МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

            Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч                   А.Мөнх-Өлзий даргалж, тус шүүхийн хуралдааны 3 дугаар танхимд хийсэн нээлттэй шүүх хуралдаанаар,

            Нэхэмжлэгч: “Э******* т******* г*******” ХХК

Нэхэмжлэгчийн төлөөлөгч: Гүйцэтгэх захирал Т.О*******

            Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч: В.Э******* 

            Хариуцагч: *******, *******

            Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч: *******, ны Хуулийн хэлтсийн мэргэжилтэн Т.Э*******

            Маргааны төрөл: “Э******* т******* г*******” ХХК-ийн ашиглаж байсан 3,3 га газрын эрхийг цуцалсан нь хуульд нийцсэн эсэх маргааныг хянан хэлэлцэв.

            Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгчийн төлөөлөгч Т.О*******, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч В.Э*******, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Т.Э*******, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга С.Номуунаа нар ор*******цов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэг. Нэхэмжлэлийн шаардлага.

1. *******, *******ын 2022 оны 9 дүгээр сарын 01-ний өдрийн ******* дугаар тушаалын “Э******* т******* г*******” ХХК-д х*******богдох хэсгийг хүчингүй б*******гуулах   

Хоёр. Хэргийн үйл баримтын тухайд.

2.1. *******, *******ын 2017 оны 9 дүгээр сарын 04-ний өдрийн А/250 тушаалаар Горхи-Т*******ийн байгалийн цогц*******борт газрын Оросын гарам гэх газарт "Э******* т******* г*******" ХХК-д 3.3 га газрыг 5 жилийн хугацаатайгаар ашиглах эрх *******гожээ.

2.2. Горхи-Т*******ийн байгалийн цогц*******борт газрын хамгаалалтын захиргаанаас 2022 оны 9 дүгээр сарын 12-ны өдөр 22/646 тоот албан бичгээр “... Э******* т******* г******* ХХК-ийн ашиглах зөвшөөрөл авсан 2017/0160805 тоот гэрчилгээ бүхий 3,3 га талбай газар нь Газрын тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.5-д “эрхийн гэрчилгээ эзэмшигч газрын төлбөрөө хугацаанд нь бүрэн төлөөгүй, 40.1.6-д “хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр гэрээнд заасан зориулалтын дагуу тухайн газраа 2 жил дараалан ашиглаагүй”, усны хамгаалалтын бүсийн дэглэм зөрчсөн гэсэн үндэслэлээр газар ашиглах эрхийг хүчингүй б*******госон...” талаар мэдэгдэл хүргүүлсэн байна.

2.3. Нэхэмжлэгч нь “...маргаан бүхий актыг *******, наас тус *******мпанид албан ёсоор гардуулсан зүйл байхгүй, ... ******* дугаар тушаалыг Горхи-Т*******ийн байгалийн цогц*******борт газрын албан ёсны фейсбүүк хуудсанд 2022 оны 9 дүгээр сарын 08-ны өдөр байршуулж, хамаарах 33 иргэн, аж ахуй нэгж байгууллага төдийгүй *******он нийтэд нэгэнт мэдээлсэн. Иймд нэхэмжлэгчийн зүгээс урьдчилан шийдвэрлэх ажиллагаа явуулах замаар *******, *******ад өөрт нь хандах нь үр нөлөө муутай, нэхэмжлэгчийн шүүхэд хандах эрхийг дордуулах магадлалтай гэж үзээд шүүхэд нэхэмжлэл гаргасан...” гэж тайлбарласан.

2.4. Ийнхүү “Э******* т******* г*******” ХХК-аас “*******, *******ын 2022 оны 9 дүгээр сарын 01-ний өдрийн ******* дугаар тушаалын “Э******* т******* г*******” ХХК-д х*******богдох хэсгийг хүчингүй б*******гуулах”-аар 2022 оны 10 дугаар сарын 03-ны өдөр тус шүүхэд хандан нэхэмжлэл гаргасан байдаг.

Гурав. Хэргийн ор*******цогч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгчийн бичгээр б*******он шүүх хуралдааны явцад гаргасан тайлбар, түүний үндэслэл:

3.1. Нэхэмжлэгч шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлийн шаардлагын үндэслэлдээ:   

“*******, *******ын 2017 оны 09 дүгээр сарын 04-ний өдрийн А/250 тушаалаар Горхи-Т*******ийн байгалийн цогц*******бор газрын Оросын гарам гэх газарт "Э******* т******* г*******" ХХК-д 3.3 га газрыг ашиглах эрх *******госон. Манай *******мпани нь өөрийн газартаа, аялал жуулчлалын зориулалтаар х*******богдох төлөвлөлтөө хийж, хөрөнгө оруулалт хайж байсан б*******овч дэлхий нийтэд үүссэн давагдашгүй хүчин зүйл буюу /*******вид-19/ цар тахлын нөхцөл байдлаас шалтгаалан төлөвлөсөн хөрөнгө оруулалтууд цуцлагдсан. Гэвч өөрсдийн нөөц б*******омжоороо ашиглах эрх бүхий газрыг бүрэн хэмжээгээр хашаажуулж, худаг гаргуулсан б*******но. Мөн *******, наас шаардсаны дагуу байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын нарийвчилсан үнэлгээг эрх бүхий байгууллагаар хийлгүүлэх зэргээр тодорхой хэмжээний хөрөнгө мөнгө зарцуулсан.

3.2. Гэтэл Горхи-Т*******ийн байгалийн цогц*******борт газрын хамгаалалтын захиргааны 2022 оны 09 дүгээр сарын 12-ний өдрийн огноотой 22/646 дугаартай мэдэгдлээр манай *******мпанийн газар ашиглах эрхийг *******, *******ын 2022 оны 09 дүгээр сарын 01-ний өдрийн ******* тушаалаар хүчингүй б*******госон тухай бид *******ж мэдлээ. Захиргааны ерөнхий хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1-д "Захиргааны үйл ажиллагаанд Монг******* Улсын Үндсэн хуулийн 2 дахь хэсэгт заасан Төрийн үйл ажиллагааны үндсэн зарчим үйлчилнэ", 4.2-т "Захиргааны үйл ажиллагаанд дараах зарчмыг баримтална", 4.2.6-д "бусдын эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хөндсөн шийдвэр гаргах тохи*******д*******д тэдгээрт урьдчилан мэдэгдэх, ор*******цоог нь хангах" гэсэн зарчмыг зөрчсөн гэж үзэж байна. Тодруулбал, манай *******мпанид х*******богдуулан сонсох ажиллагаа зохион байгуулах үед газрын төлбөр төлөөгүй гэж байсан бөгөөд бидний зүгээс газрын төлбөр төлөөгүй гэх нөхцөл байдалд байхгүй, төлбөр төлсөн баримтыг хүргүүлсэн.

3.3. Гэтэл газар ашиглах эрхийг цуцалсан 358 дугаар тушаалын манай *******мпанид х*******богдох хэсэгт "усны хамгаалалтын бүсийн дэглэм зөрчсөн" гэх бидэнд танилцуулж байгаагүй нөхцөл байдлыг үндэслэж байгаа нь хачирхалтай. Энэхүү хамгаалалтын бүсийн дэглэм зөрчигдсөн гэж байгаа б******* газар ашиглагчийн буруу биш төдийгүй хэрэв бидэнд сонсох ажиллагааны үеэр мэдэгдсэн б******* ашиглаж буй газрын аль хэсэг ямар хамгаалалтын бүсэд хэрхэн хамаарах, түүнчлэн үнэхээр дэглэм зөрчигдөж буй б******* зөрчлийг арилгах өөр бусад б*******омжууд байсан.

3.4. Газрын тухай хуулийн 33 дугаар зүйлийн 33.6-д “Усны сан бүхий газрын онцгой хамгаалалтын бүс б*******он ус хангамжийн эх үүсвэрийн эрүүл ахуйн бүсэд иргэн, хуулийн этгээдэд газар ашиглуулах, эзэмшүүлэхийг хориглоно" гэж зааснаас үзэхэд манай ашиглах эрх бүхий газар дээрх бүсэд хамаарах эсэх, хэрэв хамаарч буй б******* газар ашиглагчийн бус шийдвэр гаргасан эрх бүхий албан тушаалтны буруутай үйл ажиллагаа гэж үзэхээр байна. Тодруулбал, газар ашиглах эрх *******госон этгээд өөрийн буруутай үйлдлийг залруулж буй эсхүл газар ашиглагчийн буруутай ажиллаагааг ялгаж зааглаагүй бөгөөд бидэнд сөрөг нөлөөлөл бүхий захиргааны актын талаар сонсох ажиллагаа хийхдээ дүр үзүүлэн огт өөр үндэслэлийг танилцуулж байсанд гомд*******той байна. Дэлхий нийтийг хамарсан цар тахлын улмаас Монг******* Улсын Засгийн газраас 2019 оны 02 дугаар сараас эхлэн бүх нийтийг хамарсан б*******он өндөржүүлсэн бэлэн байдлыг удаа дараа зарлаж иргэн, хуулийн этгээдийн үйл ажиллагаа явуулах нөхцөл б**************цоо хомс б*******ж, эдийн засгийн хувьд хүнд алдагдалд ороод байгаа билээ.

3.5. Газрын тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.6-д заасан “хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр ..." гэдгийг гэнэтийн давагдашгүй хүчний эсхүл байгалийн тогт*******цооны өөрчлөлтөөс тухайн газарт нь эвдрэл, элэгдэл, цөлжилт бий б*******сон, бусдын хууль бус үйлдэл зэрэг газар эзэмшигчээс хамаарах шалтгаан байхгүй байсныг ойлгоно. Мөн зүйл, хэсэгт заасан "... зориулалтын дагуу газраа 2 жил дараалан ашиглаагүй" гэдгийг газар эзэмшүүлэх тухай гэрээ хийгдсэнээс хойш хуанлийн бүтэн 2 жилийн дотор газар эзэмшигч нь тухайн газар дээрээ гэрээнд заасан нөхцөл, б*******з*******, зориулалтын дагуу тодорхой үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхлээгүй /барилга, байгууламж, зам талбай бариагүй, тариалан эрхлээгүй г. м/ байхыг ойлгоно" гэж албан ёсны тайлбарыг хийсэн байдаг. Өөрөөр хэлбэл, бид газраа хашаалж, худаг гаргасан зэрэг нь газраа ашиглаагүй гэх үндэслэлийг үгүйсгэнэ.

3.6. Газрын тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.5-д заасан "газрын төлбөрөө бүрэн төлөөгүй" гэх асуудлыг тухайд манай *******мпани газрын төлбөрөө 2022 оны эхний хагас жилийг хүртэл бүрэн төлж ирсэн бөгөөд харин Land manager гэх программыг Горхи-Т*******ийн хамгаалалтын захиргаа ашиглаж эхэлсэнтэй х*******боотойгоор 2022 онд манай *******мпанийн газрын төлбөрийн нэхэмжлэлийг үүсгэж чадахгүй байна гэх тайлбарыг хэлдэг бөгөөд нэхэмжлэл үүссэн тохи*******д*******д 2022 оны 2 дугаар хагас жилийн газрын төлбөрийг саадгүй төлөх б*******омжтой.

3.7. Дээрхээс харахад *******, ны зүгээс бусдын газар ашиглах эрхийг хүчингүй б*******госноор бодит байдалд ямар эрсдэл, бодит хэмжээний хор хохир******* үүсэж б*******охыг судлах, Газрын тухай, Усны тухай хууль тогтоомжийг зөрчсөн гэж үзэж байгаа б******* үүнийг шалгаж тодруулах, газар ашиглагчдын эрх, хууль ёсны ашиг сонирх******* хэр хэмжээгээр хөндөгдөхийг анхаарч үзээгүй, шалгаж тогто*******гүйгээр бодит нөхцөл байдалд тохироогүй шийдвэр гаргаж, хууль тогтоомж б*******он бусдын эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг ноцтойгоор зөрчсөн шийдвэр гаргасан байна. Мөн манай *******мпанийн газар ашиглах эрхийн хугацаад дуусгавар б*******ж газар ашиглах эрхээ сунгуулахаар х*******богдох баримтуудыг *******, анд өгсөн байхад манай хүсэлтийг хэрхэн шийдвэрлэснээ мэдэгдэлгүйгээр манай газрын эрхийг хүчингүй б*******госонд гомд*******той байна. Иймд *******, *******ын 2022 оны 09 дүгээр сарын 01-ний өдрийн ******* дугаар тушаалын "Э******* т******* г*******” ХХК-д х*******богдох хэсгийг тус хүчингүй б*******гож өгнө үү.” гэжээ.

3.8. Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч шүүхэд ирүүлсэн хариу тайлбартаа:

“*******, *******ын 2017 оны 09 дүгээр сарын 04-ний А/250 дугаар тушаалаар "Э******* т******* г*******" ХХК-д Горхи-Т*******ийн байгалийн цогц*******борт газрын Оросын гарам гэх газарт 3.3 га талбай бүхий газрыг 5 жилийн хугацаагаар ашиглах эрх *******госон байдаг. "Газар ашиглах эрхийг хүчингүй б*******гох тухай" *******, *******ын 2022 оны 9 дүгээр сарын 01-ний өдрийн ******* дугаар тушаалын г******* үндэслэл нь Газрын тухай хуулийн 35 дугаар зүйлийн 35.3.1-д “., газар эзэмших гэрээнд заасан нөхцөл, б*******злыг биелүүлэх...", 35.3.3-т ".. газрын төлбөрийг хуульд заасан хугацаанд төлөх...", 40 дүгээр зүйлийн 40.1.5-д “...эрхийн гэрчилгээ эзэмшигч газрын төлбөрөө хугацаанд нь бүрэн төлөөгүй...", 40.1.6-д "... хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр гэрээнд заасан зориулалтын дагуу тухайн газраа 2 жил дараалан ашиглаагүй..." гэж заасныг удирдлага б*******госон.

3.9. Нэхэмжлэгч нь газрын төлбөрийг Газрын тухай хуулийн 35 дугаар зүйлийн 35.3.3-т заасны дагуу хугацаанд нь төлбөрөө төлөөгүй бөгөөд хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр гэрээнд заасан зориулалтын дагуу тухайн газраа 15 жил дараалан ашиглаагүй. Монг******* Улсын Дээд шүүхийн 2008 оны Газрын тухай хуулийн зарим заалтыг тайлбарлах тухай 15 дугаар тогто*******ын 1.10-д "Хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.6-д заасан "... хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр ..." гэдгийг гэнэтийн давагдашгүй хүчний эсхүл байгалийн тогт*******цооны өөрчлөлтөөс тухайн газарт нь эвдрэл, элэгдэл, цөлжилт бий б*******сон, бусдын хууль бус үйлдэл зэрэг газар эзэмшигчээс хамаарах шалтгаан байхгүй байсныг ойлгоно", "Мөн зүйл, хэсэгт заасан зориулалтын дагуу газраа 2 жил дараалан ашиглаагүй" гэдгийг газар эзэмшүүлэх тухай гэрээ хийгдсэнээс хойш хуанлийн бүтэн 2 жилийн дотор газар эзэмшигч нь тухайн газар дээрээ гэрээнд заасан нөхцөл, б*******з*******, зориулалтын дагуу тодорхой үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхлээгүй /барилга, байгууламж, зам талбай бариагүй, тариалан эрхлээгүй г.м/ байхыг ойлгоно" гэж тайлбарласан бөгөөд нэхэмжлэгч энэ талаарх х*******богдох нотлох баримтыг *******, анд ирүүлээгүй байдаг.

3.10. Газрын тухай хуулийн 35 дугаар зүйлийн 35.3.3, 40 дүгээр зүйлийн 40.1.5, 40.1.6 дахь заалтуудыг тус тус үндэслэн Горхи-Т*******ийн байгалийн цогц*******борт газрын хамгаалалтын захиргааны 2022 оны 06 дугаар сарын 13-ны өдрийн 22/361 тоот албан бичиг, 2022 оны 08 дугаар сарын 16-ны өдрийн 22/529 тоот албан бичгээр ирүүлсэн газар ашиглах эрхийг дуусгавар б*******гох санал зэргээр нэхэмжлэгчийн газраа ашиглаагүй нь нотлогдож байна. Горхи-Т*******ийн байгалийн цогц*******борт газрын хамгаалалтын захиргаа нь Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай хуулийн 30 дугаар зүйлд заасны дагуу тусгай хамгаалалттай газар нутгийн талаарх хууль тогтоомж, тухайн газар нутгийн хамгаалалтын горимын биелэлтийг хангуулах, зөвшөөрөл авсан байгууллагатай гэрээ байгуулах, тухайн газар нутгийн хамгаалалтын горимын хүрээнд явуулж б*******ох үйл ажиллагаанд зөвшөөрөл *******гох, хяналт тавих чиг үүргийг хэрэгжүүлдэг *******, ны харьяа байгууллага юм.

3.11. Ойн тухай хуулийн 8 дугаар зүйлийн 8.6-д "Хамгаалалтын бүсийн ойд зам, гүүр барих, ус, эрчим хүч, х*******бооны шугам татах б*******он түймрээс хамгаалах шороон зурвас гаргах, ойн хэвийн өсөлт, нөхөн сэргэлтийг дэмжихэд чиглэгдсэн арчилгаа, цэвэрлэгээний арга хэмжээг хэрэгжүүлэх, ойн дагалт баялгийг ашиглахаас бусад үйл ажиллагаа явуулахыг хориглоно..." гэж мөн хуулийн 29.1.10-д "... ойн сангийн газарт улсын тусгай хэрэгцээний б*******он ойн аж ахуйн арга хэмжээг хэрэгжүүлэхээс бусад зориулалтаар барилга байгууламж барих, аливаа объект байрлуулахыг хориглоно” гэж заасан.

3.12. Мөн Усны тухай хуулийн 22 дугаар зүйлийн 22.2-т "... Усны сан бүхий газрын эргээс 50 метрээс доошгүй зайд б*******он г******* мөрний татамд онцгой хамгаалалтын бүс тогтооно..." гэж, 22.2.1-д “онцгой хамгаалалтын бүсэд барилга, байгууламж барих, газар хагалах, тэсэлгээ хийх, газар тариалан эрхлэх, ашигт малтмал хайх, *******борлох, зэгс, шагшуурга, мод огтлох, элс, хайрга, чулуу авах, байгалийн ургамлыг үйлдвэрлэлийн зориулалтаар түүж бэлтгэх, мал угаах б*******он хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх цэг байгуулахыг хориглоно..." гэж, 22.6-т "... Иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага энэ хуулийн 22.4-т заасан дэглэм зөрчихийг хориглоно..." гэж, 22.4-т "... Усны сан бүхий газар, усны эх үүсвэрийн онцгой б*******он энгийн хамгаалалтын, эрүүл ахуйн бүсийн дэглэмийг мөрдөх журмыг байгаль орчны б*******он газрын харилцааны асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн батлах бөгөөд энэ журмаар онцгой б*******он энгийн хамгаалалтын, эрүүл ахуйн бүсийн зааг, бүсэд мөрдөх дэглэмийг тогтооно..." гэж, мөн 33 дугаар зүйлийн 33.6-т “Усны сан бүхий газрын онцгой хамгаалалтын бүс б*******он ус хангамжийн эх үүсвэрийн эрүүл ахуйн бүсэд иргэн, хуулийн этгээдэд газар ашиглуулах, эзэмшүүлэхийг хориглоно” гэж заасан.

3.13. Захиргааны ерөнхий хуулийн дагуу сонсох ажиллагааг яам б*******он Горхи-Т*******ийн байгалийн цогц*******борт газрын хамгаалалтын захиргаа хийсэн б*******но. Иймд *******, *******ын 2022 оны 9 дүгээр сарын 01-ний өдрийн "Газар ашиглах эрхийг хүчингүй б*******гох тухай" ******* дугаар тушаал нь хууль зүйн үндэслэлтэй тушаал байх тул нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй б*******гож өгнө үү.” гэжээ.

ҮНДЭСЛЭХ нь:

1. Шүүх нэхэмжлэл, түүний үндэслэл, түүнд хавсаргасан нотлох баримтууд, хариуцагчийн тайлбар, хавтас хэрэгт цугларсан нотлох баримтуудыг судлан дүгнэж дараах үндэслэлээр *******, *******ын 2022 оны 9 дүгээр сарын 01-ний өдрийн ******* дугаар тушаалын “Э******* т******* г*******” ХХК-д х*******богдох хэсгийг хариуцагчаас дахин шинэ акт гаргах хүртэл 4 сарын хугацаатайгаар түдгэлзүүлж шийдвэрлэлээ.
2. *******, *******ын 2022 оны 9 дүгээр сарын 01-ний өдрийн ******* дугаар тушаал[1]-аар Газрын тухай хуулийн 35 дугаар зүйлийн 35.3.1, 35.3.3, 35.3.4 дэх заалт, 40 дүгээр зүйлийн 40.1.5, 40.1.6 дахь заалтыг тус тус үндэслэн Горхи-Т*******ийн байгалийн цогц*******борт газрын хязгаарлалтын бүсэд газар ашиглах эрх авсан б*******овч газраа зориулалтын дагуу ашиглаагүй, газрын төлбөрөө хугацаанд нь бүрэн төлөөгүй гэх үндэслэлээр нэхэмжлэгчийн ашиглах эрх бүхий тус цогц*******борт газрын Оросын гарам гэх нэртэй 3,3 га газрын газар ашиглах эрхийг хүчингүй б*******гож шийдвэрлэсэн байна.
3. Нэхэмжлэгчээс “...газраа зориулалтын дагуу ашиглаж байгаа, ...газрын төлбөр төлөөгүй гэх нөхцөл байдал байхгүй 2022 оны эхний хагас жил хүртэл төлсөн, ...усны хамгаалалтын бүсийн дэглэм зөрчсөн гэж танилцуулагдаагүй нөхцөл байдлыг үндэслэсэн бодит нөхцөл байдлыг зөв тогто*******гүйгээр манай эрхэд халдсан гэж, хариуцагчаас “...нэхэмжлэгч газраа зориулалтын дагуу ашиглаж, төлбөрөө хугацаанд нь төлөөгүй энэ талаарх хамгаалалтын захиргааны саналаар тогтоогдсон, ...Усны тухай хуулиар барилга байгууламж барих үйл ажиллагаа явуулахыг хориглосон хамгаалалтын бүстэй давхацсан, Газрын тухай хуулийн  33 дугаар зүйлийн 33.6-д зааснаар газар ашиглуулах, эзэмшүүлэхийг хориглосон онцгой хамгаалалтын бүсэд хамаарч байгаа тул тушаал хууль зүйн үндэслэлтэй гарсан” гэж тус тус тайлбарлан маргаж байна.
4. Нэхэмжлэгчид анх ******* аялал, жуулчлалын сайдын 2015 оны А-266 дугаар тушаалаар 1 га, 2016 оны  А/156 дугаар тушаалаар 1 га газрыг тус тус нэмэгдүүлэн *******гож хамгийн сүүлд 2017 оны 09 дүгээр сарын 04-ний өдрийн А/250 дугаар тушаалаар 1,3 га, нийтдээ 3,3 га газрын ашиглах эрхийг аялал жуулчлалын зориулалтаар *******госон байна. /хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад анх 1 га газар *******госон тушаалыг зөрүүтэйгээр хэрэгт нотлох баримтаар хариуцагчаас ирүүлсэн бөгөөд сайдын 2015 оны А/266 дугаар тушаалаар газар ашиглах эрх *******госон үйл баримтыг үгүйсгэж маргахгүй гэх тайлбар гаргасан тул шүүхээс нотлох баримтаар хэрэгт авах шаардлагагүй гэж үзэн шүүх хуралдааныг үргэлжлүүлсэн б*******но/
5. Нэхэмжлэгчтэй Улсын тусгай хамгаалалттай газар нутаг дэвсгэрт газар ашиглах тухай гэрээг 2015 оны 07 дугаар сарын 08-ны өдөр 2 га газарт нь хамаарах байдлаар хийж байсан б*******овч үүнээс хойших хугацаанд гуравласан гэрээг 3,3 га газарт хамаарах байдлаар байгуулж байсан гэх үйл баримт тогтоогдоогүй.
6. Хариуцагч нь нэхэмжлэгчийн газар ашиглах эрхийг цуцлахдаа газраа хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр 2 жил дараалан ашиглаагүй гэх б*******овч энэхүү үйл баримтыг шаардлагатай ажиллагааг хийж, нотлох баримт цуглуулан шалгаж тогтоогоогүй нь Захиргааны ерөнхий хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.1-д “Захиргааны байгууллага захиргааны шийдвэр гаргах ажиллагаанд хамаарах бодит нөхцөл байдлыг тогтооно”, 24.2-т “Энэ хуулийн 24.1-д заасан бодит нөхцөл байдлыг тогтооход ач х*******богд******* бүхий шаардлагатай ажиллагаа хийх, нотлох баримтыг цуглуулах, үнэлэх үүргийг захиргааны байгууллага хүлээнэ” гэж заасныг зөрчжээ.
7. Өөрөөр хэлбэл Монг******* Улсын Дээд шүүхийн 2008 оны 03 дугаар сарын 31-ний өдрийн “Газрын тухай хуулийн зарим зүйл, заалтыг тайлбарлах тухай” 15 дугаар тогто*******ын 1.10-т  “Газрын тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.6 дугаар заалтыг ... Хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.6-д заасан "... хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр ..." гэдгийг гэнэтийн давагдашгүй хүчний эсхүл байгалийн тогт*******цооны өөрчлөлтөөс тухайн газарт нь эвдрэл, элэгдэл, цөлжилт бий б*******сон, бусдын хууль бус үйлдэл зэрэг газар эзэмшигчээс хамаарах шалтгаан байхгүй байсныг ойлгоно. Мөн зүйл, хэсэгт заасан "… зориулалтын дагуу газраа 2 жил дараалан ашиглаагүй" гэдгийг газар эзэмшүүлэх тухай гэрээ хийгдсэнээс хойш хуанлийн бүтэн 2 жилийн дотор газар эзэмшигч нь тухайн газар дээрээ гэрээнд заасан нөхцөл, б*******з*******, зориулалтын дагуу тодорхой үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхлээгүй /барилга, байгууламж, зам талбай бариагүй, тариалан эрхлээгүй г. м/ байхыг ойлгоно” гэж тайлбарласан байх ба нэхэмжлэгч, хариуцагч, Горхи-Т*******ийн байгалийн цогц*******борт газрын хамгаалалтын захиргааны хооронд газар ашиглах гуравласан гэрээ байгуулагдаагүй энэ тохи*******д*******д нэхэмжлэгчийг хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр 2 жил дараалан үйл ажиллагаа явуулаагүй гэх зөрчлийг дээрх хууль, хуулийн тайлбарт заасны дагуу шалгаж тогтоосон гэж үзэх б*******омжгүй байх тул “...хариуцагчийн газар ашиглах эрх *******госон хугацаанаас эхлэн жил дараалан үйл ажиллагаа явуулаагүй Газрын тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.6-д заасан зөрчил тогтоогдсон...” гэх тайлбар үндэслэлгүй байна.
8. Түүнчлэн Газрын тухай хуулийн 35 дугаар зүйлийн 35.3.3-д “газрын төлбөрийг хуульд заасан хугацаанд төлөх” гэж заасан үүргээ нэхэмжлэгч биелүүлсэн б*******ох нь хэрэгт авагдсан Нийслэлийн Налайх дүүргийн 2023 оны 02 дугаар сарын 08-ны өдрийн 23/76 дугаар албан бичиг, газрын төлбөрийн тооцоо нийлсэн акт, банкны төлбөрийн гүйлгээний баримтууд [2]аар тус тус тогтоогдож байх тул Газрын тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.5-д зааснаар нэхэмжлэгч газрын төлбөрөө хугацаанд нь бүрэн төлөөгүй гэх үндэслэл үгүйсгэгдэж байна.
9. Гэвч хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад цугласан нотлох баримтуудаас үзэхэд нэхэмжлэгчийн ашиглах эрх бүхий газар нь Газрын тухай хуулийн 33 дугаар зүйлийн 33.6-д “Усны сан бүхий газрын онцгой хамгаалалтын бүс б*******он ус хангамжийн эх үүсвэрийн эрүүл ахуйн бүсэд иргэн, хуулийн этгээдэд газар ашиглуулах, эзэмшүүлэхийг хориглоно” гэж заасан хуулийн хэрэгжилтийг хангах үүднээс маргаан бүхий тушаалыг гаргасан гэх б*******овч тушаалын үндэслэлд дурдаагүй, хавсралт хэсэгт дурдсан байх б*******овч ямар хэмжээгээр давхацсан, давхцаагүй хэсэгт нь газар ашиглаж б*******ох эсэх нөхцөл байдлыг тодруулаагүй, энэхүү асуудлыг дутуу шийдвэрлэсэн б*******ох нь шүүхээс цуглуулсан давхцал бүхий зураг, тайлбар баримтуудаар тогтоогдож байна.
10. Энэ нь Захиргааны ерөнхий хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.1-д “Захиргааны байгууллага захиргааны шийдвэр гаргах ажиллагаанд хамаарах бодит нөхцөл байдлыг тогтооно”, 24.2-т “Энэ хуулийн 24.1-д заасан бодит нөхцөл байдлыг тогтооход ач х*******богд******* бүхий шаардлагатай ажиллагаа хийх, нотлох баримтыг цуглуулах, үнэлэх үүргийг захиргааны байгууллага хүлээнэ” гэж заасантай нийцээгүй, энэхүү дутуу хийгдсэн ажиллагааг шүүхийн зүгээс нөхөн хийж гүйцээх б*******омжгүй, газрын хэмжээ, мэдээллийн санд өөрчлөлт оруулах тушаал гаргах эрх бүхий албан тушаалтны чиг үүрэгт хамаарах асуудлаар шүүх дүгнэлт хийхгүй. Энэ нь шүүхийн шинжлэн судлах б*******омжоос хэтэрсэн гэж үзэхээр байна.
11.  Дээрх зохицуулалтуудаас үзэхэд хариуцагч нь нэхэмжлэгчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хөндөхгүйгээр газрын хэмжээг тодорхойлж, ямар өөрчлөлт орж байгааг ойлгомжтойгоор тодорхойлж, усны онцгой хамгаалалтын бүс, эх үүсвэрийн хамгаалалтын бүсэд хэрхэн хамаарч байгааг, нэхэмжлэгчид ямар хэмжээтэй газар бодитоор түүнд ашиглуулах б*******омжтойг тодорхойлон мэдээллийн санд оруулах өөрийн чиг үүрэгт хамаарах зайлшгүй тогтоох нөхцөл байдлуудыг тогтоож хариуцагчаас дахин шинэ акт гаргахдаа эдгээр асуудлуудыг анхаарах нь зүйтэй байна.
12.  Иймд Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.3.11-д “шүүх хэргийн нөхцөл байдлыг цаашид тодруулах шаардлагатай гэж үзсэн бөгөөд нэмж тодруулах зүйлийн цар хүрээ шүүхийн шинжлэн судлах б*******омжоос хэтэрсэн гэж үзвэл захиргааны байгууллагаас дахин шинэ акт гаргах хүртэл захиргааны актыг зургаан сар хүртэл хугацаагаар түдгэлзүүлэх” гэж заасны дагуу  *******, *******ын 2022 оны 9 дүгээр сарын 01-ний өдрийн ******* дугаар тушаалын “Э******* т******* г*******” ХХК-д х*******богдох хэсгийг хариуцагчаас дахин шинэ акт гаргах хүртэл 4 сарын хугацаатайгаар түдгэлзүүлж шийдвэрлэх нь зүйтэй гэж үзлээ.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3, 106.3.11 дэх заалтыг удирдлага б*******гон ТОГТООХ нь:

1. Захиргааны ерөнхий хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.1, 24.2, Газрын тухай хуулийн 33 дугаар зүйлийн 33.6-д заасныг баримтлан *******, *******ын 2022 оны 9 дүгээр сарын 01-ний өдрийн ******* дугаар тушаалын “Э******* т******* г*******” ХХК-д х*******богдох хэсгийг хариуцагчаас дахин шинэ акт гаргах хүртэл 4 сарын хугацаатайгаар түдгэлзүүлсүгэй.
2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 107 дугаар зүйлийн 107.6-д  заасныг баримтлан шүүхээс тогтоосон 4 сарын хугацаанд *******, *******аас дахин шинээр акт гаргаагүй б******* *******, *******ын 2022 оны 9 дүгээр сарын 01-ний өдрийн ******* дугаар тушаалын “Э******* т******* г*******” ХХК-д х*******богдох хэсэг хүчингүй б*******охыг тогтоосугай.
3. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 108 дугаар зүйлд заасныг баримтлан шүүхийн шийдвэрээр тогтоосон 4 сарын хугацааг энэхүү шийдвэр  хуулийн хүчин төгөлдөр б*******сон өдрөөс эхлэн то*******охыг мэдэгдсүгэй.
4. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.2-т заасныг тус тус баримтлан  нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 70200 төгрөгийг төсвийн орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагчаас 70200 төгрөгийг гаргуулж, нэхэмжлэгчид *******госугай. 
5. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 114 дүгээр зүйлийн 114.1 дэх хэсэгт зааснаар хэргийн ор*******цогчид, тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нь шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шийдвэрийг гардан авснаас хойш 14 хоногийн дотор давж заалдах журмаар гомд******* гаргах эрхтэй.

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                               А.МӨНХ-ӨЛЗИЙ