Ц.Энхтүвшинд холбогдох эрүүгийн

хэргийн тухай

 

            Ховд аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн эрүүгийн хэргийн шүүх хуралдааныг Ерөнхий шүүгч Н.Туяа даргалж, шүүгч М.Нямбаяр, Увс аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн Ерөнхий шүүгч Д.Жамбалсүрэн нарын бүрэлдэхүүнтэй хийж,

 Прокурор З.Алтансолонго, хохирогчийн өмгөөлөгч Л.Эрдэнэцэцэг, нарийн бичгийн дарга Б.Уянга нарыг оролцуулан,

            Ховд аймаг дахь  сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны  шүүхийн 2021 оны 03 дугаар сарын 01-ний өдрийн 43 дугаар цагаатгах тогтоолтой Ц.Энхтүвшинд холбогдох эрүүгийн 2036000000136 дугаартай хэргийг  прокурорын эсэргүүцлийг үндэслэн, 2021 оны 04 дүгээр сарын 22-ны өдөр хүлээн авч Ерөнхий шүүгч Н.Туяагийн  илтгэснээр нээлттэйгээр хэлэлцэв.

            Монгол Улсын иргэн, 1991 оны 2 дугаар сарын 07-ны өдөр Ховд аймгийн Мөнххайрхан суманд төрсөн, 29 настай, эрэгтэй, бүрэн дунд боловсролтой, урьд Ховд аймаг дахь сум дундын нэгдүгээр шүүхийн 2007 оны 11 дүгээр сарын 23-ны өдрийн 145 дугаар зүйлийн 145.2-д зааснаар 2 жил, 3 сарын хугацаагаар хорих ял оногдуулж, 1 жил 5 сарын хугацаагаар шийтгэх тогтоол биелүүлэхийг хойшлуулсан, Гөжгөн овогт Цэцэгхүүгийн Энхтүвшин  нь Ховд аймгийн Мөнххайрхан сумын Хаг  багийн нутаг дэвсгэрт 2019 оны 11 дүгээр сарын 30-ны өдрөөс 2020 оны 02 дугаар сар хүртэлх хугацаанд хөлсөөр маллуулахаар А.Ганхуягийн итгэмжлэн хариуцуулсан 196 тооны сарлаг үхрээс 2 тооны сарлаг үхрийг 2019 оны 12 дугаар сард тус сумын Хаг багийн нутаг дэвсгэрт “Улиастайн бэлчээр” гэх газарт нядалж хувьдаа завшиж түүнд 1500000 төгрөгийн хохирол учруулсан гэмт хэрэгт  холбогджээ.

         Ховд аймаг дахь сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүх “Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 1.15 дугаар зүйлийн 2-т зааснаар шүүгдэгч Гөжгөн овогт Цэцэнхүүгийн Энхтүвшинд холбогдох Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.4 дүгээр зүйлийн 1-д заасан хэргийг хэрэгсэхгүй болгож, шүүгдэгч Ц.Энхтүвшинг цагаатгаж, Эрүүгийн хуулийн 2036000000136 дугаартай хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдсан зүйлгүй, цагдан хоригдоогүй, шүүгдэгчээс гаргуулах хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй, 2 үхрийн өмчлөгч нар нь иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх журмаар хохирлоо нэхэмжлэх эрхтэйг дурдаж шийдвэрлэжээ.

            Прокурор эсэргүүцэл болон давж заалдах шатны шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Анхан шатны шүүхийн цагаатгах тогтоол нь хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий байх хуулийн шаардлагад нийцээгүй, цагаатгах тогтоолд заасан дүгнэлт нь хэргийн бодит байдалтай нийцээгүй байна. Гэрч Б.Баттүшигийн мэдүүлэг, яллагдагч Ц.Энхтүвшингийн мэдүүлгүүдээр гэмт хэрэг гарсан байдал буюу хэзээ үйлдэгдсэн нь хангалттай тогтоогдсон.

Шүүгдэгч Ц.Энхтүвшингийн Эрүүгийн хуулиар хамгаалагдсан харилцааг зөрчсөн үйлдлийн улмаас бусдад хохирол учирсан үйл баримт хэрэгт тогтоогдсон байхад хэргийг хэрэгсэхгүй болгож, шүүгдэгчийг цагаатгасан нь үндэслэлгүй юм. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.9 дүгээр зүйлийн 4 дэх хэсэгт шүүгдэгч тухайн гэмт хэрэг үйлдсэн нь нотлогдоогүй гэх үндэслэлээр цагаатгах тогтоол гарсан бол холбогдох шийдвэрийг хүчингүй болгож, хэргийг прокурорт буцаана гэж заасны дагуу прокурорт буцааж эргэлзээ бүхий нөхцөл байдлыг шалгуулах хуулийн зохицуулалтыг шүүх хэрэглээгүй гэж үзэж байна. Хэргийг хянан шийдвэрлэхэд дүгнэлтэд онцгой ач холбогдол бүхий А.Ганхуяг, А.Алтанхуяг, Б.Баттүшиг, Б.Түмэнжаргал, Б.Гантөмөр, Г.Баянмөнх, Р.Басангомбо, Д.Эрболд, яллагдагч Ц.Энхтүвшин нарын мэдүүлэг болон гэрч Б.Оюунцэцэг, Г.Төрмөнх нарын мэдүүлэг харилцан зөрүүтэй байхад аль нэгийг нь авахдаа бусдыг үгүйсгэсэн тухай үндэслэлийг заагаагүй нь Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.9 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.3 дахь заалтыг шүүгч цагаатгах тогтоолыг уншиж сонсгохдоо хохирогч буруу тогтоосон гэх үндэслэлээр хэргийг цагаатгаж шийдвэрлэсэн гэсэн боловч гардуулсан цагаатгах тогтоолд хэргийг шийдвэрлэхэд эргэлзээ бүхий нөхцөл байдлууд тогтоогдсон гэж дүгнэсэн нь Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийг ноцтой зөрчсөн тул цагаатгах тогтоолыг хүчингүй болгох үндэслэлд хамаарч байна гэв.

Хохирогч А.Ганхуяг давж заалдах журмаар гаргасан гомдолдоо: Миний үхэр алга болсон. 2 үхрийн нотлох баримт гарч ирсэн. 2 үхрээ алга болгосноор мэдүүлэг өгч бусад 4 үхрээ энэ 2 үхрээ олж авсны дараа гомдол гаргаад явж болно гэж сумын хэсгийн байцаагч надад хэлсэн учраас 2 үхэр алга болсоноор мэдүүлэг өгсөн.Ц.Энхтүвшин нь 2 үхрийг алж идсэн нь хэрэгт тогтоогдсон байхад цагаатгаж шийдвэрлэсэнд гомдолтой байна. Одоо бид 4 үхрээ дахин шалгуулах хүсэлттэй байна. Иймд цагаатгах тогтоолыг хүчингүй болгож, хэргийг мөрдөн байцаалтанд буцааж өгнө үү гэжээ.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Давж заалдах шатны шүүх Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.1  дүгээр зүйлийн 1, 3 дахь хэсэгт зааснаар Ц.Энхтүвшинд холбогдох хэргийг хянан   шийдвэрлэхдээ анхан шатны шүүхийн шийтгэх тогтоолыг эс зөвшөөрч бичсэн прокурорын эсэргүүцэл болон хохирогчийн давж заалдах журмаар гаргасан гомдлыг дурдсан үндэслэлүүдэд хязгаарлахгүйгээр тухайн хэргийн бүх ажиллагаа, анхан шатны шүүхийн шийтгэх тогтоолыг бүхэлд нь хянаж үзэхэд  шийтгэх тогтоол хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий байх хуулийн шаардлагыг хангаагүй байна. 

  Ц.Энхтүвшин нь Ховд аймгийн Мөнххайрхан сумын Хаг багийн нутаг дэвсгэрт 2019 оны 11 дүгээр сарын 3-ны өдрөөс 2020 оны 02 дугаар сар хүртэлх хугацаанд хөлсөөр маллуулахаар иргэн А.Ганхуягийн итгэмжлэн хариуцуулсан 196 тооны сарлаг үхрээс 2 тооны сарлаг үхрийг 2019 оны 12 дугаар сард тус сумын Хаг багийн нутаг дэвсгэр “Улиастайн бэлчээр” гэх газарт нядалж хувьдаа завшиж түүнд 1.500.000 төгрөгийн хохирол учруулсан гэмт хэрэгт холбогджээ.

Ховд аймгийн прокурорын газраас яллагдагч Ц.Энхтүвшингийн үйлдлийг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.4 дүгээр  зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж, хэргийг шүүхэд шилжүүлжээ.

Анхан шатны шүүх Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 1.15 дугаар зүйлийн 2-т зааснаар Ц.Энхтүвшинд холбогдох Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.4 дүгээр  зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан хэргийг хэрэгсэхгүй болгож түүнийг цагаатгаж шийдвэрлэсэн  шийдвэр нь хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий болж чадаагүй байна.

Хэрэгт авагдсан нотлох баримтуудыг судалбал Баян-Өлгий аймгийн Булган сумын иргэн А.Ганхуяг нь нийт 196 тооны сарлаг үхрийг Ховд аймгийн Мөнххайрхан сумын Хаг багийн малчин Ц.Энхтүвшинд 2019 оны 11 дүгээр сарын 30-ны өдрөөс 2020 оны 2 дугаар сар хүртэл 3 сар  хугацаанд 600.000 төгрөгийн хөлсөөр хариулуулахаар харилцан тохиролцож, мал хариулгын хөлсөнд 2019 оны 12 дугаар сарын 11-нд Ц.Энхтүвшингийн дансаар 200.000 төгрөг, 2019 оны 12 дугаар сарын 16-ны өдөр 200.000 төгрөг хийж, үлдсэн 200.000 төгрөгийг үхрээ буцааж хүлээн авахдаа өгөхөөр тохирсон, Ц.Энхтүвшин нь Улаанбаатар хот явахдаа А.Ганхуягийн үхэрнээс  хар, бор хоёр үхрийг нядалж авч явсан үйл баримт тогтоогдсон мөн Хохирогч А.Ганхуягийн мөрдөн шалгах ажиллагаанд өгсөн “...Би Ц.Энхтүвшинд үхрийн хөлсөнд 2 тооны үхэр өгнө гэж хэлээгүй тийм яриа огт гараагүй,Ц.Энхтүвшин надтай үхэр нядалж явлаа гэж яриагүй.ц.Энхтүвшингээс үхрийн хөлсөнд өгсөн 400.000 төгрөгөө эргүүлж авмаар байна. Миний үхрийг сар ч хариулаагүй, 10 настай том бор эм үхрээ 800.000 төгрөгөөр, эм,төрөх насны 4 настай мухар хар үхрээ 700.000 төгрөгөөр үнэлж байна...”  гэх мэдүүлэг/ 1 дүгээр хх- ийн 17-18х/,

гэрч Б.Баттүвшингийн мөрдөн шалгах ажиллагаанд өгсөн “...үхэр нядалсан он сарын сайн санахгүй байна. 2019 оны 12 сарын дундуур байж магадгүй “Бэлчир” гэх нэртэй газарт 30 гаруй тооны сарлаг үхэр тууж ирээд хар,бор хоёр үхэр нядалсан...” гэх мэдүүлэг /1 дүгээр хх-ийн 24-25, 41-42х/,

гэрч Б.Түмэнжаргалын мөрдөн шалгах ажиллагаанд өгсөн “... А.Ганхуяг 2019 оны 11 дүгээр сард Ц.Энхтүвшинд 196 тооны сарлаг үхэр авч ирж өгсөн, Ц.Энхтүвшин, А.Ганхуяг нах хөлсөө 600.000 төгрөгөөр тохирсон, А.Ганхуяг 400.000 төгрөгийг нь өгөөд 200.000 төгрөгийг нь үхрээ хүлээж авахдаа  өгөхөөр болсон, “ЦЭнхтүвшин утсаар ярьж хөлсөндөө 2 үхэр нядлах зөвшөөрөл авсан гэдэг нь худлаа. 2 үхрийг нь хулгайлж алсан байсан...” гэх мэдүүлэг /1 дүгээр хх-ийн 26-27х/,

 гэрч А.Алтанхуягийн мөрдөн шалгах ажиллагаанд өгсөн “...А.Ганхуяг ах үхрийн хөлсөнд Ц.Энхтүвшинг 2 үхэр нядалж ав гэж хэлсэн зүйл бхайгүй,тухайн үед би ахтайгаа хамт үхрээ хүргэж өгсөн.5 тугал зараад 400.000 төгрөг Ц.Энхтүвшинд өгсөн үлдсэн 200.00 төгрөгийг дараа үхрээ авахдаа өгөхөөр болсон гэж ах хэлсэн...”гэх мэдүүлэг /1 дүгээр хх-ийн 30-31х/

гэрч Г.Батмөнхийн мөрдөн шалгах ажиллагаанд өгсөн “...2019 оны 12 дугаар сарын сүүлээр Улиастын Хатуу сайгийн бэлчээрээс 2 тооны сарлаг үхрийн мах ачиж авч ирж өгсөн, миний өөрийн үхрийн мах гэж ярьсан би нэг үхрийн махыг худалдаж авсан...”гэх мэдүүлэг 1/ дүгээр хх-ийн 33-34х/,

гэрч Р.Басангомбын  мөрдөн шалгах ажиллагаанд өгсөн ”...Ц.Энхтүвшин надтай хамт аймагт ирэхдээ Г.Батмөнхийн амбаарт 2 үхрийн мах байснаас нэг үхрийн мах ачиж ирсэн...маргааш нь зах дээрээс ирж авсан...”гэх мэдүүлэг /1 дүгээр хх-ийн 35х/

гэрч  Д.Эрболдын  мөрдөн шалгах ажиллагаанд өгсөн ”...2019 оны 12 дугаар сарын 25-27-ны үед Ц.Энхтүвшин над руу яриад үхрийн мах авах хүн байна уу гэхээр нь би тухайн үед Ховд групп дээр идэшний үхэр авна гэсэн зар байхаар нь дугаар нь өгсөн...”гэх мэдүүлэг /1 дүгээр хх-ийн 35х/ зэрэг хуульд заасан үндэслэл журмын дагуу цуглуулж авсан нотлох баримтууд хэрэгт авагдсан байхад анхан шатны шүүх дээр дурдсан нотлох баримтуудыг хэрхэн үнэлж байгаа талаар болон хэргийн бодит байдалд  хууль зүйн үндэслэлтэй дүгнэлт хийлгүйгээр Ц.Энхтүвшинд холбогдох хэргийг цагаатгаж шийдвэрлэсэн нь Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.9 дүгээр зүйлийн 1.2 дахь заалтад нийцээгүй байна.

Өөрөөр хэлбэл анхан шатны шүүх шүүгдэгчийг цагаатгах үндэслэл болсон нотлох баримтын агуулга, түүнийг хэрхэн үнэлж байгаа тухай үндэслэлээ дурдахгүйгээр шүүгдэгчийг цагаатгаж шийдвэрлэсэн байна.

 Шүүх Эрүүгийн хуулийг буруу тайлбарлаж хэрэглэсэн, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны хуульд заасан журмыг зөрчсөн байна гэж давж заалдах шатны шүүх бүрэлдэхүүн дүгнэлээ.Энэ талаар бичсэн прокурорын эсэргүүцэл үндэслэлтэй байна.

Иймд прокурорын эсэргүүцлийг хүлээн авч анхан шатны шүүхийн цагаатгах тогтоолыг хүчингүй болгож,хэргийг шүүх хуралдааны шатнаас дахин хэлэлцүүлэхээр мөн шүүхэд буцааж шийдвэрлэв.

Хэргийг дахин хэлэлцүүлэхээр буцааж байгаа тул хэргийн талаар болон хохирогчийн давж заалдах журмаар гаргасан гомдолд дүгнэлт хийгээгүй болно

            Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.5 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.1, 39.9 дүгээр зүйлийн 1.3-т заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

            1. Ховд аймаг дахь сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн  2021 оны 3 дугаар сарын 01-ний өдрийн 2021/ШЦТ/43  дугаартай цагаатгах тогтоолыг  хүчингүй болгож,    Ц.Энхтүвшинд холбогдох эрүүгийн 2036000000136 дугаартай хэргийг анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааны шатнаас дахин хэлэлцүүлэхээр буцааж, прокурорын эсэргүүцлийг хүлээн авсугай.

2.Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 14.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар хэрэг анхан шатны шүүхэд очтол Ц.Энхтүвшинд урьд авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр нь хэрэглэсүгэй.

            3. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.11 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар давж заалдах шатны шүүхийн шийдвэрийг уншиж сонсгосон даруй хуулийн хүчин төгөлдөр болохыг дурдсугай.

            4. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40.1 дүгээр зүйлийн 1, 2 дахь хэсэгт зааснаар давж заалдах шатны шүүхийн энэ шийдвэрийг гардуулсан, эсхүл хүргүүлснээс хойш 14 хоногийн дотор “анхан болон давж заалдах шатны шүүх Эрүүгийн хуулийг зөрүүтэй хэрэглэсэн, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийг ноцтой зөрчсөн нь шүүхийн шийдвэрт нөлөөлсөн, шүүх хуулийг Улсын дээд шүүхийн тайлбараас өөрөөр тайлбарлаж хэрэглэсэн” гэсэн үндэслэлээр оролцогчид Монгол Улсын Дээд шүүхэд хяналтын журмаар гомдол, прокурор, дээд шатны прокурор эсэргүүцэл гаргаж болохыг тайлбарласугай.                               

                      

 

 

 

           ДАРГАЛАГЧ,

     ЕРӨНХИЙ ШҮҮГЧ                                           Н.ТУЯА

 

                   ШҮҮГЧИД                                           Д.ЖАМБАЛСҮРЭН

                                                                     

                                                                                         М.НЯМБАЯР