МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

          

Баянзүрх дүүргийн Иргэний хэргийн ан******* шатны шүүхийн шүүгч Б.Мандалбаяр даргалж, тус шүүхийн шүүх хуралдааны танхимд хийсэн шүүх хуралдаанаар,

 

Нэхэмжлэгч: Улаанбаатар хот,  хаягт үйл ажиллагаа явуулдаг ******* ******* ******* ******* ******* /рд:*******/-ийн гаргасан,

 

Хариуцагч:  хаягт оршин суух С*******н ******* ******* овогт Эгийн Э /рд:/-д холбогдох 7,720,200.00 төгрөг гаргуулах тух******* нэхэмжлэлтэй иргэний хэргийг хянан хэлэлцэв.

 

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ч., хариуцагч А.Э, нарийн бичгийн дарга Г.Даваадорж нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэхэмжлэгчээс тус шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлдээ болон итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч шүүх хуралдаанд өмгөөлөгчийн хамт гаргасан т*******лбартаа:

 

Ман******* компани худалдааны чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг бөгөөд ахуйн цэвэрлэгээний Kirby Sentria төхөөрөмжийг худалдан борлуулдаг. Хариуцагч Э.Э нь 2014 оны 05 дугаар сарын 25-ны өдөр ман******* компанит******* худалдах, худалдан авах гэрээ б*******гуулж нийт 5,700,000.00 төгрөгийн үнэ бүхий төхөөрөмжийг худалдан авахаар эхний төлөлт 300,000.00 төгрөгийг 3 хоногт, үлдсэн төлбөрийг 18 сарын туршид сар бүрийн 10-ны өдөр 300,000.00 төгрөгийг төлж дуусгах нөхцөлтэйгөөр тохиролцсон.

 

Ингээд хариуцагч Э.Э нь 2014 оны 05 дугаар сарын 25-ны өдөр 300,000.00 төгрөг, 2014 оны 06 дугаар сарын 16-ны өдөр 300,000.00 төгрөг, нийт 600,000.00 төгрөгийг төлсөн боловч үлдэгдэл 5,100,000.00 төгрөгийг 2014 оны 6 дугаар сараас хойш төлөөгүй юм. Талуудын б*******гуулсан гэрээний 6 дугаар зүйлийн 6.4-т зааснаар үнийн дүнгийн 0.1 хувийн алданги тооцохоор тохирсон бөгөөд бид нар алдангийг тооцохдоо Иргэний хуульд заасны дагуу үндсэн үнийн дүнгийн 50 хувиас хэтрэхгүй б*******х үүднээс 2,550,000.00 төгрөг, мөн хариуцагчийг эрэн сурвалжлуулахад төлсөн улсын тэмдэгтийн хураамж 70,200.00 төгрөг, нийт 7,720,200.00 төгрөгийг гаргуулахаар шүүхэд *******даж б*******на.

 

Бид, өнгөрсөн хугацаанд хариуцагч Э.Эгийн оршин суугаа хаягийг олж тогтоох гэж түүнийг эрэн сурвалжлуулж олсон бөгөөд хөөн хэлэлцэх хугацаа дуусаагүй. Түүнээс гадна хариуцагчийн т*******лбарыг зөвшөөрөхгүй. Ман******* компани хариуцагчийг гэрээ, хэлцэл б*******гуулах чадамжгүй буюу согтууруулах ундааны зүйл их хэмжээгээр хэрэглэсэн б*******х үед тух*******н төхөөрөмжийг худалдаагүй бөгөөд гэрт нь ажиллуулж үзүүлээд таалагдсан учир худалдаж авсан. Иймд, хариуцагчаас худалдах, худалдан авах гэрээний төлбөр, алданги болон эрэн сурвалжлуулахад төлсөн улсын тэмдэгтийн хураамжийн зардалд нийт 7,720,200.00 төгрөгийг гаргуулж өгнө үү гэв.

 

Хариуцагчаас тус шүүхэд гаргасан хариу т*******лбартаа болон шүүх хуралдаанд гаргасан т*******лбартаа:

 

Би, нэхэмжилж б*******гаа төлбөрийг төлөх үндэслэлгүй, тух*******н компанит******* б*******гуулсан худалдах, худалдан авах гэрээг хүчин төгөлдөр бус, мөн хуулийн хөөн хэлэлцэх хугацаа дуусгавар болсон гэж үзэж б*******на. Учир нь, тух*******н компани нам*******г шийдвэр гаргах чадваргүй буюу согтууруулах ундаа хэрэглэсэн б*******сан үед бүтээгдэхүүний талаарх нотлогдоогүй, баримтгүй мэдээллээр хууран мэхлэх замаар, түүнчлэн нялх хүүхэдтэй эх хүний эмзэг сэдэв, сэтгэл зүйг ашиглаж санаа зовоох, шаналгах аргаар бүтээгдэхүүнээ тулгасан.

 

Тодорхой хэлбэл, тух*******н өдөр надт******* утсаар холбогдож ман******* гэрт ирж бүтээгдэхүүнээ танилцуулъя гэхэд нь ман*******х тоос сорогч авахгүй гэж татгалзсан боловч та заавал ман******* бүтээгдэхүүнийг авах шаардлагагүй, авахгүй б*******сан ч болно, гэрийг тань с************** цэвэрлээд өгье гэж ятган зөвшөөрүүлсэн. Тэр өдөр ман******* үеэл эгч О.Б ман******* гэрт зочлон оройн хоол хамт идээд бид хоёр нэг шил коньяк задалж 200 гр орчмыг ууж нилээн согтсон б*******сан. Энэ үед ман******* ээж Д.Э, миний дунд хүү М.Ү нар хамт б*******сан бөгөөд борлуулагчийг гэрт ирэхэд үеэл эгч О.Б зөрөөд гараад явсан. Тэгээд борлуулагч бүтээгдэхүүнээ танилцуулахдаа та гэрийнхээ тааз, обой зэргийг энэ тоос сорогчоор соруулаад б*******вал гэртээ засвар хийхгүй амьдарч болно, хөшиг, буйдан зэргээ соруулаад б*******вал ерөөсөө угаахгүй амьдарч болно гэж хэлсэн.

 

Гэтэл эдгээр худал үгс, ямар ч нотолгоогүй, батлагдаагүй, боломжгүй зүйл юм. Түүнчлэн жирийн тоос сорогч сорж б*******гаа хошууныхаа хэмжээгээр сордог гэж та боддог уу, үнэндээ бол тэгдэггүй, зөвхөн гол хэсгийн 4-5 см хэсэг нь л өнгөц хогийг сордог, *******мар дуугараад ажиллаад б*******хаар та гэрээ цэвэрлээд б*******на л гэж боддог уу, үнэндээ тийм биш, эд нар чинь нүдэнд харагдах том хогийг аваад нарийн тооснуудыг сордоггүй гэсэн нь бас л үндэслэлгүй худал хэлсэн зүйл юм.

 

Тус компанийн борлуулагч хэлэхдээ ман******* бүтээгдэхүүн орны матрасс, буйданг нэвт сорж чадна, матрасс соруулахад дотогшоо 50 см-ын гүнд б*******гаа тоос, хачиг зэргийг бүгдийг нь сордог дэлхий дээр б*******гаа цор ганц тоос сорогч, таны унтаж б*******гаа матрасс, ор, буйдан, газарт б*******гаа хивсэн дээр нүдэнд харагдахгүй хэдэн сая ширхэг хачиг амьдардаг гээд маш томоор, өнгөтөөр хэвлэсэн олон гар хөлтэй, нурууны үс босмоор муух******* амьтдын зургийг үзүүлээд газар мөлхөж б*******сан хүү рүү минь зааж хүүхэд чинь яг одоо ийм амьтан дээр мөлхөж б*******гаа, б*******нга нүүрээрээ хэвтэж идэж б*******гаа юмаа унагаж б*******гаа гэж *******лган эх хүний үрдээ санаа зовох сэтгэлийг ашиглан мунхруулж ашиг хонжоо олохыг завдсан.

 

Гэвч би үүнээс хойш доторх хог нь харагддаг тунгалаг хуванцар хогийн савт******* энгийн тоос сорогч хэрэглэж үзээд бүх тоос сорогч яг ижил гурил шиг нунтаг нарийн ширхэгтэй тоосыг соруулж чаддаг гэдгийг мэдсэн ба орны матрассыг ижил үр дүнтэй соруулж б*******сан. Мөн тоос сорогчоо танилцуулж б*******хдаа мотортоо 30 жилийн баталгаат******* гэж хэлж б*******сан боловч гэрээ хийгээд гарын үсэг зурсны дараа гэрээн дээр 3 жилийн баталгаат******* гэж бичсэн б*******сан. Миний бие тух*******н үед согтууруулах ундаа хэрэглэсэн б*******сан учир гэрээг уншаагүй, борлуулагч нь энд гарын үсэг зурахад болно гээд гарын үсэг зурах хэсгийг зааж өгсөн. Ийм учир тус гэрээг хүчин төгөлдөр бус гэж үзэж б*******на. Тух*******н төхөөрөмжийг авахдаа бэлнээр 300,000.00 төгрөг, хэд хоногийн дараа дахин бэлнээр 300,000.00 төлөөд тан******* бүтээгдэхүүн хэлсэн ярьсан шиг чинь биш б*******на, тааз, *******аа соруулаад засвар хийхгүй амьдарна, хөшиг буйдангаа соруулаад угаах шаардлагагүй амьдарна, мотор нь 30 жилийн баталгаат******* энэ тэр гэсэн чинь ямар ч баримтгүй, хуурсан санагдаж б*******на. Хүнийг эрүүл ухаант******* биш б*******хад хуурч мэхэлж хэт үнэтэй төхөөрөмж худалдсан б*******сан. Би, төлсөн 600,000.00 төгрөгөө буцааж нэхэхгүй, тоос сорогчийг огт хэрэглээгүй шинээрээ б*******гаа болохоор буцаагаад ав гэхэд нэмж 2,000,000.00 төгрөг өгвөл бүтээгдэхүүнээ буцаагаад авъя гэсэн. Энэ нь надад огт б*******ж боломгүй шударга бус луйврын шинжтэй санагдсан. Олон удаа утсаар холбогдоод бүтээгдэхүүнээ ирж ав, цоо шинээрээ б*******гаа гэдгийг удаа дараа хэлж б*******сан боловч өөрсдөө ирж аваагүй болно гэв.

 

Талуудын шүүхэд өгсөн болон шүүхийн журмаар бүрдүүлсэн нотлох баримтаас нэхэмжлэгчийн өгсөн нотлох баримт нь:

 

1.      Улсын тэмдэгтийн хураамжид 138,473.00 төгрөг төлсөн баримт,

2.      Улсын бүртгэлийн гэрчилгээг нотариатаар гэрчлүүлсэн хувь,

3.      ******* ******* ******* ******* *******-ийн дүрэм,

4.      Худалдах, худалдан авах гэрээний хуулбар,

5.      Худалдах, худалдан авах гэрээний барааны хавсралын хуулбар,

6.      Бараа хүлээлгэж өгсөн актын хуулбар,

7.      Итгэмжлэлийн орчуулга,

8.      Сүхбаатар дүүргийн Иргэний хэргийн ан******* шатны шүүхийн 2017 оны 05 дугаар 09-ний өдрийн 181/ШЗ2017/06819 тоот захирамж,

9.      Чингэлтэй дүүргийн Иргэний хэргийн ан******* шатны шүүхийн 2017 оны 10 дугаар 12-ны өдрийн 182/ШШ2017/01924 тоот шийдвэр,

10.   Сүхбаатар дүүргийн Цагдаагийн газрын 1 дүгээр хэлтсийн 2022.12.02-ны өдрийн тодорхойлолт,

11.   Бэлэн мөнгөний орлогын баримт,

 

Хариуцагчаас өгсөн нотлох баримт:

 

1.      Иргэний үнэмлэхийн хуулбар,

2.      Хариу т*******лбар,

3.      Итгэмжлэл,

 

Шүүхийн журмаар бүрдүүлсэн нотлох баримт

 

1.      Сүхбаатар дүүргийн Цагдаагийн газрын 1 дүгээр хэлтсийн 2023 оны 04 дүгээр 21-ний өдрийн албан бичиг,

2.      Чингэлтэй дүүргийн Иргэний хэргийн ан******* шатны 2017 оны 10 дугаар 12-ны өдрийн 182/ШШ2017/01924 тоот шийдвэрийн хуулбар,

3.      Иргэний мэдээллийн дэлгэрэнгүй лавлагаа,

4.      Сүхбаатар дүүргийн Цагдаагийн газрын 1 дүгээр хэлтсийн 2023 оны 10 дугаар 24-ний өдрийн албан бичиг,

 

Шүүх хуралдаанаар зохигчдын гаргасан т*******лбар, хэрэгт авагдсан болон хэлэлцүүлсэн бичгийн нотлох баримтыг шинжлэн судлаад

ҮНДЭСЛЭХ нь:

 

Нэхэмжлэгч ******* ******* ******* ******* *******-иас хариуцагч Э.Эд холбогдуулан 7,720,000.00 төгрөг гаргуулах тух******* нэхэмжлэл гаргасан Иргэний хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.4.3-д зааснаар гэрээгээр хүлээсэн үүргийг гүйцэтгүүлэхийг хүсчээ. Гэвч шүүх, хуралдаанаар хэлэлцэгдсэн болон хэрэгт авагдсан бичгийн баримт, нэхэмжлэгчийн т*******лбарыг тус тус үндэслэн нэхэмжлэлээс зарим шаардлагыг *******гаж, үлдсэн хэсгийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэв.

 

1.            Хэрэгт авагдсан болон шүүх хуралдаанаар хэлэлцүүлсэн баримтаар нэхэмжлэгч ******* ******* ******* ******* ******* нь 2014 оны 05 дугаар сарын 25-ны өдөр хариуцагч Э.Эт******* худалдах, худалдан авах тух******* гэрээ б*******гуулж, түүнд 5,700,000.00 төгрөгийн үнэтэй Keby Sentria нэртэй гэр ахуйн цэвэрлэгч төхөөрөмжийг худалдсан б*******на. Тодруулбал, зохигчид гадаад улсад үйлдвэрлэгдсэн энэхүү төхөөрөмжийг худалдах, худалдан авахаар тохирч, худалдан авагч буюу хариуцагч нь гэрээ б*******гуулсан өдөр 300,000.00 төгрөгийг нэхэмжлэгчид төлж, үлдэх 5,400,000.00 төгрөгийг 18 сарын хугацаанд сар бүр 300,000.00 төгрөгийг тус тус төлөх үүрэг хүлээжээ /х.х-ийн 10-13 хуудас/.

 

Хэдийгээр талууд, уг гэрээг зээлээр худалдах, худалдан авах гэрээ хэмээн нэрлэж, худалдсан эд зүйлийн үнийг нэг дор биш тодорхой хугацаанд хэсэгчлэн төлөхөөр тохиролцсон б*******х боловч тус гэрээний зүйл болох эд хөрөнгийн үнэ болох 5,700,000.00 төгрөг нь эд хөрөнгийн үнийг шууд төлөх үеийн үнэ-ээс нэмэгдсэн шинжгүй, зөвхөн төлбөрийг хожим төлөх нөхцөлтэй б*******х тул энэ нь Иргэний хуулийн 262 дугаар зүйлд заасан зээлээр худалдах, худалдан авах гэрээний бус, харин 243 дугаар зүйлийн 243.1-д заасан худалдах, худалдан авах гэрээний шинжийг агуулжээ.

 

2.            Тус хуулийн 243 дугаар зүйлийн 243.1-д Худалдах-худалдан авах гэрээгээр худалдагч нь биет б*******длын доголдолгүй, эрхийн зөрчилгүй хөрөнгө, түүнтэй холбоотой баримт бичгийг худалдан авагчийн өмчлөлд шилжүүлэх буюу бараа бэлтгэн нийлүүлэх, худалдан авагч нь худалдагчид хэлэлцэн тохирсон үнийг төлж, худалдан авсан хөрөнгөө хүлээн авах үүргийг тус тус хүлээнэ гэж заасан.

 

Өөрөөр хэлбэл, худалдагч нь эрхийн болоод биет б*******длын доголдолгүй гэрээний зүйлийг худалдан авагчийн өмчлөлд шилжүүлсэн, худалдан авагч нь үнийг тохирсон хугацаанд бүрэн төлсөн тохиолдолд тэдгээрийг гэрээгээр хүлээсэн үүргээ зохих ёсоор биелүүлсэн гэж үзнэ.

 

Зохигчдын шүүх хуралдаанд гаргасан т*******лбарт дурдсанаар нэхэмжлэгч ******* ******* ******* ******* ******* нь гэрээний зүйл болох төхөөрөмжийг хариуцагч Э.Эгийн өмчлөлд шилжүүлсэн б*******на. Энэ тохиолдолд хариуцагчийг Иргэний хуулийн 248 дугаар зүйлийн 248-т Худалдан авагч эд хөрөнгийг хүлээн авсныг гэрчлэх тодорхой үйлдэл хийсэн бол түүнийг эд хөрөнгө хүлээн авсанд тооцно гэж зааснаар гэрээний зүйлийг хүлээн авсанд тооцно.

 

3.            Гэтэл хариуцагч Э.Э нь шүүх хуралдаанд гаргасан т*******лбартаа худалдах, худалдан авах гэрээний үнийн талаар төөрөгдсөн, нэхэмжлэгч надад уг Keby Sentria нэртэй гэр ахуйн цэвэрлэгч төхөөрөмжийг маш өндөр үнээр худалдаж, хариуцагчийг ноцтой төөрөгдүүлсэн гэж маргасан. Иргэний хуулийн 58 дугаар зүйлийн 58.1-д Ноцтой төөрөгдлийн үндсэн дээр хүсэл зоригоо илэрхийлэн хийсэн хэлцлийг шүүх хүчин төгөлдөр бус гэж тооцож болно гээд 58.3.2-д хэлцлийн зүйлийн үнийг тодорхойлоход ач холбогдол бүхий эд зүйлийн шинжийн талаар төөрөгдсөн бол хэлцлийг хүчин төгөлдөр бус гэж тооцно.

 

Гэвч талуудын шүүх хуралдаанд гаргасан т*******лбараар тух*******н гэрээг б*******гуулах саналыг анх нэхэмжлэгч ******* ******* ******* ******* *******-иас хариуцагч Э.Эд гаргасан бөгөөд улмаар тэдгээрийн хүсэл зориг нэгдсэн учраас энэхүү гэрээг б*******гуулжээ.

 

Тодруулбал, Иргэний хуулийн 195 дугаар зүйлийн 195.1-д Нэг этгээд өөрийн хүсэл зоригийг хүлээн зөвшөөрсөн этгээдтэй эрх, үүргийн хувьд холбогдохоор нэг буюу хэд хэдэн тодорхой этгээдэд *******дан хүсэл зоригоо бодитойгоор, *******галтт******* тодорхой илэрхийлсэн илэрхийллийг гэрээ б*******гуулах санал гэнэ гэж, 195.3-т Хуульд заасан буюу гэрээнд з*******лшгүй тусгавал зохих, түүнчлэн нэг талын хүссэний дагуу нөгөө тал нь зөвшөөрсөн нөхцөлийг гэрээний гол нөхцөл гэнэ гэж тус тус зааснаар нэхэмжлэгч ******* ******* ******* ******* ******* нь хариуцагч Э.Эт******* утсаар холбогдож, түүний зөвшөөрлийг үндэслэн гэрт нь очиж Keby Sentria нэртэй гэр ахуйн цэвэрлэгч төхөөрөмжийг танилцуулахад хариуцагчид худалдан авах сонирхол төрж, ийнхүү худалдах, худалдан авах гэрээг б*******гуулсан ба гэрээнд үнийн талаар тодорхой заасан б*******на.

 

Энэ тохиолдолд зохигчид дээр дурдсан хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1-д Хүсэл зоригийн илэрхийлэл нь нөгөө тал түүнийг хүлээн авснаар хүчин төгөлдөр болно гэж, мөн 196 дугаар зүйлийн 196.1.1-д эд хөрөнгө шилжүүлснээр гэрээ б*******гуулахаар хуульд заасан бол гэрээний гол нөхцөлийн талаар талууд тохиролцож, тух*******н эд хөрөнгийг шилжүүлснээр гэж тус тус зааснаар тух*******н гэрээг б*******гуулсан ажээ.

 

4.            Нөгөө талаар Иргэний хуулийн 189 дүгээр зүйлийн 189.1-д Гэрээний талууд хуулийн хүрээнд гэрээг чөлөөтэй б*******гуулах, түүний агуулгыг өөрсдөө тодорхойлох эрхтэй гэж заасан. Т*******лбарлавал, аливаа этгээд өөрийн хүсэл зоригийг чөлөөтэй илэрхийлсний үндсэн дээр хуульд нийцсэн гэрээг б*******гуулах эрхтэй бөгөөд хэлцлийн нөгөө талын үйлдэл, эс үйлдэхүйн улмаас аргагүй б*******далд орсон, хя******* боогдсон, төөрөгдөж гэрээ, хэлэлцээрийг б*******гуулсан тохиолдолд үүнийг хүсэл зоригоо чөлөөтэй илэрхийлсэн болон хуульд нийцсэн гэж үзэхгүй, энэ талаар тус хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.2-т Иргэний эрх зүйн харилцаанд оролцогч хуулиар хориглоогүй буюу хуульд шууд заагаагүй эрх, үүргийг өөрийн хүсэл зоригийн дагуу хэрэгжүүлж болно гэж тодорхой зохицуулсан б*******даг.

 

Гэтэл нэхэмжлэгч ******* ******* ******* ******* ******* нь хариуцагч Э.Эгийн гэрт гэрээний зүйлийн талаар танилцуулж, бодитоор хэрхэн ажилладаг болохыг үзүүлсэн нь хариуцагчид худалдан авах шийдвэр гаргахад нь бодох, сонгох, чанарын болон үнийн талаар харьцуулан судлах зэрэг боломжийг олгосон б*******х тул төөрөгдүүлсэн гэж үзэхэд учир дутагдалт******* б*******на.

 

5.            Иргэний хуулийн 1 дүгээр зүйлийн 1.2-т Иргэний хууль тогтоомж нь иргэний эрх зүйн харилцаанд оролцогчдын эрх тэгш, бие даасан б*******дал, өмчийн халдашгүй б*******дал, гэрээний эрх чөлөө, хувийн хэрэгт хөндлөнгөөс оролцохгүй б*******х, иргэний эрх үүргийг ямар нэг хязгаарлалтгүйгээр хэрэгжүүлэх, зөрчигдсөн эрхийг сэргээлгэх, шүүхээр хамгаалуулах зарчимд үндэслэнэ гэж заажээ.

 

Тодруулбал, шүүх нэхэмжлэгч ******* ******* ******* ******* *******-ийн бараа бүтээгдэхүүнийхээ үнийг тогтоох, хариуцагч Э.Эг гэрээ, хэлэлцээр б*******гуулах бие даасан б*******дал, гэрээний эрх чөлөөнд хөндлөнгөөс оролцохгүй, иргэний эрх зүйн харилцааны субъектууд гэрээг эрх чөлөөтэй б*******гуулдагт******* нэгэн адил бараа бүтээгдэхүүн, ажил үйлчилгээнийхээ үнийг бие даан тогтоох нь тэдгээрийн эрх бөгөөд талууд үнийн талаар мөн адил тохиролцох эрхтэй болно.

 

6.            Хариуцагч Э.Э нь шүүх хуралдаанд гаргасан т*******лбартаа би их хэмжээний согтууруулах ундаа уусан б*******сан тул гэрээ, хэлцэл б*******гуулах чадамжгүй б*******сан гэсэн. Гэтэл Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тух******* хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.2.2-т шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлийн шаардлага, түүнийг үгүйсгэх, татгалзах үндэслэл, т*******лбар түүнтэй холбоотой баримтыг өөрөө нотлох, нотлох баримтыг цуглуулах, гаргаж өгөх гэж, мөн 107 дугаар зүйлийн 107.3-д Хариуцагч, хариуцагчийн талд оролцож буй гуравдагч этгээд, тэдгээрийн төлөөлөгч буюу өмгөөлөгч нэхэмжлэлийн шаардлага, маргааны үйл баримтыг татгалзаж буй үндэслэлээ нотолж, нотлох баримтаа гаргана гэж тус тус заасан.

 

Өөрөөр хэлбэл, тух*******н хэрэг маргааны талууд нотлох үүргийн хуваарилалтын хувьд өөрт ашигт******* т*******лбар, татгалзлаа баримтаар нотлох үүрэгтэй ба хариуцагч Э.Э нь худалдах, худалдан авах гэрээ б*******гуулахдаа ноцтой төөрөгдсөн болон хэт өндөр үнэтэй төхөөрөмж худалдан авсан болон гэрээ, хэлэлцээр б*******гуулах чадамжгүй б*******сан гэдгээ баримтаар нотлоогүй, харин тэрээр өнгөрсөн хугацаанд буюу 2014 оны 05 дугаар сарын 25-ны өдөр 300,000.00 төгрөг, 2014 оны 06 дугаар сарын 16-ны өдөр 300,000.00 төгрөг, нийт 600,000.00 төгрөгийг нэхэмжлэгч ******* ******* ******* ******* *******-нд төлсөн б*******х тул Иргэний хуулийн 58 дугаар зүйлийн 58.6-д Төөрөгдлийн улмаас хэлцэл хийсэн этгээд төөрөгдсөн болохоо мэдмэгц нөгөө талдаа нэн даруй мэдэгдэх үүрэгтэй гэж заасант******* нийцэхгүй б*******на.

 

Иймд, талуудын хооронд Иргэний хуулийн 8 дугаар зүйлийн 8.1.1, 243 дугаар зүйлийн 243.1-д тус тус зааснаар худалдах, худалдан авах гэрээ б*******гуулагдсан гэж дүгнэв.

 

7.            Зохигчдын шүүх хуралдаанд гаргасан т*******лбар болон 2014 оны 05 дугаар сарын 25-ны өдөр б*******гуулсан худалдах, худалдан авах гэрээнд зааснаар худалдан авагч болох хариуцагч Э.Э нь гэрээний зүйлийн үнийг 2015 оны 11 дүгээр сарын 25-ны өдөр хүртэлх хугацаанд хэсэгчлэн төлсөөр бүрэн төлөх үүрэг хүлээсэн б*******на.

 

Иргэний хуулийн 206 дугаар зүйлийн 206.1-д Үүргийг тогтоосон газар, хугацаанд нь, зохих ёсоор, шударгаар гүйцэтгэнэ гэж, мөн 208 дугаар зүйлийн 208.1-д Үүргийг хууль буюу гэрээнд заасан хугацаанд гүйцэтгэнэ гэж тус тус заасан. Өөрөөр хэлбэл, худалдах, худалдан авах гэрээгээр үүрэг хүлээсэн хариуцагч нь үүргийг тогтоосон газар, хугацаандаа гүйцэтгэх ёстой бөгөөд хэрэв тодорхой хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр үл биелүүлсэн тохиолдолд түүнийг үүргээ зөрчсөнд тооцно.

 

Гэтэл талуудын т*******лбар, хэрэгт авагдсан баримтаар хариуцагч Э.Э нь нэхэмжлэгч ******* ******* ******* ******* *******-нд 600,00.00 төгрөгийг төлсөн хэдий ч үлдэх 5,100,000.00 төгрөгийг гэрээнд заасан хугацаанд төлөөгүй б*******на. Тус хуулийн 222 дугаар зүйлийн 222.1-д Дараах тохиолдолд үүрэг гүйцэтгэгч хугацаа хэтрүүлсэн гэж үзнэ гээд 222.1.1-д үүргээ хугацаанд нь биелүүлээгүй бол гэж заажээ. Т*******лбарлавал, хариуцагч нь 5,100,000.00 төгрөгийг 2015 оны 11 дүгээр сарын 26-ны өдөр төлөх үүргээ хугацаандаа биелүүлээгүй бол түүнийг хугацаа хэтрүүлсэн гэж үзэж, үүний улмаас нэхэмжлэгчид учирсан хохирол, гэрээнд заасан бол алданги төлөх хариуцлага бий болно.

 

8.            Зохигчдын б*******гуулсан гэрээний 6 дугаар зүйлийн 6.2-т зааснаар талууд Иргэний хуулийн 232 дугаар зүйлийн 232.6-д заасан үүргийн гүйцэтгэлийг *******гах арга болох алдангийг хэрэглэхээр тохирчээ. Тус хуулийн 232 дугаар зүйлийн 232.1-д Хүлээсэн үүргээ гүйцэтгээгүй буюу зохих ёсоор гүйцэтгээгүй тал хууль болон гэрээнд зааснаар нөгөө талдаа төлөх ёстой мөнгөн төлбөрийг анз гэнэ гэж, мөн 232.6-д Хууль болон гэрээнд заасан хугацаа хэтрүүлсэн тал нь хоног тутамд гүйцэтгээгүй үүргийн үнийн дүнгийн 0.5 хувиас хэтрэхгүй хэмжээгээр төлөхөөр тогтоосон анзыг алданги гэнэ тус тус заасан.

 

Нэгэнт хариуцагч буюу худалдан авагч Э.Э нь үлдэх 5,100,000.00 төгрөгийг төлөх гэрээгээр тохирсон хугацааг хэтрүүлсэн тул тэрээр гэрээнд заасны дагуу нэхэмжлэгч ******* ******* ******* ******* *******-нд алданги төлөх үүрэг хүлээх бөгөөд хариуцагчийн төлбөл зохих алдангийн хэмжээг гэрээний төлбөрийг төлөх ёстой б*******сан 2015 оны 11 дүгээр сарын 26-ны өдрөөс нэхэмжлэл гаргасан 2022 оны 12 дугаар сарын 14-ний өдөр хүртэл 2,575 өдрөөр тооцоход үндсэн үүргийн 50 хувиас хэтэрч б*******х тул алдангийг 2,550,000.00 төгрөгөөр тогтоосон нь зөв б*******на.

 

9.            Гэвч Иргэний хуулийн 232 дугаар зүйлийн 232.8-д Анзын хэмжээ илт их б*******вал хэргийн нөхцөл б*******длыг харгалзан шүүх түүнийг багасгаж болно гэж заасан. Хэргийн нөхцөл б*******длаас авч үзвэл хэдийгээр хариуцагч Э.Э нь оршин суух газартаа б*******гаагүй, түүнийг шүүхийг шийдвэрээр эрэн сурвалжилсан боловч 2018 оны 03 дугаар сарын 18-ны өдөр олж тогтоосон б*******хад холбогдох цагдаагийн б*******гууллагаас нэхэмжлэгч ******* ******* ******* ******* *******-нд хожим мэдэгдсэн б*******х тул үүнийг харгалзаж хариуцагчаас гэрээний үлдэгдэл төлбөр 5,100,000.00 төгрөг, алданги 1,275,000.00 төгрөгийг гаргуулж нэхэмжлэгчид олгох нь зүйтэй б*******на.

 

Түүнчлэн Иргэний хуулийн 219 дүгээр зүйлийн 219.1-д Үүрэг гүйцэтгэгч хүлээсэн үүргээ зөрчсөн тохиолдолд үүрэг гүйцэтгүүлэгч учирсан хохирлоо арилгуулахаар шаардах эрхтэй гэж заасан. Тодруулбал, шүүх хуралдаанаар хэлэлцүүлсэн баримтаар Чингэлтэй дүүргийн Иргэний хэргийн ан******* шатны шүүхийн 2017 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдрийн 182/ШШ2017/01924 тоот шийдвэрээр нэхэмжлэгч ******* ******* ******* ******* *******-ийн гаргасан хариуцагч Э.Эг эрэн сурвалжлуулах нэхэмжлэлийг *******гаж, нэхэмжлэгчийн улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70,200.00 төгрөгийг улсын орлого хэвээр үлдээсэн б*******на /х.х-ийн 19-21 хуудас/.

 

Талуудын шүүх хуралдаанд гаргасан т*******лбараар хариуцагч Э.Э нь худалдах, худалдан авах гэрээ б*******гуулах үед Сүхбаатар дүүрэг, 5 дугаар хороо, Голомт хотхон, А дугаар б*******р, 14 тоот хаяг оршин сууж б*******сан боловч тэрхүү хаягтаа б*******хгүй гэсэн үндэслэлээр Сүхбаатар дүүргийн Иргэний хэргийн ан******* шатны шүүхийн 2017 оны 05 дугаар сарын 09-ний өдрийн 181/ШЗ2017/06819 тоот захирамжаар нэхэмжлэгч ******* ******* ******* ******* *******-ийн хэргийг хэрэгсэхгүй болгож б*******жээ /х.х-ийн 18 хуудас/.

 

Иймд, хариуцагчаас шалтгаалан нэхэмжлэгч нь түүнийг эрэн сурвалжлуулахад улсын тэмдэгтийн хураамжид 70,200.00 төгрөгийг төлсөн б*******х тул хариуцагчаас нийт 6,445,200.00 төгрөгийг гаргуулж нэхэмжлэгчид олгохоор шийдвэрлэв /5,100,000+1,275,000+70,200/.

10.          Иргэний хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1-д Хуульд хөөн хэлэлцэх хугацаа хамаарахгүйгээр зааснаас бусад тохиолдолд өөр этгээдээс ямар нэг үйлдэл хийх буюу хийхгүй б*******хыг шаардах эрх хөөн хэлэлцэх хугацаат******* б*******на гэж зааснаар тус хуулийн 186 дугаар зүйлийн 186.1-д зааснаар нөгөө талаасаа хүлээсэн үүргээ гүйцэтгэхийг шаардах зарим эрх тодорхой хугацаагаар хязгаарлагддаг.

 

Тодруулан хэлбэл, энэ хуулийн 75 дугаар зүйлийн 75.2.1-д гэрээний үүрэгтэй холбоотой шаардлага гаргах хөөн хэлэлцэх хугацаа гурван жил б*******на гэж зааснаар эдийн болон эдийн бус баялагт******* холбоотой эрх зүйн харилцаанд оролцсон этгээд хуульд заасан буюу заагаагүй тодорхой төрлийн гэрээ болон нэрлэгдээгүй аливаа гэрээг холбогдох этгээдтэй б*******гуулсан бөгөөд тух*******н этгээд гэрээний үүргээ зөрчсөнөөс улбаалан зөрчигдсөн эрхээ хамгаалуулахаар буюу иргэний эрх зүйн хамгаалалтыг шүүхийн журмаар хэрэгжүүлэх тохиолдолд уг этгээдэд холбогдуулан шаардлага гаргах хөөн хэлэлцэх хугацаа 3 /гурав/ жил б*******х юм.

 

Хэрэгт авагдсан болон шүүх хуралдаанаар хэлэлцүүлсэн зохигчдын 2014 оны 05 дугаар сарын 25-ны өдөр б*******гуулсан худалдах, худалдан авах гэрээний хугацааг Иргэний хуулийн 76 дугаар зүйлийн 76.2-т Хуульд өөрөөр заагаагүй бол шаардах эрх нь эрх зөрчигдсөн, эрх зөрчигдсөн тух******* мэдсэн, эсхүл мэдэх ёстой б*******сан, түүнчлэн гомдлын шаардлага гаргах буюу баталгаат хугацаа тогтоосон бол гомдлын шаардлагын хариуг авсан буюу эдгээр хугацаа дууссан үеэс үүснэ гэж заасны дагуу 2015 оны 11 дүгээр сарын 26-ны өдрөөс эхлэн тоолоход 2018 оны 11 дүгээр сарын 26-ны өдөр дууссан мэт харагдаж б*******на.

 

11.          Гэвч хэрэгт авагдсан болон шүүх хуралдаанаар хэлэлцүүлсэн баримтаар нэхэмжлэгч нэхэмжлэгч ******* ******* ******* ******* *******-иас хариуцагч Э.Эд холбогдуулан гэрээний үүрэгт мөнгө гаргуулах тух******* нэхэмжлэлийг Сүхбаатар дүүргийн Иргэний хэргийн ан******* шатны шүүхэд гаргасан боловч 2017 оны 05 дугаар сарын 09-ний өдрийн 181/ШЗ2017/06819 тоот захирамжаар хариуцагч Э.Эг оршин суугаа хаяг тодорхойгүй гэсэн үндэслэлээр хэргийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн нь тогтоогдож б*******на.

 

Өөрөөр хэлбэл, Иргэний хуулийн 79 дүгээр зүйлийн 79.1-д Тогтоосон журмаар нэхэмжлэл гаргасан, эсхүл үүрэг хүлээсэн этгээд эрх бүхий этгээдэд урьдчилгаа олгох, хүү төлөх, баталгаа гаргах буюу бусад хэлбэрээр шаардлагыг хүлээн зөвшөөрсөн бол хөөн хэлэлцэх хугацаа тасалдана гэж, 79.7-д Хөөн хэлэлцэх хугацаа тасалдсан бол өмнө өнгөрсөн хугацааг тооцохгүй, хугацааг дахин шинээр эхлэн тоолно гэж тус тус зааснаар хөөн хэлэлцэх хугацаа тасалдаж, шинээр тоологджээ.

 

12.          Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад Сүхбаатар дүүргийн цагдаагийн газрын ирүүлсэн баримтаар Чингэлтэй дүүргийн Иргэний хэргийн ан******* шатны шүүхийн 2017 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдрийн 182/ШШ2017/01924 тоот шийдвэрийн дагуу хариуцагч Э.Эг 2018 оны 03 дугаар сарын 18-ны өдөр олж тогтоосныг нэхэмжлэгч ******* ******* ******* ******* *******-нд 2022 оны 12 дугаар сарын 02-ны өдөр мэдэгдсэн б*******на.

 

Иргэний хуулийн 79 дүгээр зүйлийн 79.2-т Шүүхэд нэхэмжлэл гаргасан бол хөөн хэлэлцэх хугацааны тасалдал нь шүүхийн шийдвэр хуулийн хүчин төгөлдөр болох, эсхүл хэрэг шийдвэрлэх ажиллагаа бусад хэлбэрээр дуусгавар болох хүртэл үргэлжилнэ гэж заасан. Өөрөөр хэлбэл, нэхэмжлэгч ******* ******* ******* ******* *******-ийн хариуцагч Э.Эд холбогдуулан гэрээний үүрэгт мөнгө гаргуулах тух******* нэхэмжлэлийг хөөн хэлэлцэх хугацаа дуусаагүй б*******хад харьяа шүүхэд гаргасан, хэргийг хэрэгсэхгүй болгосны дараагаар эрэн сурвалжлуулан хаягийг олж тогтоосон, үүний дараа дахин шүүхийн журмаар нэхэмжлэл гаргаж үүргийг шаардаж б*******гаа гэх зэргээс үзвэл хөөн хэлэлцэх хугацаа дуусаагүй б*******на.

 

Иймд, хариуцагчид Иргэний хуулийн 82 дугаар зүйлийн 82.1-д Хөөн хэлэлцэх хугацаа өнгөрсөн бол үүрэг гүйцэтгэгч үүрэг гүйцэтгэхээс татгалзах эрхтэй гэж зааснаар худалдах, худалдан авах гэрээний төлбөрийг хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан гэсэн үндэслэлээр төлөхөөс татгалзах эрх б*******хгүй.

 

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тух******* хуулийн 115 дугаар зүйлийн 115.1, 115.2.2, 116, 118 дугаар зүйлд заасныг тус тус удирдлага болгон

 

ТОГТООХ нь:

 

1.            Иргэний хуулийн 243 дугаар зүйлийн 243.1, 232 дугаар зүйлийн 232.6, 219 дүгээр зүйлийн 219.1-д тус тус заасныг үндэслэн хариуцагч Э.Эгаас 6,445,200.00 төгрөгийг гаргуулж нэхэмжлэгч ******* ******* ******* ******* *******-нд олгож, нэхэмжлэлийн шаардлагаас 1,275,000.00 төгрөгт холбогдох хэсгийг хэрэгсэхгүй болгосуг*******.

 

2.            Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тух******* хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2, 60 дугаар зүйлийн 60.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тух******* хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1-д зааснаар нэхэмжлэгчийн улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 138,473.00 төгрөгийг улсын төсөвт хэвээр үлдээж, хариуцагчаас 118,073.00 төгрөгийг гаргуулж нэхэмжлэгчид олгосуг*******.

 

3.            Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тух******* хуулийн 120 дугаар зүйлийн 120.2-т зааснаар зохигч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш давж заалдах журмаар 14 хоногийн дотор Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй бөгөөд мөн хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.4, 119.7-д зааснаар шийдвэрийг гардаж авах үүргээ биелүүлээгүй нь давж заалдах журмаар гомдол гаргах хугацааг тоолоход саад болохгүйг дурдсуг*******.

 

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ Б.МАНДАЛБАЯР