МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

 Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч Н.Дамдинсүрэн би даргалж, тус шүүхийн шүүх хуралдааны 4 дүгээр танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаанаар

Нэхэмжлэгч: “Х*******” ХХК

Нэхэмжлэгчийн төлөөлөгч: С.М*******

Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Б.Б*******, М.Х,

Хариуцагч: *******а,

Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч: Ц.Н

Гуравдагч этгээд: “Я*******” ХХК,

Гуравдагч этгээдийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч: Э.Н

Гуравдагч этгээдийн өмгөөлөгч: Н.М

Маргааны төрөл: “*******ын 2022 оны 01 дүгээр сарын 20-ны өдрийн А/******* дугаар захирамжийн "Я*******” ХХК-д холбогдох хэсгийг хүчингүй болгах газрын маргааныг хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгчийн төлөөлөгч С.М*******, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Б.Б*******, М.Х, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ц.Н, гуравдагч этгээдийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Э.Н, гуравдагч этгээдийн өмгөөлөгч Н.М, шүүх хуралдааны нарын бичгийн дарга Б.М нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

1. Нэхэмжлэгчээс “*******ын 2022 оны 01 дүгээр сарын 20-ны өдрийн А/******* дугаар захирамжийн “Я*******” ХХК-д холбогдох хэсгийг хүчингүй болгах” тухай нэхэмжлэл гаргажээ.         
2. Нэхэмжлэгч 2023 оны 07 дугаар сарын 03-ны өдрийн шүүх хуралдаанд ”*******ын 2022 оны 01 дүгээр сарын 20-ны өдрийн А/******* дугаар захирамжийн “Я*******” ХХК-д олгосон 2617 м.кв газраас “Х*******” ХХК-ийн эзэмшил, өмчлөлийн үл хөдлөх хөрөнгө байрлах 131.05 м.кв  газарт холбогдох хэсгийг хүчингүй болгах, *******ад ******* дүүргийн 41 дүгээр хороо, 15 дугаар хороолол, Г.Лувсанцэвээний гудамж, 3 дугаартай барилгын баруун урд хэсэг хаягт байрлах “Х*******” ХХК-ийн эзэмшил, өмчлөлийн 131.05 м.кв үл хөдлөх хөрөнгийн доорх 131.05 м.кв газрыг “Х*******” ХХК-ийн эзэмшилд шилжүүлэхийг даалгах” гэж нэхэмжлэлийн шаардлагаа өөрчилсөн байна.
3. “М” ХХК, “Х” ХХК, “Х*******” ХХК нарын хооронд байгу 1996 оны 04 дүгээр сарын 25-ны өдрийн 01 дүгээр ******* дүүргийн 5 дугаар хороо, Монгол кино үйлдвэрийн баруун талд байрлалтай байрыг хамтран эзэмших гэрээгээр “М” ХХК 780 м.кв, “Х*******” ХХК нь 94 м.кв, “Х” ХХК нь 60 м.кв талбай бүхий ажлын байрыг тус тус эзэмшихээр тохиролцсон боловч нэхэмжлэгч уг байрыг үл хөдлөх хөрөнгийн бүртгэлд бүртгүүлээгүй байна.

Харин ******* дүүргийн 5 дугаар хороо, Кино үйлдвэрийн дэргэд байрлах 62 м.кв талбайтай дэлгүүрийн зориулалттай барилгыг 2000 оны 03 дугаар сарын 23-ны өдрийн 0002255 дугаарт бүртгэж үл хөдлөх эд хөрөнгийн гэрчилгээг “Х” ХХК-д олгосон бөгөөд уг барилгыг 2022 оны 03 дугаар сарын 28-ны өдрийн Худалдах, худалдан авах гэрээгээр “Х*******” ХХК-д худалдсан байна.

4. *******ын 2002 оны 03 дугаар сары 18-ны өдрийн 101 дүгээр захирамжаар “З” ХХК-д ******* дүүргийн 5 дугаар хороонд байрлах 0.32 га газрыг 4 жилийн хугацаагаар ашиглах эрх олгожээ. 

Дээрх газрын эрхийг “З” ХХК-иас “Я*******” ХХК-д шилжүүлж *******ын 2005 оны 04 дүгээр сарын 29-ний өдрийн 183 дугаар захирамжаар 15 жилийн хугацаагаар “Я*******” ХХК-д эзэмшүүлсэн байна.

Харин *******ын 2022 оны 01 дүгээр сарын 20-ны өдрийн А/******* дүгээр захирамжаар дээрх газрын хэмжээг багасгаж, 2617 м.кв болгон 15 жилийн хугацаагаар эзэмшүүлжээ.

5. Нэхэмжлэгчээс ******* дүүрэг, 5 дугаар хорооны нутаг дэвсгэрт “Я*******” ХХК-ийн нэр дээр байгаа 62 м.кв газрыг чөлөөлж, “Х*******” ХХК-ийн эзэмшилд олгох тухай хүсэлтийг 2022 оны 03 дугаар сарын 29-ний өдрийн А/45 дугаар албан бичгээр гаргахад Нийслэлийн Газар зохион байгалтын албаны 2022 оны 04 дүгээр сарын 19-ний өдрийн 02-06/1772 дугаар албан бичгээр “Я*******” ХХК-д 2005 онд эзэмшүүлсэн тул хийн байглагаар шийдвэрлүүлсний дараа х талаар хариуг хүргүүлжээ.
6. Улмаар нэхэмжлэгчийн төлөөлөгч С.М******* нь дээрх хариуг эс зөвшөөрч 2022 оны 05 дугаар сарын 03-ны өдөр шүүхэд нэхэмжлэл гаргасан байна.
7. Нэхэмжлэгч нэхэмжлэлийн шаардлагын үндэслэлээ: “...манай компани нь “*******” ХЭАА, “Х” ХХК нь “Х” ББХК байхдаа буюу 1995 оны 03 дугаар сарын 01-ний өдрийн “Хамтарсан нотломж” бичгээр 69 м.кв үл хөдлөх хөрөнгийг шилжүүлэн авч, өнөөдрийг хүртэл хь ёсны дагуу эзэмшин ашиглаж байна.

Мөн бид “Х*******” ХХК, “Х” ХХК болсон үедээ буюу 2000 оны 04 дүгээр сарын 03-ны өдрийн “Хамтарсан гэрээ” байган  манай компанийн өмчлөлд бүр мөсөн шилжүүлсэн болно. “Х” ХХК нь тухайн 62 м.кв хөрөнгийн өмчлөх эрхийг 1998 оны 12 дугаар сарын 04-ний өдөр бүртгүүлж А/******* улсын бүртгэлийн дугаараар үл хөдлөх хөрөнгийн гэрчилгээ авсан байдаг бөгөөд манай компани нь тус хөрөнгийг дээр дурдсанчлан 2000 оны 04 дүгээр сарын 03-ны өдрөөс 62 м.кв үйл хөдлөх хөрөнгийг шилжүүлэн авч хь ёсны дагуу эзэмшин ашиглаж байгаад 2023 оны 04 дүгээр сарын 28-ны өдөр Ү-220402 дугаартай 62 м.кв үл хөдлөх хөрөнгийн өмчлөгчөөр бүртгүүлсэн. Өөрөөр хэлбэл манай компани нь ******* дүүргийн 5 дугаар хорооны нутаг дэвсгэрт байрлалтай хуучна 7 дугаар дэлгүүрийн барилгаас 69 м.кв болон 62 м.кв үл хөдлөх хөрөнгийг нэг компаниас 2 өөр цаг хугацаанд худалдан авсан болно.

Ийнхүү манай компанийн 1995 болон 2000 оноос хойш хь ёсоор эзэмшин өмчилж буй нийт 131.05 м.кв үйл хөдлөх хөрөнгийн доорх газрыг *******ын 2022 оны 01 дүгээр сарын 20-ны өдрийн А/******* тоот захирамжаар “Я*******” ХХК-д 2617 м.кв газар олгохдоо давхцан олгосон нь Монгол Улсын Газрын тухай хь болон холбогдох бусад хь тогтоомжийг зөрчсөн бөгөөд манай команийн үл хөдлөх хөрөнгийн доорх газраа эзэмших хь ёсны эрх, ашиг сонирхлыг ноцтой зөрчиж байна.

1995 оны 03 дугаар сраын 01-ний өдрийн “Хамтарсан нотломж” бичгээр “Х” ББХК буюу “Х”ХХК-иас худалдан авсан 69 м.кв үйл хөдлөх хөрөнгөө харьяа улсын бүртгэлийн хэлтэст бүртгүүлэхээр хүсэлт гарагсан боловч тухайн үл хөдлөх хөрөнгийн доорх газрыг эзэмших эрхээ нотлох, эсхүл газар эзэмшигчээс зөвшөөрөл авч ирэх шаардлага тавьсан. Улмаар 2023 оны 05 дугаар сарын 29-ний өдрийн А/41 тоот албан бичгээр гуравдаг этгээд “Я*******” ХХК-д хүсэлт гаргасан боловч зөвшөөрөол өгөхгүй гэсэн тул 1995 оноос хойш хь ёсоор эзэимшиж буй үл хөдлөх хөрөнгөө улсын бүтгэлд бүртгүүлэн ү хөдлөх хөрөнгийн гэрчилгээгээ авч чадахгүй өмчлөх эрх давхар зөрчигдөж байна.

Иймд *******ын 2022 оны 01 дүгээр сарын 20-ны өдрийн А/******* дугаар захирамжийн “Я*******” ХХК-д олгосон 2617 м.кв газраас “Х*******” ХХК-ийн эзэмшил, өмчлөлийн үл хөдлөх хөрөнгө байрлах 131.05 м.кв  газарт холбогдох хэсгийг хүчингүй болгах, *******ад ******* дүүргийн 41 дүгээр хороо, 15 дугаар хороолол, Г.Лувсанцэвээний гудамж, 3 дугаартай барилгын баруун урд хэсэг хаягт байрлах “Х*******” ХХК-ийн эзэмшил, өмчлөлийн 131.05 м.кв үл хөдлөх хөрөнгийн доорх 131.05 м.кв газрыг “Х*******” ХХК-ийн эзэмшилд шилжүүлэхийг даалгаж өгнө үү” гэжээ.

8. Нэхэмжлэгчийн төлөөлөгч шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “...Миний бие С.М******* нь “Х*******” ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал. ******* дүүргийн  41 дүгээр хороонд байрлалтай хуучны 7 дугаар дэлгүүрийн манай эзэмшилд байгаа 131 м.кв талбайн доорх газрыг манай эзэмшилд шилжүүлж өгнө үү гэсэн нэхэмжлэлийн шаардлага гаргасан.  Манай эзэмшлийн барилгын доорх газрыг “Я*******” ХХК-д өгчихсөн. Уг барилга нь одоогоос 150 гаруй жилийн өмнө баригдсан. 1995 оноос манай компани эзэмшиж эхэлсэн бөгөөд 900 м.кв хэмжээтэй 1 давхар байшин юм. Үүний 62 м.кв, 69 м.кв гэсэн 2 объектыг эзэмшдэг. Гэрэл, цахилгаан, дулаан, цэвэр бохир усыг бид өөрсдөө шийдвэрлэсэн бөгөөд өнөөдрийг хүртэл хугацаанд төлбөрийг төлсөн. Энэ байшин нь одоо “Х*******” ХХК, “Я*******” ХХК гэсэн 2 эзэнтэй. “Х” ХХК 1995 оны 03 дугаар сарын 01-ний өдөр “Х*******” ХХК-д өөрийн эзэмшлийн байрнаас конторын жижиг өрөө, дэлгүүрийн складыг худалдсан. Түүний дараа дахин 62 м.кв талбайг манай компанид зарсан. Тодрбал 1 байшингийн 2 өөр хэмжээ бүхий талбайг 2 өөр хугацаанд худалдан авсан. Тиймээс эдгээр талбай нь “Х*******” ХХК-ийн өмч мөн. Бид 1995 оноос хойш 28 жил үйл ажиллагаа явж байна. Эдгээр үл хөдлөх хөрөнгөд ямар нэгэн өөрчлөлт ораагүй. 62 м.кв талбайдаа үл хөдлөхийн гэрчилгээтэй, 69 м.кв талбайд гэрчилгээ авъя гэтэл газар нь “Я*******” ХХК-ийн мэдэлд байсан. Газрын гэрээ, гэрчилгээ авчир гэж Газар зохион байгалтын албанаас хэлсэн. 

Тиймээс барилгын доорх 131.05 м.кв газрыг эзэмших санал гаргасан. “Я*******” ХХК бүх газрыг эзэмшиж улмаар худалдан борлахаар А төлөвлөгөө батлу нь бидний эрх ашгийг зөрчиж байгаад үнэхээр харамсалтай байна. Өмчөө эзэмшиж чадахгүйд хүрч байна. “Я*******” ХХК-ийн захирал н.Н нь манай эзэмшлийн газар байшин гэдгийг мэддэг боловч үүнийг нуун дарагдж Газар зохион байгалтын албанд мэдээлэл өгч газрыг өөрийн мэдэлд авсан. Газар зохион байгалтын алба маш хариуцлагагүй хандсан гэдгийг цохон тэмдэглэе. 62 м.кв газар нь 1998 оны гэрчилгээтэй. Бид ямар нэгэн өмч хөрөнгөд маргаагүй.  Үл хөдлөх хөрөнгийн доорх газрыг эзэмших хүсэлттэй байгаа юм. Уг барилга нь 900 м.кв бөгөөд үүний 700 м.кв талбайг “З” ХХК эзэмшдэг. Иймд манай компанийн эзэмшлийн 62 м.кв болон 69 м.кв буюу нийт 131 м.кв талбайн доорх газрыг “Я*******” ХХК-ийн газар эзэмших эрхээс хасч, шилжүүлж өгнө үү” гэв.

9.  Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Б.Б******* шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: 62 м.кв, 69 м.кв талбайг 1995, 1998 оноос хойш эзэмшиж байгаа. Эхлээд 62 м.кв талбайг худалдаж авсан. Хоёулангийнх нь гэрчилгээг аваагүй байсан. “Х” ХХК талбайгаа зарах үед 1 нь гэрчилгээтэй, 1 нь гэрчилгээгүй байсан. Худалдах, худалдан авах гэрээ байгаа хэдий ч улсын бүртгэлд бүртгүүлэх гэхээр Эд хөрөнгийн эрхийн бүртгэлийн тухай хийн дагуу газрын гэрчилгээгээ авчир гэсэн шаардлага тавигдсан. Ингээд 2022 оноос бүртгэлийн асуудлыг шийдвэрлүүлэхээр хандсан. Бидний эрх ашиг юунд зөрчигдөж байгаа вэ гэхээр бид 2005 онд газрын эрх үүсээгүй байх үед объект худалдаж авсан. Хүчин төгөлдөр шүүхийн шийдвэр байхгүй. н.Э гэдэг хүний маргааны асуудал байгаа болохоос “Х*******” ХХК-ийн эд хөрөнгөтэй холбоотой ямар нэгэн маргааны талаар иргэний шүүхээс дүгнээгүй. 1995 онд хь ёсны өмчлөгчөөс шилжүүлж авсныг хь ёсоор эзэмшсэн гэж үзэж байна. “Х” ХХК-ийг үүсэн байгагдсанаас хойш 2002 онд “З” ХХК-ийн газар эзэмших эрх нь үүссэн байна.

Тухайн үед газар олгоход хүчин төгөлдөр үйлчилж байсан хь тогтоомжоос үзэхэд газар олгож байгаа Засаг дарга гуравдагч этгээдийн эрх ашиг хөндөгдөж байгаа эсэх, биечлэн очиж шалгах, эсхүл улсын бүртгэлд бүртгэлтэй үл хөдлөх эд хөрөнгөтэй этгээдэд мэдэгдэх ёстой байсан. Мэдэгдээгүйгээс болж нэхэмжлэгчийн эрх ашиг зөрчигдөж байна. Нэхэмжлэгч үл хөдлөх эд хөрөнгөө бүртгүүлээгүй, эрх зүйн байдлаа дорду хэдий ч үүнээс үл хамаарч Газрын тухай хийн дагуу захиргааны байглага шалгах процесс хийсэн бол нэхэмжлэгчийн эрх ашиг зөрчигдөхгүй байсан. Газрыг эзэмших зорилго нь өнөөдрийг хүртэл 28 жил эзэмшиж байгаа эд хөрөнгөө бүртгүүлж, эдийн засгийн эргэлтэд орж чадахгүй байна. Эд хөрөнгийн маргаан байхгүй учир газрыг шилжүүлэх зөвшөөрөл хүсэхэд гуравдагч этгээд зөвшөөрөөгүй. Албан бичгээр ч хандсан. Захиргааны байглагаас “Х” ХХК-д ч мэдэгдээгүй. Гуравдагч этгээдийн эрх ашиг зөрчигдөж байгаа эсэхийг шалгаагүй.  Энэ талаар хэрэгт байхгүй. Олгогдсон газрыг л сунгасан гэж хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч хариуцлагагүй зүйл ярьдаг. Хүснэгтэд заагдсан хэд хэдэн асуумж байгаа боловч түүнийг шалгаагүй, хэмжээ нь бүгд зөрүүтэй байна. Хүчин төгөлдөр захирамжийн аггыг харахад хэмжээг багасгаж сунгасан байна. Үүнийг нэхэмжлэгч тал шинээр олгосон гэж үзэж байгаа. Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч П.Т нь бусдад шилжүүлсэн гэж тайлбарладаг. Гэтэл шилжүүлсэн ойлголт огт байхгүй. “З” ХХК, “Я*******” ХХК нь нэг компани юм. н.Н хэлэхдээ “Я*******” ХХК нь надтай хамааралтай. Асуудалгүй, би зөвшөөрөл өгнө гэж аман байдлаар хэлдэг боловч биелэлээ олоогүй. Гуравдагч этгээдээс бидний эзэмшиж байгаа хөрөнгийн доорх газрыг өгөхийг хүсэж байна.

Эзэмшинэ гэдэг үгийн цаана ашигт үйл ажиллагаа явагдах ёстой. Хэн нэг нь энэ газрыг ашиглах боломжгүй байдалд хүргэж байна. Үүнийг гуравдагч этгээд болон Газар зохион байгалтын алба зохицах бүрэн боломжтой.” гэв.

10. Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч М.Х шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Нэхэмжлэгч өнгөрсөн хугацаанд яагаад Газар зохион байгалтын албанд хандаагүй вэ гэдэг асуудал яригддаг.  Энэ хугацаанд н.Н, С.М******* нар нь хөрш бөгөөд барилгад ямар нэгэн өөрчлөлт хийгдээгүй. Нэг талд нь эмийн сан, нөгөө талд нь цайны газар, паб ажиллдаг. Хоорондоо захдаа би чиний газрын гэрчилгээг авчихсан гэж хэлээгүй. Энгийн харилцаатай байсан учраас С.М*******ын хувьд хардлага төрөөгүй, найзын харилцаатай байсан. Гэтэл гуравдагч этгээд үл хөдлөх эд хөрөнгийн доорх газрыг эзэмшиж зарсан гэдэг асуудал яригддаг.

Үл хөдлөх газрын доорх газар нь бүрдэл хэсэг байна гэж нэхэмжлэгч хэлсэн. Объектыг худалдаж авсан учраас газар нь “Х*******” ХХК-ийн хь ёсны эзэмшил гэж ойлгосоор ирсэн. Газрын тухай хийн 31 дүгээр зүйийн 31.3-т хүсэлт гаргасан газар нь бусдын эзэмшил ашиглалттай давхцаагүй байна гэж заасан байдаг. Хүсэлт гаргагч “Я*******” ХХК-ийн газар “Х******* ХХК-ийн газартай давхацсан байхад Газар зохион байгалтын алба хээрийн судалгаа хийж бодит байдалтай танилцаагүй. Иймд *******ын буруутай үйл ажиллагаа байна гэж үзэж байна.  Судалгаа хийгээгүй, эзэмшигчийн эрх ашгийг зөрчсөн үйлдэл байгаа учраас нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хангах үндэслэлтэй гэж үзэж байна.

Уг газар дахин төлөвлөлтөд орвол хоорондоо зохицож газраа зарна гэсэн итгэлийг өгдөг. н.Ныг объёктын доорх газрыг авна гэж С.М******* бодоогүй учраас өнөөдрийг хүртэл явсан. Манай 131 м.кв талбайн доорх газрыг манайх гэж н.Н нэг ч удаа нэхэж байгаагүй. Ямар нэгэн зөрчил үүсэж байгаагүй. Иргэний, эрүүгийн шүүхээр явсан тэр асуудлыг С.М******* огт мэдээгүй. “Х*******” ХХК-ийн эрх ашиг зөрчигдсөн гэж шүүхээс, цагдаагаас албан бичиг ирж байгаагүй. Тиймээс нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж өгнө үү.” гэв.

11. Хариуцагч *******ын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч татгалзал болон түүний үндэслэлээ тайлбарлахдаа: “...*******ын 2022 оны 01 дүгээр сарын 20-ны өдрийн А/******* дугаар захирамжийг гаргахдаа Газрын тухай хийн 21 дүгээр зүйийн 21.2.3, 21.2.4 дэх хэсэг заасан бүрэн эрхийнхээ хүрээндд тус захиргааны актыг гаргасан бөгөөд нийслэлийн ******* дүүргийн 5 дугаар хорооны нутаг дэвсгэрт “Я*******” ХХК-д 1330700357 нэгж талбарын дугаартай, 2030 м.кв газрыг 15 жилийн хугацаатай худалдаа үйлчилгээний зориулалтаар эзэмшүүлсэн.

Иймд *******а Газрын тухай хьд заасан бүрэн эрхээ хэрэгжүүлсэн, нэхэмжлэгчийн хь, ёсны эрх ашгийг хэрхэн хөндсөн талаар баримт байхгүй тул нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү.” гэжээ.

12. Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “...Нэхэмжлэлийн шаардлагыг хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй. Маргаан бүхий захиргааны акт нь Газрын тухай хь болон Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж түүний удирдлагын тухай хьд нийцүүлэн гаргасан үндэслэл бүхий юм. Газрын тухай хийн 38 дугаар зүйлийн 38.1.Газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг хиар зөвшөөрсөн хэлбэрээр бусдад шилжүүлж, барьцаалж болно. Эрхийн гэрчилгээг бусдад шилжүүлэх, барьцаалах үйл ажиллагаа нь зөвхөн Монгол Улсын иргэн, аж ахуйн нэгж, байглагын хооронд явагдана. Мөн хийн 38.2.Эрхийн гэрчилгээг шилжүүлэх хүсэлтийг талууд гаргах бөгөөд дараахь баримт бичгийг хавсаргана гэж заасан байдаг. Гэтэл “Х*******” ХХК-ийн гаргасан хүсэлт нь бусдын эзэмшлийн газартай давхцаж байгаа учраас нэхэмжлэлийн шаардлагыг хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй юм. Нэхэмжлэгч талаас маргааны асуудлыг Газар зохион байгалтын албаар шийдвэрлэх боломжтой шүү дээ гэж дурдаж байсан. Энэ асуудлыг шийдвэрлэх чиг үүрэг Газар зохион байгалтын албанд байхгүй. Үүнийг зохицахын тулд 2 талын хүсэлтийн дагуу харилцан зөвшилцлийг үндэслэж шийдвэрлэнэ. Маргаан бүхий А/******* дүгээр захирамж нь газрын эрх олгосон захирамж гэж ойлгож байна гэж нэхэмжлэгч тал тайлбарлаж байна. Өмнө олгосон А/183 дугаар захирамжийн хугацаа дуусан бол хүчингүй болгож түүний хугацааг сунгасан захирамж гардаг учраас А/******* захирамж нь газрын эрхийг баталгаажу захиргааны акт биш. Газрын хэмжээ, зориулалт өөрчилсөн захиргааны акт юм. Газрын тухай хийн 31 дүгээр зүйлийн 31.3-т  зааснаар бусдын газартай давхацсан байна уу гэдгийг шалгахгүйгээр олгосон нь үндэслэлгүй гэж үзсэн тайлбарлаж байгаад хариу хэлье “Х*******” ХХК-ин гэрээ, гэрчилгээ кадастрын нэгдсэн санд бүртгэлгүй, ямар нэгэн эд хөрөнгийн давхцалгүй гэж мэдээ гарсан. Тиймээс *******ын маргаан бүхий захиргааны акт нь ямар нэгэн хь зөрчөөгүй тул нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү.” гэв.

13. Гуравдагч этгээдийн төлөөлөгч татгалзал болон түүний үндэслэлээ тайлбарлахдаа: ”...нэхэмжлэгчийн хувьд 2022 оны 03 дугар сарын 28-ны өдөр “Х” ХХК-иас үл хөдлөх эд хөрөнгө худалдан авсан, тухайн объект нь 2000 оны 03 дугаар сарын 23-ны өдрийн 0002255 дугаартай өмчлөх эрхийн гэрчилгээтэй байсан атал гэж нэхэмжлэлийн үндэслэлээ тодорхойлноос үзэхэд “Х*******” ХХК-ийн эрх ашиг газар эзэмших эрх үүсэх үед зөрчигдсөн гэж үзэх боломжгүй, нэхэмжлэл гаргах эрхгүй этгээд байна. …нөгөөтэйгүүр “Х*******” ХХК нь “Х” ХХК-иас үл хөдлөх эд хөрөнгө худалдан авсан бол эрхийн доголдолгүй эд хөрөнгийг худалдан авах ёстой ба худалдах худалдан авах гэрээгээр авсан тохиолдолд гэрээнээс татгалзах, гэрээ цуцлах үр дагавар үүсэх тул иргэний эрх зүйн маргаан байхаар байна.

            Иймд дээр үндэслэлүүдийг судлан үзэж “Х*******” ХХК-ийн гаргасан нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү” гэжээ.

14.  Гуравдагч этгээд нарын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч шүүхэд болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “...Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хийн 3 дугаар зүйлийн 3.1-т нэхэмжлэгчийн эрх ашиг зөрчигдсөн талаар заасан байдаг. “Х*******” ХХК-ийн хувьд 2023 онд өмчлөгч гэдгийг тогтоолгосон үйл баримт байна. “Я*******” ХХК нь ямар нэгэн эрхийн доголдолгүй, Нийслэлийн засаг даргын 2022 оны А/******* захирамжтай, үл хөдлөх эд хөрөнгийн гэрчилгээтэй компанийг худалдан авч үйл ажиллагаа явж байгаа. 2023 оны 04 дүгээр сарын 25-ны өдөр “Х*******” ХХК 62 м.кв талбайн өмчлөгч болохоос өмнө 2022 оны А/******* дүгээр захирамж гарчихсан байсан. Тухайн үед “Х*******” ХХК-ийн эрх ашиг зөрчигдсөн эсэхэд шүүх дүгнэлт хийх нь зүйтэй. 131 м.кв гэж байгаа боловч 62 м.кв талбайг л “Х*******” ХХК эзэмшиж байгаа юм. Газрын тухай хийн 32 дугаар зүйлийн 32.3-т ямар баримтуудыг бүрдүүлж өгөх талаар зааж өгсөн байдаг. Эдгээр баримтуудыг бүрдүүлж өгөх боломжгүй байгаа учраас газар эзэмшиж чадахгүй байна гэж тайлбарлаж байгаа нь хариуцагчийг буруутгах үндэслэлгүй юм. Газрыг олгож байгаа субъект нь Газрын тухай хийн 31 дүгээр зүйлийн 31.3-т заасны дагуу бусдын эзэмших, өмчлөх эрхтэй газартай давхацсан эсэхийг шалгах үүрэгтэй болохоос үл хөдлөх эд хөрөнгө хэний эзэмшил вэ гэдгийг шалгах чиг үүрэг байхгүй. Нэхэмжлэгчээс 2 нэхэмжлэлийн шаардлага гаргасан.  *******ын захирамж гарах үед “Х*******” ХХК-ийн ямар эрх ашиг зөрчигдсөн үйл баримт байхгүй. “Х*******” ХХК нь 131 м.кв талбайгаас 62 м.кв талбайг 2023 оны 04 дүгээр сард өмчилсөн байна. Даалгах шаардлагын хүрээнд ярья. Эрх бүхий байглагаас эс үйлдэхүй гаргавал түүнийг хүчингүй болгож даалгадаг. “Х*******” ХХК нь 2023 оны 04 дүгээр сард өмчлөгч болсноос хойш *******ад хандаж хариу өгөөгүй ямар эс үйлдэхүй гаргасны улмаас даалгах нэхэмжлэлийн шаардлага гаргаж байгаа нь ойлгомжгүй байна. 2 дахь нэхэмжлэлийн шаардлагын хүрээнд нэхэмжлэлийг хүлээн авахаас татгалзах үндэслэлтэй байна. Маргаан бүхий акт гарахад “Х*******” ХХК-ийн эрх ашиг зөрчигдөөгүй байсан тул нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгох хь зүйн үндэслэл байна гэж үзэж байна.” гэв.

15.  Гуравдагч этгээд нарын өмгөөлөгч шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “...Нэхэмжлэгч тал 1995, 1998, 2000 оноос хойш нэр бүхий 2 үл хөдлөх эд хөрөнгийг худалдаж авсан гэж тайлбарладаг. ******* дүүргийн нутаг дэвсгэрт байгаа үл хөдлөх нь Мори” ХХК-иас “Золбоот инвест” ХХК-д “З” ХХК-иас “Я*******” ХХК-д шилжсэн процесс байгаа юм. “Я*******” ХХК-ийн хувьд хувьцаа эзэмшигч нь өөрчлөгдсний дараа нэхэмжлэгч шүүхэд хандсан.  1995, 1998 оноос хойш яагаад Улсын бүртгэлд үл хөдлөх эд хөрөнгөө бүртгүүлэхгүй өнөөдрийг хүрсэн бэ хь тогтоомжийн хүрээнд нотариатын үйлдэл 3 жилийн хугацаатай. Худалдах, худалдан авах гэрээ байгу бол улсын бүртгэлд бүртгүүлэх эрх нь хоногоор хязгаарлагдана.

Иргэний хийн 7 дугаар зүйлд хийг мэдэхгүй, ойлгоогүйгээс үүсэх эрх зүйн харилцааг өөрөө хариуцна гэсэн хийн зохицалт бий. С.М******* би бүртгүүлэхээ мэдэхгүй байсан гэж тайлбарлаж байна. “Х” ХХК-иас үл хөдлөх эд хөрөнгө л худалдаж авсан байна. Газрыг огт худалдаж аваагүй, эрхийн зөрчилтэй эд хөрөнгөтэй нь “Х” ХХК юм байна гэж ойлгож байна. Х” ХХК-иас зөвхөн үл хөдлөх эд хөрөнгө л худалдаж авсан гэж байгаа бол тухайн үл хөдлөх хөрөнгөтэй холбоотойгоор улсын бүртгэлийн байглагатай маргах ёстой. 2023 оны 07 дугаар сарын 03-ны өдрийн огноотой өөрчилсөн нэхэмжлэлийн шаардлагад дурдсан 131,05 м.кв,  62 м.кв нь хоорондоо ямар хамааралтай вэ гэдгийг нотлохгүй байна.  Ямар захиргааны байглагын хь бус ажиллагааны улмаас ямар эрх ашиг хөндөгдсөн бэ гэдэг нь тодорхойгүй байна. Газар зохион байгалтын албаны ямар буруутай үйл ажиллагаа байгаа вэ гэдгийг тогтоох бололцоогүй юм. Яагаад гэвэл 2002 оны А/******* дүгээр захирамжаар олгох газрын давхцалын асуудлыг шалгахад “Х*******” ХХК газар эзэмшээгүй байсан. Газар шинээр эзэмших хүсэлт нь *******ад очоогүй байсан. Тэдний эрх ашгийг зөрчсөн асуудал огт байгаагүй. Энэ талаарх баримт хэрэгт авагдаагүй. 131.05 м.кв талбайтай эд хөрөнгийг ирээдүйд авна гэж шүүхэд х бололцоогүй байна. Иймд нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү.” гэв.

 ҮНДЭСЛЭХ нь:

Шүүх нэхэмжлэлийн хүрээнд хэргийн оролцогчид болон тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нарын шүүхэд болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбар болон хавтаст хэрэгт авагдсан бөгөөд шүүх хуралдаанаар хэлэлцсэн нотлох баримтуудад үндэслэн нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэлээ

1. Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч П.Т шүүх хуралдаанд ирээгүй боловч хариуцагчийн нөгөө итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч болох Ц.Н шүүх хуралдаанд оролцож байх тул Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хийн 91.5.”Энэ хийн 91.2, 91.4-д зааснаар хэргийн оролцогч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нарын эзгүйд хэргийг хянан шийдвэрлэх тухай хүсэлтийг гаргаагүй байсан ч шүүх хэрэгт цугларсан нотлох баримт болон бусад нөхцөл байдлыг харгалзан хэргийг шийдвэрлэж болно. Ингэхдээ хэргийн оролцогч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгчөөс урьд гаргасан тайлбарыг шүүх хуралдаан дээр гаргасантай адилтгаж үзнэ.” гэж зааснаар түүний эзгүйд хэргийг хянан шийдвэрлэв.
2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.3.”"нэхэмжлэл" гэж хүн, хийн этгээдээс захиргааны хь бус үйл ажиллагааны улмаас зөрчигдсөн, эсхүл зөрчигдөж болзошгүй эрх, хь ёсны ашиг сонирхлоо хамгаалахаар, түүнчлэн нийтийн ашиг сонирхлыг төлөөлөх эрх бүхий этгээд, хьд тусгайлан заасан бол захиргааны байглагаас нийтийн эрх зүйн чиг үүргийг хэрэгжүүлэхтэй холбогдон үүссэн маргааныг шийдвэрлүүлэхээр захиргааны хэргийн шүүхэд гаргасан өргөдлийг;” гэж заажээ. 

Нэхэмжлэгч нь 1995 оноос үл хөдлөх хөрөнгө эзэмшиж байгаа тул тухайн хэмжээнд хамаарах газрыг эзэмших эрхтэй гэж нэхэмжлэлийн үндэслэлээ тодорхойлж байх бөгөөд энэ тохиолдолд хийн дээрх заалтад зааснаар зөрчигдөж болзошгүй эрх, хь ёсны ашиг сонирхол байна гэж үзэх үндэслэлтэй тул газар эзэмших эрхтэй эсэх асуудлаар нэхэмжлэл гаргах эрхтэй гэж үзлээ. 

3. Захиргааны хэргийн шүүх нь нэхэмжлэгчээс гаргасан нэхэмжлэлийн шаардлагын хүрээнд хэргийг хянаж Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хийн 106 дугаар зүйлийн 106.3 дахь хэсэгт заасан шийдвэрийг гаргадаг.

Тус зүйлийн 106.3.4.”захиргааны актыг гаргахаас татгалзсан шийдвэр, эсхүл гаргахгүй байгаа эс үйлдэхүй нь хь бус бөгөөд түүний улмаас нэхэмжлэгчийн эрх, хь ёсны ашиг сонирхол нь зөрчигдсөн бол шаардагдах захиргааны акт гаргахыг тухайн захиргааны байглагад даалгах, эс үйлдэхүй хь бус болохыг тогтоох;” гэж зааснаар даалгах шаардлагын тухайд захиргааны байглага албан тушаалтны захиргааны акт гаргахаас татгалзсан шийдвэр, эсхүл захиргааны акт гаргахгүй байгаа эс үйлдэхүй хь бус байх учиртай.

Нэхэмжлэгч нэхэмжлэлийн шаардлагадаа хь бус захиргааны гаргахаас татгалзсан шийдвэр эсхүл эс үйлдэхүйн талаар дурдаагүй боловч гуравдагч этгээдэд газар эзэмшүүлсэн *******ын 2022 оны 01 дүгээр сарын 20-ны өдрийн А/******* дүгээр захирамжийн “Я*******” ХХК-д олгосон 2617 м.кв газраас “Х*******” ХХК-ийн эзэмшил, өмчлөлийн үл хөдлөх хөрөнгө байрлах, 131.05 м.кв газарт холбогдох хэсгийг хүчингүй болгах тухай шаардлага гаргасан болон хариуцагчаас 2022 оны 04 дүгээр сарын 19-ний өдрийн 02-06/1772 дугаар албан бичгээр өгсөн хариуг захиргааны гаргахаас татгалзсан шийдвэр гэж үзэж нэхэмжлэлийн шаардлагад дүгнэлт өгч хэргийг шийдвэрлэх нь зүйтэй гэж үзлээ.

4. Эд хөрөнгө өмчлөх эрхийн улсын бүртгэлийн тухай 5 дугаар зүйлийн 5.1.”Иргэн, хийн этгээд Улсын бүртгэлийн ерөнхий хийн 8.1.1-д заасан эрхийг хьд заасан журмын дагуу эрхийн улсын бүртгэлд бүртгүүлснээр өмчлөх эрх үүснэ.” гэж заажээ. 

Тодорхойлох хэсэгт дурдсанчлан нэхэмжлэгч нь *******ад ******* дүүргийн 41 дүгээр хороо, 15 дугаар хороолол, Г.Лувсанцэвээний гудамж, 3 дугаартай барилгын баруун урд хэсэг хаягт байрлах “Х*******” ХХК-ийн эзэмшил, өмчлөлийн 131.05 м.кв талбайгаас 69,05 м.кв талбайг хьд зааснаар улсын бүртгэлд бүртгүүлээгүй тул өмчлөх эрх үүсээгүй байна.

Харин 62 м.кв талбайтай үл хөдлөх хөрөнгийн өмчлөх эрхийг 2023 оны 04 дүгээр сарын 28-ны өдөр улсын бүртгэлд бүртгүүлсэн байна.

Хьд зааснаар эд хөрөнгө өмчлөх эрх улсын бүртгэлд бүртгүүлснээр үүсэх бөгөөд нэхэмжлэгчийн өмчлөх эрх тус захирамж гарсны дараа үүссэн тул түүнээс өмнө гарсан *******ын 2022 оны 01 дүгээр сарын 20-ны өдрийн А/******* дүгээр захирамжийн улмаас нэхэмжлэгчийн эрх, хь ёсны ашиг сонирхол зөрчигдөөгүй гэж үзлээ.

5. Газрын тухай хийн 31 дүгээр зүлийн 31.3.”Хүсэлт гаргасан газар нь бусдын эзэмшиж, ашиглаж байгаа газартай ямар нэг хэмжээгээр давхцаагүй байна.”, 32 дугаар зүйлийн 32.1.”Иргэн, аж ахуйн нэгж, байглага газар эзэмших тухай хүсэлтээ тухайн шатны Засаг даргад газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байглагаас баталсан загварын дагуу гаргана.”, 32.3.”Аж ахуйн нэгж, байглага энэ хийн 32.1-д заасан хүсэлтэд дараахь зүйлийг тусгана:”, 32.3.1.”аж ахуйн нэгж, байглагын оноосон нэр, харьяалал, хаяг, улсын бүртгэлийн гэрчилгээний хбар;”, 32.3.2.”тухайн аж ахуйн нэгж, байглагын үйлдвэрлэл, үйлчилгээ явах газрын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгжийн харьяалал, хэмжээ, зааг, байршил, нэгж талбарыг хару тойм зураг;”, 32.3.3.”газар эзэмших зориулалт, хугацаа.”,  гэж заажээ. 

Хийн дээрх заалтуудаас үзвэл аж ахуйн нэгж газар эзэмших хүсэлт гаргахдаа тодорхой баримтуудыг хавсарган гаргахаар байх ба нэхэмжлэгч 2022 оны 03 дугаар сарын 29-ний өдрийн А/45 дугаар албан бичгээр хандсан нь хьд заасан шаардлага хангаагүй байна. 

Мөн эзэмшихээр хүсэлт гаргасан газар нь бусдын эзэмшиж байгаа газартай давхцаагүй байх учиртай бөгөөд нэхэмжлэгч бусдад эзэмшүүлсэн газрыг  чөлөөлж өөрийн эзэмшилд авах хүсэлт гаргахаас өмнө Газрын тухай хьд заасан журмын дагуу газар эзэмших хүсэлт гаргаж байгаагүй учир нэхэмжлэгч компаний эрх, хь ёсны ашиг сонирхол гуравдагч этгээдийн эзэмших эрх бүхий газрын хэмжээг өөрчилсөн *******ын 2022 оны 01 дүгээр сарын 20-ны өдрийн А/******* дүгээр захирамжийн улмаас хөндөгдсөн гэж үзэхгүй.

Учир нь газар эзэмших эрх Газрын тухай хьд зааснаар үүсэх ба бусдын эзэмших эрх бүхий газар дээрх үл хөдлөх хөрөнгийн тодорхой хэсгийг эзэмшиж, өмчилдөг нь газар эзэмших давуу эрхийг үүсгэхгүй юм.

6. *******ын 2022 оны 01 дүгээр сарын 20-ны өдрийн А/******* дүгээр захирамжаар гуравдагч этгээдийн газрын хэмжээг өөрчилсөн бөгөөд тус газрыг *******ын 2002 оны 03 дугаар сары 18-ны өдрийн 101 дүгээр захирамжаар “З” ХХК-д 0.32 га газрыг 4 жилийн хугацааг ашиглу байх ба улмаар мөн Засаг даргын 2005 оны 183 дугаар захирамжаар “З” ХХК-иас “Я*******” ХХК-д шилжүүлэн 15 жилээр эзэмшүүлжээ.

Нэхэмжлэгч дээрх захирамжуудад холбогдан нэхэмжлэлийн шаардлага гаргаагүй учир Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хийн 106 дугаар зүйлийн 106.5.”Шүүх нэхэмжлэлийн шаардлагын хүрээнээс хэтэрсэн болон хэргийн оролцогчдын маргаагүй асуудлаар дүгнэлт хийж, шийдвэр гаргаж болохгүй.” гэж зааснаар тус захирамжийн асуудлаар дүгнэх боломжгүй. 

7. Дээрхээс дүгнэвэл нэхэмжлэгчийн эзэмшихийг хүсэж байгаа газар нь (газар эзэмших хүсэлтийг хьд заасан журмын дагуу гаргаагүй) бусдад эзэмшүүлсэн газартай давхцсан, нэг обьектод хамаарах үл хөдлөх хөрөнгө өмчилдөг нь түүний доорх газрыг эзэмших эсвэл хамтран эзэмших эрхийг хиар олгоогүй тул нэхэмжлэгчээс 2022 оны 03 дугаар сарын 29-ний өдрийн А/45 дугаар албан бичгээр гаргасан ******* дүүрэг, 5 дугаар хорооны нутаг дэвсгэрт “Я*******” ХХК-ийн нэр дээр байгаа 62 м.кв газрыг чөлөөлж, “Х*******” ХХК-ийн эзэмшилд олгох тухай хүсэлтэд өгсөн Нийслэлийн газар зохион байгалтын албаны 2022 оны 04 дүгээр сарын 19-ний өдрийн 02-06/1772 дугаар албан бичгээр “Я*******” ХХК-д 2005 онд эзэмшүүлсэн тул хийн байглагаар шийдвэрлүүлсний дараа х талаар хариуг буруутгах үндэслэлгүй. 

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3, 106.3.14 дэх хэсэгт заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1. Газрын тухай хийн 31 дүгээр зүлийн 31.3, 32 дугаар зүйлийн 32.1, 32.3, Эд хөрөнгө өмчлөх эрхийн улсын бүртгэлийн тухай 5 дугаар зүйлийн 5.1-д заасныг тус тус баримтлан “Х*******” ХХК-аас *******ад холбогдан гаргасан ”*******ын 2022 оны 01 дүгээр сарын 20-ны өдрийн А/******* дугаар захирамжийн “Я*******” ХХК-д олгосон 2617 м.кв газраас “Х*******” ХХК-ийн эзэмшил, өмчлөлийн үл хөдлөх хөрөнгө байрлах 131.05 м.кв  газарт холбогдох хэсгийг хүчингүй болгах, *******ад ******* дүүргийн 41 дүгээр хороо, 15 дугаар хороолол, Г.Лувсанцэвээний гудамж, 3 дугаартай барилгын баруун урд хэсэг хаягт байрлах “Х*******” ХХК-ийн эзэмшил, өмчлөлийн 131.05 м.кв үл хөдлөх хөрөнгийн доорх 131.05 м.кв газрыг “Х*******” ХХК-ийн эзэмшилд шилжүүлэхийг даалгах” тухай нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосугай.

2. Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хийн 47 дугаар зүйлийн 47.1, 51 дүгээр зүйлийн 51.1-д зааснаар нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хур*******жид урьдчилан төлсөн 140400 төгрөгийг төсвийн орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хийн 114 дүгээр зүйлийн 114.1-д заасны дагуу хэргийн оролцогчид, тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нь шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор давж заалдах ж*******р гомдол гаргах эрхтэй.

 

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                                      Н.ДАМДИНСҮРЭН