2023        01         13

182/ШШ2023/00238

 

 

                                ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÍÝÐÈÉÍ ªÌͪªÑ

 

 

Чингэлтэй дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Ч.Даваасүрэн даргалж, шүүгч Ж.Байгалмаа, Т.Энхтуяа нарын бүрэлдэхүүнтэй, тус шүүхийн танхимд хийсэн иргэний шүүх хуралдаанаар:

 

Íýõýìæëýã÷: 116 Сийн íýõýìæëýëòýé  

 

Õàðèóöàã÷: Ч.Бд холбогдох,

 

Нэхэмжлэлийн шаардлага: 12.755.345 төгрөгийг гаргуулахыг õ¿ññýí èðãýíèé õýðãèéã õýëýëöýâ.

 

Ø¿¿õ õóðàëäààíä:

Нýõýìæëýãчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч О.Б,

Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч А.О,

Хариуцагч Ч.Б,

Хариуцагчийн өмгөөлөгч Ж.Х,

Нàðèéí áè÷ãèéí äàðãà Б.А íàð îðîëöîж,

Иргэдийн төлөөлөгч нь шүүх хуралдаанд хүндэтгэн үзэх шалтаангүйгээр ирээгүй хэдий ч Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 100 дугаар зүйлийн 100.8-д заасны дагуу зохигчийн зөвшөөрлөөр түүний эзгүйд хэргийг хянан хэлэлцэв.                                                                           

ÒÎÄÎÐÕÎÉËÎÕ нь:

 

1.Íýõýìæëýã÷ НЕБСь нь хариуцагч Ч.Бод холбогдуулан 12.755.345 төгрөг гаргуулахыг хүссэн íýõýìæëýëèéí øààðäëàãàà дараах байдлаар тодорхойлж байна. Үүнд:

1.1.Манай байгууллагын үндсэн жолоочоор ажиллаж байсан Ч.Б нь 2022 оны 05 дугаар сарын 18-ны өдөр НЕБСийн 44-06 УБО дугаартай хүүхдийн автобусаар албан үүргээ гүйцэтгэн сургуулийн бага ангийн 24 сурагч, 7 багш, нийт 31 хүнтэй үйлчилгээнд явж байх хугацаандаа жолоочийн мэргэжлийн ур чадвар дутмаг, хариуцлагагүй үйл ажиллагаанаас болж автобусны тормозны системд гэмтэл гарч зогсон автобусны дохиолол дуугарч, улаан гэрэл нь асах үед жолоочийн хажуу талын суудалд сууж явсан багш Б.А мэдээд эхний зогсолт дээр нь хийгээ гүйцэд авахуулаач, тормоз болохгүй болсон юм бишүү, дахиж хөдөлж болж байгаа юм уу гэж хэлсэн боловч жолооч Ч.Б зүгээрээ гэж хэлэн дахин хөдөлж уруу руу алдан сандрахдаа замын хажуугийн овоолсон шороог мөргөж автобусанд нилээд хэмжээний хохирол учруулсанд тухайн үед нь замын цагдаагийн газарт мэдэгдснээр Чингэлтэй дүүргийн замын цагдаагийн бүрэлдэхүүн очиж албаны шалгалт хийж авто тээврийн газрын байцаагч цагдаагийн хошууч Н.Г хэрэг үүсгэн материалжуулан шалгаж жолооч Ч.Бын буруутайг тогтоосон. Жолооч Ч.Б нь 06 сарын 13-ны өдөр байгууллагын автобусыг засварлаж өгөхөө хүлээн зөвшөөрч өргөдөл өгсөн боловч одоогоор засварлах боломжгүй, зохих газраараа шийдвэрлүүл гэж үл тоомсорлон ажилдаа ирэхгүй, утсаа унтраан алга болсон. Иймд манай сургууль 9-р сарын 1-нээс харааны бэрхшээлтэй сурагчдаа тээвэрлэх автобусгүй болж хүнд байдал үүсээд байгаа учир хариуцлагагүй жолооч Ч.Боор сургуулийн автобусны хохирол болох 7.580.630 төгрөг, мөн засварчны үйлчилгээний хөлс 3.000.000 төгрөг, нийт 10.580.630 төгрөгийг шуурхай барагдуулах асуудлыг хуулийн хүрээнд яаралтай шийдвэрлэж өгнө үү. Автобусанд тээвэрийн албан ёсны үнэлгээг зохих дүрмийн дагуу гаргасан. Үнэлгээгээр нийт 7.580.630 төгрөгийн хохирол тогтоогдсон. Автобусанд сууж явсан 6в ангийн сурагч О.Э, О.М нарын ээж С.Од эмчилгээниий зардал 400.000 төгрөг, 5а ангийн сурагч О.Цн ээж О.О эмчилгээний зардал 200.000 төгрөг, багш Б.Ад 1.005.130 төгрөг, Ч.Б 569.585 төгрөг, нийт 2.174.715 төгрөгөөр нэмэгдүүлж, бүгд 12.755.345 төгрөгийг гаргуулж өгнө үү гэв. 

 

2.Õàðèóöàã÷ ø¿¿õýä áîëîí ø¿¿õ õóðàëäààí äýýð ãàðãàñàí òàéëáàðòàà:

Ч.Б миний бие 2019 оны 09 сард НЕБСьд ажилд орсон. 2022 оны 06 дугаар сарын 18-ны өдөр 44-06 УБО дугаартай хүүхэд тээвэрлэдэг автобусаар албан үүргээ гүйцэтгэж байгаад гэнэт тормозны системд доголдол үүсч тормозгүй болж замын хажуугийн овоолсон шороог мөргөж осол аваар гаргасан. Энэ асуудлыг тээврийн цагдаагийн газраас шалгаж жолооч намайг буруутгасан юм. Ер нь бол манай байгууллага тормоз нь бүрэн бус тээврийн хэрэгсэл өгөөд өөрөө засварлаад гар гэж хэлснээр ажилд гараад уг хэрэг осол гарсан юм. Миний бие НЕБСийн захиргаанд удаа дараа тормоз бүрэн бус байна. Мөн дугуйг сольж өг гэхээр сольж өгдөггүй, өөрөө засварлаад ажилд гарах ёстой гэдэг шаардлага тавьдаг байсан юм. Манай байгууллага осол гарснаас хойш автобусыг чи засч өг гэж бичиг бичээд шууд гарын үсэг зур гэж албадан заруулсан юм. Миний бие осол аваар гаргасандаа гэмшиж байгаа боловч 7.500.000 төгрөгийг болон завсарласан 3.000.000 төгрөгийг бүгдийг нь төлөх боломжгүй байна. Учир нь гэвэл байгууллага бүрэн бус тээврийн хэрэгсэл өгч ажилд гаргасан байгууллагын буруутай үйлдэл гэж үзэж байна.Үүнээс гадна сургуулийн автобус засагдаагүй сургуулийн хашаанд тэр хэвээрээ байж байна. Гэтэл уг автобусыг 3.000.000 төгрөгөөр зассан гэж шүүхэд худал мэдүүлж байгааг ойлгохгүй байна гэв.

3.Нэхэмжлэгчээс 44-06 УБО дугаартай автобусны техникийн тодорхойлолт, “Т” ХХК-ийн автомашин техникийн үнэлгээний тайлан, “Т” ХХК-ийн Автомашин техникийн эвдрэл, хохирлын үнэлгээний тайлангийн хавсралт, НЕБСийн захиргаанд гаргасан Ч.Бын өргөдөл, Тээврийн прокурорын газар 2022 оны 06 дугаар сарын 16-ны өдрийн 543 дугаартай “Хэрэг бүртгэлтийн хэрэг нээхээс татгалзах тухай” прокурорын тогтоол, 2019 оны 09 дүгээр сарын 01-ний өдрийн 03135 дугаартай Хөдөлмөрийн гэрээ, гэрэл зургийн үзүүлэлт, Осол, хэрэг гарсан газар дээр хийсэн хэмжилтийн бүдүүвч, Зам тээврийн осол дээр тогтоосон акт, 2022 оны 06 дугаар сарын 29-ний өдрийн Төлбөрийн хүсэлт, НЕБСийн захирлын 2022 оны 06 дугаар сарын 27-ны өдрийн Б/56 дугаартай “Тэтгэмж олгох тухай” тушаал, 2022 оны 05 дугаар сарын 20-ны өдрийн Төлбөрийн хүсэлт, хоёр ширхэг Хаан банкны орлогын мэдүүлэг, НЕБСийн захирлын 2022 оны 05 дугаар сарын 19-ний өдрийн Б/53 дугаартай “Тэтгэмж олгох тухай” тушаал, Б.Аийн тус сургуульд гаргасан өргөдөл, НЕБСийн захирлын 2022 оны 09 дугаар сарын 22-ны өдрийн Б/120 дугаартай “Ч.Быг ажлаас чөлөөлөх тухай” тушаал, Хөдөлмөрийн гэрээг цуцлах тухай мэдэгдэл, сургуулийн цагийн бүртгэл,

хариуцагчаас 2 хуудас хариу тайлбар зэрэг баримтуудыг шүүхэд гаргаж өгсөн.

 

ҮНДЭСЛЭХ нь:

 

1.Шүүх бүрэлдэхүүн нэхэмжлэлийн шаардлагын зарим хэсгийг хангах үндэслэлтэй байна гэж үзлээ.

 

2.Нэхэмжлэгч НЕБСь нь хариуцагч Ч.Боос автобусны хохирол 7.580.630 төгрөг, мөн засварчны үйлчилгээний хөлс 3.000.000 төгрөг, тус сургууль нь автобусанд сууж явсан 6в ангийн сурагч О.Э, О.М нарын ээж С.Од эмчилгээниий зардал 400.000 төгрөг, 5а ангийн сурагч О.Цын ээж О.От эмчилгээний зардал 200.000 төгрөг, багш Б.Ад 1005.130 төгрөг, Ч.Бод 569.585 төгрөг, нийт 2.174.715 төгрөгийг төлж барагдуулсан учир уг төлбөрийг Ч.Боос гаргуулах, нийт 12.755.345 төгрөгийг гаргуулах òóõàé íýõýìæëýëèéí øààðäëàãà ãàðãàæýý.

 

3.Хариуцагч Ч.Б нь бүрэн бус тээврийн хэрэгсэл өгч ажилд гаргасан байгууллагын буруутай үйлдэл байгаа учраас нэхэмжлэлийн шаардлагыг хүлээн зөвшөөрөхгүй, харин автобусны хохирлын тал хувь болох 3.790.315 төгрөгийг төлөхийг хүлээн зөвшөөрч байна гэж маргажээ.

 

4.Хэрэгт авагдсан болон шүүх хуралдаанаар хэлэлцэгдсэн тодорхойлох хэсэгт дурдагдсан баримтуудаар дараах үйл баримт тогтоогдож байна.

 

4.1. Ч.Б нь 2019 оны 09 дүгээр сарын 01-ний өдөр НЕБСьд жолоочоор ажилд орж 2019 оны 09 дүгээр сарын 01-ний өдөр НЕБСьтай хөдөлмөрийн гэрээ байгуулан ажиллаж байгаад НЕБСийн захирлын 2022 оны 09 дүгээр сарын 22-ны өдрийн Б/120 дугаартай тушаалаар ажлаас чөлөөлөгджээ./хх-ийн 83/

 

Ч.Б нь НЕБСьд жолоочоор ажиллах байхдаа 2022 оны 05 дугаар сарын 18-ны өдөр НЕБСийн 44-06 УБО дугаартай хүүхдийн автобусаар албан үүргээ гүйцэтгэн сургуулийн бага ангийн 24 сурагч, 7 багш, нийт 31 хүнтэй үйлчилгээнд явж байхдаа зам тээврийн осол гаргаж, сургуулийн автобусанд 7.580.630 төгрөгийн хохирол учруулсан, автобусанд зорчиж явсан сурагч, багш нарт гэмтэл учирсан болох нь тогтоогдсон бөгөөд тээврийн хэрэгсэл засагдсан болохыг нэхэмжлэгч тал тайлбарласан.

 

4.2. Улмаар нэхэмжлэгч НЕБСь нь автобусанд сууж явсан 6в ангийн сурагч О.Э, О.М нарын ээж С.Од эмчилгээниий зардал 400.000 төгрөг, 5а ангийн сурагч О.Цын ээж О.От эмчилгээний зардал 200.000 төгрөг, багш Б.Ад 1005.130 төгрөг, Ч.Бод 569.585 төгрөг, нийт 2.174.715 төгрөгийг тусламж болгон өгсөн байна.

 

5.Нэхэмжлэгч НЕБСь нь ажилтан Ч.Бтой 2019 оны 09 дүгээр сарын 01-ний өдөр хөдөлмөрийн гэрээ байгуулсан байх боловч эд хөрөнгийн бүрэн хариуцлагын гэрээг байгуулаагүй болохыг зохигчдын хэн аль нь хүлээн зөвшөөрсөн бөгөөд хариуцагч Ч.Бын хувьд сургуулийн автобусыг хариуцах эд хариуцагч гэж үзэхээр байна.

 

5.1. Энэ тохиолдолд ажилтан, ажил олгогч нь Хөдөлмөрийн тухай хуульд зааснаар эд хөрөнгийн хариуцлагын гэрээ байгуулах учиртай, тэрээр нэхэмжлэгч НЕБСь нь Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 129 дүгээр зүйлийн 129.1-д зааснаар ажил үүргээ гүйцэтгэн явахдаа өөрийн буруугаас сургуулийн эзэмшлийн 44-06 УБО дугаартай хүүхдийн автобусанд хохирол учруулсан Ч.Бод сахилгын, зөрчлийн, эрүүгийн хариуцлага ногдуулсан эсэхийг харгалзахгүйгээр эд хөрөнгийн хариуцлагыг хүлээлгэх боломжтой байсан гэж үзнэ.

 

5.2. Өөрөөр хэлбэл, зохигчдын хооронд нэгэнт эд хөрөнгийн бүрэн хариуцлагын гэрээ байгуулагдаагүй, энэ талаар хөдөлмөрийн гэрээнд тухайлан зохицуулагдаагүй, нэхэмжлэгч НЕБСь нь хариуцагч Ч.Бод эд хөрөнгийн хариуцлага хүлээлгээгүй байх боловч сургуулийн эзэмшлийн автобусанд учирсан 7.580.630 төгрөгийн хохирлын хувьд хариуцагч Ч.Бын хүлээх хариуцлагын хэмжээ нь Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 129 дүгээр зүйлийн 129.2-т зааснаар түүний 1 сарын дундаж цалин хөлснөөс хэтэрч болохгүй бөгөөд энэхүү хохирлыг гэм хор гэж үзэх хууль зүйн үндэслэлгүй болно.

 

5.3. Иргэний хуулийн 8 дугаар зүйлийн 8.1.1‑д заасан хэлцэл суурьтай буюу гэрээний эрх зүйн харилцаа үүсээгүй нөхцөлд бусад хэлбэрээр тодорхой эрх, үнэт зүйлсэд халдсаны улмаас учирсан хохирлыг гэм хорын эрх зүйн зохицуулалтаар арилгадаг. Гэм хорын эрх зүй нь хуулиас үүдэх үүргийн бүлд хамаарах ба гагцхүү хуульд заасан бүрэлдэхүүн биелсэн тохиолдолд үүснэ. Өөрөөр хэлбэл бусдын эрхийг зөрчсөн гэм буруутай үйлдлийн улмаас гарсан үр дагаврыг холбогдох этгээд гэм хорын эрх зүйн зохицуулалтын дагуу арилгуулах эрхтэй. Эрх нь зөрчигдсөн этгээдийн шаардлага нь ихэвчлэн хууль бус, гэм буруутай үйлдлийн улмаас учирсан хохирлыг барагдуулах, нөхөн төлүүлэхэд чиглэгддэг онцлогтой.

 

5.4. Иймд зохигчдын хооронд гэм хорын эрх зүйн харилцаа бус харин хөдөлмөрийн эрх зүйн харилцаа, тэр дундаа эд хөрөнгийн хариуцлагыг бүрэн эсхүл хязгаарлагдмал хэмжээгээр хүлээлгэх эсэхтэй холбоотой маргаан үүссэн байх бөгөөд хариуцагч Ч.Б нь нэхэмжлэгч НЕБСийн хүүхдийн автобусанд учруулсан хохирлыг Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 133 дугаар зүйлийн 133.1-д зааснаар хариуцан төлөх үүрэгтэй, гэхдээ хуулийн 129 дүгээр зүйлийн 129.2-т зааснаар хохирлын хэмжээ нь түүний 1 сарын дундаж цалин хөлснөөс хэтэрч болохгүй байна.

 

5.5. Харин хариуцагч Ч.Б нь сургуулийн автобусанд хохирол учруулсан өөрийн гэм буруутай үйлдлийн талаар маргаагүй, тэрээр 7.580.630 төгрөгийн тал хувь болох 3.790.315 төгрөгийг төлөхийг хүлээн зөвшөөрсөн тул түүний зөвшөөрсөн хэмжээ болох 3.790.315 төгрөгөөр хохирлын хэмжээг тогтоох нь зүйтэй гэж үзлээ.

 

Иймд хариуцагч Ч.Боос 3.790.315 төгрөгийг гаргуулж нэхэмжлэгч НЕБСьд олгож, нэхэмжлэлээс үлдэх 8.965.030 төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгох нь зүйтэй гэж үзсэн бөгөөд нэхэмжлэгч 116 сургууль нь багш болон сурагчид, хариуцагч Ч.Бын эмчилгээний зардлыг дэмжиж тэдэнд тусламж болгон өгсөн мөнгийг хариуцагч Ч.Б хариуцан төлөх үүрэггүй гэж шүүх бүрэлдэхүүн дүгнэлээ.

 

6.Нэхэмжлэгч нь Óëñûí тýìäýãòèéí õóðààìæèéí òóõàé õóóëèéí 41 äүгээр ç¿éëèéí 41.1.3-ä çààñíààð уëñûí òýìäýãòèéí õóðààìæ төлөхөөс чөлөөлөгдсөнийг дурдаж õàðèóöàã÷ Ч.Боос óëñûí òýìäýãòèéí õóðààìæèä 75.595 òºãðºãèéã ãàðãóóëàí улсын орлогод оруулан шийдвэрлэх нь зүйтэй.

 

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 115 дугаар зүйлийн 115.2.2 дугаар зүйлүүдэд заасныг удирдлага болгон

 

ТОГТООХ нь:

 

1.Хөдөлмөрийн тухай хуулийн /шинэчилсэн найруулга 2021 он/ 133 дугаар зүйлийн 133.1-д заасныг баримтлан хариуцагч Ч.Боос 3.790.315 /гурван сая долоон зуун ерэн мянга гурван зуун арван таван/ төгрөг гаргуулж, нэхэмжлэгч НЕБСьд олгож, нэхэмжлэлийн шаардлагаас 8.965.030 төгрөгт холбогдох хэсгийг хэрэгсэхгүй болгоñóãàé.

2.Óëñûí òýìäýãòèéí õóðààìæèéí òóõàé õóóëèéí 41 ä¿ãýýð ç¿éëèéí 41.1.3 äàõü õýñýãò çààñíààð óã íýõýìæëýã÷èéã òýìäýãòèéí õóðààìæ òºëºõººñ ÷ºëººëæ, ìºí õóóëèéí 7 äóãààð ç¿éëèéí 7.1.1, Èðãýíèé õýðýã ø¿¿õýä õÿíàí øèéäâýðëýõ òóõàé õóóëèéí 56 äóãààð ç¿éëèéí 56.1 äýõ õýñýãò çààñíààð õàðèóöàã÷ààñ óëñûí тэмдэгтийн хураамжид 75.595 тºгрºгèéã ãàðãóóëæ óëñûí îðëîãî áîëãîñóãàé. 

 

3.Èðãýíèé õýðýã ø¿¿õýä õÿíàí øèéäâýðëýõ òóõàé õóóëèéí 120 äóãààð ç¿éëèéí 120.2 äàõü õýñýãò çààñíààð çîõèã÷, òýäãýýðèéí òºëººëºã÷, ºì㺺ëºã÷ íàð øèéäâýðèéã ýñ çºâøººðâºë, øèéäâýðèéí õóâèéã ãàðäàí àâñàí ºäðººñ õîéø äàâæ çààëäàõ æóðìààð 14 õîíîãèéí äîòîð Íèéñëýëèéí Èðãýíèé õýðãèéí äàâæ çààëäàõ øàòíû ø¿¿õýä ãîìäîë ãàðãàõ ýðõòýéã òàéëáàðëàñóãàé.  

 

 

 

 

          ÄÀÐÃÀËÀÃ×, د¯Ã×                                ×.ÄÀÂÀÀѯÐÝÍ

 

                               د¯Ã×ÈÄ                                Ж.БАЙГАЛМАА

 

                                                                            Т.ЭНХТУЯА