МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

Багахангай, Налайх дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч Д.Бавуу даргалж, шүүгч Д.Лувсандорж, Д.Чинзориг нарын бүрэлдэхүүнтэй,

            шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Э.Алтанцэцэг,

            иргэдийн төлөөлөгч Д.Амарсанаа, 

            улсын яллагч Б.Энхмэнд, 

            шүүгдэгч Г.Батгэрэлийн өмгөөлөгч Э.Чулуунбат (ҮД:0760), Ю.Батболд (ҮД:1958),

            шүүгдэгч А.Түмэнцогтын өмгөөлөгч Н.Баярхүү (ҮД:1179), С.Оюунцэцэг (ҮД:0229),   

            хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч У.Золжаргал, Г.Энхмаа,

            насанд хүрээгүй хохирогч У.Түмэнхүслэн,

            насанд хүрээгүй хохирогч У.Түмэнхүслэнгийн хууль ёсны төлөөлөгч П.Цогтсайхан,

            насанд хүрээгүй шүүгдэгч Г.Батгэрэлийн хууль ёсны төлөөлөгч Б.Буянхишиг,   

     шүүгдэгч Г.Батгэрэл, А.Түмэнцогт нарыг оролцуулан тус шүүхийн хуралдааны танхимд хаалттайгаар хийсэн эрүүгийн шүүх хуралдаанаар:

     Налайх, Багахангай дүүргийн прокурорын газраас Боржигон овогт Гүндсамбуугийн Батгэрэлд Монгол Улсын 2002 оны Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 215 дугаар зүйлийн 215.4,

     Дэлгэрбуян овогт Аюурын Түмэнцогтод Монгол Улсын 2002 оны Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 220 дугаар зүйлийн 220.2 дахь хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдсэн, Нийслэлийн Эрүүгийн хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2017 оны 04 дүгээр сарын 04-ний өдрийн 227 дугаар магадлалаар анхан шатны шүүхээр хэлэлцүүлэхээр буцаасан эрүүгийн 201601080318 дугаартай хэргийг 2017 оны 04 дүгээр сарын 17-ны өдөр хүлээн авч хянан хэлэлцэв.                                           

 Шүүгдэгч нарын биеийн бацаалт:

1. Монгол Улсын иргэн, 2000 оны 05 дугаар сарын 05-ны өдөр Улаанбаатар хотод төрсөн, 17 нас 2 сар 21 хоногтой, эрэгтэй, бүрэн бус дунд боловсролтой, мэргэжилгүй, Налайх дахь Мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн төвийн хүнд машин механизмийн засварын ангийн 2-р курсэд суралцдаг, ам бүл 2, эхийн хамт Баянзүрх дүүргийн 13 дугаар хороо, Дүүрэг 10 дугаар гудамжны 458 тоотод оршин суух, ял шийтгэлгүй, регистрийн УК00250533 дугаартай, Боржигон овогт Гүндсамбуугийн Батгэрэл нь:

яллах дүгнэлтэд бичигдсэнээр - согтууруулах ундааны зүйл хэрэглэсэн үедээ Налайх дүүргийн 1 дүгээр хорооны нутаг дэвсгэр Тэрэлжийн замд 2016 оны 07 дугаар сарын 09-ний өдөр Тоёота марк-2 маркийн 47-52 УБӨ улсын дугаартай тээврийн хэрэгслийг жолоодон явахдаа Замын хөдөлгөөний дүрмийн 2.1 дүгээр зүйл дэх “Механикжсан тээврийн хэрэгслийн жолооч дараахь бичиг баримтыг биедээ авч явна: а/ тухайн тээврийн хэрэгслийн ангилалд тохирох Монгол Улсын үндэсний буюу олон улсын жолоодох эрхийн үнэмлэх”, 2.7 дугаар зүйл дэх “Жолоочид дор дурдсан зүйлийг хориглоно: а/согтууруулах ундаа, мансууруулах бодис, сэтгэцэд нөлөөлөх эм, бэлдмэл хэрэглэсэн, мөн хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг хангаж чадахааргүй өвчтэй буюу ядарсан үедээ тээврийн хэрэгсэл жолоодох”, 9.1 дүгээр зүйл дэх “Жолооч хөдөлгөөний эрчим, тээврийн хэрэгслийн онцлог байдал, тээж яваа ачаа, замын болон цаг агаарын нөхцөл, хөдөлгөөний дагуу үзэгдэлтийг харгалзан тээврийн хэрэгслийн хурдыг энэ дүрэмд тогтоосон хязгаараас хэтрүүлэхгүйгээр сонгож явна”, 9.2 дугаар зүйл дэх “Жолооч хөдөлгөөнд аюул, саад бий болохыг мэдсэн үед тээврийн хэрэгслийн хурдыг хасаж, зайлшгүй тохиолдолд зогсоох арга хэмжээ авна” гэсэн заалтуудыг тус тус зөрчсөний улмаас зам тээврийн осол гаргаж зорчигч У.Даваадулам, Э.Билгүүнтөгс нар нас барж, зорчигч У.Түмэнхүслэнгийн биед хүнд, Ө.Халиунаагийн биед хөнгөн гэмтэл учруулж иргэний нэхэмжлэгч А.Түмэнцогтод 2.120.000 төгрөгийн шууд хохирол учруулсан,

2. Монгол Улсын иргэн, 1991 оны 08 дугаар сарын 23-ны өдөр Дундговь аймгийн Эрдэнэдалай суманд төрсөн, 26 настай, эрэгтэй, бүрэн дунд боловсролтой, элчит тэрэгний засварчин мэргэжилтэй, Улаанбаатар төмөр замын Зүтгүүрийн депод засварчин ажилтай, ам бүл 4, эхнэр, 2 хүүхдийн хамт Баянгол дүүргийн 23 дугаар хороо, Зүүн нарангийн 7 дугаар гудамжны 161 тоотод оршин суух, ял шийтгэлгүй, регистрийн ЗП91082319 дугаартай, Дэлгэрбуян овогт Аюурын Түмэнцогт нь:

яллах дүгнэлтэд бичигдсэнээр - 2016 оны 07 дугаар сарын 08-ны өдөр Тоёота марк-2 маркийн 47-52 УБӨ улсын дугаартай тээврийн хэрэгслийг автомашин жолоодох эрхгүй этгээд болох Г.Батгэрэлд шилжүүлэн өгснөөс Г.Батгэрэл нь согтууруулах ундааны зүйл хэрэглэсэн үедээ тээврийн хэрэгсэл жолоодон явж байгаад замын хажуу руу онхолдож зорчигч У.Даваадулам, Э.Билгүүнтөгс нар нас барж, зорчигч У.Түмэнхүслэнгийн биед хүнд, Ө.Халиунаагийн биед хөнгөн гэмтэл учруулсан гэмт хэрэгт тус тус холбогджээ. ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт яллах, өмгөөлөх талаас шинжлэн судлуулсан болон хэрэгт хуульд заасан үндэслэл журмын дагуу цугларсан дараах нотлох баримтуудыг тал бүрээс нь бүрэн, бодитой шинжлэн судлав. Үүнд:

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт насанд хүрээгүй шүүгдэгч Г.Батгэрэлийн: “... 2016 оны 07 дугаар сарын 08-ны орой хамаатны ах болох Түмэнцогтод жолооны үнэмлэхтэй гэж худлаа хэлж, машиныг нь авч явсан. 2016 оны 07 дугаар сарын 09-ны өдөр согтууруулах ундааны зүйл хэрэглэсэн үедээ жолоо барьж зам тээврийн осол гаргасан. Өөрийн хийсэн хэрэгтээ үнэхээр их гэмшиж, ухаарч ойлгож байгаа. Түмэнцогт ахад худлаа хэлж хохироосондоо уучлалт гуйж байна. Мөн хохирогчийн ар гэрийнхнээс уучлалт гуйж байна ...” гэх мэдүүлэг,

            Шүүхийн хэлэлцүүлэгт шүүгдэгч А.Түмэнцогтын: “... Батгэрэл надад хуурамч үнэмлэх үзүүлж “ээжийгээ тосно” гээд машин авч явсан. Би Батгэрэлд “тусалъя” гэж бодоод машинаа өгсөн. Ээжийнх нь машин эвдэрсэн гэж хэлсэн. Би энэ хэрэгт өөрийгөө буруутай гэж бодохгүй байна. Батгэрэл надад үнэмлэх үзүүлсэн болохоор би түүнд нь итгээд машинаа өгч явуулсан. ... Батгэрэл бид хоёр ах дүү хүмүүс учраас миний машин эвдэрснээс учирсан хохирол болох 2.120.000 төгрөгийг хоорондоо тохиролцоно. Одоо түүнээс нэхэмжлэх зүйл байхгүй ...” гэх мэдүүлэг,

            Шүүхийн хэлэлцүүлэгт хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч У.Золжаргалын: “... Түмэнцогт, Батгэрэл нараас оршуулгын зардал, хохирол төлбөрөө бүгдийг нь гаргуулж авсан. Одоо гомдол санал байхгүй ...” гэх мэдүүлэг,

            Шүүхийн хэлэлцүүлэгт хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч Г.Энхмаагийн: “... Миний хувьд хэргийг хууль ёсны дагуу шийдвэрлүүлнэ гэсэн байсан. Гэхдээ өөрсдөө хийсэн хэргээ хүлээсэн, хохирол төлбөрөө төлсөн учраас одоо гомдол санал байхгүй. Миний хүү эргэж төрөхгүйгээс хойш нэг айл ч гэсэн элэг бүтэн яваг. Батгэрэлд оногдуулах ял шийтгэлийг нь хөнгөрүүлж шийдэж өгнө үү гэж хүсч байна ...” гэх мэдүүлэг,

            Шүүхийн хэлэлцүүлэгт насанд хүрээгүй хохирогч У.Түмэнхүслэнгийн: “... Нэмж хэлэх зүйл байхгүй ...” гэх мэдүүлэг,

            Шүүхийн хэлэлцүүлэгт насанд хүрээгүй хохирогч У.Түмэнхүслэнгийн хууль ёсны төлөөлөгч П.Цогтсайханы: “... Надад гомдол, санал байхгүй ...” гэх мэдүүлэг,

            Шүүхийн хэлэлцүүлэгт насанд хүрээгүй шүүгдэгч Г.Батгэрэлийн хууль ёсны төлөөлөгч Б.Буянхишигийн: “... Би Түмэнхүслэнг сургуульд орохоос өмнө 10 хоног эмнэлэгт хэвтүүлнэ гэж хэлсэн байгаа. Үүнийгээ биелүүлнэ ...” гэх мэдүүлэг,

Мөрдөн байцаалтад хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч Э.Уранхайчийн өгсөн: “... Миний төрсөн дүү Билгүүнтөгс нь Улаанбаатар хотод нутгийн ахтайгаа хамт амьдардаг байсан бөгөөд барилгын компанид ажиллаж байсан. Төрсөн дүүгээ 2016 оны 09-нөөс 10-нд шилжих шөнө зам тээврийн осолд орсон гэдгийг мэдээд 10-ны өглөө шууд Улаанбаатар хотод ирэхэд миний дүү үнэхээр зам тээврийн осолд орсон гээд гэмтлийн эмнэлгийн эрчимт эмчилгээний тасагт хэвтэн эмчлүүлж байсан. Намайг очиход ухаантай миний яриаг сонсож байсан боловч бие нь нэлээн муу байсан. Ингээд тэр тасагтаа хэвтэн эмчлүүлж байгаад 2016 оны 07 дугаар сарын 15-ны өдөр насан өөд болсон. ... Хуулийн дагуу шалгаж шийднэ биз дээ. Буруутай хүнээс оршуулгын зардал, эмчилгээний зардлыг нэхэмжилж байна ...” /хх-ийн 37 дугаар тал/, “... 2016 оны 07 дугаар сараас гаргасан зардлын дагуу нийт 12.207.762 төгрөгийн хохирол учирсан ба 12.087.762 төгрөгийн баримт гаргаж өгсөн, баримтгүй 120.000 төгрөгийн зардал гарсан байгаа. ... Би маш их гомдолтой байна, хохирлоо барагдуулмаар байна. Энэ хэргийг хурдан шийдвэрлүүлмээр байна. Одоо миний бие жирэмсэн 6 сартай, Сэлэнгэ аймгаас тэр болгон ирж чадахгүй учир би өөрийн төрсөн ээж Энхмааг энэ хэрэгт хохирогчоор оролцуулмаар байна ...” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 221 дүгээр тал/,

            Мөрдөн байцаалтад хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч Г.Энхмаагийн өгсөн: “... Миний төрсөн охин Уранхайч 2016.07.25-ны өдөр анх хохирогчоор тогтоогдон болсон зүйлийг бүгдийг нь хэлсэн, одоо манай охин жирэмсэн Сэлэнгэ аймгаас дахин нааш Улаанбаатар луу явж чадахгүй болсон учир би үүнээс хойш энэ хэрэгт хохирогч, иргэний нэхэмжлэгчээр оролцох болно. ... 2016 оны 07 дугаар сараас гаргасан зардлын дагуу нийт 12.207.762 төгрөгийн хохирол учирсан ба 12.087.762 төгрөгийн баримт гаргаж өгсөн, баримтгүй 120.000 төгрөгийн зардал гарсан байгаа. ... Би маш их гомдолтой байна, хохирлоо түргэн барагдуулмаар байна. Үүнээс гадна 2016.09.05-ны өдөр миний бие нэхэмжлэл гаргаж өсгөн байгаа нэхэмжлэл гаргасан учир нь миний сэтгэл санаа уг асуудлаас болж маш их уймарсан, мөн би элэг, ходоодны хорт хавдартай байсан ба өмнө нь нэг удаа хагалгаанд орсон, одоо дахин сэдрээд хагалгаанд орох шаардлагатай болсон, мөн би группт хөдөлмөрийн чадвар алдалт 80% гэж гарсан байгаа, сэтгэл санааны байдал хүнд байгаа учир уг хагалгаанд орж чадахгүй байгаад байна, сэтгэл санаа байнгын тогтворгүй байгаа учир би нэхэмжлэлд 100.000.000 төгрөгийн нэхэмжлэл гаргаж өгсөн болно. Энэ хэргийг хурдан шийдвэрлүүлмээр байна, ахин дахин Сэлэнгэ Улаанбаатар явах хүнд, дээрээс нь бие муу байгаа болохоор явах хэцүү байна ...” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 223 дугаар тал/,

            Мөрдөн байцаалтад хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч У.Золжаргалын өгсөн: “... Миний бие нь доороо гурван дүүтэй бөгөөд гурван дүү минь миний хойд эцэг Цогтсайханы хамтаар амьдардаг юм. Гэтэл 2016 оны 07 дугаар сарын 09-ний өдөр төрсөн дүү Даваадулам, Түмэнхүслэн нарыгаа зам тээврийн осолд орж Даваадулам нас барсан, Түмэнхүслэн биеийн байдал хүнд эмнэлэгт хүргэгдсэн гэдгийг мэдсэн. Ер нь би хоёр дүүгээ ямар хүмүүстэй ямар машинтай явж байгаад осолд орсныг мэдээгүй. Ямар ч байсан Тэрэлжийн нутаг дэвсгэрт явж байгаад осолд орсон гэж сонссон. ... Түмэнхүслэн бол миний хамгийн бага эрэгтэй дүү минь байгаа юм. Одоо Эрдмийн Оргил цогцолбор сургуульд суралцаж байгаа. Ослын улмаас Түмэнхүслэнгийн хөл хугарсан, нүүрэндээ нэлэнхүйдээ бэртэл гэмтэл авсан гэх мэтийн нэлээн их хэмжээний бэртэл гэмтлийг авсан. Одоо бие нь нэлээн зовиуртай байдаг хөл нь бүрэн гүйцэд эдгэхгүй насан туршдаа хазгар доголон явна гэж эмч нь хэлж байсан. ... Гомдолтой байна, хуулийн дагуу шалгаж шийдэж өгнө үү. Буруутай хүнээс оршуулгын зардал болон бусад эмчилгээний зардлуудыг нэхэмжилж байна. Ер нь автомашин жолоодож яваад зам тээврийн осол гаргасан залууд болон тэдний ар гэрийн хүмүүст нэлээн их гомдолтой байна. Бүхэл бүтэн хүний амь нас хохироосон нэгийг нь насан туршид нь эдгэхгүй хүнд өвчтэй болгосон мөртлөө анхаарал тавихгүй хохирлын мөнгө төгрөгөө бүрэн гүйцэд өгөхгүй байгаа явдалд үнэхээр их гомдолтой байна ...” /хх-ийн 39 дүгээр тал/, “... 2016 оны 07 дугаар сараас эхлэн нийт 10.645.375 төгрөгийн хохирол учирсан ба баримт гаргаж өгсөн нь 7.390.375 төгрөг, баримтгүй нь 3.255.000 төгрөг ба цаасан дээр бичиж өгсөн үүнээс төлөгдсөн нь 1.540.000 төгрөг төлөгдсөн байна, бусад нь төлөгдөөгүй байгаа болно. ... Би маш их гомдолтой байна, хохирлоо барагдуулмаар байна. Энэ хэргийг хурдан шийдвэрлүүлмээр байна ...” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 218 дугаар тал/,

            Мөрдөн байцаалтад насанд хүрээгүй хохирогч Ө.Халиунаагийн өгсөн: “... 2016 оны 07 дугаар сарын 08-ны орой 18 цагийн үед миний бие нь Улаанбаатар хотод Билгүүнтөгсийн хамтаар Тэнгис кино театрт кино үзчихээд гараад ирэхэд Батгэрэлийн 88135677 дугаараас Билгүүнтөгсийн 99499028 дугаар луу залгахаар нь би утсыг нь аваад ярьсан чинь Даваадулам ярьж байсан бөгөөд Даваадулам “чи ирнэ гэсэн чинь яасан бэ, Батгэрэл бид хоёр Тэрэлжид байна, Налайхад орж ирээд залгаарай тосоод авъя” гэсэн. Тэгэхээр нь бид хоёр “оройтох байх” гэсэн чинь “Налайхад орж ирэхээр чинь тосоод авъя” гээд байхад гэхээр нь Билгүүнтөгс бид хоёр Налайх явахаар болоод Билгүүнтөгсийн гэрт нь очиж цүнхийг нь аваад автобусанд суугаад шууд Налайх явсан. Налайх дүүрэгт 21 цаг болж байхад ирсэн бөгөөд Налайхад ирээд Батгэрэлийн дугаар луу залгасан чинь утас нь холбогдохгүй байхаар нь 1-р хороонд байх өвөөгийндөө очоод байж байхад 23 цагийн үед Даваадулам Батгэрэлийн утсаар залгаад “хаана байна” гэхээр нь бид хоёр байгаа газраа хэлж өгсөн. Тэгээд удалгүй манай өвөөгийнд Даваадулам найзтайгаа хамт ирсэн. “Батгэрэл яасан юм бэ” гэхэд “Буян Налайх дээр байгаа” гэсэн. Тэгээд бид дөрөв алхаад мөнгөний машинаас 10.000 төгрөг аваад Батгэрэлийн байгаа газар очсон. Тэр Буян Налайх дээр нэг машинтай зогсож байсан бөгөөд дотор нь Даваадуламын төрсөн дүү Түмэнхүслэн хамт байж байсан. Тэгээд шатахуун аваад Даваадуламын ангийн охиныг Нисэхийн хороонд хүргэж өгөөд шууд цаашаа Тэрэлжийн зүгт явсан. Явсаар байгаад туулын гүүр гараад зүүн гар тийшээ эргээд явж байгаад туул голын эрэг дээр очиж зогсоод майхан бариад бэлэн гоймон чанаж идсэн. Тэгж байхдаа Батгэрэл 2 литрийн савтай пиво машинаасаа гаргаж ирээд ууцгаасан. Тэр пивоноос Даваадулам бид хоёр амсаад өгсөн бөгөөд Билгүүнтөгс, Батгэрэл хоёр хоёр литрийн савтай хоёр пивыг хоёулаа ууж суусаар байгаад үүр цайлгасан. Үүр цайхын алдад Даваадулам, Батгэрэл хоёр хэрэлдэж байгаад Батгэрэл машиндаа ороод унтсан. Билгүүнтөгс, Түмэнхүслэн, Даваадулам бид дөрөв майханд унтсан. Бид нар өглөө 09 цаг хүртэл унтсан. Сэрэнгүүтээ Билгүүнтөгс, Батгэрэл хоёр Налайхын төв орох гээд Батгэрэл машинаа жолоодоод явсан. Тэр хоёр нэг цаг орчмын дараа ирсэн бөгөөд ирэхдээ “Билгүүнтөсгийн гар утсыг ломбарданд тавиад ирлээ” гээд хуурай идэх юм, бэлэн гоймон, хиам, жимс, 2 литрийн сэрүүн гэх пиво 3 савыг авч ирсэн. Нэг пивыг нь Батгэрэл, Билгүүнтөгс хоёр Налайхаас ирэхдээ уусан гээд талдаа орсон байсан. Тэгээд хоол унд идэж уугаад байж байтал бороо орох гээд байсан. Мөн Даваадулам, Батгэрэл хоёр Даваадуламын хуучин найз залуугаас болоод хоорондоо хэрэлдсэн. Ингээд бүгдээрээ явахаар болонгуут Даваадулам бид хоёр Батгэрэлийг “согтууруулах ундаа хэрэглэсэн байж автомашин жолоодож болохгүй шүү” гэж анхааруулж хэлэхэд “би Улаанбаатар хотоос ахыгаа дуудсан, удахгүй ирнэ гээд утсаар дуудсан” гэж байснаа гэнэт уурлаад машинаа жолоодоод явах гэхээр нь бид нар машинд нь суусан. Тэгээд Батгэрэл машинаа жолоодоод Налайх дүүрэг рүү орж ирээд Тэрэлж Багануур салдаг уулзвар дээр байх шатахуун түгээх станцаас шатахуун авсан. Тэгэхэд нь Даваадулам уурлаад “чи согтуу байж яаж ахтайгаа уулзах гээд байгаа юм бэ, одоо буцаад явъя” гэсэн. Тэгээд Батгэрэл буцаад Тэрэлж яваад урд шөнийхөө хоносон газарт очсон. Тэндээ хэсэг байж байгаад хөдлөөд явсан бөгөөд төв зам руу орж туулын гүүрний дэргэдэх “Боса” дэлгүүр орж тамхи, ариун цэврийн хэрэглэл, ундаа зэргийг аваад хөдөлсөн. Тэгээд шууд Тэрэлжийн замаар дээшээ өгсөөд явж байхад нэг машин Батгэрэлийн жолоодон явсан машиныг гүйцэж түрүүлэнгүүт Батгэрэл хурдаа нэмээд нөгөө машиныг гүйцэж түрүүлээд урд нь гарангуутаа шууд замынхаа баруун тал руу унасан. Нэг мэдсэн чинь түргэний машин ирсэн байдалтай байсан. Тэгээд намайг аваад эмнэлэгт хүргэсэн. ... Батгэрэл нэлээн их хэмжээний согтолттой байсан. ... Хойно нь явсан машин гүйцэж түрүүлээд урд нь гарах үед “би энэ машины урд гарах уу” гэнгүүт Даваадулам бид хоёр “хэрэггүй гээд километрийн заалтыг нь харахад 80 км/цагийн хурдтай явж байсан. Тэгээд шууд гүйцэж түрүүлж эхэлсэн бөгөөд урд яваа машиныхаа зүүн талд гараад ирэнгүүт нь км-ийн заалтыг нь харахад ямар ч байсан 100 км/цагийн хурдтай явж байсан. ... Шулуун засмал зам байсан бөгөөд зам дээр халтиргаа, гулгаа байхгүй байсан. Осол болсоны дараа миний бие  ухаан оронгуут нэлээн их хэмжээний бороо орсон. ... Машиныг Батгэрэл жолоодон явсан. Түүний зүүн талын суудал дээр Билгүүнтөгс сууж явсан. Батгэрэлийн чанх ар талын суудал дээр Түмэнхүслэн сууж явсан. Түүний зүүн талд талийгаач Даваадулам, Даваадуламын зүүн талд буюу машины зүүн хойд талын суудал дээр миний бие сууж явсан. ... Надад зөөлөн эдийн гэмтлүүд учирсан. Ямар нэгэн яс хугараагүй. ... ямар нэгэн гомдол санал бол байхгүй. Харин цаашид эмчилгээ хийлгэх шаардлагатай байгаа тул эмчилгээний зардлаа буруутай хүнээс нэхэмжилж байна. ... Миний бие нь Даваадулам, Түмэнхүслэн хоёртой ойрын хамаатнууд байгаа юм. Билгүүнтөгс бид хоёр найзууд, Батгэрэл Даваадулам хоёр үерхдэг байсан. ... Батгэрэл согтууруулах ундааны зүйл хэрэглэсэн үедээ тээврийн хэрэгсэл жолоодсоноос замын хажуу руу онхолдоод хүмүүсийн биед бэртэл гэмтэл учирч хоёрын хоёр хүний амь нас хохирлоо гэж үзэж байна. ... 2016 оны 07 дугаар сарын 06-ны өдөр Даваадулам бид хоёрыг Улаанбаатар хотод хамт байж байхад Батгэрэл Даваадуламтай яриад 2016 оны 07 дугаар сарын 08-ны өдөр Тэрэлж рүү зугаалганд явахаар болсон. Тэгээд Даваадулам “чи хамт явах уу” гэхээр нь би “ар гэрийнхэнтэйгээ ярьж байгаад больё” гээд зөвшөөрөөгүй байсан. Тэгтэл 2016 оны 07 дугаар сарын 08-ны өдөр “хүрээд ир” гээд байхаар нь Билгүүнтөгсийг дагуулаад очсон юм. Батгэрэл, Билгүүнтөгс хоёр бие биенээ урьд нь таньдаггүй байсан. ... Жолооч Батгэрэл машинаа зогсоох арга хэмжээ аваагүй. Мөн жолоогоо зүүн тал руугаа дарсан зүйл байхгүй. Машин гүйцэж түрүүлж урд нь гарангуут л яах ийхийн зуургүй л замын хажуу руу онхолдсон. ... Осол болохын өмнө асуухад Батгэрэл “миний машин” гэж байсан. Осол болсоны дараа “өөр хүнийх” гэж байсан. ... Батгэрэл автомашин жолоодох эрхийн үнэмлэхтэй эсэхийг нь мэдээгүй байж байгаад осол болсоны дараа цагдаа “үнэмлэх чинь бий юу” гэхээр “машинд байгаа” гээд, намайг асуухаар “надад үнэмлэх байхгүй” гээд байсан ...” /хх-ийн 42-43 дугаар тал/, “... Миний бие автомашины зүүн хойд талын захын суудал дээр сууж явах нь явсан. Гэхдээ осол болохын өмнө машинаас үсэрч буусан үйлдэл огт гаргаагүй. Намайг машинаас үсэрч буугаагүй гэдгийг Батгэрэл өөрөө мэднэ. Мөн одоо амьд сэрүүн байгаа Түмэнхүслэн хүртэл мэднэ шүү дээ. Осол зөвхөн Батгэрэлийн буруутай үйл ажиллагаанаас болсон гэж үзэж байгаа. Ослын улмаас миний бие машинаас шидэгдсэн. Талийгаач Даваадулам машинаас хамгийн хол шидэгдсэн ...” /хх-ийн 44 дүгээр тал/, “... Би зун 2016.08.17-ны өдөр 18 нас хүрсэн, одоо хууль ёсны төлөөлөгч надад хэрэггүй, би ганцаараа байцаалт өгч чадна. Би ямар нэгэн хохирлын баримт гаргаж өгөөгүй, шинжээчийн дүгнэлтээр хөнгөн гэмтэл гарсан. Миний бие одоо эрүүл байгаа, надад ямар нэгэн гомдол санал байхгүй, би 2016 оны сүүлээр эсвэл 2017 оны эхээр БНХАУ-д суралцахаар явах гэж байгаа учир энэ хэргийг хурдан шийдүүлмээр байна. Одоо миний бие эрүүл хэвийн байгаа. Надад гомдол санал байхгүй, нэхэмжлэх зүйл мөн адил байхгүй ...” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 220 дугаар тал/,

            Мөрдөн байцаалтад насанд хүрээгүй хохирогч У.Түмэнхүслэнгийн өгсөн: “... 2016 оны 07 дугаар сарын 08-ны өдөр миний бие Налайх дүүргийн 2-р хороо Нарлагийн гэр хороололд байх гэртээ байж байхад манай аниа Даваадулам “найзуудтайгаа салхинд гарч зугаална” гэж байсан. Тэгээд 12 цагийн үед Батгэрэл гэх залуу машинтайгаа ганцаараа ирээд Даваадулам эгчийг гэрээс авсан ба Даваадулам эгч “Дашдулам эгч бид хоёрыг хамт явах уу” гэхээр нь бид хоёр зөвшөөрөөд машинд нь суусан. Тэгээд явж байхад Даваадулам эгчийн найзууд болох Бүжээ, Тоско нарыг Өвөршандын гэр хорооллоос аваад бид зургаа дэлгүүр орж идэж уух юм аваад шууд Тэрэлжийн туулын гүүрээр гараад зүүн гар тийшээ эргээд туул голын хойд эрэг дээр очиж майхан бариад байж байхад манай аавын эгчийнх нь төрсөн хүүхэд Ганцэцэг нөхөр хүүхэдтэйгээ, Дашдулам эгчийн нөхөр хүүхэд “гол орно” гэхээр нь Батгэрэл ах, Дашдулам эгч, талийгаач Даваадулам эгч гурав машинтай яваад тэдгээр хүмүүсийг гол дээр авч ирсэн. Тэд нар ирсний дараа хоол унд идэж уусан ба Батгэрэл ах, Ганцэцэг эгчийн нөхөр хоёр нэг нэг лааз пиво уусан. Тэгээд сүүлд ирсэн хүмүүс 17 цагийн үед Налайх явахаар болонгуут Батгэрэл ах нөгөө хүмүүсийг хүргэж өгөх гээд явангуут би ганцаараа майхан хараад үлдсэн. Тэгээд буцаад Батгэрэл ах, Тоско эгч, Бүжээ эгч, талийгаач Даваадулам эгч нар алхаад ирсэн ба “машинаа яасан бэ” гэхэд “төв замаас гарангуут машин унтарчихлаа” гэсэн. Тэгээд бид тав майханаа хурааж алхаад машин дээр нь очсон. Тэгээд машинаа асаагаад Налайх орох гээд төв зам руу ороод явсан чинь туулын гүүрэн дээр цагдаа нар байсан тул цагдаа нарыг явтал нь зам дээр зогсож хүлээсэн ба гучаад минут болонгуут цагдаа нар явангуут нь Батгэрэл ах машинаа асааж жолоодоод Налайхын төвд 23 цагийн үед ирсэн. Налайх дүүрэгт ирээд “Буян Налайх” худалдааны төвийн урд талд Халиунааг Улаанбаатар хотоос ирэхийг хүлээсэн ба тэр нэлээн орой 02 цагийн үед залгаад “би 1-р хороонд өвөөгийнд байна” гэсэн. Тэгээд Даваадулам эгч хоёр найзынхаа хамтаар Халиунааг авахаар алхаад явсан, машинд Батгэрэл ах бид хоёр үлдсэн. Удалгүй тэр гурав Халиунаа эгчийг дагуулаад ирсэн ба Халиунаа эгч бас нэг залуугийн хамтаар ирсэн. Тэгээд бид нар машинд суугаад хөдөлсөн ба Даваадулам эгчийн хоёр найз болох Тоско, Бүжээ эгч хоёр “үлднэ” гэхээр нь тэр хоёрыг гэр гэрт нь буулгаж өгөөд Тэрэлж явсан. Тэрэлжийн нутаг дэвсгэрт байх туулын гүүрээр дөнгөж гараад зүүн гар тийшээ эргээд нэг газар зогсоод майхан саваа барьсан. Тэгээд Батгэрэл ах, Даваадулам эгч, Халиунаа аниа, Халиунаа аниагийн найз Билгүүнтөгс нар нэлээн их хэмжээний пиво ууцгаасан. Тэд нар бараг үүр цайтал пиво ууцгаасан. Тэгээд бүгдээрээ майханд унтсан ба Даваадулам эгч бид хоёр зүүн захад нь унтаж байхад Батгэрэл ах гараараа Даваадулам эгч бид хоёрыг тэврээд байнгуут Даваадулам эгч уурлаад Батгэрэл ахтай хэрэлдсэн ба Батгэрэл ах уурандаа машиндаа ороод унтсан. Тэгээд 2016 оны 07 дугаар сарын 09-ний өглөө 08 цаг хүртэл унтаад сэрсэн. Тэгээд Билгүүнтөгс ах гар утсаа барьцаанд тавихаар болоод Батгэрэл, Билгүүнтөгс хоёр Налайх дүүрэг явж хоол ундны зүйл авч ирсэн. Мөн гурван ширхэг том пиво авч ирсэн. Тэр хоёр ирэхдээ нэг пивоо дунд нь ортол уусан байсан. Тэр хоёр ирснийхээ дараа нэг сав пивоо хувааж уугаад дуусгасан. Харин Даваадулам эгч, Халиунаа эгч хоёр “гэртээ харина” гээд пиво уугаагүй. Тэгээд дөрөв таван цаг гээд гэр лүүгээ харихаар болоод бүгдээрээ машинд суугаад Налайх дүүргийн Тэрэлж, Багануур салдаг уулзвар дээр байх колонкоос шатахуун авсан. Тэгтэл Билгүүнтөгс ах “дахиад нэг хоноё, би гэр авъя” гэсэн. Тэгээд буцаад Тэрэлж явсан ба туулын гүүр гараад нэлээн хурдтай явангуут Билгүүнтөгс ах Батгэрэл ахыг “хурдтай яваад байна, би машин жолоодох уу” гэхэд Батгэрэл ах үгэнд нь орохгүй хурдтай яваад байсан. Тэгтэл хойно яваа машин гүйцэж түрүүлээд урд гарангуут Батгэрэл ах хурдаа нэмээд нөгөө машинаа гүйцэж түрүүлээд урд нь гарангуутаа замынхаа баруун тал руу орсон. Тэгэнгүүт баруун хойд талд сууж явсан Халиунаа эгч хаалгаар үсрээд явсны дараа машин хэд хэд өнхөрсөн, яг хэд өнхөрсөн гэдгийг мэдэхгүй байна, ямар ч байсан нэлээн хэд өнхөрч байхад би цонхоор шидэгдсэн. Тэгээд би газар унаад хэвтэж байгаад цагдаа, эмнэлэг ирсний дараа ухаан алдсан. ... Машиныг Батгэрэл ах жолоодон явсан. ... Нэлээн их хэмжээний согтолттой байсан. ... Сүүлд цагдаа нар ирээд Батгэрэлийг хөл дээр нь зогсоох гэтэл хөл дээрээ зогсож чадахгүй байсан. ... ямар ч байсан нэлээн их хэмжээний хурдтай явсан, хянах самбар дээрх хурд заагчийг нь хараагүй. ... Зам дээр бороо орсон чийгтэй байсан. ... Миний дал цуурсан, уушиг бяцарсан, хөл хугарсан, хөлийн ул бяцарсан, эгэм хугарсан зэрэг бэртэл гэмтэл авсан. ... Батгэрэл согтуудаа автомашин жолоодож хурдтайгаар урдаа яваа машиныг гүйцэж түрүүлснээс замын хажуу руу орж онхолдсон гэж үзэж байна. ... Жолооч Батгэрэл машинаа зогсоох арга хэмжээ аваагүй, тоормосон дээрээ гишгээгүй л замын хажуу руу орсон. Харин жолоогоо зүүн тал руугаа дарах нь дарсан тэгээд байхад л машин замын баруун тал руу гулгасаар байгаад орсон. ... 2016 оны 07 дугаар сарын 07-ны орой Батгэрэл ах Даваадулам аниатай ярихдаа “ахынхаа машиныг авсан гэж ярьж байсан”. ... Гомдолтой байна. Буруутай хүнээс эмчилгээний зардлаа нэхэмжилж байна ...” /хх-ийн 47-48 дугаар тал/, “... Осол болох гэж байхад буюу машин замаас гараад онхолдохын өмнөхөн Халиунаа баруун хойд талын хаалгыг онгойлгож машинаас үсэрч унасан. Түүнээс Халиунаа машинаас үсэрснээс болж осол болсон асуудал байхгүй. Халиунаа машин онхолдохын өмнө машинаас амжиж үсэрснээрээ амь нас эрүүл мэнд нь гайгүй үлдсэн. ... Эхний ээлжний эмчилгээний зардлыг буруутай хүнээс гаргуулан авсан. Одоо гомдолтой байгаа, цаашид эмчилгээ хийлгэх шаардлагатай байгаа тул эмчилгээний зардлыг гаргуулан авах хүсэлтэй байна ...” /хх-ийн 186 дугаар тал/, “... 2016 оны 07 дугаар сарын 09-ний өдрөөс 2016 оны 08 сарын дундуур хүртэл эмнэлэгт хэвтсэн хохирлын баримт бол гаргаж өгөөгүй. Эмчилгээнд нийт зарцуулсан мөнгөө сайн мэдэхгүй байна, ойролцоогоор 500.000 төгрөг болсон. Эмчилгээний эм, боолтууд авсан болохоор баримт гэж зүйл аваагүй юм. Орой болохоор миний хөл өвдөөд халуураад байна. Би маш их гомдолтой байна, хохирлоо барагдуулмаар байна. Би эмчилгээний зардалдаа зарцуулсан 500.000 төгрөгийг нэхэмжилж байна. Бас эмнэлэгт үзүүлэхэд “хөлний хадаас хүйтэнд царцсан байна” гээд эмнүүд бичиж өгсөн, тэр эмийг нь мөнгө олдоогүй учир авч чадаагүй байгаа. Эмнэлэгт бас хэвтэн эмчлүүлмээр байна ...” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 219 дүгээр тал/,

            Мөрдөн байцаалтад гэрч Г.Улам-Оршихын өгсөн: “... Би Улаанбаатар хотоос гараад ганцаараа Тэрэлжийн мэлхий хадны хажууд байрлах ахынхаа барилгын ажил руу явж байсан юм. Тэгтэл одоогоос нэг цагийн өмнө Тэрэлжийн гүүр гараад явж байтал Цагдаа нар зогсчихсон замын хажуу жалга руу машин уначихсан байсан. Тэгээд би ослыг хараад эмнэлгийн анхан шатны тусламж үзүүлэхээр очсон. Тэгээд замаас доошоогоо жалга руу цагаан өнгийн машин онхолдчихсон 15-17 насны орчим 1 хүүхэд тогтоол усанд нүүр нь зүүн хэсгээрээ 20 см орчим гүн зүсэлттэй хэвтэж байсан. Тэр хүүхдийн зүүн талд нэг хүүхэд хэвтэж байсан, урагш модны ёроол хэсэгт дахиад нэг хүүхэд хэвтэж байсан. Баруун талд нь нэг охин сууж байсан ба баруун хойно нь жалганы дунд хэсэгт нэг охин хэвтэж байсан. Судасны цохилтыг дарж үзэхэд судас цохилохгүй байсан. Эргээд тогтоол усанд хэвтэж байсан хүүхэд дээр очин 103 түргэн тусламж иртэл тэнд байсан. Тэгээд л би 103 ирсэний дараа тогтоол усанд хэвтэж байсан хүүхэд болон модны ёроолд хэвтэж байсан 2 хүүхдийг 103-ын машинд суулгаж өгсөн. ... Би 2002-2007 онд Анагаах Ухааны Их сургууль төгссөн. ... надад эмчлэх эрх байхгүй ч иргэний үүргийг биелүүлсэн юм ...” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 49-50 дугаар тал/,

            Мөрдөн байцаалтад гэрч М.Баасандоржийн өгсөн: “... Би 2016 оны 07 дугаар сарын 09-ний өдөр найз охин болох Элбэгзаяа, дүү Сэрээжав, Пунцагбалжир, Ганбат, Отгонбат нарын хамтаар Тэрэлжид амарч байгаад хот руу буцах гэж явж байсан чинь өөдөөс цагаан өнгийн Тоёота марк-2 маркийн тээврийн хэрэгсэл урсгал сөрөөд орж ирэхээр нь шууд тоормос гишгэсэн чинь уг машины арын хэсэг нь шарваж шидэгдээд шууд чигээрээ жалга руу уначихсан юм. Тэгээд бид нар зогсоод 102 луу залгаад хүлээгээд зогсож байхад приус-20 маркийн машинтай нэг эмэгтэй ирээд “наадах чинь түрүүн хажуугаар маш хурдтай гараад явсан юм” гэж хэлчихээд яваад өгсөн. Тэгээд бид түргэн тусламж ирэхийг нь хүлээгээд л байж байсан, өөр зүйл хараагүй. ... манай найз охин Элбэгзаяа л харсан, өөр харсан хүн байхгүй, манай дүү нарын зарим нь унтаад, зарим нь дуу сонсоод явж байсан юм. ... Уг марк-2 нь ойролцоогоор 120-140 км/цагийн хурдтай явж байсан байх гэж бодож байна ...” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 53-54 дүгээр тал/,

            Мөрдөн байцаалтад гэрч Б.Буянхишигийн өгсөн: “... Батгэрэл нь миний хамгийн бага хүү бөгөөд 2-р ангид байхад аав нь насан өөд болсон. Тийм болохоор миний хувьд бага зэргийн эрх өсгөсөн. Надтай байнга хамт явж байдаг байсан боловч Налайх дүүргийн Мэргэжил сургалт үйлдвэрлэлийн төвд суралцах болсноос хойш тэр болгон надтай хамт ийш тийшээ явахгүй болсон. Зан байдлын хувьд төлөв даруу, гадуур тэнээд байдаггүй хүүхэд байгаа юм. Батгэрэлд жолооны үнэмлэх байхгүй. Хашаан дотроо юм уу хөдөө гадаа явахдаа ойр зуур тээврийн хэрэгсэл жолоодож байсан ...” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 55 дугаар тал/,

            Мөрдөн байцаалтад гэрч С.Ариунбаярын өгсөн: “... 2016 оны 07 дугаар сарын 07-ны өдөр Батгэрэл намайг “машинаа өгөөч” гэж гуйхаар нь би машинаа өгөөгүй. Батгэрэл миний 17 настай дүүгээс 1 насаар дүү учраас би жолооны үнэмлэх байхгүй гэж бодоод машинаа өгөөгүй юм. Надад хаашаа ямар ажлаар явах гэж байгаагаа хэлээгүй, зөвхөн “машинаа түр өгөөч” л гэж гуйж байсан. ... Би Батгэрэлийг болон тэдний гэр бүлийн хүмүүсийг сайн мэднэ. Батгэрэлийг бага байхад аав нь нас барсан. Тэгээд ах эгч нар нь тусдаа гарсан болохоор ээжтэйгээ л хамт байж байдаг хүүхэд байгаа юм. Түүнийг “ойр зуурын ажилд туслаад өгөөч” гэхээр манайд ирж машин техник янзлах гэх мэтийн ойр зуурын ажилд тусалдаг их тусархуу хүүхэд байгаа юм. Ээжтэйгээ хоёулаа байдаг болохоор гэр орныхоо бүхий л ажил төрлийг хийдэг. Зан байдлын хувьд төлөв даруу, онгироо сагсуу зан байхгүй хүүхэд. Гэрээсээ тэр болгон гараад байдаггүй болохоор түүний найз нөхөд гээд байх хүүхэд бараг байдаггүй юм. Надтай бол илэн далангүй харьцаж бүхий л зүйлээ ярьдаг ...” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 56 дугаар тал/,

            Мөрдөн байцаалтад гэрч У.Дашдуламын өгсөн: “... 2016 оны 07 дугаар сарын 05-ны өдөр манай талийгаач дүү Даваадулам Улаанбаатар хотод байх манай гэрт очоод хоёр хоносон. Тэгээд бид нар бүгдээрээ 2016 оны 07 дугаар сарын 07-ны өдөр Налайх дүүрэгт ирсэн. 07 дугаар сарын 08-ны өглөө Даваадулам “найзуудынхаа хамтаар зугаалганд явна, манай найз Батгэрэл ирнэ, олуулаа явна” гэж ярьж байснаа “зарим хүмүүс явахаа больсон, та явах уу” гэж надаас асуухаар нь би зөвшөөрөөд дүү Түмэнхүслэнг аваад хамт явцгаасан. Тэрэлж явах замдаа Даваадуламын хоёр найз охиныг замаасаа аваад явсан. Тэгээд Тэрэлжийн туул голын эрэг дээр очсон. Тэнд хэсэг байж байгаад Батгэрэл, Даваадулам бид гурав Налайх орж манай нөхөр Чинбаатар болон манай хоёр эгчийг аваад буцаад Тэрэлж орсон. Тэнд очоод бид нар хоёр цаг орчим болсон. Тэгээд “явцгаах уу” гэхэд Батгэрэл манай дүү Даваадулам нар “эндээ хонох уу” гэхээр нь бид нар “хонохгүй хүргээд өгөөч” гэсэн. Тэгээд Батгэрэл, Даваадулам хоёр бид нарыг хүргэж өгсөн. Голын эрэг дээр Даваадуламын хоёр найз эмэгтэй болон манай дүү Түмэнхүслэн нар үлдсэн. Тэгээд Батгэрэл, Даваадулам хоёр бид нарыг Налайх дүүрэгт хүргэж өгөөд буцаад явсан. Түүнээс хойш холбогдоогүй байж байгаад маргааш өглөө нь буюу 2016 оны 07 дугаар сарын 09-ний өдөр 12 цагийн үед Даваадулам над руу залгаад “Халиунаагийн утасны дугаарыг мэдэх үү” гэхээр нь “мэдэхгүй, яасан бэ” гэхэд “Түмэнхүслэнгийн утсыг аваад явчих юм, та дугаарыг нь мэдэх үү” гэхээр нь “Халиунаа та нартай явж байгаа юм уу, яах гэж авч явж байгаа юм бэ” гэхэд “мэдэхгүй утсыг нь аваад явчих юм” гэж байсан. Тэгээд би Халиунаагийн 99770372 дугаарыг нь өгөөд утсаа тасалсан. Тэрнээс хойш гуч дөчин минутын дараа Батгэрэл Билгүүнтөгсийн утсаар над руу залгахаар нь “хурдан ир аав уурлаад байна” гэхэд “аниа бид нар бага зэрэг оройтох юм шиг байна” гэсэн. Тэгэхээр нь би “Даваадуламтай ярья” гэсэн чинь “Даваа” гэж цаашаа дуудаад л утас нь тасарсан, дахиж холбогдоогүй. Тэгээд орой 17 цагийн үед Халиунаагийн эмээ над руу залгаад Даваадулам, Батгэрэл, Билгүүнтөгс, Халиунаа нарыг осолд орсон талаар хэлсэн. ... 2016 оны 07 дугаар сарын 08-ны өдөр Батгэрэл өөрөө автомашинаа жолоодоод явж байсан ба тэр бид нарыг байх хугацаанд архи согтууруулах ундааны зүйл хэрэглээгүй. Миний талийгаач дүү Даваадулам ч гэсэн бид нарыг байх хугацаанд архи согтууруулах ундаа хэрэглээгүй ...” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 57 дугаар тал/,

            Мөрдөн байцаалтад гэрч Х.Дэмчигийн өгсөн: “... 2016 оны 07 дугаар сарын 09-ний өдөр Налайх дүүргийн 1-р хороо туулын гүүрэнд гарсан зам тээврийн осол болсон хэргийн газарт замын байцаагчаар оролцсон ба хэргийн газарт үзлэгийн бүдүүвч схем зургийг хэрхэн үйлдсэнийг тайлбарлая. Хэргийн газрын бүдүүвч буюу схем зураг нь тухайн зам тээврийн осол болсон хэргийн газарт хэмжилт хийж хэмжилтүүдийг тоймлон харуулсан зураг юм. Тийм учраас автомашины зорчигчид хэвтэж байсан сууж байсан гэх цэгүүд нь замын хэмжилтэнд ач холбогдолгүй, мөн зарим зорчигч нар нь тус газраасаа хөдөлж босоод явсан байсан учир цогцосыг л тухайн схем зурагт тэмдэглэсэн юм. Схем зураг дээр Налайх дүүргийн 1-р хороо Туулын гүүрний орчим замын өргөн 7.30 метр байх ба замын шороон хөвөө 2 метр, А цэг автомашин анх замаас гарсан цэг, автомашин замаас хөвөө рүү гарсан дугуйн мөр баруун дугуй нь 7.30 метр урттай, зүүн дугуй 7.20 метр урттай, А цэгээс цогцос хүртэл 52.70 метр, цогцосны толгойноос замын баруун талын ирмэг хүртэл 21.70 метр, В үл хөдлөх цэг 44 тоот бетонон шон, А цэгээс В цэг хүртэл 29.60 метр, В цэгээс цогцос хүртэл 44.60 метр, В цэгээс тээврийн хэрэгслийн урд хэсэг хүртэл 58 метр, В цэгээс автомашины баруун хойд дугуй хүртэл 61 метр, цогцосноос автомашин хүртэл 21.10 метр, автомашины баруун талын урд дугуйнаас замын баруун хөвөө хүртэл 39 метр, хойд дугуйнаас 37.70 метр зайтай байсан ба тус хэмжилтүүдийг тусган хэргийн газрын бүдүүвч схем зургийг зурсан болно. Мөн тээврийн хэрэгслээс салж унасан жижиг хэсгүүд болон тээврийн хэрэгслээс унасан эд зүйлүүдийг мөрдөн байцаагч хэргийн газрын үзлэгийн тэмдэглэл дээрээ тусгасан байгаа болно ...” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 227 дугаар тал/,

            Мөрдөн байцаалтад криминалистикийн шинжээч Ж.Нямбаярын өгсөн: “... 2016 оны 07 дугаар сарын 09-ний өдөр Налайх дүүргийн 1-р хороо туулын гүүрэнд гарсан зам тээврийн осол болсон хэргийн газарт криминалистикийн шинжээчээр оролцсон ба хэргийн газарт үзлэг хийх явцад ямар учиртай тэмдэглэгээ хийснийг тайлбарлая. А автомашин анх замаас гарч шороон хөвөө рүү орсон цэгийг тэмдэглэсэн, J C бол замын хөвөө рүү гарч доош явсан дугуйн мөрийг тэмдэглэж харуулсан, X бол автомашин далангаар доош уруудаж газрын хөрс сэндийчсэн мөрийг харуулсан цэг мөн Q үсэг нь цааш доошоо уруудаж яваад газрын хөрсийг сэндийчсэн мөрийг харуулсан, 1 дугаарын тоогоор талийгаач Даваадуламын анх унасан байсан цэгийг харуулсан, 6 дугаарын тоогоор жолооч Батгэрэлийн анх сууж байсан гэх цэгийг тэмдэглэн харуулсан, 2 дугаарын тоогоор хүүхэд Түмэнхүслэнгийн хэвтэж байсан цэгийг тэмдэглэн харуулсан, 3 дугаарын тоогоор машинд зорчиж байсан Билгүүнтөгсийн хэвтэж байсан цэгийг тэмдэглэн харуулсан, 5 дугаарын тоогоор машинд зорчиж явсан Халиунаагийн хэвтэж байсан цэгийг тэмдэглэн харуулсан, В цэгээр үл хөдлөх цэгийг харуулсан юм. Өөр ямар нэг тэмдэг тэмдэглэгээ хийгээгүй. Автын байцаагч бүдүүвч зураг схем үйлдэхдээ яаж хийснийг нь би сайн мэдэхгүй байна ...” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 217 дугаар тал/,

            Шүүхийн Шинжилгээний Үндэсний Хүрээлэнгийн лабораторийн шинжээч Б.Ламчины 2016 оны 07 дугаар сарын 18-ны өдрийн №6043 тоот:

          1. Шинжилгээнд ирүүлсэн Г.Батгэрэлийн гэх цусанд 0.9 промили спиртийн агууламж илэрч байна. гэх дүгнэлт /хх-ийн 62 дугаар тал/,

         Шүүхийн Шинжилгээний Үндэсний Хүрээлэнгийн шинжээч эмч С.Төгсбуянгийн 2016 оны 07 дугаар сарын 25-ны өдрийн Шүүх эмнэлгийн үзлэг хийсэн №08шэ/366 тоот:

         1. Түмэнхүслэнгийн биед баруун уушгины эдийн няцрал, цээжний хөндийн хийн хуралдалт, зүүн эгэм, баруун дал, баруун 1,7-р хавирга яснууд зөрүү багатай, баруун шаант болон богтос ясны бяцарсан хугарал, баруун гуянд шарх, нүүр цээж, баруун шуу, баруун гуянд зулгаралт гэмтэл тогтоогдлоо

            2. Дээрх гэмтэл нь хатуу мохоо зүйлийн үйлчлэлээр үүсгэгдэнэ.

            3. Дээрх гэмтэл нь шүүх эмнэлгийн гэмтлийн зэрэг тогтоох журмын 3.1.12-т зааснаар амь насанд аюултай гэмтэл тул гэмтлийн хүнд зэрэгт хамаарна.

            4. Цаашид хөдөлмөрийн ерөнхий чадварт нөлөөлөх эсэх нь эдгэрэлтээс хамаарна. гэх дүгнэлт /хх-ийн 64 дүгээр тал/,

         Шүүхийн Шинжилгээний Үндэсний Хүрээлэнгийн шинжээч эмч С.Төгсбуянгийн 2016 оны 08 дугаар сарын 09-ний өдрийн Эмнэлгийн бичгээр шүүх эмнэлгийн дүгнэлт гаргасан №08шэ/365 тоот:

            1. Халиунаагийн биед тухайн үед тархи доргилт, нүүрэнд зулгаралт гэмтэл учирчээ.

            2. Дээрх гэмтэл нь хатуу мохоо зүйлийн үйлчлэлээр үүсгэгдэнэ.

         3. Дээрх гэмтэл нь шүүх эмнэлгийн гэмтлийн зэрэг тогтоох журмын 2.4.1-д зааснаар эрүүл мэндийг түр хугацаагаар сарниулах тул гэмтлийн хөнгөн зэрэгт хамаарна.

            4. Цаашид хөдөлмөрийн ерөнхий чадварт нөлөөлөхгүй. гэх дүгнэлт /хх-ийн 66 дугаар тал/,

         Шүүхийн Шинжилгээний Үндэсний Хүрээлэнгийн шинжээч эмч С.Төгсбуянгийн 2016 оны 08 дугаар сарын 05-ны өдрийн Шүүх эмнэлгийн задлан шинжилгээ хийсэн №08шэ/45 тоот:

       1. Талийгаач У.Даваадуламын биед хавсарсан олон гэмтэл: цээж-хэвлийн битүү гэмтэл, зүрх доргилт, үнхэлцэг хальсны цус хуралт, бүдүүн гэдэсний хана, сэмж, чацархайн цус хуралт, бүх биеийн доргилт, гавал тархины гэмтэл, зүүн хоншоор, зүүн хацар ясны бяцарсан далд хугарал, толгойн хуйханд шарх, зүүн богтос ясны зөрүүтэй ил, баруун шаант болон богтос ясны зөрүүтэй далд хугарал, баруун шагайнд шарх, нүүр, цээж, хэвлий, зүүн тавхайд зулгаралт гэмтэл тогтоогдлоо.

        2. Дээрх гэмтлүүд нь хатуу мохоо зүйлийн үйлчлэлээр бүгд нэг цаг хугацаанд үүссэн гэмтлүүд байна.

            3. Талийгаач нь дээрх хавсарсан олон гэмтлүүдийн улмаас нас баржээ.

            4. Талийгаачийн цус нь О/I/ бүлгийн харьяалалтай байна.

            5. Талийгаачид эмнэлгийн яаралтай тусламж үзүүлсэн ч амь насыг аврах боломжгүй байжээ.

            6. Талийгаачийн биед үхэлд хүргэх архаг хууч өвчин тогтоогдсонгүй.

            7. Талийгаачийн цусанд спиртийн агууламж илрээгүй байна. гэх дүгнэлт /хх-ийн 68-71 дүгээр тал/,

            Шүүхийн Шинжилгээний Үндэсний Хүрээлэнгийн шинжээч эмч Т.Амартүвшингийн 2016 оны 08 дугаар сарын 01-ний өдрийн Шүүх эмнэлгийн цогцосны шинжилгээ хийсэн №1322 тоот:

            1. Талийгаач Э.Билгүүнтөгсийн цогцост хийсэн Шүүх эмнэлгийн задлан шинжилгээгээр авто осол: цээжний дарагдал, зүүн далны шугамаархи 2-7-р хавирганы шууд хугарал, зүүн уушигны няцрал, авчийлт, тэлэгдэлт, цээжний хөндийн хий, цус хуралдалт, дагзны зөөлөн бүрхүүлийн цус харвалт, ходоод, бүдүүн гэдэсний хэсгийн цус хуралт, тархи, уушигны хаван, уушигны гэмтлийн хатгаа, дотор эрхтний цус дүүрэлт, цус эргэлтийн хямрал, биеийн зулгаралт, цус хуралт, шарх гэмтэл тогтоогдлоо.

          2. Уг гэмтэл хатуу мохоо зүйлийн нэг бус удаагийн үйлчлэлээр үүсгэгдсэн, учрах үедээ амь насанд аюултай, шинэ гэмтэл бөгөөд үүссэн дарааллыг нарийвчлан тогтоох боломжгүй.

            3. Талийгаач нь архаг хууч өвчингүй байна.

            4. Талийгаач нь дээрхи хавсарсан гэмтлийн улмаас нас баржээ.

            5. Талийгаач нь цусны ABO системээр В 3-р бүлгийн цустай байна.

            6. Талийгаач нь эмчилгээ хийгдсэн тул спиртийн зүйл тогтоогдохгүй.

         7.8. Талийгаачид учирсан гэмтэл нь хүний хүчний үйлчлэлээс давсан буюу авто ослын улмаас үүссэн байх боломжтой. гэх дүгнэлт /хх-ийн 75-76 дугаар тал/, хавсаргасан гэрэл зургийн үзүүлэлт /хх-ийн 77 дугаар тал/,

         Шүүхийн Шинжилгээний Үндэсний Хүрээлэнгийн криминалистикийн шинжээч Г.Цэндсүрэнгийн 2016 оны 07 дугаар сарын 25-ны өдрийн №4438 тоот:

         1. 47-52 УБӨ улсын дугаартай Тоёота марк-2 маркийн тээврийн хэрэгслийн гэрэлтүүлэх хэрэгсэл, явах эд анги, тоормос, жолооны механизм эвдрэлтэй, МNS4598-2003 стандарт шаардлага хангахгүй.

          2. 47-52 УБӨ улсын дугаартай Тоёота марк-2 маркийн тээврийн хэрэгслийн 4 дугуйнууд шавар, ус, уулын замд, өвлийн улиралд ашиглаж болох зориулалтын, тууш дөрвөлжин хэлбэрийн хээтэй, хээний гүн газарт тулах хэсгээр 2.0-2.5 мм хэмжээтэй тул МNS4598-2003 стандарт шаардлага хангана. Зүүн хойд дугуйн обод, баруун урд дугуйн ободны ирмэг, хаймар дугуйнд, зүүн урд дугуйн обод, хаймар дугуйнуудад үүссэн гэмтэл, бохирдол нь ослын үед үүссэн байх үндэслэлтэй.

      3. Уг зам тээврийн осолд орсон автомашины капот, тээшний таг, дээвэр, салхины, арын бүх хаалганы шил, далбаанууд, багана, бүхээг бүхэлдээ эвдрэлтэй, баруун их гэрэл, баруун арын гэрэл байхгүй, зүүн их гэрэл, арын гэрэл салж хагарсан, баруун лонжерон гулзайсан, урд амортизаторууд хугарч, гулзайж, салсан, урд тэвш, хөдөлгүүр, хурдны хайрцаг хойш шилжсэн, дэр бэхэлгээнүүдээр салсан, урд тэнцүүлэгч гулзайж, зүүн талаараа салсан, урд гарууд гулзайж хугарсан, урд дугуйнууд эргэх нударга, тоормосны эд анги, жолооны хөндлөн татуургатайгаа хугарч салсан, жолооны аппарат хугарсан, жолооны механизмын шингэн гоожиж, тоормосны шингэн дамжуулах гуурс тасарч битүүмж алдсан зэрэг эвдрэл, гэмтлүүдтэй. Дээрх эвдрэл гэмтлүүд ослын үед үүссэн байх үндэслэлтэй.

        4. Тоормосны эд ангиуд бүрэн, битүүмжлэл алдсан, зүүн их гэрэл, зүүн арын гэрлүүд шалгахад асна. Осол хэргийн материал ирүүлээгүй тул осолд нөлөөлснийг тогтоох боломжгүй. гэх дүгнэлт /хх-ийн 79-81 дүгээр тал/, хавсаргасан гэрэл зургийн үзүүлэлт /хх-ийн 82-90 дүгээр тал/,

        Техникийн шинжээч, цагдаагийн хошууч Т.Түвшинбаатарын 2016 оны 09 дүгээр сарын 08-ны өдрийн №503 тоот:

            1. Хэргийн материал болон Г.Батгэрэлийг байцаасан тэмдэглэлтэй танилцаж үзэхэд 47-52 УБӨ улсын дугаартай Тоёота марк-2 маркийн тээврийн хэрэгслийн жолооч Г Батгэрэл нь Монгол Улсын Замын хөдөлгөөний дүрмийн 2.1 дүгээр зүйл дэх “Механикжсан тээврийн хэрэгслийн жолооч дараахь бичиг баримтыг биедээ авч явна: а/ тухайн тээврийн хэрэгслийн ангилалд тохирох Монгол Улсын үндэсний буюу олон улсын жолоодох эрхийн үнэмлэх”, 2.7 дугаар зүйл дэх “Жолоочид дор дурдсан зүйлийг хориглоно: а/согтууруулах ундаа, мансууруулах бодис, сэтгэцэд нөлөөлөх эм, бэлдмэл хэрэглэсэн, мөн хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг хангаж чадахааргүй өвчтэй буюу ядарсан үедээ тээврийн хэрэгсэл жолоодох”, 9.1 дүгээр зүйл дэх “Жолооч хөдөлгөөний эрчим, тээврийн хэрэгслийн онцлог байдал, тээж яваа ачаа, замын болон цаг агаарын нөхцөл, хөдөлгөөний дагуу үзэгдэлтийг харгалзан тээврийн хэрэгслийн хурдыг энэ дүрэмд тогтоосон хязгаараас хэтрүүлэхгүйгээр сонгож явна”, 9.2 дугаар зүйл дэх “Жолооч хөдөлгөөнд аюул, саад бий болохыг мэдсэн үед тээврийн хэрэгслийн хурдыг хасаж, зайлшгүй тохиолдолд зогсоох арга хэмжээ авна” гэсэн заалтуудыг тус тус зөрчсөн байх үндэслэлтэй байна. Г.Батгэрэл нь 2.1 болон 2.7 а дугаар зүйл дэх заалтыг мэдсээр атал харин 9.1, 9.2 дугаар зүйл дэх заалтыг мэдлэг, дадлага туршлага дутагдах, санамсар болгоомжгүй хэлбэрээр зөрчсөн байх үндэслэлтэй байна.

            2. 47-52 УБӨ улсын дугаартай Тоёота марк-2 маркийн автомашинаас үүссэн тоормозны мөр гэх зүйл хэргийн материалд тусгагдаагүй байх тул уг автомашины хурдыг тодорхойлох боломжгүй байна.

            3. Хэргийн материалд осол гарсан зам, орчны байдлыг тахир тэгш, нойтон, суурингийн гаднах, үзэгдэх орчин чөлөөтэй, бороотой, эсрэг хөдөлгөөн бүхий 2 эгнээтэй, хашлагагүй гэх зэргээр тусгасан байх боловч тухайн замд жолооч тээврийн хэрэгслийн хурдыг ЗХД-ийн 9.1 дүгээр зүйлийг баримтлан тохируулж явах ёстой бөгөөд тухайн замын зохион байгуулалт нөхцөл байдал нь осол гарахад шууд нөлөөлөөгүй гэж үзэж байна.

            4. Жолооч Г.Батгэрэл нь тээврийн хэрэгслийг зогсоох арга хэмжээ аваагүй байна.

            5. Өөр нэмж тусгах зүйл үгүй болно. гэх дүгнэлт /хх-ийн 97-98 дугаар тал/,

        Мөрдөн байцаалтад шинжээч эмч С.Төгсбуянгийн өгсөн: “... шинжээч Б.Ламчины №6043 дугаартай дүгнэлтээс үзэхэд цусанд 0.9 промилли спиртийн агууламж илэрсэн нь согтолтын хөнгөн зэрэгт хамаарна. Хөнгөн зэргийн согтолттой хүнд тухайн хүний бие махбод идсэн хоол, биеийн байдал, архаг хууч өвчин, архи даах чадвар зэргээс шалтгаалаад харилцан адилгүй шинж тэмдэг илэрдэг. Цусанд спирт шимэгдэж орсноос эхлэн төв мэдрэлийн системд өөрчлөлт орж, жишээ нь харааны мэдрэхүй, орон зайн баримжаа өөрчлөгдөнө ...” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 216 дугаар тал/,

            Мөрдөн байцаалтад техникийн шинжээч Т.Түвшинбаатарын өгсөн: “... Миний 503 дугаартай дүгнэлтэнд Г.Батгэрэлийг Замын хөдөлгөөний дүрмийн 2.1 дэх заалтыг зөрчсөн гэж заасан учир нь Г.Батгэрэл нь 2.1а-д хамаарагдах субъект мөн гэж үзэж түүнд хамааруулж дүгнэлтийг гаргасан. 2.2а нь олон улсын хөдөлгөөнд оролцож байгаа механикжсан тээврийн хэрэгслийн жолоочид хамаарах тул 2.2а-д хамаарахгүй гэж үзсэн. Батгэрэл согтууруулах ундааны зүйл хэрэглэж тээврийн хэрэгсэл жолоодож осол гаргасан тул 2.7а дугаар зүйлийг зөрчсөн гэж үзсэн. Хэргийн газрын үзлэг схем зураг зэргийг үзэхэд замын нөхцлийг тахир тэгш, уруу гэж тусгасан замын энэ хэсэгт жолооч хөдөлгөөний хурдаа тохируулан сонгож аваар осол гаргахгүй явах ёстой байдаг учраас Замын хөдөлгөөний дүрмийн 9.1 дэх заалтыг тусгасан. Мөн хэргийн газрын үзлэг, байцаалт, тайлбараас үзэхэд Батгэрэл нь тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөнд аюул саад бий болохыг мэдсэн боловч хурдыг хасаж зогсоох арга хэмжээ аваагүй байсан тул 9.2 дахь заалтыг зөрчсөн гэж дээрх дүгнэлтийг гаргасан болно ...” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 230 дугаар тал/,

            Мөрдөн байцаалтад насанд хүрээгүй сэжигтэн Г.Батгэрэлийн 2016 оны 07 дугаар сарын 10-ны өдөр өгсөн: “... 2016 оны 07 дугаар сарын 07-ны орой 23 цагийн үед аавын хамаатны ах болох Түмэнцогт ахтай уулзаад “та машинаа өгөөч, маргааш өглөө найзуудтайгаа салхинд гарах гэсэн юм” гэж гуйж байгаад 47-52 УБӨ улсын дугаартай Тоёота марк-2 машиныг нь гуйж аваад Улаанбаатар хот дотор еглөөний 08 цаг хүртэл таксинд явсан. Тэгээд 2016 оны 07 дугаар сарын 08-ны өгөөний 08 цагаас 10 цаг хүртэл машиндаа унтаж амарсан. Тэгээд Налайх дүүрэгт ирээд Даваадулам, Түмэнхүслэн нартай уулзаад гол явахаар болоод Даваадулам, Түмэнхүслэн нартай хамт яваад Өвөршандын гэр хороололд амьдардаг Бүжинлхам, Нисэхийн хороонд амьдардаг Тосгуль нарыг очиж аваад тавуулаа туулын гүүр гараад ертөнцийн зүгээр баруун тийшээ байх голын эрэг дээр очсон. Тэндээ хоол унд идэж ууж байгаад орой нь 23 цаг өнгөрөөгөөд Налайх дүүрэг орж Бүжинлхам, Тосгуль нарыг хүргэж өгсөн. Тэгээд өдөр нь ирнэ гэж ярьсан найзууд болох Билгүүнтөгс, Халиун хоёр Улаанбаатар хотоос Налайх дүүрэгт ирэнгүүт нь тэр хоёрыг аваад буцаад нөгөө газраа очсон. Тэндээ очоод ярьж хөөрч байгаад шөнө 03 цагийн үед унтсан ба Халиун, Билгүүнтөгс, Даваадулам, Түмэнхүслэн нар майханд би машиндаа унтсан. Маргааш өглөө нь 11 цагийн үед сэрсэн. Тэгээд “бөөнөөрөө явъя” гэхэд Билгүүнтөгс “жаахан байж байгаад явъя” гэхээр нь Билгүүнтөгс бид хоёр Налайх дүүрэг орж ирээд дэлгүүрээс гоймон, боов, талх, хиам ундаа, 2.5 литрийн хоёр ширхэг Нийслэл пиво зэргийг авсан. Тэгээд буцаж нөгөө хоносон газраа очоод бөөнөөрөө цай ундаа ууж сууж байгаад Даваадулам, Билгүүнтөгс, Халиун бид дөрөв авч ирсэн пивоо хувааж ууцгаасан. Тэгээд байж байхад гадаа бага зэргийн бороо ороод байхаар нь майхан саваа хураагаад явахаар болсон. Тэндээсээ хөдлөөд Налайх дүүрэг орох гэхэд “бүгдээрээ пиво уусан юм чинь цагдаад баригдана, буцаж хоноод явцгаая” гэж би хэлсэн чинь бүгд зөвшөөрөхөөр нь Налайх дүүрэг рүү орж ирээд Тэрэлж болон зүүн аймагууд руу явдаг замын уулзвар дээр байх Тэспетролим гэх колонкоос шатахуун аваад буцаад Тэрэлжийн зүгт явсан. Тэгээд туулын гүүр гарч “Боса” дэлгүүрээс идэж уух юм аваад би машинаа жолоодоод Байтаг богд амралтын газар орно гээд Тэрэлжийн замаар ороод явж байхад миний хойд талд явж байсан машин гүйцэж түрүүлэх үйлдэл хийхдээ нэлээн шахаад гарах үед би жолоогоо замын баруун тал руу дараад буцаж зам руугаа орж чадалгүй замынхаа баруун тал руу орж онхолдсон. Тэгээд би ухаан алдаад унасан ба нэг сэрсэн чинь машины дөрвөн дугуй дээшээ харсан Халиун уйлаад сууж байсан ба бусад хүмүүс харагдахгүй байсан. Тэгээд намайг цагдаагийн машинд суулгаад Налайхын цагдаа дээр авч ирсэн. ... Машиныг зөвхөн би жолоодон явсан ба хэн нэгэнд жолоо шилжүүлсэн зүйл байхгүй. ... Би автомашин жолоодох эрхгүй. ... Түмэнцогт ах намайг автомашин жолоодох эрхгүй гэдгийг мэддэг байсан боловч би “авто машин жолоодох эрхийн үнэмлэхээ авсан байгаа” гэж худлаа хэлээд машиныг нь авсан. ... Тухайн үед би бага зэргийн согтолттой байсан бөгөөд бүх зүйлийг санаж байгаа. “Боса” дэлгүүрээс хөдлөөд явахдаа буюу осол болохын өмнө ямар нэгэн архи согтууруулах ундааны зүйл нэмж хэрэглээгүй байсан. ... Урьд нь олон удаа машин жолоодож байгаагүй. Ганц нэг удаа хөдөө явахдаа л машин жолоодож байсан. ... Осолд орохын өмнө би 80 км/цагийн хурдтай явсан. ... Тоормос гишгэхэд машин зогсохгүй байсан. Мөн жолоогоо зүүн тийш нь дарахад жолооны хүрд зүүн тал руугаа эргэж байсан мөртлөө машин зүүн тийшээ эргэхгүй чигээрээ гулсаж явсаар байгаад замын баруун тал руу орсон. ... Автомашины жолооны хүрд баруун талдаа ба би машиныг жолоодож явсан. Миний зүүн талын суудал дээр Билгүүнтөгс, миний ар талд Түмэнхүслэн, түүний зүүн талд Халиун, зүүн хойд захын суудал дээр Даваадулам нар сууж явсан. ... Осол болох үед би 16 нас 2 сар 4 хоногтой байсан. ... Түмэнцогт ах уг машиныг өөрөө худалдан аваад ганц хоёр хонож байсан болохоор ямар ямар эвдрэлтэй байсныг мэдэхгүй байх. Улаанбаатар хотод ямар эвдрэлтэй нь мэдэгдэхгүй байсан мөртлөө шулуун замд гараад ирэхээр жолооны хүрд чичигнээд эхэлсэн ...” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 113-114 дүгээр тал/,

            2016 оны 09 дүгээр сарын 09-ний өдөр яллагдагчаар өгсөн: “... 2016 оны 07 дугаар сарын 08-ны өдөр Тэрэлжийн голын эрэг дээр хоноод 09-ний өдөр Даваадулам, Билгүүнтөгс, Түмэнхүслэн, Халиунаа нарыг машинд суулгаад Налайх дүүрэг орж ирээд шатахуун аваад буцаад Тэрэлж рүү явж байхад Халиунаа намайг “хурдаа хасаач” гэж надтай маргалдаж байснаа Билгүүнтөгстэй маргалдсан. Тэгснээс Халиунаа машинаас үсрээд буух үед нь би машинаа зогсоох гэхэд машин зогсохгүй замын баруун тал руу орж онхолдсон. Осол болох үед би ухаан алдсан ба хэсэг хугацааны дараа ухаан ороод босоод ирэхэд машинаасаа гурваас таван метрийн зайд намаг дотор хэвтэж байсан. ... Анхны мэдүүлэг өгөх үедээ шоконд ороод болсон явдлын талаар сайн мэдэхгүй байна. Сүүлд Түмэнхүслэнг хэлэх үед Халиунааг машинаас үсэрсэн гэдгийг санасан. ... Осол болохын өмнө би 100 км/цагаас 110 км/цагийн хурдтай явж байсан. Тухайн үед бороо орж байсан болохоор зам халтиргаатай нойтон байсан. ... Автомашин жолоодох эрхийн үнэмлэх байхгүй гэдгийг Түмэнцогт ах мэддэг байсан. Гэхдээ би автомашин жолоодох эрхийн үнэмлэхээ авсан гэж худлаа хэлээд машиныг нь гуйж авсан ...” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 116 дугаар тал/,

            Мөрдөн байцаалтад яллагдагч А.Түмэнцогтын 2016 оны 09 дүгээр сарын 08-ны өдөр өгсөн: “... 2016 оны 07 дугаар сарын 07-ны өдрөөс хойш Батгэрэл над руу залгаад “та машинаа түр өгөөч, би ээжийгээ авто вокзал дээрээс 08-ны өглөө тосох гээд байна” гэсэн. Тэгээд би хүний юманд явах ёстой байтал зай өгөхгүй залгаад байхаар нь болиод гэртээ байж байтал орой Батгэрэл манай гэрт хүрээд ирсэн. Тэгээд байхаар нь “ээжийг чинь би өглөө тосоод өгье” гэсэн чинь “ээж Амгалан дээр бууна, би өөрөө тосож гэртээ хүргэж өгөөд л өглөө эрт хүрээд ирье” гээд байсан. Тэгээд байхаар нь аргагүйн эрхэнд машинаа өгсөн. Машинаа өгөхдөө “жолооны үнэмлэх чинь байгаа юу” гэхэд “надад жолооны үнэмлэх байгаа” гээд нэг үнэмлэх үзүүлсэн. Харанхуй байсан болохоор зургийг нь сайн харж амжаагүй. Үнэмлэх байгаа юм байна гэж бодоод 47-52 УБӨ улсын дугаартай Тоёота марк-2 маркийн машинаа 22 цагийн үед өгөөд явуулсан. Тэгээд маргааш нь утас руу нь залгасан чинь утас нь холбогдохгүй алга болсон. Тэгэхээр нь найз Ариунбаяраас нь асуусан чинь “цаадах чинь Тэрэлжид яваа” гэсэн. “Над руу нэг 91-тэй дугаараас залгаж байсан” гэхээр нь дугаарыг нь аваад залгахад “тийм хүн байхгүй” гэж байсан. Тухайн машиныг аваад хоёр хонож байсан болохоор 2016 оны 07 дугаар сарын 08-ны өдөр нэр шилжүүлэх ёстой байсан боловч тэр өдрөө нэр шилжүүлж чадалгүй өнгөрсөн. Тэгээд орой нь ажилдаа гараад 2016 оны 07 дугаар сарын 09-ний өглөө ажлаасаа буугаад утас руу нь залгасан чинь мөн холбогдохгүй байсан. Тэгээд хүлээгээд байж байсан чинь өдөр 15 цагийн үед Батгэрэл өөрөө над руу залгаад “Тэрэлжид явж байна, шаварт суусан байна” гэсэн. Тэгэхээр нь “гарч болохоор байна уу, би очих уу” гэхэд “найз ирж байгаа, одоо ингээд татаад гаргах байх, тэгээд шууд очино” гэсэн. Тэгээд гэртээ байж байхад орой 18 цагийн үед Ариунбаяр над руу залгаад “Батгэрэл осолд орсон байна” гэж хэлсэн. Тэгээд би шууд Тэрэлжид яваад очсон чинь Батгэрэл үнэхээр миний машинтай явж байгаад Тэрэлжийн нутаг дэвсгэрт замын хажуу руу онхолдсон байдалтай байсан ба уг машинд зорчиж явсан нэг хүн газар дээрээ нас барсан, бусад хүмүүс нь эмнэлэгт хүргэгдсэн байдалтай байсан. Тэгээд маргааш нь машинаа ачаад шинжилгээний хүрээлэнд хүргэсэн. ... Урьд нь Батгэрэл машин тэрэг жолоодоод яваад байдаг болохоор автомашин жолоодох үнэмлэхтэй юм байна даа гэж боддог байсан. Тухайн орой машин авах гэж байхдаа надад нэг жолооны үнэмлэх хальт харуулангуут би үнэхээр жолооны үнэмлэхтэй юм байна гэж бодоод л машинаа өгөөд явуулсан. Тэр залууг урьд нь машин тэрэг жолоодоод байдаггүй байсан бол би машинаа өгөхгүй байсан. Одоо Дундговь аймгийн Эрдэнэдалай сумын нутагт байх манай аавын ах Ганхоролын гадаа Батгэрэлийнх гэх хар өнгийн эксел машин хүртэл байгаа. Тэгэхээр би машин жолоодох үнэмлэхтэй гэж итгэхгүй яах юм бэ. Батгэрэлийг авч яваад осолд оруулсан миний эзэмшлийн 47-52 УБӨ улсын дугаартай Тоёота марк-2 маркийн автомашиныг дахин ашиглах ямар ч боломжгүйгээр эвдэрсэн байгаа. Иймд миний бие буруутай хүнээс машинд учирсан хохирлыг гаргуулж авах хүсэлтэй байна. ... 2016 оны 07 дугаар сарын 05-ны өдөр Да хүрээ зах дээр өөрийн эзэмшлийн аванти маркийн автомашинаа өгөөд оронд нь 47-52 УБӨ улсын дугаартай Тоёота марк-2 маркийн автомашиныг танихгүй хүнээс авсан юм. Тэгэхээр 47-52 УБӨ улсын дугаартай автомашин миний эзэмшлийнх. Одоо уг машиныг авсан хүнээ танихгүй зах дээр тааралдаад л машинаа солиод л хоёр тийшээ болоод явсан ...” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 121 дүгээр тал/,

Хэрэг учралын газарт үзлэг хийсэн тэмдэглэл, түүнд хавсаргасан гэрэл зургийн үзүүлэлт /хх-ийн 3-15 дугаар тал/,

Осол, хэрэг гарсан газар дээр хийсэн хэмжилтийн бүдүүвч /хх-ийн 17 дугаар тал/,

Хохирогч У.Даваадуламын цогцост үзлэг хийсэн тэмдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлт /хх-ийн 18-22 дугаар тал/,

Хохирогч Э.Билгүүнтөгсийн цогцост үзлэг хийсэн тэмдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлт /хх-ийн 24-27 дугаар тал/,

            Бичиг баримт хураан авсан тэмдэглэл, эд мөрийн баримтаар тооцож хэрэгт хавсаргах тогтоол /хх-ийн 34-35 дугаар тал/,

            Жолооч Г.Батгэрэлийн согтуурал шалгасан магадлагаа /хх-ийн 122 дугаар тал/,

            Г.Батгэрэлийн төрсний гэрчилгээний хуулбар, иргэний үнэмлэх болон төрсний бүртгэлийн лавлагаа /хх-ийн 125-127 дугаар тал/,

            Налайх дахь Мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн төвийн 2016 оны 09 дүгээр сарын 19-ний өдрийн “Гүндсамбуу овогтой Батгэрэл нь Налайх дахь МСҮТ-ийн ХМЗ-15а мэргэжлийн 2-р ангид суралцдаг нь үнэн болно” гэсэн тодорхойлолт /хх-ийн 129 дүгээр тал/,

            Мөрдөн байцаалтад иргэний хариуцагч Б.Буянхишигийн 2016 оны 12 дугаар сарын 13-ны өдөр өгсөн: “... Намайг иргэний хариуцагчаар татсаныг хүлээн зөвшөөрч байна. Би талийгаач Даваадуламын ар гэрт 1.500.000 гаруй төгрөг өгсөн ба Түмэнхүслэнг эмнэлэгт хэвтэхэд эмнэлгийн зураг, эм тарианы мөнгийг өгсөн. Хохирогч Халиунаагийн тархины зургийг авхуулж өгсөн. Талийгаач Билгүүнтөгсийн ар гэрт мөнгө өгөөгүй байгаа болно. Иргэний нэхэмжлэгчийн мөнгийг төлж барагдуулаагүй ...” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 226 дугаар тал/,

            А.Түмэнцогтын иргэний үнэмлэхийн лавлагаа, иргэний үнэмлэх болон жолоочийн үнэмлэхийн хуулбар /хх-ийн 135-136 дугаар тал/,

            Насанд хүрээгүй хохирогч У.Түмэнхүслэнгийн төрсний гэрчилгээ /хх-ийн 139 дүгээр тал/,

        Хохирогч У.Даваадуламын ар гэрийнхнээс гаргаж өгсөн хохирлын баримтууд /хх-ийн 142-162 дугаар тал/,

          Хохирогч У.Даваадуламын ар гэрийнхэнд хохирлын мөнгө хүлээлгэн өгсөн тэмдэглэл болон мөнгө шилжүүлсэн банкны баримт /хх-ийн 163-166 дугаар тал/,

         Насанд хүрээгүй хохирогч У.Түмэнхүслэнд хохирлын мөнгө хүлээлгэн өгсөн тэмдэглэл /хх-ийн 167 дугаар тал/,

         Иргэний нэхэмжлэгч А.Түмэнцогт нь 47-52 УБӨ улсын дугаартай Тоёота марк-2 маркийн тээврийн хэрэгслийг худалдан авсан “Автомашин худалдах, худалдан авах гэрээ” /хх-ийн 172 дугаар тал/,

          “Вендо” хөрөнгийн үнэлгээний компанийн автомашин техникийн эвдрэл, хохирлын үнэлгээний “нийт шууд зардлын дүн 2.120.000, үнэлгээгээр тогтоогдсон дүн 2.120.000” гэсэн хавсралт /хх-ийн 174 дүгээр тал/, гэрэл зургийн үзүүлэлт /хх-ийн 175 дугаар тал/,

            А.Түмэнцогтыг иргэний нэхэмжлэгчээр тогтоох тогтоол /хх-ийн 119 дүгээр тал/,

        Хохирогч Э.Билгүүнтөгсийн ар гэрийнхнээс гаргаж өгсөн хохирлын баримтууд /хх-ийн 188-202 дугаар тал/,

            Эд хөрөнгө захиран зарцуулах эрхийг хязгаарлах тухай 2016 оны 12 дугаар сарын 19-ний өдрийн “Гүндсамбуугийн Батгэрэл, Бэгзийн Буянхишиг нарын өмчлөлд эрхийн улсын бүртгэлийн Ү-2204012011, Г-2204024265 дугаартай Баянзүрх дүүргийн 13-р хороо дүүргийн 10 дугаар гудамжны 458 тоот хувийн сууц, газрыг захиран зарцуулах эрхийг хязгаарласугай” гэсэн тогтоол /хх-ийн 213 дугаар тал/,

            Эд хөрөнгө захиран зарцуулах эрхийг хязгаарлах тухай 2016 оны 12 дугаар сарын 19-ний өдрийн “Аюурын Түмэнцогтын өмчлөлд эрхийн улсын бүртгэлийн Ү-2205025120, Г-2205002001 дугаартай Баянгол дүүргийн 11-р хороо Зүүн Нарангийн 7 дугаар гудамжны 161 тоот хувийн сууц, газрыг захиран зарцуулах эрхийг хязгаарласугай” гэсэн тогтоол /хх-ийн 214 дүгээр тал/,

            Г.Батгэрэлийн хувийн байдлыг тогтоосон баримтууд /хх-ийн 229, 235-241 дүгээр тал/,

            А.Түмэнцогтын хувийн байдлыг тогтоосон баримтууд /хх-ийн 229, 235, 241 дүгээр тал/,

            Баянзүрх дүүрэг, Гэр бүл, Хүүхэд залуучуудын хөгжлийн хэлтсийн 2017 оны 02 дугаар сарын 07-ны өдрийн 001 дугаар “... Г.Батгэрэлийг Эрүүгийн хуулийн 62 дугаар зүйлд заасны дагуу нийгмээс тусгаарлалгүй хүмүүжүүлэх боломжтой тул тогтоол биелүүлэхийг хойшлуулж өгнө үү ...” гэсэн албан бичиг /2 хх-ийн 48 дугаар тал/ зэрэг болно.

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт шинжилсэн дээрх нотлох баримтууд нь энэ хэрэгт хамааралтай, мөрдөн байцаалтын ажиллагаа хуульд заасан журмын дагуу бүрэн хийгдсэн, Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуульд заасан үндэслэл журмын дагуу цуглуулж, бэхжүүлсэн, энэ хэргийг хянан шийдвэрлэхэд хангалттай гэж шүүх үнэлэв.

Шүүгдэгч Г.Батгэрэл нь Замын хөдөлгөөний дүрмийн 2.1 дэх хэсэгт заасан Механикжсан тээврийн хэрэгслийн жолооч дараах бичиг баримтыг биедээ авч явна: а/ тухайн тээврийн хэрэгслийн ангилалд тохирох Монгол Улсын үндэсний буюу олон улсын жолоодох эрхийн үнэмлэхгүй атлаа өөрийн хамаатны ах А.Түмэнцогтоос “та машинаа түр өгөөч, би ээжийгээ авто вокзал дээрээс 08-ны өглөө тосох гээд байна” гэж 2016 оны 07 дугаар сарын 08-ны өдөр гуйж түүний эзэмшлийн Тоёота марк-2 маркийн 47-52 УБӨ улсын дугаартай тээврийн хэрэгслийг нь аван, мөн дүрмийн 2.7 дугаар зүйл дэх “Жолоочид дор дурдсан зүйлийг хориглоно: а/согтууруулах ундаа, мансууруулах бодис, сэтгэцэд нөлөөлөх эм, бэлдмэл хэрэглэсэн, мөн хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг хангаж чадахааргүй өвчтэй буюу ядарсан үедээ тээврийн хэрэгсэл жолоодох” гэсэн заалтыг зөрчин 2016 оны 07 дугаар сарын 09-ний өдөр У.Даваадулам, Э.Билгүүнтөгс, Ө.Халиун нартай согтууруулах ундааны зүйл хэрэглэж, улмаар Налайх дүүргийн 1 дүгээр хорооны нутаг дэвсгэр Тэрэлжийн замд замын хөдөлгөөнд оролцон уг тээврийн хэрэгслийг жолоодон явахдаа Замын хөдөлгөөний дүрмийн 9.1 дэх хэсэгт заасан Жолооч хөдөлгөөний эрчим, тээврийн хэрэгслийн онцлог байдал, тээж яваа ачаа, замын болон цаг агаарын нөхцөл, хөдөлгөөний дагуу үзэгдэлтийг харгалзан тээврийн хэрэгслийн хурдыг энэ дүрэмд тогтоосон хязгаараас хэтрүүлэн, мөн дүрмийн 9.2 дахь хэсэгт заасан Жолооч хөдөлгөөнд аюул, саад бий болохыг мэдсэн үед тээврийн хэрэгслийн хурдыг хасаж, зайлшгүй тохиолдолд зогсоох арга хэмжээ аваагүйгээс зам тээврийн осол гаргаж зорчигч У.Даваадулам, Э.Билгүүнтөгс нар нас барж, зорчигч У.Түмэнхүслэнгийн биед хүнд, Ө.Халиунаагийн биед хөнгөн гэмтэл учруулан Хөдөлгөөний аюулгүй байдал, тээврийн хэрэгслийн ашиглалтын журмын эсрэг гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутай болох нь:

шүүхийн хэлэлцүүлэгт болон мөрдөн байцаалтад насанд хүрээгүй шүүгдэгч Г.Батгэрэл, иргэний нэхэмжлэгч, хариуцагч А.Түмэнцогт, хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч У.Золжаргал, Г.Энхмаа, насанд хүрээгүй хохирогч У.Түмэнхүслэн, түүний хууль ёсны төлөөлөгч П.Цогтсайхан, насанд хүрээгүй шүүгдэгч Г.Батгэрэлийн хууль ёсны төлөөлөгч Б.Буянхишиг, мөрдөн байцаалтад хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч Э.Уранхайч, насанд хүрээгүй хохирогч Ө.Халиунаа, гэрч Г.Улам-Орших, М.Баасандорж, С.Ариунбаяр, У.Дашдулам, Х.Дэмчиг, шинжээч эмч С.Төгсбуян, шинжээч Ж.Нямбаяр, Т.Түвшинбаатар нарын мэдүүлэг, Шүүхийн Шинжилгээний Үндэсний Хүрээлэнгийн лабораторийн шинжээч Б.Ламчины 2016 оны 07 дугаар сарын 18-ны өдрийн №6043, шинжээч эмч С.Төгсбуянгийн 2016 оны 08 дугаар сарын 09-ний өдрийн Эмнэлгийн бичгээр шүүх эмнэлгийн дүгнэлт гаргасан №08шэ/365, №08шэ/45, шинжээч эмч Т.Амартүвшингийн 2016 оны 08 дугаар сарын 01-ний өдрийн Шүүх эмнэлгийн цогцосны шинжилгээ хийсэн №1322, техникийн шинжээч, цагдаагийн хошууч Т.Түвшинбаатарын 2016 оны 09 дүгээр сарын 08-ны өдрийн №503 тоот дүгнэлтүүд, хэрэг учралын газарт үзлэг хийсэн тэмдэглэл, түүнд хавсаргасан гэрэл зургийн үзүүлэлт, осол, хэрэг гарсан газар дээр хийсэн хэмжилтийн бүдүүвч, хохирогч У.Даваадулам, Э.Билгүүнтөгс нарын цогцост үзлэг хийсэн тэмдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлт, Бичиг баримт хураан авсан тэмдэглэл, эд мөрийн баримтаар тооцож хэрэгт хавсаргах тогтоол, Г.Батгэрэлийн согтуурал шалгасан магадлагаа, хохирогч У.Даваадуламын ар гэрийнхнээс гаргаж өгсөн хохирлын баримтууд, хохирогч У.Даваадуламын ар гэрийнхэнд хохирлын мөнгө хүлээлгэн өгсөн тэмдэглэл болон мөнгө шилжүүлсэн банкны баримт, насанд хүрээгүй хохирогч У.Түмэнхүслэнд хохирлын мөнгө хүлээлгэн өгсөн тэмдэглэл, иргэний нэхэмжлэгч А.Түмэнцогт нь 47-52 УБӨ улсын дугаартай Тоёота марк-2 маркийн тээврийн хэрэгслийг худалдан авсан “Автомашин худалдах, худалдан авах гэрээ”, “Вендо” хөрөнгийн үнэлгээний компанийн автомашин техникийн эвдрэл, хохирлын үнэлгээний “нийт шууд зардлын дүн 2.120.000, үнэлгээгээр тогтоогдсон дүн 2.120.000” гэсэн хавсралт /хх-ийн 174 дүгээр тал/, гэрэл зургийн үзүүлэлт /хх-ийн 175 дугаар тал/, А.Түмэнцогтыг иргэний нэхэмжлэгчээр тогтоох тогтоол /хх-ийн 119 дүгээр тал/, хохирогч Э.Билгүүнтөгсийн ар гэрийнхнээс гаргаж өгсөн хохирлын баримтууд /хх-ийн 188-202 дугаар тал/ зэрэг хэрэгт цугларсан бичмэл нотлох баримтуудаар нотлогдон тогтоогдож байна.

Гэхдээ Налайх, Багахангай дүүргийн прокурорын газраас Г.Батгэрэлд 2002 оны Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 215 дугаар зүйлийн 215.4 дэх хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэн шүүхэд шилжүүлснийг 2017 оны 07 дугаар сарын 01-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдсөн шинэчлэн найруулсан 2015 оны Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 4 дэх хэсэг болгон өөрчлөн зүйлчилж байгаа нь үндэслэлтэй бөгөөд түүний гэм буруутай үйлдлээс 2 хүний амь нас хохирч нөхөж баршгүй хор уршиг учирсан, мөн хүний биед хүнд гэмтэл учирсан, насанд хүрээгүй байхдаа согтуурсан үедээ болгоомжгүйгээр анх удаа хүнд гэмт хэрэг үйлдсэн, гэмт хэргийн улмаас учруулсан хохирлоо нөхөн төлсөн, шүүгдэгчийн хувийн байдал зэргийг харгалзан түүнд ял шийтгэл оногдуулах нь зүйтэй.  

Харин шүүгдэгч А.Түмэнцогтод 2002 оны Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 220 дугаар зүйлийн 220.2 дахь хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэн шүүхэд шилжүүлсэн ба вч тус зүйл хэсгийн “Тээврийн хэрэгслийн техникийн бүрэн бүтэн байдал, ашиглалтын аюулгүй ажиллагааг албаны хувьд хариуцсан ажилтан ..., жолоодох эрхийн үнэмлэхгүй этгээдээр машин жолоодуулсан ...” гэсэн гэмт хэргийн бүрэлдэхүүний үндсэн шинжийг Улсын дээд шүүх 2006 оны 05 дугаар сарын 29-ний өдрийн 27 дугаар тогтоолоор “Хуулийн 220, 221 дүгээр зүйлд заасан гэмт хэргийн субъект нь аж ахуйн нэгж, байгууллагын тээврийн хэрэгслийн техникийн бүрэн бүтэн байдал, ашиглалтын аюулгүй ажиллагаанд албаны хувьд хяналт тавих үүрэг бүхий ажилтан байна” гэж тайлбарласан нь 2002 оны Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 220 дугаар зүйлийн 220.2 дахь хэсэгт заасан гэмт хэргийн субъект нь А.Түмэнцогт биш бөгөөд гэмт хэргийн бүрэлдэхүүнгүй байх тул түүнийг гэм буруугүйд тооцож, түүнд холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгон цагаатгаж, урьд авсан таслан сэргийлэх арга хэмжээг хүчингүй болгох нь зүйтэй байна.

Мөн шүүгдэгч Г.Батгэрэлийн өмгөөлөгч Э.Чулуунбат, Ю.Батболд нар “шүүхийн шийтгэх тогтоол биелүүлэхийг хойшлуулж өгнө үү” гэсэн хүсэлт гаргасан боловч энэ нь шинэчлэн найруулсан 2015 оны Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 8.6 дугаар зүйлд зааснаар анх удаа хөнгөн гэмт хэрэг үйлдсэн өсвөр насны хүнд хамаарах бөгөөд Г.Батгэрэл нь хүнд гэмт хэрэг үйлдсэн тул уг хүсэлтийг хүлээн авах боломжгүй гэж шүүх бүрэлдэхүүн үзлээ.    

Энэ хэрэгт битүүмжлэгдсэн зүйлгүй, шүүгдэгч А.Түмэнцогт нь урьд 2017 оны 02 дугаар сарын 08-ны өдрөөс 04 дүгээр сарын 18, 06 дугаар сарын 02-ны өдрөөс 06 дугаар сарын 30-ны өдрийг хүртэл нийт 97 (ерэн долоо) хоног цагдан хоригдсон, Г.Батгэрэл А.Түмэнцогт нар нь бусдад төлөх төлбөргүй, хохирогч Ө.Халиунаа, насанд хүрээгүй хохирогч У.Түмэнхүслэн, түүний хууль ёсны төлөөлөгч П.Цогтсайхан, хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч У.Золжаргал, Г.Энхмаа нар “гомдол санал, нэхэмжлэх зүйлгүй” гэснийг тус тус дурдах нь зүйтэй. 

Монгол Улсын Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 34.14 дүгээр зүйлийн 2, 34.19 дүгээр зүйлийн 1.1, 36.2 дугаар зүйлийн 1-4, 36.6-36.8, 36.10, 36.12 дугаар зүйлийн 1, 36.13, 38.1-38.2 дугаар зүйлүүдэд заасныг тус тус удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1. Налайх, Багахангай дүүргийн прокурорын газраас Дэлгэрбуян овогт Аюурын Түмэнцогтод 2002 оны Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 220 дугаар зүйлийн 220.2 дахь хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэн ирүүлснийг хэрэгсэхгүй болгон цагаатгасугай.

2. Налайх, Багахангай дүүргийн прокурорын газраас Боржигон овогт Гүндсамбуугийн Батгэрэлд 2002 оны Монгол Улсын Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 215 дугаар зүйлийн 215.4 дэх хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлснийг шинэчлэн найруулсан 2015 оны Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 4 дэх хэсэг болгон өөрчилсүгэй.

3. Боржигон овогт Гүндсамбуугийн Батгэрэлийг хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хууль, түүнд нийцүүлэн гаргасан захиргааны хэм хэмжээний актыг зөрчсөний улмаас хүний эрүүл мэндэд хөнгөн, хүнд хохирол учруулж, хоёр хүний амь нас хохирсон гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцсугай.

4. Гүндсамбуугийн Батгэрэлд шинэчлэн найруулсан 2015 оны Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 4 дэх хэсэгт зааснаар тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийг 5 (тав) жилийн хугацаагаар хасч, мөн хуулийн ерөнхий ангийн 6.7 дугаар зүйлийн 1.3 дахь хэсэгт заасныг журамлан мөн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 4 дэх хэсэгт зааснаар 1 (нэг) жилийн хугацаагаар хорих ял шийтгэсүгэй.

5. Шүүгдэгч Г.Батгэрэлд оногдуулсан 1 жил хорих ялыг Шинэчлэн найруулсан 2015 оны Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.6 дугаар зүйлийн 4, Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх тухай хуулийн 198 дугаар зүйлийн 198.2 дахь хэсэгт тус тус зааснаар нээлттэй хорих ангийн энгийн зэрэглэлд эдлүүлэхээр тогтоосугай. 

6. Мөрдөн байцаагчийн 2016 оны 12 дугаар сарын 19-ний өдрийн “Г.Батгэрэл, түүний хууль ёсны төлөөлөгч Б.Буянхишиг, А.Түмэнцогт нарын эд хөрөнгө захиран зарцуулах эрхийг хязгаарлах тухай” тогтоолуудыг хүчингүй болгосугай.

7. Энэ хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдан ирсэн “Дашдондовын Энхбаатар”-ын нэр дээрхи 47-52 УБӨ улсын дугаартай, Тоёота марк-2 маркийн тээврийн хэрэгслийн №01170593 дугаартай гэрчилгээ 1 ширхэгийг тогтоолыг хуулийн хүчин төгөлдөр болмогц шүүгдэгч А.Түмэнцогтод олгосугай.

8. Энэ хэрэгт битүүмжлэгдсэн зүйлгүй, А.Түмэнцогт нь урьд 2017 оны 02 дугаар сарын 08-ны өдрөөс 04 дүгээр сарын 18, 06 дугаар сарын 02-ны өдрөөс 06 дугаар сарын 30-ны өдрийг хүртэл нийт 97 (ерэн долоо) хоног цагдан хоригдсон, Г.Батгэрэл А.Түмэнцогт нар нь бусдад төлөх төлбөргүй, хохирогч Ө.Халиунаа, насанд хүрээгүй хохирогч У.Түмэнхүслэн, түүний хууль ёсны төлөөлөгч П.Цогтсайхан, хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч У.Золжаргал, Г.Энхмаа нар “гомдол санал, нэхэмжлэх зүйлгүй” гэснийг тус тус дурдсугай.

9. Шинэчлэн найруулсан 2015 оны Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.7 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт зааснаар Г.Батгэрэлд оногдуулсан тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийг 5 жилийн хугацаагаар хассан ялын хугацааг нь үндсэн ялыг эдэлж дууссан үеэс эхлэн тоолсугай.

10. Шинэчлэн найруулсан 2015 оны Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.10 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар Г.Батгэрэлийн урьд 2017 оны 02 дугаар сарын 08-ны өдрөөс 2017 оны 07 дугаар сарын 17-ны өдрийг хүртэл цагдан хоригдсон 159 (нэг зуун тавин ес) хоногийг ялтны эдлэх ялд оруулан тооцсугай.

11. Шийтгэх тогтоол нь уншиж сонсгосноор хүчинтэй болох ба А.Түмэнцогтод урьд авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг хүчингүй болгон түүнийг шүүх хуралдааны танхимаас суллаж,

шүүгдэгч Г.Батгэрэлд урьд авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг өөрчлөн цагдан хорьж, түүний эдлэх ялыг 2017 оны 07 дугаар сарын 26-ны өдрөөс эхлэн тоолсугай.

12. Шийтгэх тогтоолыг гардан авсан, эсхүл хүргүүлснээс хойш 14 хоногийн дотор Нийслэлийн Эрүүгийн хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд шүүгдэгч, хохирогч, тэдгээрийн хууль ёсны төлөөлөгч, өмгөөлөгч давж заалдах гомдол гаргах, улсын яллагч, дээд шатны прокурор эсэргүүцэл бичих эрхтэй болохыг дурдсугай.

13. Шийтгэх тогтоолд давж заалдах гомдол, эсэргүүцэл гаргасан тохиолдолд тогтоолын биелэлтийг түдгэлзүүлж, тогтоолыг хуулийн хүчин төгөлдөр болтол Г.Батгэрэлд авсан цагдан хорих таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үргэлжлүүлсүгэй.

 

                     ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                          Д.БАВУУ

                                      ШҮҮГЧИД                                          Д.ЛУВСАНДОРЖ

                                                                                                 Д.ЧИНЗОРИГ