МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

Булг******* аймаг дахь Сум дундын Иргэний хэргийн *******х******* шатны шүүхийн шүүгч Л.Хишигдэлгэр даргалж, тус шүүхийн шүүх хуралда*******ы т*******химд хийсэн иргэний хэргийн шүүх хуралда*******аар,

Нэхэмжлэгч: Ц*******ын П******* -ийн нэхэмжлэлтэй,

          Хариуцагч: Г*******ийн Ө******* -д холбогдох,

          Нэхэмжлэлийн шаардлага: 13,000,000 төграг гаргуулах тухай 132/2023/00158/И индекстэй иргэний хэргийг хян******* хэлэлцэв.

          Шүүх хуралда*******д:

          Нэхэмжлэгч Ц.П*******,

          Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Ж.С*******,

          Хариуцагч Г.Ө*******,

          Хариуцагчийн өмгөөлөгч П.Г*******-*******,

          Шүүх хуралда*******ы нарийн бичгийн дарга Ж.Л******* нар оролцов.

 

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

1.Нэхэмжлэгч Ц.П******* нь хариуцагч Г.Ө*******т холбогдуул******* 13,000,000 /арв******* гурв******* сая/ төгрөг гаргуулахаар нэхэмжлэлийн шаардлага гаргас*******. Нэхэмжлэгч нь нэхэмжлэлийн шаардлагын үндэслэлээ дараах байдлаар тодорхойлж байна.

Миний бие Ц.П******* 2020 оны 10 дугаар сард 32 тооны адуугаа харуулахаар сарын 250,000 төгрөгөөр тохиролцож Г.Ө*******т өгөөд мөнгөө сар бүрийн 5-ны дотор саадгүй Ха******* Б*******к 5******* д*******с*******д нь шилжүүлдэг байс*******. 2021 оны намар 6 унага тамгалж хийт адуу болсон. Энэ үеэр Ө*******аас хязаал******* үрээ 2 сая төгрөгөөр бэлнээр аваад 2022 оны хавар азарга тавих байс******* арга саам хийсээр байгаад азарга тавиагүй миний адуунуудыг үзүүлдэггүй ер нь нуудаг байс*******. Тэгээд бүтэхгүй с*******агдаад 2022 оны 9 дүгээр сард адуугаа авахад 10 адуу дутуу өгсөн асуухаар надаас авс******* азаргатайгаа байгаа одоо олоод ирье гэж яриад 2 сар болсон. Очиж асуухад 2021 оны 12 сард ус*******д ороод үхсэн гэж хэлсэн. Адуугаа авах үед нэг уна*******ы морь үлдээчих 1 сая төгрөгөөр авъя гэхэд нь үлдээсэн одоо мөнгийг нь өгөөгүй байгаа.

Ус*******д унас******* гэх адууны үнэлгээ

-       Бор морь 1,000,000 төгрөг

-       Хүрэн гүү унагатай 1,500,000 төгрөг,

-       Хонгор гүү унагатай 1,500,000 төгрөг,

-       Эрлийз хонгор гүү байдас 2,500,000 төгрөг,

-       Цага******* хонгор гүү 1,500,000 төгрөг,

-       Унага 500,000 төгрөг,

-       Халз******* гүү 1,500,000 төгрөг нийт 10 сая төгрөг.

Үүн дээр азарг*******ы үнэ 2,000,000 төгрөг, уна*******ы морины 1 сая төгрөг нийтдээ 13,000,000 төгрөг нэхэмжилж байс******* боловч шинжээчийн дүгнэлтээр 9 тооны адууны үнэлгээг 7,400,000 төгрөг гэж гаргас******* тул энэхүү үнэлгээн дээр азарг*******ы үнэ 2,000,000 төгрөг, хүрэн морины үнэ 1,000,000 төгрөгийг нэмээд нийт 10,400,000 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулна гэв.

 

2.Хариуцагч Г.Ө******* шүүхэд ирүүлсэн хариу тайлбартаа: Ц.П*******гийн нэхэмжилж байгаа 9 тооны адууны 7 тооны адуу ус*******д орж үхсэн болно. Одоо 2 тооны адуу буюу хээр азарга, хүрэн морь нь адуунд байна. Дээрх 7 тооны адуу нь 2021 оны 11 дүгээр сард голд орж үхсэн болно. Үүнийг сумын иргэн Г.Намхай, Г*******сүх нар сайн мэдэх юм. Ер нь нэхэмжлэгч Ц.П******* өөрөө ч сайн мэднэ. Тухайн үед нь нэхэмжлэгч Ц.П*******д өөрт нь мэдэгдсэн. Ус*******д орсон 7 тооны адуу Бор морь, Хүрэн гүү, унагатай, хонгор халз******* байдас, цавьдар халз******* байдас, цага******* хонгор гүү, том хонгор гүү зэрэг нь үхсэн болно.

Одоо хээр азарга, хүрэн морь нь адуунд байгаа юм. Миний хувьд Ц.П*******гийн адууг хувьдаа ашиглас******* асуудал байхгүй болно.

Иймд Ц.П*******гийн 9 тооны адууны үнэ 7,400,000 төгрөгийг төлөх боломжгүй харин азарг*******ы үнэ 2,000,000 төгрөг, хүрэн морины үнэ 1,000,000 төгрөг нийт 3,000,000 төгрөгийг төлөх боломжтой гэв.

 

3.Нэхэмжлэгч талаас дараах баримтуудыг нотлох баримтаар гаргаж өгсөн.

-Булг******* аймгийн Прокурорын газрын мэдэгдэх хуудас /хэргийн 3-р хуудас/,

-Иргэний үнэмлэхийн хуулбар /хэргийн 4-р хуудас/

-Ц.П*******гийн Ха******* б*******к дахь 5 дугаартай депозит д*******сны дэлгэрэнгүй хуулга /хэргийн 5-6-р хуудас/,

-Ц.П*******гийн Голомт б*******к дахь 4 дугаартай д*******сны хуулга /хэргийн 7-45-р хуудас/,

-Ц.П*******гийн Худалдаа хөгжлийн б*******к дахь 4 дугаартай д*******сны хуулга /хэргийн 46-55-р хуудас/,

-2023 оны 02 дугаар сарын 6-ны өдрийн дугаартай Прокурорын тогтоолын хуулбар /хэргийн 142-143-р хуудас/,

-2023 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдөр гэрчээс авс******* мэдүүлгийн хуулбар /хэргийн 144-148-р хуудас/,

 

4.Хариуцагч талаас нотлох баримт гаргаж өгөөгүй болно.

 

5.Шүүхээс нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгчийн хүсэлтээр 9 төрлийн адууны зах зээлийн үнэлгээг тогтоолгох шинжээчээр шинжээч Д.Мг томилж дүгнэлтийг шүүхэд ирүүлсэн байна. Мөн Ө******* /ФА93060437/-ийн 2020 он, 2021 он, 2022 оны малын А д*******сыг нотлох баримтын шаардлага х*******гас******* хэлбэрээр Булг******* аймгийн сумын Засаг даргын Тамгын газраас гаргуулж авс*******.

 

ҮНДЭСЛЭХ нь:

        1.Нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь х*******гаж шийдвэрлэх нь зүйтэй гэж шүүх үзлээ.

        2.Нэхэмжлэгч Ц.П******* нь шүүх хуралда*******ы шат*******д нэхэмжлэлийн шаардлагыг 2,600,000 төгрөгөөр татгалзаж, хариуцагчаас 10,400,000 төгрөг гаргуулж өгнө үү гэв.

        3.Хариуцагч Г.Ө******* нь худалдах, худалд******* авах гэрээний дагуу хийсэн 3,000,000 төгрөгийг төлөхөд татгалзах зүйлгүй, ус*******д унас******* 9 тооны адууны үнэ 7,400,000 төгрөгийг төлөхгүй гэж маргадаг.

        4.Хэрэгт авагдс******* нэхэмжлэгчийн д*******сны хуулга, шинжээчийн дүгнэлт, зохигчийн тайлбараар дараах үйл баримт тогтоогдож байна.

4.1.2020 оны 10 дугаар сард нэхэмжлэгч Ц.П******* нь 32 тооны адууг хариуцагч Г.Ө*******аар маллуулахаар харилц******* тохиролцож түүнд хүлээлгэн өгсөн.

2021 оны намар Ц.П******* 6 унага тамгалж, нийт тооны адуутай болсон бөгөөд 2022 оны 9 дүгээр сард хариуцагч Г.Ө*******аас адуугаа буца******* авахаар очиход  нэхэмжлэгч Ц.П*******д 24 тооны адууг хүлээлгэж өгсөн байна.

4.2.Хариуцагч Г.Ө******* нь нэхэмжлэгч Ц.П*******гийн адууг маллаж  байх хугаца*******даа Ц.П*******гээс сар бүр 250,000 төгрөгийн хөлс авдаг байс******* болох нь нэхэмжлэгчийн д*******сны хуулгаар тогтоогдож байна.

5.Хариуцагч 32 тооны адууг нэхэмжлэгчээс хүлээн авч, тооны адуутай болтол өсгөж өгсөн бөгөөд 2022 оны 9 дүгээр сард нэхэмжлэгчид 24 тооны адуу хүлээлгэн өгсөн, сар бүр 250,000 төгрөгийн хөлс авс******* талаар зохигч маргаагүй.

Мөн нэхэмжлэгчийн нэхэмжилсэн азарг*******ы үнэ 2,000,000 төгрөг, хүрэн морины үнэ 1,000,000 төгрөг нийт 3,000,000 төгрөгийг хариуцагч төлөхөөр хүлээн зөвшөөрсөн.

Харин нэхэмжлэгчийн нэхэмжилж байгаа 9 тооны адууны үнэ 7,400,000 төгрөгийг төлөхгүй гэж маргаж байна. Төлөхгүй гэх үндэслэл нь нэхэмжлэгчийн 9 тооны адуу голд унаж үхсэн бөгөөд энэ нь байгалийн давагдашгүй хүчин зүйл тул төлөхгүй гэв.

6.Зохигчийн хооронд үүссэн гэрээний зүйл нь адуу, хариу төлбөрийн хувьд нэхэмжлэгч, хариуцагчид 2020 оны 10 дугаар сараас 2022 оны 9 дүгээр сарыг хүртэл хугаца*******д сар бүр 250,000 төгрөгийн хөлс төлсөн. Хариуцагч адууг богино хугаца*******д маллаагүй харин 2 жилийн хугаца*******д маллас******* байдалд дүгнэлт хийхэд зохигчийн хооронд Иргэний хуулийн 359 дүгээр зүйлийн 359.1 дэх хэсэгт заас******* хөлсөөр ажиллах гэрээний харилцаа үүссэн байна.

7.Иргэний хуулийн 359 дүгээр зүйлийн 359.1 дэх хэсэгт хөлсөөр ажиллах гэрээгээр ажиллагч нь тохиролцсон ажил, үйлчилгээг гүйцэтгэх, ажиллуулагч нь хөлс төлөх үүргийг хүлээнэ гэжээ.

8.Мал маллах гэдэг нь тухайн малыг хяналт*******даа байлгаж, хариулж, үр төлөхийг авч байхыг хэлнэ.

9.Зохигчийн хооронд хөлсөөр ажиллах гэрээний харилцаа үүссэн бөгөөд хариуцагч нь адууг маллаж, тоо толгойг бүрэн бүтэн байлгах, өөрөөс шалтгаалах арга хэмжээг авч, гэрээний үүргийг зохих ёсоор, шударгаар гүйцэтгэх үүрэгтэй тул нэхэмжлэгч өөрийн 9 адууны үнийг нэхэмжлэх эрхтэй байна.

10.Иргэний хуулийн 221 дүгээр зүйлийн 221.2-т зааснаар гэнэтийн буюу давагдашгүй хүчний шинжтэй онцгой нөхцөл байдлыг хүндэтгэн үзэх нөхцөл байдал гэж үзэж, хариуцлагаас чөлөөлөх ерөнхий зарчим байдаг.

Давагдашгүй хүчин зүйл гэдэг нь хүний хүсэл зоригоос *******гид урьдчил******* таамаглах боломжгүй нөхцөл байдал үүсэхийг хэлнэ.

11.Иргэний хуулийн 101 дүгээр зүйлийн 101.7-д гэрээнд өөрөөр заагаагүй бол гэнэтийн буюу давагдашгүй хүчний шинжтэй нөхцөл байдлын улмаас өмчлөлийн зүйл, түүний үр төл, үр шим устс*******, гэмтсэний эрсдлийг өмчлөгч хариуцахаар байна.

Гэвч хариуцагч шүүх хуралда*******д гаргас******* тайлбартаа хонгор гүү, шарга даага, хонгор гүүний унагыг ус*******д унахыг харс*******. Адуугаа голоос усалдаг. Бусад адуу ус*******д унахыг хараагүй, алга болсон болохоор голд унас******* гэж ойлгосон гэж тайлбарлаж байгаа нь 3 тооны адуу ус уухаар гол руу орохдоо ус*******д унас******* нь байгалын давагдашгүй хүчин зүйл гэж үзэх үндэслэл болохгүй.

Хариуцагч нь үлдсэн 6 тооны адууг алга болсон болохоор нь ус*******д унас******* байх гэж бодсон гэж тайлбарлаж байгаагаас үзэхэд мөн адууг маллах явцдаа эрсдэлээс урьдчил******* сэргийлэх гэрээний үүргээ зохих ёсоор гүйцэтгэсэн гэдгээ нотлоогүй тул хариуцагчаас ус*******д унас******* гэх 9 тооны адууны үнэ 7,400,000 төгрөгийг гаргуулах нь зүйтэй байна.

12.Есөн тооны адууг 7,400,000 төгрөгөөр үнэлсэн шинжээчийн дүгнэлттэй хариуцагч 2023 оны 9 дүгээр сарын 22-ны өдөр, хариуцагчийн өмгөөлөгч 2023 он 9 дүгээр сарын 5-ны өдөр тус тус  т*******илцс******* байх бөгөөд шинжээчийн дүгнэлтэд гомдол гаргаагүй байх тул 9 тооны адууны үнийг шинжээчийн дүгнэлтийг үндэслэн гаргах нь зүйтэй гэж шүүх дүгнэсэн.

13.Шинжээчийн ажлын хөлсөнд Шүүхийн Тамгын газраас 240,000 төгрөгийг шилжүүлсэн байх тул Иргэний хуулийн 54 дүгээр зүйлийн 54.1.2, 56 дугаар зүйлийн 56.1 дэх хэсэгт зааснаар хариуцагч Т.Ө*******аас гаргуулж, Булг******* аймаг дахь Шүүхийн Тамгын газрын Төрийн с*******гийн 1 д*******с*******д оруулахаар  шийдвэрлэлээ.

14.Иймд хариуцагчаас худалдах, худалд******* авах гэрээний дагуу 3,000,000 төгрөг, ус*******д унас******* гэх 9 тооны адууны үнэ 7,400,000 төгрөг нийт 10,400,000 төгрөгийг гаргуулж, нэхэмжлэгч Ц.П*******д олгож шийдвэрлэв.

 

15.Нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжинд төлсөн 222,950 төгрөгийг Төрийн с*******д хэвээр үлдээж, хариуцагчаас 181,350 төгрөгийг гаргуулж, нэхэмжлэгчид олгох нь хуульд нийцэж байна.

 

 

Иргэний хэрэг шүүхэд хян******* шийдвэрлэх тухай хуулийн 115 дугаар зүйлийн 115.1, 115.2.1, 116, 118 дугаар зүйлүүдэд заасныг тус тус удирдлага болгон

ТОГТООХ нь:

1.Иргэний хуулийн 243 дугаар зүйлийн 243.1, 359 дүгээр зүйлийн 359.1, 219 дүгээр зүйлийн 219.1, 101 дүгээр зүйлийн 101.7 дахь хэсэгт заасныг баримтл******* хариуцагч Г.Ө*******аас 10,400,000 / арв******* сая дөрвөн зуун мянга/ төгрөгийг гаргуулж, нэхэмжлэгч Ц.П*******д олгосугай.

2.Иргэний хэрэг шүүхэд хян******* шийдвэрлэх тухай хуулийн 60 дугаар зүйлийн 60.1, 56 дугаар зүйлийн 56.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1-д зааснаар нэхэмжлэгчийн улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 222,950 /хоёр зуун хорин хоёр мянга есөн зуун тавь/ төгрөгийг Төрийн с*******д хэвээр үлдээж, хариуцагчаас 181,350 /нэг зуун наян нэгэн мянга гурв******* зуун тавь/ төгрөгийг гаргуулж нэхэмжлэгчид олгосугай.

3.Иргэний хэрэг шүүхэд хян******* шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1, 54 дүгээр зүйлийн 54.1.2-т зааснаар шинжээчийн хөлс 240,000 төгрөгийг хариуцагч Г.Ө*******аас гаргуулж, Төрийн с*******гийн 1 тоот д*******с*******д оруулсугай.

4.Иргэний хэрэг шүүхэд хян******* шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.4, 119.7 дахь хэсэгт зааснаар шийдвэрийг т*******илцуул******* сонсгож, 14 хоног өнгөрснөөс хойш 14 хоногийн дотор зохигч, тэдгээрийн төлөөлөгч буюу өмгөөлөгч шүүхэд хүрэлцэн ирж шийдвэрийг өөрөө гард******* авах үүргээ биелүүлээгүй нь давж заалдах журмаар гомдол гаргах хугацааг тоолоход саад болохгүйг тайлбарласугай.

           5.Иргэний хэрэг шүүхэд хян******* шийдвэрлэх тухай хуулийн 120 дугаар зүйлийн 120.2 дахь хэсэгт зааснаар зохигч, тэдгээрийн төлөөлөгч буюу өмгөөлөгч шүүхийн шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл гард******* авснаас хойш 14 хоногийн дотор Булг******* аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд давж заалдах гомдол гаргах эрхтэйг дурдсугай.

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                                   Л.ХИШИГДЭЛГЭР