2023         04          18                                    128/ШШ2023/0371

 

 

                           МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хурдааныг шүүгч Т.Гангэрэл даргж тус шүүхийн 1 дүгээр танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хурдаанаар, 

Нэхэмжлэгч: Т овогтой Д /РД: НК5/,

Хариуцагч: Чингэлтэй Дүүргийн Засаг дарга,

Хариуцагч: Чингэлтэй дүүргийн Газар зохион байгуултын ба,

Шүүх хурдаанд: Нэхэмжлэгч Т.Д, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Д.Б, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.С, Ш.Үүлэнс, гуравдагч этгээд Э.Г, гэрч Б.Г, шүүх хурдааны нарийн бичгийн дарга Д.Эрдэнэбаяр нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

1. Нэхэмжлэлийн шаардлага: Чингэлтэй дүүргийн Засаг даргын 2019 оны 12 дугаар сарын 23-ны өдрийн А/878 дугаар захирамжийн Э.Гт холбогдох хэсгийг хүчингүй болгуулах, Чингэлтэй дүүргийн 12 дугаар хороо, Б гудамжинд байрлах кадастрын Х5.683, Ү6, Н, U cors нэгж тбарын дугаартай 543 м.кв газрыг Т.Дд эзэмшүүлэхийг дагах.

3. Хэргийн үйл баримт, процессын түүх:

3.1. Нэхэмжлэгч Т.Дээс маргаан бүхий газрыг эзэмших хүсэлтийг анх 2021 оны 09 дүгээр сарын 16-ны өдөр Чингэлтэй дүүргийн Газар зохион байгуултын банд гаргасан,  Чингэлтэй дүүргийн Газар зохион байгуултын баны 2021 оны 10 дугаар сарын 15-ны өдрийн 15/927 дугаар бан бичгээр “...бусдын эзэмшиж байгаа газартай давхцтай...” гэсэн хариуг өгчээ.

3.2. Үүнийг эс зөвшөөрч, Т.Дээс 2021 оны 12 дугаар сарын 27-ны өдөр Чингэлтэй дүүргийн Засаг даргад газар гомдол гаргасан, Чингэлтэй дүүргийн Засаг даргын 2022 оны 10 дугаар сарын 26-ны өдрийн 3/165 дугаар бан бичгээр гомдлыг хангахаас татгзсан хариуг өгснөөр шүүхэд нэхэмжлэл гаргажээ.

4.  Нэхэмжлэгч Т.Д нэхэмжлэлийн үндэслэлээ дараах байдлаар тайлбарлаж байна.

4.1. Миний бие Чингэлтэй дүүргийн 12-р хорооны Булаг гэх газарт байрлах үер усны жганд иргэд хог хаяад байхаар нь хорооны Засаг даргаас “энэ жгыг засаж янзлаад өөрөө эзэмшиж болох эсэхийг тодруулснаар” шороо асгаж, тэгшлүүлж, хашаа барьсан билээ. Тус хог хаяж байсан газрыг засаж, тэгшлэхэд 2018 онд 60 машин шороо 1,200,000 төгрөгөөр асгуулж, 160,000 төгрөгөөр 4 удаа ковшоор түрүүлсэн. Мөн 2019 онд 30 машин шороог 600.000 төгрөгөөр асгуулж, 100.000 төгрөгөөр 2 удаа ковшоор түрүүлснээр ашиглах боломжтой болгосон. Ийнхүү хог хаяж байсан жгыг өөрийн хүч хөрөнгөөр нөхөн сэргээсэн тул 820.000 төгрөгөөр хашаа хатгасан юм. Дээрх жгыг битүүлж, тэгшлэхэд болоод хашаа барихад нийт 2,880,000 төгрөгийн зард гаргасан болно.

4.2. Миний бие одоо 65 настай, тэтгэвэрт гарсан хүн. Тэтгэврийн хэдэн төгрөгөөрөө насны эцэст газартай болъё гэж хичээн зүтгээд хүмүүсийг энд тэндээс гуйж, үнэ хөлс хямдруулж, өчнөөн ажил болж тэгшилж, янзж хашаа хатгасан боловч хашааг маань “нэг өдөр ирж янзсан чинь хамаагүй” гэж бүлэг хүмүүс нураасан. Ингээд би Нийслэлийн Чингэлтэй дүүргийн газрын банд газар эзэмшүүлэх хүсэлтээ 2021 оны 09-р сарын 16-нд гаргасан боловч бусдын газартай давхацсан гэсэн үндэслэлээр олгохоос татгзсан. Нийслэлийн Чингэлтэй дүүргийн Засаг даргад 2022 оны 01 дүгээр сард “газар эзэмшүүлэхийг дагах” гомдол гаргасан боловч мөн адил үндэслэлээр татгзсан.

4.3 Нийслэлийн Захиргааны  хэргийн анхан шатны шүүхэд 2022 оны 02-р сарын 23-ны өдөр нэхэмжлэл гаргасан боловч “Нийслэлийн Засаг даргын газар эзэмшүүлсэн захирамжийг хүчингүй болгуулахгүйгээр нэхэмжлэгчид эзэмшүүлэхийг дагах боломжгүй, нэхэмжлэлийн шаардлага тодорхойгүй байна. Мөн миний амьдарч байгаа газрыг одоо эзэмших гээд байгаа хаяггүй газартай андуурсан тул тодорхойгүй байна.  Нэхэмжлэлийг буцаасан тул өөрийн газраа засаж янзсан болохыг нотлох баримтыг Газар зохион байгуулт, геодези зураг зүйн газраар гаргуулж, үүнийг хавсарган 2022 оны 06 дугаар сарын 20-ны өдөр Чингэлтэй дүүргийн засаг даргад “2019 оны А/878 дугаар захирамжаар хүчингүй болгож, Т.Дд газар олгож өгнө үү” гэсэн гомдол гаргасан. 2021 онд “Нийслэлийн Чингэлтэй дүүргийн газрын ба  газар эзэмшүүлэхгүй байгаа эс үйлдэхүй хууль бус тул газар эзэмшүүлэх гомдлыг Чингэлтэй дүүргийн Засаг даргад гаргасан. Харин 2022 онд “Нийслэлийн Чингэлтэй дүүргийн Засаг даргын 2019 оны А/878  дугаар захирамжийг хүчингүй болгож,  Т.Дд газар эзэмшүүлэх” гомдлыг гаргасан боловч өмнө шийдвэрлэсэн тул дахин шийдвэрлэхгүй гэсэн хариу өгсөн.ХаринХх”””” 2021 он болон 2022 онд Нийслэлийн Чингэлтэй дүүргийн Засаг даргад гаргасан гомдлын шаардлага өөр, өөр байт өмнө шийдвэрлэсэн гэж үзэж дахин шийдвэрлэхгүй гэсэн нь үндэслэлгүй тул нэхэмжлэлийг хүлээн авахыг хичээнгүйлэн хүсье.

4.4. Тэтгэвэрт гарсан, айлын хашаанд амьдардаг хөгшний хувьд хог хаяж байсан жгыг тэгшилж янзлахад их хүч хөдөлмөр, хөрөнгө орсон. Бусдад 2,880,000 төгрөг бага мөнгө мэт боловч надад асар их мөнгө билээ. Гэвч төрийн байгууллага, Нийслэлийн Чингэлтэй дүүргийн Засаг дарга нь гомдлыг шийдвэрлэхдээ “газар дээр очиж үзэлгүй, Э.Г болон нэхэмжлэгч Т.Д надтай уулзаж ярилцаагүй, бодит байдлыг шган тогтоолгүйгээр хэдэн бичиг цаас хараад миний асуудлыг шийдвэрлэж, газар олгохгүй” гэж байгаад маш их гомдож, төрд итгэх итгэл даж байна.

4.5. Тухайн үед жганд асгасан шороог тэгшилж байсан ковшийн жолооч Т.Ттэй /РД: *******/ нэхэмжлэгч Т.Д миний бие уулзаж, түүнээс 2018 онд “асгасан шороог ковшоор түрсэн” тухай бичүүлж авсан болно. Энэ үед шороо асгаж, түрж байсан жолооч нартай бэлэн мөнгөөр тооцоо хийж, тухайн мөчид тохиролцон ажил хийлгэж, газраа нөхөн сэргээсэн тул ямар нэгэн зарлагын баримт байхгүй байна. Хэрэг хянан шийдвэрлэх явцад холбогдох хүмүүсийг гэрчээр асуулгах боломжтой гэж нэхэмжлэгчийн зүгээс үзэж байна.

4.6. Энэхүү газарт одоо хүн амьдардаггүй байгаад миний засаж янзж, тэгшилсэн газарт кадастрын зураг хийлгэж, эзэмшсэн Э.Г гэх хүнийг би огт таньдаггүй, тэнд газар янзж, тэгшилж байхыг хараагүй, уулзаагүй. Э.Г гэгч ямар хүн болохыг сураглахад “Газрын ченж, энэ тэнд ядарсан олон хүний газрыг иймэрхүү маягаар түрүүлж эзэмших хүсэлт  гаргаж олж авсан” этгээд гэж сонссон. Миний бие өөрийн засаж янзсан газрын хардаа хойно айлын хашаанд амьдардаг. Маргаан бүхий газар дээр гэрээ бариад амьдрах гэхээр хүмүүс ирж, хашаа нураадаг, дарамтдаг тул амьдрах боломжгүй байдаг. Одоогоор энэ газар дээр хэн нэгэн оршин суудаггүй, амьдардаггүй болно.

4.7. Гэвч миний шороо асгуулж,  тэгшилж, нөхөн сэргээсэн газрыг, яг энэ газрын дор байрлах газартай хамт Э.Г гэгч хүн кадастрын зураг хийлгэж, эзэмшсэн байна. Энэ тухай Чингэлтэй дүүргийн Газрын ба, Чингэлтэй дүүргийн Засаг даргад хэлж, гомдол гаргасан боловч зөвхөн “бусдын газартай давхцсан” гэх хариу өгч газарт үзлэг хийхгүй, хорооны Засаг даргаас тодруулгүй, хэн нэгэн этгээдэд эзэмшүүлсэн нь хууль бус гэж үзэж байна. Энэхүү газарт миний бие газар эзэмших хүсэлт өгсөн ч татгзсан бөгөөд Чингэлтэй дүүргийн 12-р хороо, Б 19 гудамж, ******* тоотод байрлах кадастрын Х5.683, Ү6 Н, Ucors нэгж тбарын дугаартай газар болно.

4.8. Газрын тухай хуулийн 21 дүгээр зүйлийн 21.5 дахь хэсэгт заасны дагуу Дүүргийн засаг дарга нь “Газрыг дүүргийн хэмжээнд иргэн, аж ахуй нэгж, байгууллагад эзэмшүүлэх, ашиглуулах асуудлыг шийдвэрлэж, зохион байгуулах” үүрэгтэй тул хариуцагчаар Нийслэлийн Чингэлтэй дүүргийн засаг даргыг тодорхойлсон болно.  Мөн нэхэмжлэгч миний 2021 оны 09-р сарын 16-ны өдөр гаргасан эзэмшүүлэх хүсэлтийг бусдын газартай давхацсан гэх үндэслэлээр Нийслэлийн Чингэлтэй дүүргийн газар зохион байгуултын ба олгохоос татгзсан тул тус газрыг хамтран хариуцагчаар тодорхойлсон болно.

4.9. Т.Д миний бие хүмүүсийн хог хаяж байсан жгыг цэвэрлэж, шороо асгуулж, тэгшилж өөрийн хүч, хөрөнгөөр нөхөн сэргээсэн байт тухайн газрыг бусдын эзэмшилд эзэмшүүлсэн нь Газрын тухай хуулийн 27 дугаар зүйлийн 27.5 дахь хэсэгт заасныг зөрчсөн хууль бус шийдвэр бөгөөд миний эрх ашгийг ноцтой зөрчиж байна.

4.10. Нэхэмжлэлийн шаардлагаа тодруулах хүрээнд Нийслэлийн Чингэлтэй дүүргийн газар зохион байгуултын быг хамтран хариуцагчаар татсан бөгөөд тус банд нэхэмжлэгч Т.Д миний бие 2021 оны 09 дүгээр сарын 16-нд газар эзэмшүүлэх хүсэлтээ гаргасан боловч 2021 оны 10 дугаар сарын 15-ны өдрийн 15/927 дугаартай бан бичгээр эзэмшүүлэхээс татгзсан хариу өгсөн билээ. Мөн Чингэлтэй дүүргийн 12-р хорооны Засаг даргын тамгын газрын холбогдох ажилтнуудыг өөрийн газар дээрээ дагуулж ирж  хаягийг Б 19-р гудамж, ******* тоот гэж тогтоолгосон болно. Ийнхүү нэхэмжлэлийн шаардлага тодруулж, Чингэлтэй дүүргийн газар зохион байгуултын банаас тухайн үед өгсөн татгзсан хариуг хуулбар үнэн тэмдэг даруулж нотлох баримтын шаардлага хангуулж авсныг нэхэмжлэлд хавсаргаа.

          4.11. Иймд Захиргааны  хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.3.1 дэх хэсэг, 106.3.4 дахь хэсэгт тус тус заасны дагуу Нийслэлийн Чингэлтэй дүүргийн Засаг даргын 2019 оны А/878 дугаар захирамжийг хүчингүй болгож, Чингэлтэй дүүргийн 12-р хороо, Б 19-р гудамжны ******* тоот хаягт байрлах кадастрын Х5.683 , Y6, H, U cors нэгж тбарын дугаартай 543 м.кв газрыг “бусдын эзэмшилтэй давхацсан” гэж  эзэмшүүлэхээс татгзсан Чингэлтэй дүүргийн Засаг дарга болон Чингэлтэй дүүргийн Газар зохион байгуултын баны эс үйлдэхүй хууль бус болохыг тогтоож нэхэмжлэгч Т.Д надад эзэмшүүлэхийг дагаж өгнө үү” гэжээ.

          4.12. Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч шүүх хурдаанд гаргасан тайлбартаа: Нэхэмжлэгч Т.Д нь Чингэлтэй дүүргийн 12-р хороонд оршин суудаг. Тухайн үед хорооны Засаг даргаас зөвшөөрөл аваад хог хаядаг жгыг шороо асган тэгшлээд 2018 онд хашаагаа барьсан байдаг. Энэ үед гуравдагч этгээд энэ миний газар гэж цагдаа дагуулан ирээд хашааг нь олон этгээдүүдтэй нийлж хүчээр буулгасан. Улмаар Ковид-19 өвчин гарсны улмаас Т.Д нь тухайн цаг үедээ газар эзэмших хүсэлтээ гаргаж чадаагүй. Хорооны Засаг дарга газрыг зассаныг зөвшөөрдөг. Газраа засаад хашаа татах гэтэл гуравдагч этгээд нураагаад, авах гэтэл ковид-19 өвчин гарч асуудлууд тулгараад 2021 онд газар эзэмших хүсэлтээ гаргасан байдаг. Газрын тухай хуулийн 21 дүгээр зүйлийн 21.5-д заасны дагуу дүүргийн Засаг дарга газрыг дүүргийн хэмжээнд иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагад эзэмшүүлэх, ашиглуулах асуудлыг шийдвэрлэж, зохион байгуулах үүрэгтэй тул нэхэмжлэгч Т.Д Засаг дарга болон Чингэлтэй дүүргийн Газар зохион байгуултын банд хандсан. Газар зохион байгуултын банд анх хүсэлтээ гаргахад бусдын газартай давхацсан гээд татгзсан хариуг өгсөн байдаг. Засаг дарга мөн энэ асуудлыг хүлээн авахаас татгзсан. Захиргааны ерөнхий хууль болон Үндсэн хуульд зааснаар газар өмчлөх, эзэмших, ашиглахад шударга ёс, тэгш байдлыг хангах ёстой гэж заасан. Мөн Газрын тухай хуулийн 27 дугаар зүйлийн 27.5-д Хүний үйл ажиллагааны улмаас элэгдэл, эвдрэлд орж, ашиглтгүй орхигдсон газрыг өөрийн хүч, хөрөнгөөр нөхөн сэргээсэн иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагад тухайн газрыг аймаг, нийслэлийн байгь орчны газрын дүгнэлтийг үндэслэн эзэмшүүлж болно гэж заасан боловч мөн хуулийн 58 дугаар зүйлийн 58.1-д Газрыг үр ашигтай, зохистой ашиглах, хамгаах үйл ажиллагаанд төрийн хянтыг тасртгүй хэрэгжүүлэх зорилгоор газрын төлөв байд, чанарын тогтвортой, гол үзүүлэлтүүдийг хууль тогтоомжид заасан хугацаанд давтан тодорхойлж улсын хянтад авсан анхны үзүүлэлтүүдтэй харьцуулан дүгнэлт гаргахыг газрын төлөв байд, чанарын улсын хянан батгаа гэнэ, 58.6-д Эрхийн гэрчилгээгээр эзэмшиж, ашиглаж буй газрын төлөв байд, чанарыг газар эзэмшигч, ашиглагч, улсын болон аймаг, сум, нийслэлийн тусгай хэрэгцээний газрын төлөв байд, чанарыг газрын асууд эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага болон аймаг, нийслэл, сумын Засаг дарга, бусад газрын төлөв байд, чанарыг тухайн шатны Засаг дарга тус тус хариуцна гэж тус тус заасан. Тэгэхээр нэхэмжлэгч Т.Доржготов нь тухайн шатны Засаг даргаасаа зөвшөөрөл авсан. Энэ хог хаядаг жгыг засаад авч болно гээд ******* гэсэн хаяг олгосон. Гуравдагч этгээдэд ******* тоот хаягийг өгсөн байгаа. Хорооны Засаг дарга кадастрын зураг хараад үүнийг *******, үүнийг ******* тоот хаяг олгодог эсэхийг мэдэхгүй байна. Гэвч энэ хоёр хүний хаяг өөр, Т.Д нь тухайн газар дээрээ оршин суудаг. Гуравдагч этгээд нь газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг авснаас хойш огт ашиглаж, эзэмшээгүй, тухайн газарт оршин суудаггүй гэдэг нь гэрчүүдийн тайлбараар нотлогдож байгаа. Газар эзэмших эрхээ авснаас хойш 3 жилийн хугацаанд ашиглаж, эзэмшээгүй. Энэ нь гэрээний үүргээ зөрчсөн байна. Гуравдагч этгээдийн хариу тайлбартаа нэхэмжлэгч Т.Дийг тухайн газрыг засаж байсныг мэдэж байсан, хашааг барьж байхад нь нураасан гэдгийг бичиж өгсөн байдаг. Газрыг эзэмшиж, ашиглах эрх олгоход шударга ёс, тэгш байдлыг хангах зарчмыг баримтлах шаардлагатай. Газрын тухай хуулийн 27 дугаар зүйлд заасны дагуу хүний үйл ажиллагааны улмаас хог хаягдтай байсан газрыг засаж авсан гэдэг нь гэрчүүдийн мэдүүлэг, газрын кадастрын зураг болон Газрын төлөв байдлын газраас ирсэн зургаар нотлогдож байгаа. Гуравдагч этгээд 2014 онд кадастрын зураг худдан аваад энэ миний газар гэж үзээд байгаа. Гэтэл 2018 онд Т.Д газрыг засаж байхад Э.Гийн эзэмшил газар болоогүй байсан. Гуравдагч этгээд мэдсээр байж Т.Дийг газрыг засаад дууссаны дараа хашааг нь бариулахгүй энэ миний газар гээд нэхэмжлэгчид итгэл үнэмшил төрүүлчхээд дараа нь танил таараа бичиг баримтаа бүрдүүлээд газар эзэмших эрхээ авсан байгаа. Гуравдагч этгээд Т.Дийг газрыг янзж авсныг мэдэж байгаа. Өөрт нь газар эзэмших эрх үүсээгүй байхад нэхэмжлэгч засаж янзж авсан газраа хашааад бичиг баримтаа бүрдүүлээд авъя гэхэд 2, 3 хүн дагуулж ирж айлгаад, хашааг нь нураагаад, цагдаа дагуулан ирж төртэй хамтраад сэтгэл санааны дарамт үзүүлсэн. Энэ байдлаар шударга ёс зөрчигдсөн учир Газрын тухай хуулийн 27 дугаар зүйлийн 27.5 дахь зат болон мөн хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.3-д заасан газар өмчлөх, эзэмших, ашиглахад шударга ёс, тэгш байдлыг хангах зарчмыг баримтлаад оршин сууж байгаа, гэрчүүдийн мэдүүлгээр нотлогдсон, Засаг дарга тодорхойлолтоо өгсөн, бусад нотлох баримтаар нотлогдож байгаа энэ газрыг Т.Дд олгож өгнө үү. Чингэлтэй дүүргийн Засаг даргын 2019 оны А/878 дугаар захирамжаар Э.Гт газар эзэмшүүлсэн нь хууль бус болохыг тогтоож хүчингүй болгуулах, Чингэлтэй дүүргийн 12-р хороо, Б гудамж, ******* тоот хаягт байрлах 543 м.кв газрыг олгохгүй байгаа эс үйлдэхүй хууль бус болохыг тогтоож, тус газрыг Т.Дд эзэмшүүлэхийг дагаж өгнө үү” гэжээ.

          5. Хариуцагч Чингэлтэй дүүргийн Засаг дарга болон тус дүүргийн Газар зохион байгуултын банаас нэхэмжлэлийн шаардлагыг эс зөвшөөрч дараах тайлбарыг гаргаж байна.

          5.1. Тус дүүргийн газар зохион байгуултын банд 2021 оны 9 дүгээр сарын 16-ны өдөр иргэн Т.Д нь газрын асууд шийдвэрлүүлэх тухай хүсэлт гаргасныг судлан үзэхэд тус газар дээр нь дүүргийн Засаг даргын 2019 оны А/878 дугаар захирамжаар иргэн Э.Гт иргэний ахуйн зориултаар 700м2 эзэмшүүлсэн байх тул тус баны 2021 оны 15/927 дугаартай бан бичгээр шийдвэрлэх боломжгүй тухай хариуг хүргүүлсэн.

          5.2. Иргэн Т.Д нь тус банд тухайн газрыг эзэмших тухай хүсэлтийг өмнө нь гаргаж байгаагүй. Газрын тухай хуулийн 27 дугаар зүйлийн 27.5. Хүний үйл ажиллагааны улмаас элэгдэл эвдрэлд орж, ашиглгүй орхигдсон газрыг өөрийн хүч хөрөнгөөр нөхөн сэргээсэн иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагад тухайн газрыг аймаг, нийслэлийн байгь орчны газрын дүгнэлтийг үндэслэн эзэмшүүлж болно гэж заасан байдаг бөгөөд тус иргэнд тухайн газрыг нөхөн сэргээсэн тухай дээрх байгууллагын дүгнэлт байдаггүй. Иймд нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү.” гэжээ.

          6. Гуравдагч этгээд Э.Г нэхэмжлэлийн шаардлагыг эс зөвшөөрч дараах тайлбарын гаргаж байна.

          6.1. Чингэлтэй дүүргийн 12-р хороо, Б гудамжинд байрлах өөрийн эзэмшлийн газрыг анх 2014 онд кадастрын зургийг 1 500 000 /нэг сая таван зуун мянга/-н төгрөгөөр худдаж авсан билээ. Тухайн үед 110 метр орчим том жгатай, жга нь 6-10 метрийн өргөнтэй, 8 метр гүнтэй, маш огцом нуутай машин зам байхгүй газар байсан.

          6.2. Энэхүү газрын 2014 оноос хойш удаа дараа өөрийн хөрөнгөөр их хэмжээний шороо асгаж жгыг дүүргэн, экскаватороор нууг тэгшилж, дээшээ айлууд руу явах зам гаргаж өгсөн. 2014 оноос хойш хийсэн ажлыг минь тэр хавийн оршин суугчид, бүр иргэн Т.Д хүртэл сайн мэдэж байх учиртай. Миний гаргасан зард 10 гаруй сая төгрөг болсон.

          6.3. Харин 2018 онд хашаж амжаагүй байхад гэнэт Иргэн Т.Д нь дүү гэх хүнтэй хамт миний газрыг хашаж байхад нь би очиж цагдаад мэдэгдэн буулгуулан авч өөрийн хашааг техник орж болохуйц хэсгийг үлдээн барьсан. Тухайн үед иргэн Т.Дд энэ газарт шороо асгаж янзж болохгүй ээ миний газар шүү та дэмий ажил хийж байна шүү гэж удаа дараа хэлсэн.

          6.4. Миний бие 2019 оны 8 сард Чингэлтэй дүүргийн газрын банд өргөдөл гаргаж тухайн газарт эзэмших эрхийн гэрчилгээ авах хүсэлт бичиж өгөн гэрчилгээг гаргуулан авсан. Энэхүү газрын гэрчилгээг авахад ямар ч хууль бус зүйл болоогүйг үүгээр мэдэгдэж байна.

          6.5. Би 2014 оноос хойш газрын хэвгийг тэгшилж гуу жгыг битүүлж, бичиг баримтын бүрдүүлэлт хийн гэрчилгээг гаргуулан авсан билээ. Иргэн Т.Дийн гаргасан "Иргэн Э.Гт газрын гэрчилгээг олгосон нь хууль бус" гэх шаардлагыг үндэслэлгүй бөгөөд хүлээн зөвшөөрөхгүй гэдгээ үүгээр тайлбарлан бичив.” гэжээ.

 

ҮНДЭСЛЭХ нь:

1. Шүүхээс хэргийн оролцогчдын тайлбар, хэрэгт цугларсан нотлох баримтуудад үндэслэн нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэлээ.

2. Чингэлтэй дүүргийн Засаг даргын 2019 оны 12 дугаар сарын 23-ны өдрийн А/878 дугаар захирамжаар Чингэлтэй дүүргийн 12 дугаар хороо, Б 19-******* тоот хаягт байрлах, нэгж тбарын 15******* дугаартай 699 м.кв газрыг Э.Гт эзэмшүүлсэн, үүнийг эс зөвшөөрч нэхэмжлэгч Т.Дээс “...12 дугаар хорооны Засаг даргын зөвшөөрлөөр хогонд дарагдсан газрыг засаж янзлан 2018 онд хашаа татаж өөрийн болгосон, Ковид-19 цар тахлын улмаас газар эзэмших хүсэлтээ гаргаж чадахгүй явсаар 2021 онд гаргахад гуравдагч этгээдэд 2019 онд газар эзэмших эрх олгосон байсан... Э.Г тухайн газарт намайг хашаа татсан, газрыг тэгшилснийг мэдсээр байж газар эзэмших хүсэлт гаргасан байсан, ...Засаг даргаас газарт үзлэг хийж, нөхцөл байдлыг тогтоохгүйгээр газар эзэмшүүлсэн...” гэж маргажээ.

3. Хэрэгт авагдсан баримтуудаас үзэхэд, гуравдагч этгээд Э.Г 2019 оны 08 дугаар сарын 19-ний өдөр Чингэлтэй дүүргийн Газар зохион байгуултын банд холбогдуулан маргаан бүхий газрыг эзэмших хүсэлтийг гаргаснаар түүнд Чингэлтэй дүүргийн Засаг даргын 2019 оны 12 дугаар сарын 23-ны өдрийн А/878 дугаар захирамжаар газар эзэмших эрх олгосон, харин нэхэмжлэгч Т.Д 2021 оны 09 дүгээр сарын 16-ны өдөр анх удаа тус газрыг эзэмших хүсэлт гаргасан болох нь тогтоогдсон, үүнээс өмнө хүсэлт гаргаж байгаагүй, энэ таар хэргийн оролцогчид маргаангүй.

4. Нэхэмжлэгч Т.Дээс хогонд дарагдсан газрыг 2018 оноос өөрийн хүч, хөрөнгөөр сэргээж, хашасан гэж марган гэрч Т.Т, Б.Г нараар гэрчлүүлэн мэдүүлсэн, гуравдагч этгээд Э.Гөөс 2014 онд газрын кадастрын зургийг бусдаас худдан авч, мөн тус газрыг шороогоор тэгшилсэн гэж маргах боловч хэн ь нь маргаан бүхий газрыг шороогоор тэгшилсэн, газрыг хашаж байсан болохыг хүлээн зөвшөөрсөн, харин хэн нь түрүүлж тухайн газрыг өөрийн хүч, хөрөнгөөр сэргээсэн болох нь хэрэгт авагдсан баримтуудаар нотлогдохгүй байна.

5. Нэхэмжлэгч Т.Д нь “...2018 онд хорооны Засаг даргад хандан газар эзэмших хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлэхэд зөвшөөрсөн хариуг өгсөн тул хорооны Засаг дарга газар эзэмших эрх олгодог гэж ойлгоод дүүргийн Газар зохион байгуултын банд болон Засаг даргад хандаагүй...” гэх боловч Газрын тухайн хуулийн 33 дугаар зүйлийн 33.1.1 дэх хэсэгт “...газар эзэмшүүлэх тухай шийдвэрийг тухайн шатны Засаг дарга гаргана”, 34 дүгээр зүйлийн 34.1 дэх хэсэгт “...газар эзэмшүүлэх тухай шийдвэрийг үндэслэн гэрээ байгуулж, эрхийн гэрчилгээ олгон, улсын бүртгэлд бүртгэнэ” гэж зааснаар хорооны Засаг даргын зөвшөөрлөөр газар эзэмших эрх үүсэхгүй, нэхэмжлэгч нь хуульд заасан журмын дагуу газар эзэмших хүсэлтээ гуравдагч этгээдээс түрүүлж гаргаагүй, хүсэлт гаргасан газар нь бусдад эзэмшүүлсэн газартай давхацсан байхад түүнд газар эзэмшүүлэх хууль зүйн боломжгүй, нэхэмжлэгчийн хууль мэдэхгүй байд нь түүний нэхэмжлэлийг хангах нөхцөл биш юм.

6. Түүнчлэн Газрын тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.3-т “... газар эзэмших гэж газрыг гэрээнд заасан зориулт, нөхцөл, болзлын дагуу хуулиар зөвшөөрсөн хүрээнд өөрийн мэдэлд байлгахыг ойлгоно”, 27 дугаар зүйлийн 27.1-д “Газрыг энэ хуульд заасан зориулт, хугацаа, болзолтойгоор гэрээний үндсэн дээр зөвхөн эрхийн гэрчилгээгээр эзэмшүүлнэ”, 32.1-т “Иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага газар эзэмших тухай хүсэлтээ тухайн шатны Засаг даргад газрын асууд эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагаас батсан загварын дагуу гаргана” гэж тус тус зааснаар иргэн, хуулийн этгээд нь газар эзэмших тухай хүсэлтээ тухайн шатны Засаг даргад гаргаж, газар эзэмшүүлэх шийдвэр гарсан бол эрх бүхий этгээдтэй газар эзэмших гэрээ байгуулж, зөвхөн эрхийн гэрчилгээгээр газар эзэмших эрхтэй болно.

7. Гэтэл нэхэмжлэгч Т.Д нь хуульд заасан журмын дагуу газар эзэмших хүсэлт гаргаж байгаагүй, тухайн газар дээр оршин сууж байгаагүй атлаа хорооны Засаг даргын зөвшөөрлийн үндсэн дээр гэх үндэслэлээр маргаан бүхий газар хашаа хатгаж, газрыг тэгшилснээр газар эзэмших эрх олж авах боломжгүй, хорооны Засаг даргаас зөвшөөрөл нь нэхэмжлэгчид газар эзэмших эрхийг үүсгэхгүй.

8. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 1 дүгээр зүйлийн 1.1, 3 дугаар зүйлийн 3.1.3-д хүн, хуулийн этгээдээс захиргааны байгууллагын хууль бус үйл ажиллагааны улмаас зөрчигдсөн, эсхүл зөрчигдөж болзошгүй эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлоо хамгауулахаар захиргааны хэргийн шүүхэд нэхэмжлэл гаргахыг, 106 дугаар зүйлийн 106.3.1-д захиргааны акт, ...хууль бус бөгөөд түүний улмаас нэхэмжлэгчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхол зөрчигдсөн болох нь тогтоогдвол түүнийг хүчингүй болгохоор, 106.3.4-т захиргааны актыг гаргахаас татгзсан шийдвэр, эсхүл гаргахгүй байгаа эс үйлдэхүй нь хууль бус бөгөөд түүний улмаас нэхэмжлэгчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхол зөрчигдсөн бол шүүх шаардагдах захиргааны акт гаргахыг тухайн захиргааны байгууллагад дагаж шийдвэрлэхээр хуульчилсан.

9. Дээр тогтоогдсон нөхцөл байдлуудыг дүгнэхэд, нэхэмжлэгч Т.Д нь маргаан бүхий газрыг хуульд заасан журмын дагуу эзэмших хүсэлтийг дүүргийн Засаг дарга болон Газар зохион байгуултын банд гаргаж байгаагүй, тухайн газар дээр оршин сууж байгаагүй энэ тохиолдолд хариуцагч нараас гуравдагч этгээд Э.Гийн газар эзэмшихээр гаргасан хүсэлтийг зохих журмын дагуу шийдвэрлэж, газар эзэмшүүлсэн нь Газрын тухай хуулийн 27 дугаар зүйлийн 27.1-д “Газрыг энэ хуульд заасан зориулт, хугацаа, болзолтойгоор гэрээний үндсэн дээр зөвхөн эрхийн гэрчилгээгээр эзэмшүүлнэ”, 31 дүгээр зүйлийн 31.3-д “Хүсэлт гаргасан газар нь бусдын эзэмшиж, ашиглаж байгаа газартай ямар нэг хэмжээгээр давхцаагүй байна” гэж заасантай нийцсэн байх тул нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэлээ.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3, 106.3.14-д заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1. Газрын тухай хуулийн 27 дугаар зүйлийн 27.1, 31 дүгээр зүйлийн 31.3, 32 дугаар зүйлийн 32.1-д заасныг баримтлан нэхэмжлэгч Т.Дийн Чингэлтэй дүүргийн Засаг дарга, тус дүүргийн Газар зохион байгуултын банд холбогдуулан гаргасан “Чингэлтэй дүүргийн Засаг даргын 2019 оны 12 дугаар сарын 23-ны өдрийн А/878 дугаар захирамжийн Э.Гт холбогдох хэсгийг хүчингүй болгуулах, Чингэлтэй дүүргийн 12 дугаар хороо, Б гудамжинд байрлах кадастрын Х5.683, Ү6, Н, U cors нэгж тбарын дугаартай 543 м.кв газрыг Т.Дд эзэмшүүлэхийг дагах” шаардлага бүхий нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосугай.

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.1, 51 дүгээр зүйлийн 51.1-д заасныг баримтлан нэхэмжлэгчийн улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70200 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 114 дүгээр зүйлийн 114.1-д зааснаар хэргийн оролцогчид, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нь шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл гардан авснаас хойш 14 хоногийн дотор Захиргааны хэргийн давж задах шатны шүүхэд давж задах гомдол гаргах эрхтэй.

 

 

 

 

               ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                             Т.ГАНГЭРЭЛ