыг бүхэлд нь хүчингүй болгох үндэслэлгүй.

15. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 51 дүгээр зүйлийн 51.1-д зохицуулсны дагуу мөн хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.1-д: “нөхөн төлүүлэх шүүхийн зардлыг нэхэмжлэл бүрэн хангагдсан тохиолдолд хариуцагчаар, нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгосон тохиолдолд нэхэмжлэгчээр нөхөн төлүүлнэ” гэж заасныг хэрэглэж, нэхэмжлэл гаргагчаас урьдчилан төлсөн тэмдэгтийн хураамжийн төлбөрийг төсвийн орлогод хэвээр үлдээж шийдвэрлэв.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3, 106.3.14, 107 дугаар зүйлийн 107.5-д заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь.

1. Төрийн хяналт шалгалтын тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.9.1, 10.9.8,  Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 102 дугаар зүйлийн 102.1.5, 161 дүгээр зүйлийн 161.1, 161.2-д заасныг баримтлан “У******” ХХК-ийн Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрын хөдөлмөрийн хяналтын улсын ахлах байцаагч М.У****т холбогдуулан гаргасан “Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрын хөдөлмөрийн хяналтын улсын ахлах байцаагч М.У****ын 2022 оны 05 дугаар сарын 30-ны өдрийн 01-06-092/86 дугаар албан шаардлагыг хүчингүй болгуулах тухай”  нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосугай.

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.1-д заасныг баримтлан нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 70200 төгрөгийг төсвийн орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

3. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 114 дүгээр зүйлийн 114.1-д заасны дагуу нэхэмжлэгч, хариуцагч тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нар нь шүүхийн шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй.

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                 У.БАДАМСҮРЭН

 

.