2023 оны өдөр

01 сар       31  р                                            184/ШШ2023/00542

 

                                       МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Т.Батсүх *******лж, тус шүүхийн танхимд хийсэн хуралдаанаар

Нэхэмжлэгч: ******* аймгийн ******* сумын ******* *******. Хаяг: ******* аймаг, ******* сум,******* даргын тамгын газрын байр

Хариуцагч: ******* овогт ******* ******* /РД: *******/ Хаяг: Сонгинохайрхан дүүрэг, дүгээр хороо, гудамж, ******* дүгээр байр, тоот

Зээлийн гэрээний үүрэгт 11,875,000 төгрөг гаргуулах тухай нэхэмжлэлтэй иргэний хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Н., хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Д., шүүх хуралдааны нарийн бичгийн ******* Л.Азжаргал нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэхэмжлэгч, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч шүүхэд болон шүүх хуралдаанд гарга тайлбартаа: Д.******* нь 2014 оны 5 дугаар сарын 8-ны өдөр ******* аймгийн ******* суманд хэрэгжиж бай “ ” төслийн дагуу Сум хөгжүүлэх гаас жилийн 3 хувь 1 сарын 0,25 хувийн хүүтэй 10,000,000 төгрөгийг 18 сарын хугацаатайгаар авч, зээлийн гэрээний хугацаа 2015 оны 11 дүгээр сарын 8-ны өдөр дуусгавар болсон байна. Энэ хугацаанд зээлдэгч Д.******* нь 2014 оны 6 дугаар сарын 10-ны өдөр зээлийн хүү, үндсэн төлбөрт нийт 50,000 төгрөгийг төлсөн байна. Иргэн Д.******* нь 2014 оны 6 дугаар сараас өнөөдрийг хүртэлх хугацаанд зээлийн үлдэгдэл 10,000,000 төгрөг, хүүгийн үлдэгдэл 237,500 төгрөг, алданги болох 1,637,500 төгрөг, нийт 11,875,000 төгрөгийг тус тус төлөөгүй, мөн хэмжээгээр төрд хохирол учраад байна. ******* аймгийн ******* сумын ******* *******ас Прокурорын байгууллагыг төлөөлж шүүхэд нэхэмжлэл гаргуулах, иргэний хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд оролцуулахаар хүсэлт ирүүлсний дагуу тус Прокурорын газраас төрийг төлөөлж, Прокурорын тухай хуулийн 41 дүгээр 41.2 дахь хэсэг, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 25, 31 дүгээр зүйлүүдэд заасны дагуу иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд оролцох ба иргэн Д.*******гээс зээлийн гэрээний үлдэгдэл 11,875,000 төгрөгийг нөхөн төлүүлэхээр нэхэмжлэл гаргаж байна. Иргэний хуулийн хөөн хэлэлцэх ерөнхий зохицуулалт нь 10 жил байдаг. Хөөн хэлэлцэх хугацаа дуусаагүй учраас нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангах хууль зүйн үндэслэлтэй байх тул Д.*******гээс зээлийн гэрээний үлдэгдэл 11,875,000 төгрөгийг гаргуулж, нэхэмжлэгчид олгуулахаар шийдвэрлэж өгнө үү.

Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч шүүх хуралдаанд гарга тайлбартаа: Хариуцагч Д.******* нэхэмжлэлийн шаардлагаар шаардаж байгаа мөнгийг төлөхөөс татгалздаг. Учир нь хөөн хэлэлцэх хугацаа дуус. Иргэний хуульд заа ерөнхий хөөн хэлэлцэх хугацаа 10 жил байдаг гэж нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч хэллээ. Тусгайл зохицуулалтыг нэхэмжлэгч талаас дурдгүй. Гэрээний үүрэгтэй холбоотой хөөн хэлэлцэх хугацаа 3 жил байна гэсэн тусгайл зохицуулалт байдаг. 2014 оны 5 дугаар сарын 8-ны өдөр хариуцагч Д.******* зээл ав. Зээл ав асуудлаар хариуцагч талаас маргадаггүй. Маргаж байгаа асуудал нь 2018 оны 11 дүгээр сард хөөн хэлэлцэх хугацаа дуус. Хөөн хэлэлцэх хугацаа дуусахаас өмнө хариуцагч Д.*******гээс зээлийн төлбөр төлөхийг шаардаж байгаагүй. Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч хэлэхдээ мэдэгдэх баримтыг шууданд хийснээр гардуулд тооцно гэж ярьж байна. Гэтэл шууданд хийсэн баримт огт байдаггүй. ******* аймгийн Гурван тэс сумын ******* *******ас ирүүлсэн хариу тайлбарт шүүгчийн захирамжид дурд асуудлыг хийж гүйцэтгэн ажиллагааг хийх боломжгүй байна гэж тайлбарладаг. Хавтаст хэрэгт Д.*******гийн хаягаар албан бичгийг шууданд хийсэн баримт байхгүй. Мөн нэхэмжлэлийн шаардлагыг хүлээн зөвшөөрөхгүй байх дараагийн үндэслэл нь нэхэмжлэл гаргах эрхгүй этгээд нэхэмжлэл гарга гэж үзэж байна. Сум хөгжүүлэх гаас олгогдсон зээлийн гэрээ гэж ярьдаг боловч тухайн зээлийн гэрээ нь дэд гаас олгогдсон байдаг. Нэхэмжлэгч талаас 2011 оны засгийн газрын 134 дүгээр тогтоолын 2 дугаар хавсралтаар Сум хөгжүүлэх гаас олгох зээлийн гэрээ гэх нэртэй бичиж байгаад зээлдүүлэгч нь Сум хөгжүүлэх гэж бичих ёстой бай. Гэтэл дэд гаас олгох зээлийн гэрээ гэж бичигдсэн байдаг. Зээлдүүлэгчийн хувьд дэд болон Сум хөгжүүлэх гэсэн 2 зээлдүүлэгчтэй байдаг. Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн хэлж байгаа 2011 оны Засгийн газрын 134 дүгээр тогтоолоор гийн хөрөнгийг дараах эх үүсвэрээс бүрдүүлнэ гэсэн байдаг. Тухайн тогтоолын 2.1.2-т гадаад дотоодын аж ахуй нэгж байгууллага иргэнээс өгсөн буцалтгүй тусламж, хандив гэж байдаг. дэд гаас буцалтгүй өгсөн тусламж, хандив гэсэн баримт хэрэгт авагдаагүй. Энэ тухай нотолж чадаагүй. дэд гэдэг нь төрийн байгууллага мөн эсэх нь хэрэгт нотлох баримтаар авагдаагүй байна. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 25,26 дугаар зүйлд зааснаар хэргийн оролцогчид буюу зохигчид өөрийн нэхэмжлэлийн үндэслэл болсон нотлох баримтыг өөрөө цуглуулж шүүхэд гаргаж өгөх үүрэгтэй. Тиймээс нэхэмжлэгч талаас нотлох баримт гаргаж өгөх үүргээ биелүүлээгүй байна. Мөн ******* аймгийн Прокурорын газраас нэхэмжлэл гаргаж байгаа нь эргэлзээтэй. Тиймээс нэхэмжлэл гаргах эрхгүй этгээд нэхэмжлэл гарга гэж үзэж байна. Шүүхээс хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон шүүгчийн захирамж гар,нэхэмжлэгч талаас шүүгчийн захирамжийг эс зөвшөөрч гомдол гаргасныг үндэслэн захирамжийг хүчингүй болгож буцаа байдаг. Тухайн үндэслэх хэсгийн 7 дугаарт Сумын засаг ******* болон Д.******* нарын хооронд эрх зүйн харилцаа үүссэн эсэхийг тогтоож байж хэргийг шийдвэрлэх нь зүйтэй гэж гар. Тиймээс нэгдүгээрт хөөн хэлэлцэх хугацаа дуус. Хоёрдугаарт нэхэмжлэл гаргах эрхгүй этгээд нэхэмжлэл гарга гэх үндэслэлээр хэргийг хэрэгсэхгүй болгох нь зүйтэй. Мөн нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөс хариуцагч Д.******* өөрөө ирэхгүй байна гэж тайлбарладаг. Хуульд зааснаар Д. миний бие хуулийн дагуу итгэмжлэлээр оролцож байгаа, хариуцагч Д.******* итгэмжлэл олгох эрхтэй.

Хавтаст хэрэгт авагд баримтын тухайд: Нэхэмжлэгчээс 2022 оны 4 дүгээр сарын 5-ны өдрийн томилолт, ******* аймгийн Гурван тэс сумын ******* даргын 20******* оны 1 дүгээр сарын 28-ны өдрийн 1/69 дугаар албан бичиг, 2014 оны 6 дугаар сарын 11-ний өдрийн а/90 дугаартай захирамж, дэд гаас зээл олгохоор шалгаруул төслийн хуваарь, төлбөрийн хүсэлт, дэд гаас олгосон 11 дугаартай зээл болон барьцааны гэрээ, Subaru impresa маркийн автомашины гэрчилгээний хуулбар, дэд гийн “Хэрмэн цав” ачлал жуулчлалын төсөл, оршин суугаа хаягийн тодорхойлолт, Сонгинохайрхан дүүргийн Прокурорын газрын 2022 оны 6 дугаар сарын 27-ны өдрийн 1/3116 дугаар албан бичиг, ******* аймгийн Гурван тэс сумын ******* даргын 2017 оны 1 дүгээр сарын 23-ны өдрийн 1/24, 2018 оны 10 дугаар сарын 22-ны өдрийн 1/437, 20******* оны 6 дугаар сарын 15-ны өдрийн 1/492, 2022 оны 8 дугаар сарын 23-ны өдрийн 1/315 дугаартай албан бичгүүд, хариуцагчаас шүүх хуралдааныг хойшлуулах хүсэлт, эмнэлгийн магадалгаа зэрэг баримтуудыг хавсарган өгчээ. 

Хэрэгт авагд бичгийн нолох баримт, зохигчийн тайлбарыг шинжлэн судлаад

ҮНДЭСЛЭХ нь:

Нэхэмжлэгч ******* аймгийн ******* сумын ******* ******* нь хариуцагч Д.*******д холбогдуулан зээлийн гэрээний үүрэгт 11,875,000 төгрөг гаргуулах нэхэмжлэлийг шүүхэд гаргажээ.

Шүүх нэхэмжлэлийн шаардлагын зарим хэсгийг хангаж, үлдсэнийг нь хэрэгсэхгүй болгон шийдвэрлэлээ. 

Нэхэмжлэгч шаардлагын үндэслэлээ Сум хөгжүүлэх гаас ав зээлээ хариуцагч эргэн төлөх үүргээ биелүүлээгүй, Улаанбаатар хотод шилжин суурьш, хаяг нь тодорхойгүй бай гэж, хариуцагч нь татгалзлын үндэслэлээ Иргэний хуульд заа хөөн хэлэлцэх хугацаа дуус, мөн “ дэд ”-тай байгуул зээлийн гэрээний үүргийг сумын ******* ******* төлөөлөн шаардах эрхгүй гэж тайлбарлан маргаж байна.

Хариуцагч нь 2014 оны 5 дугаар сарын 8-ны өдөр зээлийн болон барьцааны гэрээ байгуул, гэрээний дагуу орон нутагт аялал жуулчлалын төсөл хэрэгжүүлэх зорилгоор 10,000,000 төгрөг хүлээн ав, гэрээний хугацаанд 50,000 төгрөгийг төлсөн үйл баримтын тухайд маргахгүй байна. /хх-ийн 8-18/

Гэрээнд зээлдүүлэгч талаас “ дэд ”-г төлөөлж Б.Цолмонбаатар, “Сум хөгжүүлэх ”-г төлөөлж сумын ******* ******* Г.Гангамаа, зээлдэгчийг төлөөлөн Д.******* нар гарын үсгээ зурж, байгууллагын тамга дарагд байна.

Хэдийгээр зээлийн гэрээг “ дэд ”-гаас олгох зээлийн гэрээ гэж нэрлэсэн боловч тус нь “Сум хөгжүүлэх ”-гаас олгох төслийг хүүжүүлэх журмаар оролцсон болох нь нэхэмжлэгчийн тайлбар, хэрэгт авагд ******* сумын ******* даргын 2014 оны 6 дугаар сарын 11-ний өдрийн а/90 дугаар захирамж, зээл олгохоор шалгаруул төслийн хүүжилтийн хуваарь, төлбөрийн хүсэлт, хяналтын хуудас зэрэг баримтаар тогтоогдож байна.  /хх-ийн 5-19 /

Дээр дурд баримтуудаас үзэхэд хариуцагч Д.*******гийн төсөл жижиг дунд үйлдвэрлэл эрхлэхээр олгох зээлийн сонгон шалгаруулалтад тэнцсэн,  ******* сумын ******* даргын захирамжаар Төрийн дахь Сум хөгжүүлэх гийн 110455401 тоот данснаас 10,000,000 төгрөгийг шилжүүлэн өгсөн, хяналт тавьж ажиллахыг Сум хөгжүүлэх гийн хяналтын зөвлөлд үүрэг болгожээ.

Засгийн газрын 2011 оны 134 тоот тогтоолоор батлагд /2016 онд хүчингүй болсон/ "Сум хөгжүүлэх гийн хөрөнгийг бүрдүүлэх, зарцуулах, хяналт тавих журам"-ын 2 дугаар зүйлийн 2.1,  3 дугаар зүйлийн  3.2.2, 3.2.3 дахь хэсгүүдэд “гийн хөрөнгө улсын төсвөөс олгох сумын хөгжлийн гийн эргэлтийн хөрөнгө, мөн гадаад улс, олон улсын байгууллага, түүнчлэн гадаад, дотоодын аж ахуйн нэгж, байгууллага, иргэнээс өгсөн буцалтгүй тусламж, хандиваас бүрдэх”, “Сумын засаг ******* нь төсөл сонгон шалгаруулах зөвлөлөөс шалгаруул төсөлд зээл олгох шийдвэр гаргах, хяналт тавьж ажиллахаар зохицуулжээ. 

Талуудын хооронд Иргэний хуулийн 281 дүгээр зүйлд заа зээлийн гэрээний үүрэг үүссэн, зээлдүүлэгч мөнгийг шилжүүлэн өгсөн,  зээлдэгч тохиролцсон хугацаанд эргүүлэн төлөх үүргээ биелүүлээгүй тул үүргээ биелүүлэхийг хариуцагчаас ******* сумын ******* ******* шаардах эрхтэй байна.

Зээлийн гэрээний хугацаа 18 сар /205 оны 11 дүгээр сарын 10-нд дуус/ ба тус шүүх нэхэмжлэлийг 2022 оны 4 дүгээр сарын 11-нд хүлээн авчээ. 

Иргэний хуулийн 75 дугаар зүйлийн 75.1, 75.2.1 дэх хэсэгт зааснаар хуульд өөрөөр заагаагүй бол хөөн хэлэлцэх ерөнхий хугацаа арван жил байх, гэрээний үүрэгтэй холбоотой шаардлага гаргах хөөн хэлэлцэх хугацаа гурван жил байхаар заа.

Иргэний хуулийн 82 дугаар зүйлийн 82.1 дэх хэсэгт “Хөөн хэлэлцэх хугацаа өнгөрсөн бол үүрэг гүйцэтгэгч үүрэг гүйцэтгэхээс татгалзах эрхтэй” гэж заа ба нэхэмжлэгч нь хуульд заа 3 жилийн хөөн хэлэлцэх хугацааг хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр хэтрүүлж нэхэмжлэлийн шаардлага гарга байх тул талуудын хооронд байгуулагд зээлийн гэрээний үүргийг /зээлийн хүү/ шаардах эрхээ алд гэж үзнэ.

Нэхэмжлэгч барьцааны зүйлээр үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулах шаардлага гаргаагүй, мөн  Иргэний хуулийн 77 дугаар зүйлийн 77.1 дэх хэсэгт зааснаар үндсэн үүргийн хөөн хэлэлцэх хугацаа дуусаар нэмэгдэл үүрэг болох алданги, барьцааны үүргийн хөөн хэлэлцэх хугацаа нэгэн зэрэг дуусна.

Нэхэмжлэгч зээлийн гэрээний үүргийг шаардах эрхээ алд боловч зээлийн гэрээний дагуу хариуцагчид шилжүүлсэн мөнгөн хөрөнгө, өмчөө  буцаан шаардах эрх нь хуульд зааснаас бусад тохиолдолд хязгаарлагдахгүй юм.

 Зээлийн гэрээний үүрэг дуусгавар болсноор шилжүүлсэн мөнгөн хөрөнгийг  өмчлөх эрхийг хариуцагч эдлэх үндэслэлгүй тул Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1.1-т заа үндэслэлээр хариуцагчаас 9,950,000 төгрөг гаргуулан нэхэмжлэгчид олгож, нэхэмжлэлээс 1,925,00 төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгон шийдвэрлэх нь зүйтэй гэж үзлээ.

Хариуцагч зээлийн гэрээний үүргээ биелүүлээгүй шалтгаанаа тодорхой тайлбарлаагүй бөгөөд  ав зээлийн хэмжээгээр үндэслэлгүй хөрөнгөжсөн байна гэж дүгнэв. 

Нэхэмжлэгч шаардлагаа үндсэн зээл 10,000,000 төгрөг, хүү 237,500 төгрөг, алданги 1,637,500 төгрөг, нийт 11,875,000 төгрөг гэж тодорхойлсон, хариуцагч 2014 оны 6 дугаар сарын 10-ны өдөр 50,000 төгрөгийг төлсөн тухайд талууд маргаагүй болно.

******* сумын ******* *******ас хариуцагч Д.*******д “Сум хөгжүүлэх ”-гаас ав зээлээ төлөхийг мэдэгдсэн 2017.01.23, 2018.10.22, 20*******.06.15-ны өдрийн баримтыг нэхэмжлэгч талаас гарган өгсөн ба хариуцагч энэхүү мэдэгдлийг хүлээн аваагүй, гардуулж өгсөн тухай баримтгүй болохыг дурдах нь зүйтэй.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 115 дугаар зүйлийн 115.1, 115.2.2, 116, 118 дугаар зүйлд заасныг тус тус удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1. Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1.1 дэх хэсэгт заасныг баримтлан хариуцагч Д.*******гээс 9,950,000 /есөн сая есөн зуун тавин мянга/ төгрөг гаргуулан, нэхэмжлэгч ******* аймгийн ******* сумын Сум хөгжүүлэх д олгож, нэхэмжлэлээс 1,925,00 /нэг сая есөн зуун хорин таван мянга/ төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосугай.

2.Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.1.3-т зааснаар нэхэмжлэгч “Хөдөө аж ахуйг дэмжих гийн алба”-ны нэхэмжлэлийг улсын тэмдэгтийн хураамжаас чөлөөлсөн болохыг дурдаж, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2, 60 дугаар зүйлийн 60.1 дэх хэсэгт зааснаар хариуцагч Д.*******гээс  улсын тэмдэгтийн хураамжид 174,150  төгрөг гаргуулан улсын төсөвт оруулсугай.

3.Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн  120 дугаар зүйлийн 120.2 дахь хэсэгт зааснаар зохигч, гуравдагч этгээд, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч шийдвэрийг гардан авснаас хойш 14 хоногийн дотор Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд давж заалдах гомдол гаргах болохыг  тайлбарласугай.

 

ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                                        Т.БАТСҮХ