МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Д.Халиуна даргалж, тус шүүхийн хуралдааны 3 дугаар танхимд хийсэн нээлттэй шүүх хуралдаанаар,

Нэхэмжлэгч: ******* НҮТББ /РД:8250618/,

Хариуцагч: Байгаль орчин, аялал ж*******члалын сайд,

Маргааны төрөл: “газрыг зориулалтын дагуу 2 жил дараалан ашиглаагүй үндэслэлээр газар ашиглах эрхийг дуусгавар болгосон шийдвэртэй маргасан” захиргааны хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч О.Д*******, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга М.Дэлгэрмөрөн нарыг оролц*******ав.

 

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэг. Нэхэмжлэлийн шаардлага: Байгаль орчин, аялал ж*******члалын сайдын 2022 оны 09 дүгээр сарын 01-ний өдрийн А/357 дугаартай газар ашиглах эрх дуусгавар болгох тухай тушаалын ******* НҮТББ-д холбогдох хэсгийг хүчингүй болг*******ах.

Хоёр. Маргах үндэслэл болсон үйл баримтын хувьд.

1.Байгаль орчин, аялал ж*******члалын сайдын 2017 оны 8 дугаар сарын 23-ны өдрийн А/236 дугаар тушаалаар ******* НҮТББ-д Налайх дүүргийн Горхи-Тэрэлжийн байгалийн цогцолбор газарт Улаан хадны энгэр нэртэй газарт 2.0 га газрын ашиглах эрхийн гэрчилгээг 5 жилийн хугацаатайгаар олгосон.

2. Байгаль орчин, аялал ж*******члалын сайдын 2022 оны 01 дүгээр сарын 14-ний өдрийн 09/272 дугаар албан бичгээр ******* НҮТББ-д газрыг зориулалтын дагуу  2 жил дараалан ашиглаагүй байх тул газар ашиглах эрхийг дуусгавар болгох тухай захиргааны акт гаргахыг мэдэгдэж, 2022 оны 02 дугаар сарын 10-ны өдрийн дотор Байгаль орчин, аялал ж*******члалын яамны Тусгай хамгаалалттай бүс нутгийн удирдлагын газарт зөрчилтэй холбоотой тайлбар, санал, нотлох баримтуудыг ирүүлэхийг сан*******сан.

3. Нэхэмжлэгч ******* НҮТББ-аас Тусгай хамгаалалттай бүс нутгийн удирдлагын газарт 2022 оны 01 дүгээр сарын 25-ны өдөр газар ашиглах эрхийн гэрчилгээ бүхий газарт яв*******сан үйл ажиллагааны талаар болон ковид-19 цар тахлын улмаас төсөл хэрэгжих боломжгүй 2 жил өнгөрсөн, хугацаа сунгаж өгөх талаар хүсэлт хүргүүлсэн.

4. Байгаль орчин, аялал ж*******члалын сайдын 2022 оны 9 дүгээр сарын 01-ний өдрийн А/357 дугаар Газар ашиглах эрх дуусгавар болгох тухай тушаалаар ******* НҮТББ-д олгосон газар ашиглах эрхийг дуусгавар болгосон.

5. Нэхэмжлэгч ******* НҮТББ 2022 оны 9 дүгээр сарын 01-ний өдрийн А/357 дугаар тушаалыг эс зөвшөөрч  шүүхэд 2022 оны 11 дүгээр сарын 29-ний өдөр нэхэмжлэл гаргажээ.

 

Гурав. Маргаж буй үндэслэл.

1. Нэхэмжлэгч нэхэмжлэлийн үндэслэл, шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “******* НҮТББ-д Налайх дүүргийн Горхи-Тэрэлжийн байгалийн цогцолборт газарт Улаан хадны энгэр нэртэй 2 га газрыг ашиглах эрхийг Байгаль орчин, аялал ж*******члалын сайдын 2017 оны 08 дугаар сарын 23-ны өдрийн А/236 дугаартай тушаалаар олгосон ба уг тушаалыг үндэслэн 2017 оны 08 сарын 25-ны өдөр 0170963 дугаартай гэрчилгээг Байгаль орчин, аялал ж*******члалын яамнаас олгосон. Дээрх эрх олгосон баримт бичгийн хүрээнд тус Төрийн бус байг*******лага нь газар ашиглах гэрээг байг*******ан холбогдох х*******ь тогтоомжийн дагуу газрыг эзэмшиж, ашиглаж эхэлснээс хойш уг газарт Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай х*******ийн дагуу байгалийн тогтоц, онгон дагшин байдал, өнгө төрхөд нөлөөлөхгүйгээр аялал ж*******члалын үйл ажиллагаа яв*******ахаар төсөл боловср*******ж, байгаль орчны нарийвчилсан үнэлгээ хийлгэж төслийн ажлыг төлөвлөж байсан боловч санхүүгийн хүндрэл, ковид 19 цар тахлын нөхцөл байдлаас шалтгаалан тодорхой хугацаанд газрыг зориулалтын дагуу ашиглах боломжгүй хүндэтгэн үзэх шалтгаан үүссэн. 2020 оны 04 дүгээр сард төрийн бус байг*******лагын гүйцэтгэх удирдлага өөрчлөгдөж, иргэн Г.Т******* нь тус төрийн бус байг*******лагын тэргүүнээр сонгогдож, эрхийг шилжүүлэн авч ажиллаж эхэлсэн бөгөөд төслийн ажлыг яв*******ахаар бэлтгэж байхад 2020 оны 9 дүгээр сараас элэгний хорт хавдар өвчнөөр өвчилсөн нь оношлогдож, эмчилгээ хийлгэх шаардлагатай болж, эмчийн байнгын хяналтад орсон. Гэсэн ч тус төрийн бус байг*******лагаас газрын төлбөрийг хугацаанд нь төлж, газрыг зориулалтын дагуу ашиглахаар хүчин чармайлт гаргаж, багагүй хүч, хөрөнгө зарц*******сан.

Тухайлбал гүйцэтгэх удирдлага солигдсонтой холбоотой тус газарт байгаль орчны нарийвчилсан үнэлгээ, аялал ж*******члалын төсөл боловср*******ахад гарсан зардал 47,000,000 төгрөгийг нөхөн төлөх, цахилгаан дамж*******ах агаарын шугам, дэд станцын барилга угсралтын ажил хийж гүйцэтгэхэд 37,500,000 төгрөг, аялал ж*******члалын төслийн зураг төслийн ажил гүйцэтгэхэд 25,000,000 төгрөг, усны хайг*******ын ажлын төлбөрт 250,000 төгрөг зэрэг зардал гаргасан болно. Гэтэл Байгаль орчин, аялал ж*******члалын яамны тусгай хамгаалалттай бүс нутгийн удирдлагын газрын даргын 2022 оны 01 сарын 14-ний өдрийн 09/272 дугаартай албан 2 тоотоор тус төрийн бус байг*******лагыг газраа 2 жил дараалан ашиглаагүй тул газар ашиглах эрхийг дуусгавар болгох захиргааны акт гаргах болсныг мэдэгдсэн байх ба төрийн бус байг*******лагаас албан тоотыг авсан даруй 2022 оны 01 сарын 25-ны өдөр үндэслэл бүхий хариу тайлбар бичгээр хүргүүлсэн боловч ямар нэг хариу өгөөгүй.

 Дээрх нөхцөл байдлаас шалтгаалан төрийн бус байг*******лагын зүгээс газар ашиглах эрхийг цуцлах үндэслэл арилсан гэж ойлгож, 2022 оны 08 дугаар сарын 25-ны өдөр газар ашиглах эрхийн гэрчилгээний хугацаа дуусахаас өмнө х*******ьд заасны дагуу сунг*******ах хүсэлтээ өгсөн бөгөөд сунгах тухай хариу гараагүй, уг асуудлаар Горхи тэрэлжийн байгалийн цогцолбор газрын хамгаалалтын захиргаанаас лавлахад 2022 оны 09 дүгээр сарын 12-ны өдрийн 22/623 дугаартай албан тоотоор газар ашиглах эрхийг цуцалсан, гэрчилгээг хураалгах талаар мэдэгдэл шуудангаар яв*******сан талаар амаар мэдэгдсэн.

Уг албан тоот нь төрийн бус байг*******лагын хаягаар очоогүй бөгөөд шууданг 2022 оны 10 дугаар сарын 09-ний өдөр өөрийн биеэр очиж хүлээн авсан болно. Байгаль орчин, аялал ж*******члалын сайдаас газрын эрхийг цуцалсан мөртлөө энэ талаар төрийн бус байг*******лагад огт мэдэгдээгүй, газар ашиглах эрхийг цуцалсан тушаалын хувийг өгөөгүй тул төрийн бус байг*******лагын төлөөлөгч нь энэ талаар лавлаж 2022 оны 10 сарын 11-ний өдөр тушаалын хувийг Байгаль орчин, аялал ж*******члалын яамнаас очиж авсан болно.

 Тус тушаалд газар ашиглах эрхийг цуцалсан үндэслэлийг Газрын тухай х*******ийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.5 буюу газрын төлбөр төлөөгүй, 40.1.6 буюу хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр газрыг дараалан 2 жил ашиглаагүй гэсэн байгаа нь огт үндэслэлгүй байна.

Учир нь тус төрийн бус байг*******лагын тэргүүн Г.Т******* нь 2020 оны 04 дүгээр сард тэргүүнээр сонгогдон, үүрэгт ажлаа шилжүүлж авах үед ковид цар тахлын нөхцөл байдлаас шалтгаалан аялал ж*******члалын үйл ажиллагаа бүхэлдээ зогссон, хорио цээрийн дэглэмтэй, хил гааль хаалттай байсан ба барилгын материал, бараа бүтээгдэхүүний үнэ өссөн, олдоц муутай байсан зэрэг хүндэтгэн үзэх шалтгаантай байсан. Түүнчлэн 2022 оны 09 сард тэргүүн Г.Т******* нь хүндээр өвдөж, өнөөг хүртэл эмчийн байнгын хяналтад байж, эмчилгээ хийлгэж байгаа нөхцөл байдал нь зайлшгүй хүндэтгэн үзэх шалтгаан болно.

Төрийн бус байг*******лага нь газрын төлбөрийг 2021 оны 12 сарын 31-ний өдрийг хүртэл бүрэн төлж, газрын төлбөрийн тооцоо нийлсэн актаар төлбөрийн үлдэгдэлгүй гэж баталгааж*******сан, Горхи-Тэрэлжийн Байгалийн цогцолбор газрын захиргаанаас газар ашиглах эрхийг цуцлах нөхцөл байдал үүссэн талаар 2022 оны 01 сарын 14-ний өдрийн тоотоор мэдэгдсэнээс хойш 2022 оны төлбөрийн нэхэмжлэлийг гаргаж өгөөгүй бөгөөд уг төлбөр төлөгдөөгүй байгаа нь төрийн бус байг*******лагын буруу биш бөгөөд газар ашиглах эрхийг уг үндэслэлээр цуцалсан нь х*******ь бус гэж үзэж байна.

Төрийн байг*******лага, албан тушаалтнаас гарах шийдвэр нь Захиргааны ерөнхий х*******ийн 4 дүгээр зүйлд заасан шаардлагыг хангасан байх ёстой ба маргаан бүхий захиргааны акт нь бодит нөхцөлд тохирсон, шийдвэр нь үндэслэл бүхий байх, бусдын эрх, х*******ь ёсны ашиг сонирхлыг хөндсөн захиргааны шийдвэр гаргах тохиолдолд тэдгээрт урьдчилан мэдэгдэх, оролцоог нь хангах, х*******ь ёсны итгэлийг хамгаалах зарчмуудыг баримтлаагүй байх ба ******* НҮТББ-ын эрх, х*******ь ёсны ашиг сонирхлыг ноцтойгоор хохироож байна.

Иймд Захиргааны ерөнхий х*******ийн 93 дугаар зүйлийн 93.1-д “Иргэн, х*******ийн этгээд гомдлыг тухайн захиргааны актыг гаргасан байг*******лагын дээд шатны захиргааны байг*******лагад, эсхүл гомдол хянан шийдвэрлэх чиг үүрэг бүхий захиргааны байг*******лагад гаргана" гэж заасны дагуу маргаан бүхий Байгаль орчин, аялал ж*******члалын сайдын 2022 оны 09 дүгээр сарын 1-ний өдрийн А/357 дугаартай тушаалын үндэслэлийг хянаж, х*******ь бус шийдвэрийг хүчингүй болг*******ах, ******* НҮТББ-ын 2017 оны 08 сарын 25-ны өдөр 0170963 дугаартай газар ашиглах эрхийн гэрчилгээний хугацааг сунгах шийдвэр гаргаж өгөх талаар Монгол улсын Ерөнхий сайдад Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газраар дамж*******ан 2022 оны 10 дугаар сарын 11-ний өдөр гомдол гаргасан боловч өнөөдрийг хүртэл гомдлыг шийдвэрлэж хариу өгөөгүй байна.

Иймд Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай х*******ийн 14 дүгээр зүйлийн 14.2 дахь хэсэгт заасныг үндэслэн нэхэмжлэл гаргаж байгаа ба мөн х*******ийн 48 дугаар зүйлийн 48.1-т заасны дагуу дээрх шийдвэр нь сөрөг нөлөөлөл бүхий х*******ь бус захиргааны акт байх тул Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай х*******ийн 106 дугаар зүйлийн 106.3.1-т зааснаар Байгаль орчин, аялал ж*******члалын сайдын 2022 оны 09 дүгээр сарын 01-ний өдрийн А/357 дугаартай Газар ашиглах эрх дуусгавар болгох тухай тушаалын ******* НҮТББ-д холбогдох хэсэг буюу хавсралтад заасан хүснэгтийн 21 дугаарт байрлах хэсгийг хүчингүй болгож өгнө үү” гэжээ.

2. Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч шүүхэд ирүүлсэн хариу тайлбартаа: “******* ХХК нь Байгаль орчин, аялал ж*******члалын сайдын 2022 оны 9 дүгээр сарын 01-ний өдрийн "Газар ашиглах эрх дуусгавар болгох тухай" А/357 дугаар тушаалын хавсралтын өөрт холбогдох 21 дэх хэсгийг хүчингүй болг*******ах тухай нэхэмжлэлийн шаардлагыг эс зөвшөөрч дараах тайлбарыг гаргаж байна. Байгаль орчин, аялал ж*******члалын сайдын 2017 оны 08 дугаар сарын 23-ны өдрийн А/236 дугаар тушаалаар тус компанид Горхи тэрэлжийн байгалийн цогцолборт газрын хязгаарлалтын бүс, Улаанхадны энгэрт аялал ж*******члалын зориулалтаар 2.0 га газрыг 5 жилийн хугацаатай ашигл*******ахаар олгосон байдаг. Байгаль орчин, аялал ж*******члалын сайдын 2022 оны 09 дүгээр сарын 01-ний өдрийн "Газар ашиглах эрх дуусгавар болгох тухай" А/357 дугаар тушаалын үндэслэл нь  Газрын тухай х*******ийн 35 дугаар зүйлийн 35.3.1-т “...газар эзэмших гэрээнд заасан нөхцөл, болзлыг биелүүлэх...”, 35.3.4-т “...газрын төлөв байдал, чанарын улсын хянан баталгааг тогтоосон журмын дагуу хийлгэж байх...", 40 дүгээр зүйлийн 40.1.5-д “...эрхийн гэрчилгээ эзэмшигч газрын төлбөрөө хугацаанд нь бүрэн төлөөгүй...", 40.1.6-д “...хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр гэрээнд заасан зориулалтын дагуу тухайн газраа ашиглаагүй..." гэж заасныг удирдлага болгосон.

Нэхэмжлэгч нь газрын төлбөрийг Газрын тухай х*******ийн 35 дугаар зүйлийн 35.3.3-т заасны дагуу хугацаанд нь төлбөрөө төлөөгүй бөгөөд хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр гэрээнд заасан зориулалтын дагуу тухайн газраа ашиглаагүй. Монгол Улсын Дээд шүүхийн 2008 оны Газрын тухай х*******ийн зарим заалтыг тайлбарлах тухай 15 дугаар тогтоолын 1.10-д "Х*******ийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.6-д заасан “... хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр ..." гэдгийг гэнэтийн давагдашгүй хүчний эсхүл байгалийн тогтолцооны өөрчлөлтөөс тухайн газарт нь эвдрэл, элэгдэл, цөлжилт бий болсон, бусдын х*******ь бус үйлдэл зэрэг газар эзэмшигчээс хамаарах шалтгаан байхгүй байсныг ойлгоно", "Мөн зүйл, хэсэгт заасан жилийн дотор газар эзэмшигч нь тухайн газар дээрээ гэрээнд заасан нөхцөл, болзол, зориулалтын дагуу тодорхой үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхлээгүй /барилга, байг*******амж, зам талбай бариагүй, тариалан эрхлээгүй/ байхыг ойлгоно” гэж тайлбарласан бөгөөд нэхэмжлэгч энэ талаарх холбогдох нотлох баримтыг Байгаль орчин, аялал ж*******члалын яаманд ирүүлээгүй байдаг.

Мөн хамгаалалтын захиргаанаас 2022 оны 06 дугаар сарын 13-ны өдрийн 22/361 тоот, 08 дугаар сарын 16-ны өдрийн 22/529 тоот албан бичгээр ашиглах эрхийг дуусгавар болгох санал ирүүлсэн. Иймд нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү” гэжээ.

ҮНДЭСЛЭХ нь:

Хэрэгт авагдсан, шүүх хуралдаанаар хэлэлцэгдсэн нотлох баримтууд талуудын тайлбарыг үнэлээд дараах үндэслэлээр ******* НҮТББ-д олгосон газар ашиглах эрхийг дуусгавар болгосон Байгаль орчин, аялал ж*******члалын сайдын шийдвэр х*******ь зүйн үндэслэлтэй байх тул нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэлээ. 

1. Байгаль орчин, аялал ж*******члалын сайдын 2022 оны 09 дүгээр сарын 01-ний өдрийн А/357 дугаартай тушаалаар ******* НҮТББ-ын 2017 оны 8 дугаар сарын 25-ны өдрийн 0170963 дугаартай тусгай хамгаалалттай нутаг дэвсгэрт газар ашиглах эрхийн гэрчилгээгээр ашиглах эрх авсан Налайх дүүргийн Горхи-Тэрэлжийн байгалийн цогцолбор газарт Улаан хадны энгэр нэртэй газарт 2.0 га газрын ашиглах эрхийг Газрын тухай х*******ийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.5 “газрын төлбөрөө хугацаанд нь бүрэн төлөөгүй”, “газраа гэрээнд заасан зориулалтын дагуу 2 жил дараалан хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр ашиглаагүй” үндэслэлүүдээр дуусгавар болгожээ.

2. Нэхэмжлэгчийн ашиглах эрх авсан газар нь Горхи-Тэрэлжийн байгалийн цогцолбор газарт Улаан хадны энгэр нэртэй газарт бөгөөд газар ашиглах эрх олгох, эрхийг дуусгавар болгохтой холбоотой х*******ь тогтоомжийн зохиц*******алтаас үзвэл тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай х*******ийн 36 дугаар зүйлийн 1-д Байгаль орчин, аялал ж*******члалын яам нь тухайн бүс нутгийн хамгаалалтын захиргаа болон дүүргийн Засаг даргын саналыг үндэслэн 5 жилээс илүүгүй хугацаагаар ашигл*******ах шийдвэрийг гаргахаар, 40 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1-д Газрын тухай х*******ийн 39 дүгээр зүйлд заасан үндэслэлээр газар ашиглах эрх дуусгавар болохоор, Газрын тухай х*******ийн 37 дугаар зүйлийн 37.1, 37.2-т газар ашиглах эрхийн гэрчилгээний хугацаа сунг*******ахаар хүсэлт гаргаж болохоор, гэрээний нөхцөл, шаардлагыг хангаж ажилласан эсэхийг хянаж, сунгах эсэх шийдвэр гаргахаар, 39 дүгээр зүйлийн 39.1.4-т газар ашиглах эрхийн гэрчилгээ хүчингүй болсон тохиолдолд газар ашиглах эрх дуусгавар болохоор, 40 дүгээр зүйлийн 40.1.5-д эрхийн гэрчилгээ эзэмшигч газрын төлбөрөө хугацаанд нь бүрэн төлөөгүй, 40.1.6-д хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр гэрээнд заасан зориулалтын дагуу тухайн газраа 2 жил дараалан ашиглаагүй тохиолдолд газар ашиглах эрхийн гэрчилгээг хүчингүй болгож шийдвэрлэхээр тус тус заасан.

3. Горхи-Тэрэлжийн байгалийн цогцолборт газрын хамгаалалтын захиргаанаас 2022 оны 06 дугаар сарын 13-ны өдрийн 22/361 тоот, 08 дугаар сарын 16-ны өдрийн 22/529 тоот албан бичгээр тус төрийн бус байг*******лагыг “Газрын тухай х*******ийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.5 эрхийн гэрчилгээ эзэмшигч газрын төлбөрөө хугацаанд нь бүрэн төлөөгүй, 40.1.6 хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр гэрээнд заасан зориулалтын дагуу тухайн газраа 2 жил дараалан ашиглаагүй” үндэслэлүүдээр ашиглах эрхийг дуусгавар болгох санал яаманд хүргүүлсэн, эхний саналын дараа яамнаас газар ашиглах эрхийг дуусгавар болгох үндэслэлийг нотлох баримт бичгийн бүрдлийг шаардсанаар газар дээр нь хээрийн судалгаа хийж, газрын төлбөрийн лавлагааг харьяалах газрын албанаас авч дараагийн саналыг хүргүүлсэн байдаг. Улмаар эдгээр саналыг үндэслэж дээрх 2 үндэслэлээр газар ашиглах эрхийг дуусгавар болгосон.

4. Налайх дүүргийн Газрын албаны тодорхойлсноор, мөн төлбөрийн баримтаар 2017-2021 онд газрын төлбөрийг төлсөн, харин газар ашиглах гэрээний үлдсэн хугацаанд буюу 2022 оны эхний 3 улирлын төлбөрийг төлөөгүй, яамнаас материалын бүрдэл ханг*******ахыг даалгаснаар Налайх дүүргийн газар зохион байг*******алтын алба Горхи-Тэрэлжийн байгалийн цогцолборт газрын хамгаалалтын захиргаанд “тухайн газар ашиглагчийг газрын төлбөр төлдөг болох”-ыг тодорхойлсон байна. Үүнээс үзвэл газрын төлбөрөө хугацаанд нь бүрэн төлөөгүй  гэх газар ашиглах эрхийг дуусгавар болгох үндэслэл тогтоогдсонгүй.

5. Улсын Дээд шүүхийн 2008 оны Газрын тухай х*******ийн зарим заалтыг тайлбарлах тухай 15 дугаар тогтоолын 1.10-д "Х*******ийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.6-д заасан “... хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр ..." гэдгийг гэнэтийн давагдашгүй хүчний эсхүл байгалийн тогтолцооны өөрчлөлтөөс тухайн газарт нь эвдрэл, элэгдэл, цөлжилт бий болсон, бусдын х*******ь бус үйлдэл зэрэг газар эзэмшигчээс хамаарах шалтгаан байхгүй байсныг ойлгоно", "Мөн зүйл, хэсэгт заасан жилийн дотор газар ашиглагч нь тухайн газар дээрээ гэрээнд заасан нөхцөл, болзол, зориулалтын дагуу тодорхой үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхлээгүй /барилга, байг*******амж, зам талбай бариагүй, тариалан эрхлээгүй/ байхыг ойлгоно” гэж тайлбарласан.

6. Горхи-Тэрэлжийн байгалийн цогцолборт газрын хамгаалалтын захиргаа 2022 оны 8 дугаар сарын 04-ний өдөр газар дээр нь хээрийн судалгаа хийж, ашиглах эрх олгосон талбай хоосон байгааг баримтж*******ж, 8 дугаар сарын 16-ны өдрийн саналын үндэслэл болгожээ.

7. “Газар ашиглах эрхийг дуусгавар болгох Газрын тухай х*******ийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.6-д заасан газраа зориулалтын дагуу 2 жил дараалан ашиглаагүй үндэслэл бүрдсэн, хамгаалалтын захиргаанаас санал ирүүлсэн талаар болон тайлбар, нотлох баримт гаргаж өгөх хугацаа тогтоож сонсох ажиллагаа хийх болсон”-ыг тус яамны Тусгай хамгаалалттай бүс нутгийн удирдлагын газраас 2022 оны 1 дүгээр сарын 14-ний өдөр 09/272 тоот албан бичгээр газар ашиглагчид мэдэгдсэн, энэ мэдэгдлийн дагуу ******* НҮТББ нь 2022 оны 1 дүгээр сарын 25-ны өдөр “2020, 2021 онд тогтоосон хөл хорионоос хамаарч бараа материалын үнэ цар тахлын өмнө төлөвлөж байснаас өссөнөөс санхүүгийн хүндрэл учирсан, байгаль орчны үнэлгээ хийлгэж, үйл ажиллагаа яв*******ахад шаардагдах  цахилгааны шугам татсан, төмөр хашаа угсарсан, худаг бэлэн болсон” гэх тайлбар бичгээр хүргүүлсэн байдаг.

8. Нэхэмжлэгчийн ашиглах эрхтэй байсан газар дээр шүүх 2023 оны 3 дугаар сарын 07-ны өдөр хийсэн үзлэгээр газар дээр ямарваа хашаа, байшин, барилга баригдаагүй, түүнчлэн дээрх 2022 оны 1 дүгээр сарын 25-ны өдрийн хариуцагчид сонсох ажиллагааны дагуу хүргүүлсэн тайлбарт дурдагдсан төмөр хашаа, худаг болон 2022 оны 11 дүгээр сарын 29-ний өдрийн нэхэмжлэлд дурдагдсан цахилгааны дэд станцын барилга баригдаагүй, хийгдээгүй байсан. 

9. ******* НҮТББ нь 2021 оны 9 дүгээр сарын 06-ны өдөр ашиглах эрхтэй газар дээр баригдах аялал ж*******члалын баазын барилгын зураг төслийн гэрээ байг*******ж, төслийн барилгын загвар зураг боловср*******сан байх бөгөөд Нийслэлийн ерөнхий архитектороор батлагдаагүй байна. Өөрөөр хэлбэл эрх бүхий этгээдээр батлагдсан зураг төсөлгүй.    

10. Мөн 2021 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдөр тусгай зөвшөөрөл бүхий компанитай цахилгаан дамж*******ах агаарын шугам дэд станцын барилга угсралтын гэрээ байг*******сан байх бөгөөд шүүхийн дээрх үзлэгээр нэхэмжлэгчийн ашиглах эрхтэй байсан газрын харалдаа урд талаар авто зам дагуу цахилгаан дамж*******ах агаарын шугам татагдсан, нэхэмжлэгч уг шугамыг хөрш зэргэлдээ этгээдүүдтэй нийлж татсан гэх бөгөөд цахилгааны дэд станцын барилга баригдаагүй болохыг хүлээн зөвшөөрсөн.

11. Мөн 2021 оны 4 дүгээр сарын 21-ний өдөр тусгай зөвшөөрөл бүхий компаниар усны эрлийн геофизик, биолакацын ажлын дүгнэлт  буюу газрын гүний ус хэдэн метрийн гүнд байгааг тогтоох дүгнэлт гарг*******сан, шүүхийн үзлэгээр тогтоогдсоноор гүний худаг гарг*******аагүй байна.

12. ******* НҮТББ нь 2017 онд аялал ж*******члалын баазын төслийн байгаль орчны төлөв байдлын үнэлгээг байгаль орчны зөвлөх үйлчилгээний компаниар боловср**************сан, байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын ерөнхий болон нарийвчилсан үнэлгээ, 2017-2021 онд хэрэгжүүлэх байгаль орчны менежментийн төлөвлөгөөг яамаар тус тус батл*******сан байдаг. Энэ нь газар ашиглах эрхийн хүрээнд зайлшгүй хийгдэх ажиллагаа, үе шат бөгөөд эдгээр баримт бичгийн бүрдлийг ханг*******сан нь газраа зориулалтын дагуу ашигласанд тооцох үндэслэл биш.

13. Нэхэмжлэгчид 2017 оны 8 дугаар сарын 25-ны өдөр олгогдсон газар ашиглах эрхийн гэрчилгээний хугацаа 2022 оны 8 дугаар сарын 25-ны өдөр дууссан бөгөөд хугацаа дуусахаас өмнө 2022 оны 8 дугаар сарын 09-ний өдөр гаргасан хугацаа сунг*******ах хүсэлтэд хамгаалалтын захиргаанаас 2022 оны 8 дугаар сарын 12-ны өдрийн 22/522 тоот албан бичгээр “газар ашиглах эрхийг цуцл*******ах үндэслэл бүрдсэн, энэ талаар яаманд санал хүргүүлсэн тул хүсэлтийг хүлээн авч шийдвэрлэх боломжгүй” талаар хариу өгчээ.

14. Ийнхүү зориулалтын дагуу аялал ж*******члалын үйл ажиллагаа яв*******ж эхлээгүй, барилга, байг*******амж бариагүй, 2017 оны 8 дугаар сарын 25-наас хойших газар ашиглах эрхийн 5 жилийн хугацаанд хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр ашиглаагүй  байх тул Газрын тухай х*******ийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.6-д заасан үндэслэлээр газар ашиглах эрхийн гэрчилгээний хугацааг сунгахаас татгалзаж, улмаар газар ашиглах эрхийг дуусгавар болгосон хариуцагчийн шийдвэрийг буруутгахааргүй байна. 

15. Нэхэмжлэгч нь “2020 онд уг газар ашиглах эрхийг шилжүүлж авснаас хойш тус төрийн бус байг*******лагын тэргүүн нь эрүүл мэндийн шалтгаантай байсныг газраа зориулалтын дагуу ашиглах боломжгүй хүндэтгэн үзэх шалтгаан хэмээн тайлбарладаг ч энэ талаар баримт захиргааны байг*******лагын сонсох ажиллагааны явцад ч, шүүхэд ч гаргаж өгч маргааны үндэслэл болгоогүй бөгөөд х*******ийн этгээдийн хувьд хүндэтгэн үзэх шалтгаан гэж шүүх үзсэнгүй. Учир нь х*******ийн этгээдийн хувьд түүнийг төлөөлөх эрхтэй этгээдийн эрүүл мэндийн шалтгаан  х*******ийн этгээд үйл ажиллагаа яв*******аагүйн хүндэтгэн үзэх шалтгаан шууд болохгүй, түүнчлэн нэхэмжлэгч ******* НҮТББ нь 2017 оны 7 дугаар сарын 24-нд 1 гишүүнтэй байг*******агдсан,  2017 оны 8 дугаар сарын 25-ны өдөр газар ашиглах эрх авч, 2020 оны 4 дүгээр сарын 14-нд үүсгэн байг*******агч өөрчлөгдөж, мөн л 1 үүсгэн байг*******агчтай бүртгэгдсэн байх тул ийнхүү газар ашиглагч х*******ийн этгээдийн үүсгэн байг*******агч өөрчлөгдсөнөөр газар ашиглах эрхийг шилжүүлэн авсан гэж үзэхгүй, ашиглах эрхийн хугацааг шинээр тооцохгүй.

16. Улмаар газар ашиглах эрхийг дуусгавар болгосон шийдвэрийг нэхэмжлэгчид 2022 оны 9 дүгээр сарын 12-ны өдрийн 22/623 тоот албан бичгээр хүргүүлсэн  байх бөгөөд шийдвэр гаргахаасаа өмнө сонсох ажиллагаа хийх, тайлбар гаргах боломжоор хангах, гаргасан шийдвэрийг хаяглагдсан этгээдэд хүргүүлэх зэргээр захиргааны байг*******лага Захиргааны ерөнхий х*******иар тогтоосон ажиллагааг хийсэн байна. 

17. Нэхэмжлэгч нь ийнхүү газраа гэрээнд заасан аялал ж*******члалын зориулалтаар ашиглахаар бэлтгэл ажлыг ханг*******ах хүрээнд 1 ээлжиндээ 120 хүн хүлээн авах гэр, байшин, ресторан бүхий ж*******чны баазын цогцолбор барилгын зураг төслийг боловср*******ж, цахилгаан дамж*******ах агаарын шугам татаж, усны геологийн судалгаа хийлгэж, байгаль орчны нөлөөлөх байдлын дүгнэлт гарг*******сан буюу тодорхой хэмжээний зардал гаргасан байх тул энэ төслийн баримт бичгээ үндэслэн дахин хүсэлт гаргах байдлаар газар ашиглах эрх хүсэж зохих журмын дагуу шийдвэрлүүлэхэд шүүхийн энэ шийдвэр саад болохгүйг дурьдах нь зүйтэй.

Иймд Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай х*******ийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3.14 дэх заалтыг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1. Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай х*******ийн 40 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1, Газрын тухай х*******ийн 37 дугаар зүйлийн 37.2, 39 дүгээр зүйлийн 39.1.4, 40 дүгээр зүйлийн 40.1.6 дахь заалтыг тус тус баримтлан ******* НҮТББ-ын гаргасан “Байгаль орчин, аялал ж*******члалын сайдын 2022 оны 09 дүгээр сарын 01-ний өдрийн А/357 дугаартай газар ашиглах эрх дуусгавар болгох тухай тушаалын ******* НҮТББ-д холбогдох хэсгийг хүчингүй болг*******ах” тухай нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосугай.

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай х*******ийн 48 дугаар зүйлийн 48.1-д зааснаар нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 70200 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй. 

 Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай х*******ийн 114 дүгээр зүйлийн 114.1-д зааснаар нэхэмжлэгч, хариуцагч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нар нь шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоног

 

 

 

 

 

 

 

   2023          03           23                                    128/ШШ2023/0273

 

 

                              МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Д.Халиуна даргалж, тус шүүхийн хуралдааны 3 дугаар танхимд хийсэн нээлттэй шүүх хуралдаанаар,

Нэхэмжлэгч: ******* НҮТББ /РД:8250618/,

Хариуцагч: Байгаль орчин, аялал ж*******члалын сайд,

Маргааны төрөл: “газрыг зориулалтын дагуу 2 жил дараалан ашиглаагүй үндэслэлээр газар ашиглах эрхийг дуусгавар болгосон шийдвэртэй маргасан” захиргааны хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч О.Д*******, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга М.Дэлгэрмөрөн нарыг оролц*******ав.

 

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэг. Нэхэмжлэлийн шаардлага: Байгаль орчин, аялал ж*******члалын сайдын 2022 оны 09 дүгээр сарын 01-ний өдрийн А/357 дугаартай газар ашиглах эрх дуусгавар болгох тухай тушаалын ******* НҮТББ-д холбогдох хэсгийг хүчингүй болг*******ах.

Хоёр. Маргах үндэслэл болсон үйл баримтын хувьд.

1.Байгаль орчин, аялал ж*******члалын сайдын 2017 оны 8 дугаар сарын 23-ны өдрийн А/236 дугаар тушаалаар ******* НҮТББ-д Налайх дүүргийн Горхи-Тэрэлжийн байгалийн цогцолбор газарт Улаан хадны энгэр нэртэй газарт 2.0 га газрын ашиглах эрхийн гэрчилгээг 5 жилийн хугацаатайгаар олгосон.

2. Байгаль орчин, аялал ж*******члалын сайдын 2022 оны 01 дүгээр сарын 14-ний өдрийн 09/272 дугаар албан бичгээр ******* НҮТББ-д газрыг зориулалтын дагуу  2 жил дараалан ашиглаагүй байх тул газар ашиглах эрхийг дуусгавар болгох тухай захиргааны акт гаргахыг мэдэгдэж, 2022 оны 02 дугаар сарын 10-ны өдрийн дотор Байгаль орчин, аялал ж*******члалын яамны Тусгай хамгаалалттай бүс нутгийн удирдлагын газарт зөрчилтэй холбоотой тайлбар, санал, нотлох баримтуудыг ирүүлэхийг сан*******сан.

3. Нэхэмжлэгч ******* НҮТББ-аас Тусгай хамгаалалттай бүс нутгийн удирдлагын газарт 2022 оны 01 дүгээр сарын 25-ны өдөр газар ашиглах эрхийн гэрчилгээ бүхий газарт яв*******сан үйл ажиллагааны талаар болон ковид-19 цар тахлын улмаас төсөл хэрэгжих боломжгүй 2 жил өнгөрсөн, хугацаа сунгаж өгөх талаар хүсэлт хүргүүлсэн.

4. Байгаль орчин, аялал ж*******члалын сайдын 2022 оны 9 дүгээр сарын 01-ний өдрийн А/357 дугаар Газар ашиглах эрх дуусгавар болгох тухай тушаалаар ******* НҮТББ-д олгосон газар ашиглах эрхийг дуусгавар болгосон.

5. Нэхэмжлэгч ******* НҮТББ 2022 оны 9 дүгээр сарын 01-ний өдрийн А/357 дугаар тушаалыг эс зөвшөөрч  шүүхэд 2022 оны 11 дүгээр сарын 29-ний өдөр нэхэмжлэл гаргажээ.

 

Гурав. Маргаж буй үндэслэл.

1. Нэхэмжлэгч нэхэмжлэлийн үндэслэл, шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “******* НҮТББ-д Налайх дүүргийн Горхи-Тэрэлжийн байгалийн цогцолборт газарт Улаан хадны энгэр нэртэй 2 га газрыг ашиглах эрхийг Байгаль орчин, аялал ж*******члалын сайдын 2017 оны 08 дугаар сарын 23-ны өдрийн А/236 дугаартай тушаалаар олгосон ба уг тушаалыг үндэслэн 2017 оны 08 сарын 25-ны өдөр 0170963 дугаартай гэрчилгээг Байгаль орчин, аялал ж*******члалын яамнаас олгосон. Дээрх эрх олгосон баримт бичгийн хүрээнд тус Төрийн бус байг*******лага нь газар ашиглах гэрээг байг*******ан холбогдох х*******ь тогтоомжийн дагуу газрыг эзэмшиж, ашиглаж эхэлснээс хойш уг газарт Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай х*******ийн дагуу байгалийн тогтоц, онгон дагшин байдал, өнгө төрхөд нөлөөлөхгүйгээр аялал ж*******члалын үйл ажиллагаа яв*******ахаар төсөл боловср*******ж, байгаль орчны нарийвчилсан үнэлгээ хийлгэж төслийн ажлыг төлөвлөж байсан боловч санхүүгийн хүндрэл, ковид 19 цар тахлын нөхцөл байдлаас шалтгаалан тодорхой хугацаанд газрыг зориулалтын дагуу ашиглах боломжгүй хүндэтгэн үзэх шалтгаан үүссэн. 2020 оны 04 дүгээр сард төрийн бус байг*******лагын гүйцэтгэх удирдлага өөрчлөгдөж, иргэн Г.Т******* нь тус төрийн бус байг*******лагын тэргүүнээр сонгогдож, эрхийг шилжүүлэн авч ажиллаж эхэлсэн бөгөөд төслийн ажлыг яв*******ахаар бэлтгэж байхад 2020 оны 9 дүгээр сараас элэгний хорт хавдар өвчнөөр өвчилсөн нь оношлогдож, эмчилгээ хийлгэх шаардлагатай болж, эмчийн байнгын хяналтад орсон. Гэсэн ч тус төрийн бус байг*******лагаас газрын төлбөрийг хугацаанд нь төлж, газрыг зориулалтын дагуу ашиглахаар хүчин чармайлт гаргаж, багагүй хүч, хөрөнгө зарц*******сан.

Тухайлбал гүйцэтгэх удирдлага солигдсонтой холбоотой тус газарт байгаль орчны нарийвчилсан үнэлгээ, аялал ж*******члалын төсөл боловср*******ахад гарсан зардал 47,000,000 төгрөгийг нөхөн төлөх, цахилгаан дамж*******ах агаарын шугам, дэд станцын барилга угсралтын ажил хийж гүйцэтгэхэд 37,500,000 төгрөг, аялал ж*******члалын төслийн зураг төслийн ажил гүйцэтгэхэд 25,000,000 төгрөг, усны хайг*******ын ажлын төлбөрт 250,000 төгрөг зэрэг зардал гаргасан болно. Гэтэл Байгаль орчин, аялал ж*******члалын яамны тусгай хамгаалалттай бүс нутгийн удирдлагын газрын даргын 2022 оны 01 сарын 14-ний өдрийн 09/272 дугаартай албан 2 тоотоор тус төрийн бус байг*******лагыг газраа 2 жил дараалан ашиглаагүй тул газар ашиглах эрхийг дуусгавар болгох захиргааны акт гаргах болсныг мэдэгдсэн байх ба төрийн бус байг*******лагаас албан тоотыг авсан даруй 2022 оны 01 сарын 25-ны өдөр үндэслэл бүхий хариу тайлбар бичгээр хүргүүлсэн боловч ямар нэг хариу өгөөгүй.

 Дээрх нөхцөл байдлаас шалтгаалан төрийн бус байг*******лагын зүгээс газар ашиглах эрхийг цуцлах үндэслэл арилсан гэж ойлгож, 2022 оны 08 дугаар сарын 25-ны өдөр газар ашиглах эрхийн гэрчилгээний хугацаа дуусахаас өмнө х*******ьд заасны дагуу сунг*******ах хүсэлтээ өгсөн бөгөөд сунгах тухай хариу гараагүй, уг асуудлаар Горхи тэрэлжийн байгалийн цогцолбор газрын хамгаалалтын захиргаанаас лавлахад 2022 оны 09 дүгээр сарын 12-ны өдрийн 22/623 дугаартай албан тоотоор газар ашиглах эрхийг цуцалсан, гэрчилгээг хураалгах талаар мэдэгдэл шуудангаар яв*******сан талаар амаар мэдэгдсэн.

Уг албан тоот нь төрийн бус байг*******лагын хаягаар очоогүй бөгөөд шууданг 2022 оны 10 дугаар сарын 09-ний өдөр өөрийн биеэр очиж хүлээн авсан болно. Байгаль орчин, аялал ж*******члалын сайдаас газрын эрхийг цуцалсан мөртлөө энэ талаар төрийн бус байг*******лагад огт мэдэгдээгүй, газар ашиглах эрхийг цуцалсан тушаалын хувийг өгөөгүй тул төрийн бус байг*******лагын төлөөлөгч нь энэ талаар лавлаж 2022 оны 10 сарын 11-ний өдөр тушаалын хувийг Байгаль орчин, аялал ж*******члалын яамнаас очиж авсан болно.

 Тус тушаалд газар ашиглах эрхийг цуцалсан үндэслэлийг Газрын тухай х*******ийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.5 буюу газрын төлбөр төлөөгүй, 40.1.6 буюу хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр газрыг дараалан 2 жил ашиглаагүй гэсэн байгаа нь огт үндэслэлгүй байна.

Учир нь тус төрийн бус байг*******лагын тэргүүн Г.Т******* нь 2020 оны 04 дүгээр сард тэргүүнээр сонгогдон, үүрэгт ажлаа шилжүүлж авах үед ковид цар тахлын нөхцөл байдлаас шалтгаалан аялал ж*******члалын үйл ажиллагаа бүхэлдээ зогссон, хорио цээрийн дэглэмтэй, хил гааль хаалттай байсан ба барилгын материал, бараа бүтээгдэхүүний үнэ өссөн, олдоц муутай байсан зэрэг хүндэтгэн үзэх шалтгаантай байсан. Түүнчлэн 2022 оны 09 сард тэргүүн Г.Т******* нь хүндээр өвдөж, өнөөг хүртэл эмчийн байнгын хяналтад байж, эмчилгээ хийлгэж байгаа нөхцөл байдал нь зайлшгүй хүндэтгэн үзэх шалтгаан болно.

Төрийн бус байг*******лага нь газрын төлбөрийг 2021 оны 12 сарын 31-ний өдрийг хүртэл бүрэн төлж, газрын төлбөрийн тооцоо нийлсэн актаар төлбөрийн үлдэгдэлгүй гэж баталгааж*******сан, Горхи-Тэрэлжийн Байгалийн цогцолбор газрын захиргаанаас газар ашиглах эрхийг цуцлах нөхцөл байдал үүссэн талаар 2022 оны 01 сарын 14-ний өдрийн тоотоор мэдэгдсэнээс хойш 2022 оны төлбөрийн нэхэмжлэлийг гаргаж өгөөгүй бөгөөд уг төлбөр төлөгдөөгүй байгаа нь төрийн бус байг*******лагын буруу биш бөгөөд газар ашиглах эрхийг уг үндэслэлээр цуцалсан нь х*******ь бус гэж үзэж байна.

Төрийн байг*******лага, албан тушаалтнаас гарах шийдвэр нь Захиргааны ерөнхий х*******ийн 4 дүгээр зүйлд заасан шаардлагыг хангасан байх ёстой ба маргаан бүхий захиргааны акт нь бодит нөхцөлд тохирсон, шийдвэр нь үндэслэл бүхий байх, бусдын эрх, х*******ь ёсны ашиг сонирхлыг хөндсөн захиргааны шийдвэр гаргах тохиолдолд тэдгээрт урьдчилан мэдэгдэх, оролцоог нь хангах, х*******ь ёсны итгэлийг хамгаалах зарчмуудыг баримтлаагүй байх ба ******* НҮТББ-ын эрх, х*******ь ёсны ашиг сонирхлыг ноцтойгоор хохироож байна.

Иймд Захиргааны ерөнхий х*******ийн 93 дугаар зүйлийн 93.1-д “Иргэн, х*******ийн этгээд гомдлыг тухайн захиргааны актыг гаргасан байг*******лагын дээд шатны захиргааны байг*******лагад, эсхүл гомдол хянан шийдвэрлэх чиг үүрэг бүхий захиргааны байг*******лагад гаргана" гэж заасны дагуу маргаан бүхий Байгаль орчин, аялал ж*******члалын сайдын 2022 оны 09 дүгээр сарын 1-ний өдрийн А/357 дугаартай тушаалын үндэслэлийг хянаж, х*******ь бус шийдвэрийг хүчингүй болг*******ах, ******* НҮТББ-ын 2017 оны 08 сарын 25-ны өдөр 0170963 дугаартай газар ашиглах эрхийн гэрчилгээний хугацааг сунгах шийдвэр гаргаж өгөх талаар Монгол улсын Ерөнхий сайдад Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газраар дамж*******ан 2022 оны 10 дугаар сарын 11-ний өдөр гомдол гаргасан боловч өнөөдрийг хүртэл гомдлыг шийдвэрлэж хариу өгөөгүй байна.

Иймд Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай х*******ийн 14 дүгээр зүйлийн 14.2 дахь хэсэгт заасныг үндэслэн нэхэмжлэл гаргаж байгаа ба мөн х*******ийн 48 дугаар зүйлийн 48.1-т заасны дагуу дээрх шийдвэр нь сөрөг нөлөөлөл бүхий х*******ь бус захиргааны акт байх тул Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай х*******ийн 106 дугаар зүйлийн 106.3.1-т зааснаар Байгаль орчин, аялал ж*******члалын сайдын 2022 оны 09 дүгээр сарын 01-ний өдрийн А/357 дугаартай Газар ашиглах эрх дуусгавар болгох тухай тушаалын ******* НҮТББ-д холбогдох хэсэг буюу хавсралтад заасан хүснэгтийн 21 дугаарт байрлах хэсгийг хүчингүй болгож өгнө үү” гэжээ.

2. Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч шүүхэд ирүүлсэн хариу тайлбартаа: “******* ХХК нь Байгаль орчин, аялал ж*******члалын сайдын 2022 оны 9 дүгээр сарын 01-ний өдрийн "Газар ашиглах эрх дуусгавар болгох тухай" А/357 дугаар тушаалын хавсралтын өөрт холбогдох 21 дэх хэсгийг хүчингүй болг*******ах тухай нэхэмжлэлийн шаардлагыг эс зөвшөөрч дараах тайлбарыг гаргаж байна. Байгаль орчин, аялал ж*******члалын сайдын 2017 оны 08 дугаар сарын 23-ны өдрийн А/236 дугаар тушаалаар тус компанид Горхи тэрэлжийн байгалийн цогцолборт газрын хязгаарлалтын бүс, Улаанхадны энгэрт аялал ж*******члалын зориулалтаар 2.0 га газрыг 5 жилийн хугацаатай ашигл*******ахаар олгосон байдаг. Байгаль орчин, аялал ж*******члалын сайдын 2022 оны 09 дүгээр сарын 01-ний өдрийн "Газар ашиглах эрх дуусгавар болгох тухай" А/357 дугаар тушаалын үндэслэл нь  Газрын тухай х*******ийн 35 дугаар зүйлийн 35.3.1-т “...газар эзэмших гэрээнд заасан нөхцөл, болзлыг биелүүлэх...”, 35.3.4-т “...газрын төлөв байдал, чанарын улсын хянан баталгааг тогтоосон журмын дагуу хийлгэж байх...", 40 дүгээр зүйлийн 40.1.5-д “...эрхийн гэрчилгээ эзэмшигч газрын төлбөрөө хугацаанд нь бүрэн төлөөгүй...", 40.1.6-д “...хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр гэрээнд заасан зориулалтын дагуу тухайн газраа ашиглаагүй..." гэж заасныг удирдлага болгосон.

Нэхэмжлэгч нь газрын төлбөрийг Газрын тухай х*******ийн 35 дугаар зүйлийн 35.3.3-т заасны дагуу хугацаанд нь төлбөрөө төлөөгүй бөгөөд хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр гэрээнд заасан зориулалтын дагуу тухайн газраа ашиглаагүй. Монгол Улсын Дээд шүүхийн 2008 оны Газрын тухай х*******ийн зарим заалтыг тайлбарлах тухай 15 дугаар тогтоолын 1.10-д "Х*******ийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.6-д заасан “... хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр ..." гэдгийг гэнэтийн давагдашгүй хүчний эсхүл байгалийн тогтолцооны өөрчлөлтөөс тухайн газарт нь эвдрэл, элэгдэл, цөлжилт бий болсон, бусдын х*******ь бус үйлдэл зэрэг газар эзэмшигчээс хамаарах шалтгаан байхгүй байсныг ойлгоно", "Мөн зүйл, хэсэгт заасан жилийн дотор газар эзэмшигч нь тухайн газар дээрээ гэрээнд заасан нөхцөл, болзол, зориулалтын дагуу тодорхой үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхлээгүй /барилга, байг*******амж, зам талбай бариагүй, тариалан эрхлээгүй/ байхыг ойлгоно” гэж тайлбарласан бөгөөд нэхэмжлэгч энэ талаарх холбогдох нотлох баримтыг Байгаль орчин, аялал ж*******члалын яаманд ирүүлээгүй байдаг.

Мөн хамгаалалтын захиргаанаас 2022 оны 06 дугаар сарын 13-ны өдрийн 22/361 тоот, 08 дугаар сарын 16-ны өдрийн 22/529 тоот албан бичгээр ашиглах эрхийг дуусгавар болгох санал ирүүлсэн. Иймд нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү” гэжээ.

ҮНДЭСЛЭХ нь:

Хэрэгт авагдсан, шүүх хуралдаанаар хэлэлцэгдсэн нотлох баримтууд талуудын тайлбарыг үнэлээд дараах үндэслэлээр ******* НҮТББ-д олгосон газар ашиглах эрхийг дуусгавар болгосон Байгаль орчин, аялал ж*******члалын сайдын шийдвэр х*******ь зүйн үндэслэлтэй байх тул нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэлээ. 

1. Байгаль орчин, аялал ж*******члалын сайдын 2022 оны 09 дүгээр сарын 01-ний өдрийн А/357 дугаартай тушаалаар ******* НҮТББ-ын 2017 оны 8 дугаар сарын 25-ны өдрийн 0170963 дугаартай тусгай хамгаалалттай нутаг дэвсгэрт газар ашиглах эрхийн гэрчилгээгээр ашиглах эрх авсан Налайх дүүргийн Горхи-Тэрэлжийн байгалийн цогцолбор газарт Улаан хадны энгэр нэртэй газарт 2.0 га газрын ашиглах эрхийг Газрын тухай х*******ийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.5 “газрын төлбөрөө хугацаанд нь бүрэн төлөөгүй”, “газраа гэрээнд заасан зориулалтын дагуу 2 жил дараалан хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр ашиглаагүй” үндэслэлүүдээр дуусгавар болгожээ.

2. Нэхэмжлэгчийн ашиглах эрх авсан газар нь Горхи-Тэрэлжийн байгалийн цогцолбор газарт Улаан хадны энгэр нэртэй газарт бөгөөд газар ашиглах эрх олгох, эрхийг дуусгавар болгохтой холбоотой х*******ь тогтоомжийн зохиц*******алтаас үзвэл тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай х*******ийн 36 дугаар зүйлийн 1-д Байгаль орчин, аялал ж*******члалын яам нь тухайн бүс нутгийн хамгаалалтын захиргаа болон дүүргийн Засаг даргын саналыг үндэслэн 5 жилээс илүүгүй хугацаагаар ашигл*******ах шийдвэрийг гаргахаар, 40 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1-д Газрын тухай х*******ийн 39 дүгээр зүйлд заасан үндэслэлээр газар ашиглах эрх дуусгавар болохоор, Газрын тухай х*******ийн 37 дугаар зүйлийн 37.1, 37.2-т газар ашиглах эрхийн гэрчилгээний хугацаа сунг*******ахаар хүсэлт гаргаж болохоор, гэрээний нөхцөл, шаардлагыг хангаж ажилласан эсэхийг хянаж, сунгах эсэх шийдвэр гаргахаар, 39 дүгээр зүйлийн 39.1.4-т газар ашиглах эрхийн гэрчилгээ хүчингүй болсон тохиолдолд газар ашиглах эрх дуусгавар болохоор, 40 дүгээр зүйлийн 40.1.5-д эрхийн гэрчилгээ эзэмшигч газрын төлбөрөө хугацаанд нь бүрэн төлөөгүй, 40.1.6-д хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр гэрээнд заасан зориулалтын дагуу тухайн газраа 2 жил дараалан ашиглаагүй тохиолдолд газар ашиглах эрхийн гэрчилгээг хүчингүй болгож шийдвэрлэхээр тус тус заасан.

3. Горхи-Тэрэлжийн байгалийн цогцолборт газрын хамгаалалтын захиргаанаас 2022 оны 06 дугаар сарын 13-ны өдрийн 22/361 тоот, 08 дугаар сарын 16-ны өдрийн 22/529 тоот албан бичгээр тус төрийн бус байг*******лагыг “Газрын тухай х*******ийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.5 эрхийн гэрчилгээ эзэмшигч газрын төлбөрөө хугацаанд нь бүрэн төлөөгүй, 40.1.6 хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр гэрээнд заасан зориулалтын дагуу тухайн газраа 2 жил дараалан ашиглаагүй” үндэслэлүүдээр ашиглах эрхийг дуусгавар болгох санал яаманд хүргүүлсэн, эхний саналын дараа яамнаас газар ашиглах эрхийг дуусгавар болгох үндэслэлийг нотлох баримт бичгийн бүрдлийг шаардсанаар газар дээр нь хээрийн судалгаа хийж, газрын төлбөрийн лавлагааг харьяалах газрын албанаас авч дараагийн саналыг хүргүүлсэн байдаг. Улмаар эдгээр саналыг үндэслэж дээрх 2 үндэслэлээр газар ашиглах эрхийг дуусгавар болгосон.

4. Налайх дүүргийн Газрын албаны тодорхойлсноор, мөн төлбөрийн баримтаар 2017-2021 онд газрын төлбөрийг төлсөн, харин газар ашиглах гэрээний үлдсэн хугацаанд буюу 2022 оны эхний 3 улирлын төлбөрийг төлөөгүй, яамнаас материалын бүрдэл ханг*******ахыг даалгаснаар Налайх дүүргийн газар зохион байг*******алтын алба Горхи-Тэрэлжийн байгалийн цогцолборт газрын хамгаалалтын захиргаанд “тухайн газар ашиглагчийг газрын төлбөр төлдөг болох”-ыг тодорхойлсон байна. Үүнээс үзвэл газрын төлбөрөө хугацаанд нь бүрэн төлөөгүй  гэх газар ашиглах эрхийг дуусгавар болгох үндэслэл тогтоогдсонгүй.

5. Улсын Дээд шүүхийн 2008 оны Газрын тухай х*******ийн зарим заалтыг тайлбарлах тухай 15 дугаар тогтоолын 1.10-д "Х*******ийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.6-д заасан “... хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр ..." гэдгийг гэнэтийн давагдашгүй хүчний эсхүл байгалийн тогтолцооны өөрчлөлтөөс тухайн газарт нь эвдрэл, элэгдэл, цөлжилт бий болсон, бусдын х*******ь бус үйлдэл зэрэг газар эзэмшигчээс хамаарах шалтгаан байхгүй байсныг ойлгоно", "Мөн зүйл, хэсэгт заасан жилийн дотор газар ашиглагч нь тухайн газар дээрээ гэрээнд заасан нөхцөл, болзол, зориулалтын дагуу тодорхой үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхлээгүй /барилга, байг*******амж, зам талбай бариагүй, тариалан эрхлээгүй/ байхыг ойлгоно” гэж тайлбарласан.

6. Горхи-Тэрэлжийн байгалийн цогцолборт газрын хамгаалалтын захиргаа 2022 оны 8 дугаар сарын 04-ний өдөр газар дээр нь хээрийн судалгаа хийж, ашиглах эрх олгосон талбай хоосон байгааг баримтж*******ж, 8 дугаар сарын 16-ны өдрийн саналын үндэслэл болгожээ.

7. “Газар ашиглах эрхийг дуусгавар болгох Газрын тухай х*******ийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.6-д заасан газраа зориулалтын дагуу 2 жил дараалан ашиглаагүй үндэслэл бүрдсэн, хамгаалалтын захиргаанаас санал ирүүлсэн талаар болон тайлбар, нотлох баримт гаргаж өгөх хугацаа тогтоож сонсох ажиллагаа хийх болсон”-ыг тус яамны Тусгай хамгаалалттай бүс нутгийн удирдлагын газраас 2022 оны 1 дүгээр сарын 14-ний өдөр 09/272 тоот албан бичгээр газар ашиглагчид мэдэгдсэн, энэ мэдэгдлийн дагуу ******* НҮТББ нь 2022 оны 1 дүгээр сарын 25-ны өдөр “2020, 2021 онд тогтоосон хөл хорионоос хамаарч бараа материалын үнэ цар тахлын өмнө төлөвлөж байснаас өссөнөөс санхүүгийн хүндрэл учирсан, байгаль орчны үнэлгээ хийлгэж, үйл ажиллагаа яв*******ахад шаардагдах  цахилгааны шугам татсан, төмөр хашаа угсарсан, худаг бэлэн болсон” гэх тайлбар бичгээр хүргүүлсэн байдаг.

8. Нэхэмжлэгчийн ашиглах эрхтэй байсан газар дээр шүүх 2023 оны 3 дугаар сарын 07-ны өдөр хийсэн үзлэгээр газар дээр ямарваа хашаа, байшин, барилга баригдаагүй, түүнчлэн дээрх 2022 оны 1 дүгээр сарын 25-ны өдрийн хариуцагчид сонсох ажиллагааны дагуу хүргүүлсэн тайлбарт дурдагдсан төмөр хашаа, худаг болон 2022 оны 11 дүгээр сарын 29-ний өдрийн нэхэмжлэлд дурдагдсан цахилгааны дэд станцын барилга баригдаагүй, хийгдээгүй байсан. 

9. ******* НҮТББ нь 2021 оны 9 дүгээр сарын 06-ны өдөр ашиглах эрхтэй газар дээр баригдах аялал ж*******члалын баазын барилгын зураг төслийн гэрээ байг*******ж, төслийн барилгын загвар зураг боловср*******сан байх бөгөөд Нийслэлийн ерөнхий архитектороор батлагдаагүй байна. Өөрөөр хэлбэл эрх бүхий этгээдээр батлагдсан зураг төсөлгүй.    

10. Мөн 2021 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдөр тусгай зөвшөөрөл бүхий компанитай цахилгаан дамж*******ах агаарын шугам дэд станцын барилга угсралтын гэрээ байг*******сан байх бөгөөд шүүхийн дээрх үзлэгээр нэхэмжлэгчийн ашиглах эрхтэй байсан газрын харалдаа урд талаар авто зам дагуу цахилгаан дамж*******ах агаарын шугам татагдсан, нэхэмжлэгч уг шугамыг хөрш зэргэлдээ этгээдүүдтэй нийлж татсан гэх бөгөөд цахилгааны дэд станцын барилга баригдаагүй болохыг хүлээн зөвшөөрсөн.

11. Мөн 2021 оны 4 дүгээр сарын 21-ний өдөр тусгай зөвшөөрөл бүхий компаниар усны эрлийн геофизик, биолакацын ажлын дүгнэлт  буюу газрын гүний ус хэдэн метрийн гүнд байгааг тогтоох дүгнэлт гарг*******сан, шүүхийн үзлэгээр тогтоогдсоноор гүний худаг гарг*******аагүй байна.

12. ******* НҮТББ нь 2017 онд аялал ж*******члалын баазын төслийн байгаль орчны төлөв байдлын үнэлгээг байгаль орчны зөвлөх үйлчилгээний компаниар боловср**************сан, байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын ерөнхий болон нарийвчилсан үнэлгээ, 2017-2021 онд хэрэгжүүлэх байгаль орчны менежментийн төлөвлөгөөг яамаар тус тус батл*******сан байдаг. Энэ нь газар ашиглах эрхийн хүрээнд зайлшгүй хийгдэх ажиллагаа, үе шат бөгөөд эдгээр баримт бичгийн бүрдлийг ханг*******сан нь газраа зориулалтын дагуу ашигласанд тооцох үндэслэл биш.

13. Нэхэмжлэгчид 2017 оны 8 дугаар сарын 25-ны өдөр олгогдсон газар ашиглах эрхийн гэрчилгээний хугацаа 2022 оны 8 дугаар сарын 25-ны өдөр дууссан бөгөөд хугацаа дуусахаас өмнө 2022 оны 8 дугаар сарын 09-ний өдөр гаргасан хугацаа сунг*******ах хүсэлтэд хамгаалалтын захиргаанаас 2022 оны 8 дугаар сарын 12-ны өдрийн 22/522 тоот албан бичгээр “газар ашиглах эрхийг цуцл*******ах үндэслэл бүрдсэн, энэ талаар яаманд санал хүргүүлсэн тул хүсэлтийг хүлээн авч шийдвэрлэх боломжгүй” талаар хариу өгчээ.

14. Ийнхүү зориулалтын дагуу аялал ж*******члалын үйл ажиллагаа яв*******ж эхлээгүй, барилга, байг*******амж бариагүй, 2017 оны 8 дугаар сарын 25-наас хойших газар ашиглах эрхийн 5 жилийн хугацаанд хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр ашиглаагүй  байх тул Газрын тухай х*******ийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.6-д заасан үндэслэлээр газар ашиглах эрхийн гэрчилгээний хугацааг сунгахаас татгалзаж, улмаар газар ашиглах эрхийг дуусгавар болгосон хариуцагчийн шийдвэрийг буруутгахааргүй байна. 

15. Нэхэмжлэгч нь “2020 онд уг газар ашиглах эрхийг шилжүүлж авснаас хойш тус төрийн бус байг*******лагын тэргүүн нь эрүүл мэндийн шалтгаантай байсныг газраа зориулалтын дагуу ашиглах боломжгүй хүндэтгэн үзэх шалтгаан хэмээн тайлбарладаг ч энэ талаар баримт захиргааны байг*******лагын сонсох ажиллагааны явцад ч, шүүхэд ч гаргаж өгч маргааны үндэслэл болгоогүй бөгөөд х*******ийн этгээдийн хувьд хүндэтгэн үзэх шалтгаан гэж шүүх үзсэнгүй. Учир нь х*******ийн этгээдийн хувьд түүнийг төлөөлөх эрхтэй этгээдийн эрүүл мэндийн шалтгаан  х*******ийн этгээд үйл ажиллагаа яв*******аагүйн хүндэтгэн үзэх шалтгаан шууд болохгүй, түүнчлэн нэхэмжлэгч ******* НҮТББ нь 2017 оны 7 дугаар сарын 24-нд 1 гишүүнтэй байг*******агдсан,  2017 оны 8 дугаар сарын 25-ны өдөр газар ашиглах эрх авч, 2020 оны 4 дүгээр сарын 14-нд үүсгэн байг*******агч өөрчлөгдөж, мөн л 1 үүсгэн байг*******агчтай бүртгэгдсэн байх тул ийнхүү газар ашиглагч х*******ийн этгээдийн үүсгэн байг*******агч өөрчлөгдсөнөөр газар ашиглах эрхийг шилжүүлэн авсан гэж үзэхгүй, ашиглах эрхийн хугацааг шинээр тооцохгүй.

16. Улмаар газар ашиглах эрхийг дуусгавар болгосон шийдвэрийг нэхэмжлэгчид 2022 оны 9 дүгээр сарын 12-ны өдрийн 22/623 тоот албан бичгээр хүргүүлсэн  байх бөгөөд шийдвэр гаргахаасаа өмнө сонсох ажиллагаа хийх, тайлбар гаргах боломжоор хангах, гаргасан шийдвэрийг хаяглагдсан этгээдэд хүргүүлэх зэргээр захиргааны байг*******лага Захиргааны ерөнхий х*******иар тогтоосон ажиллагааг хийсэн байна. 

17. Нэхэмжлэгч нь ийнхүү газраа гэрээнд заасан аялал ж*******члалын зориулалтаар ашиглахаар бэлтгэл ажлыг ханг*******ах хүрээнд 1 ээлжиндээ 120 хүн хүлээн авах гэр, байшин, ресторан бүхий ж*******чны баазын цогцолбор барилгын зураг төслийг боловср*******ж, цахилгаан дамж*******ах агаарын шугам татаж, усны геологийн судалгаа хийлгэж, байгаль орчны нөлөөлөх байдлын дүгнэлт гарг*******сан буюу тодорхой хэмжээний зардал гаргасан байх тул энэ төслийн баримт бичгээ үндэслэн дахин хүсэлт гаргах байдлаар газар ашиглах эрх хүсэж зохих журмын дагуу шийдвэрлүүлэхэд шүүхийн энэ шийдвэр саад болохгүйг дурьдах нь зүйтэй.

Иймд Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай х*******ийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3.14 дэх заалтыг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1. Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай х*******ийн 40 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1, Газрын тухай х*******ийн 37 дугаар зүйлийн 37.2, 39 дүгээр зүйлийн 39.1.4, 40 дүгээр зүйлийн 40.1.6 дахь заалтыг тус тус баримтлан ******* НҮТББ-ын гаргасан “Байгаль орчин, аялал ж*******члалын сайдын 2022 оны 09 дүгээр сарын 01-ний өдрийн А/357 дугаартай газар ашиглах эрх дуусгавар болгох тухай тушаалын ******* НҮТББ-д холбогдох хэсгийг хүчингүй болг*******ах” тухай нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосугай.

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай х*******ийн 48 дугаар зүйлийн 48.1-д зааснаар нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 70200 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй. 

 Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай х*******ийн 114 дүгээр зүйлийн 114.1-д зааснаар нэхэмжлэгч, хариуцагч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нар нь шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй.

 

 

 

                     ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                   Д.ХАЛИУНА

 

ийн дотор Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй.

 

 

 

                     ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                   Д.ХАЛИУНА