2017 оны 03 сарын 30 өдөр

Дугаар0221/МА2017/0251

Улаанбаатар хот

“*******” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй

захиргааны хэргийг хянасан тухай

 

Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч Д.Батбаатар даргалж, шүүгч Ц.Цогт, Э.Лхагвасүрэн нарын бүрэлдэхүүнтэй, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Б.Наранцэцэг, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Н.*******, Н.*******, Б.*******, хариуцагч татварын улсын байцаагч Ж.*******, Я.*******, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.*******, Т.*******-Эрдэнэ нарыг оролцуулан, Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2017 оны 1 дүгээр сарын 18-ны өдрийн 44 дүгээр шийдвэрийг эс зөвшөөрч нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Н.*******, Н.*******, Б.******* нарын гаргасан давж заалдах гомдлоор “*******” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй, Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Ж.*******, Я.******* нарт холбогдох захиргааны хэргийг шүүгч Э.Лхагвасүрэнгийн илтгэснээр хянан хэлэлцээд,

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэг. Нэхэмжлэгч “*******” ХХК-ийн дэд захирал О.Оюумаа 2016 оны 8 дугаар сарын 31-ний өдөр шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл, нэхэмжлэлийн өөрчилсөн шаардлагадаа:

“Татварын улсын байцаагчийн 2014 оны 5 дугаар сарын 16-ны өдрийн Татвар ногдуулалт, төлөлтийг шалгах тухай 25/0007041 дүгээр актыг хүчингүй болгох”-ыг хүсчээ.

Хоёр. Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2017 оны 1 дүгээр сарын 18-ны өдрийн 44 дүгээр шийдвэрээр:

“1.Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 67 дугаар зүйлийн 67.1 дэх хэсэгт зааснаар 60208643.0 төгрөгийн зөрчилд ногдуулсан 9031296.45 төгрөгийн нөхөн татвар, 2709388.94 төгрөгийн торгууль, 4515648.23 төгрөгийн алдангид холбогдох хэсгийг хүчингүй болгуулах шаардлагыг хүлээн зөвшөөрснийг баталж, энэ хэсэгт холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгож,

2.Татварын ерөнхий хуулийн 2 дугаар зүйлийн 2.2, Орлого ба хөрөнгийн татварыг давхардуулж ногдуулахгүй байх, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай Монгол Улсын Засгийн газар, Канад Улсын Засгийн газар хоорондын конвенцийн 11 дүгээр зүйлийн 1, 2 дахь заалтад зааснаар 94736630.90 төгрөгийн зөрчилд ногдуулсан 9473663.10 төгрөгийн нөхөн татвар, 2842098.90 төгрөгийн торгууль, 1424838.90 төгрөгийн алдангийг хүчингүй болгож,

3.Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1, 15.1.3, 22 дугаар зүйлийн 22.1, 22.1.4, 23 дугаар зүйлийн 23.1, Татварын ерөнхий хуулийн 2 дугаар зүйлийн 2.2, Орлого ба хөрөнгийн татварыг давхардуулж ногдуулахгүй байх, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай Монгол Улсын Засгийн газар, Канад Улсын Засгийн газар хоорондын конвенцийн 12-А дугаар зүйлийн 1, 2, 3, 14 дүгээр зүйлийн 1, 2, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн /2006 оны/ 5 дугаар зүйлийн 5.1, 7 дугаар зүйлийн 7.1, 7.1.4, 7.4 дэх хэсгийн 7.4.9, 11 дүгээр зүйлийн 11.1, 16 дугаар зүйлийн 16.1 дэх хэсгийн 16.1.2 Татварын ерөнхий хуулийн 33 дугаар зүйлийн 33.2 дахь хэсгийн 33.2.2, 34 дүгээр зүйлийн 34.1, 74 дүгээр зүйлийн 74.1, 74.2, 74.3 дахь заалтыг тус тус баримтлан нэхэмжлэлийн шаардлагын үлдсэнийг хэрэгсэхгүй болгож,

4.Анхны ардчилсан сонгууль болж байнгын ажиллагаатай парламент байгуулагдсаны 25 жилийн ойг тохиолдуулан өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 1 дүгээр зүйлийн 1.1, 4 дүгээр зүйлийн 4.3, 10 дугаар зүйлийн 10.2 дахь хэсэгт зааснаар 25/0007041 дүгээр актаар ногдуулсан 273818153.15 төгрөгийн торгууль, 351648779.59 төгрөгийн алданги, нийт 625466932.74 төгрөгийн төлбөрийг өршөөн хэлтрүүлж” шийдвэрлэжээ.

Гурав. Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Н.*******, Н.*******, Б.******* нар дээрх шийдвэрийг эс зөвшөөрч 2017 оны 2 дугаар сарын 15-ны өдөр Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гаргасан давж заалдах гомдолдоо:

Нэг. “...Актын зөрчлийн жагсаалтын 1 төлүүлэхээр шийдвэрлэсэн нөхөн татварын талаар.

Актын зөрчлийн жагсаалтын 1 дүгээрт ногдуулсан төлбөрөөс хувь хүний орлогын албан татварт 676551.80 төгрөгийн нөхөн татвар төлүүлэхээр шийдвэрлэсэн нь хууль, эрх зүйн үндэслэлгүй байна.

Шүүхийн шийдвэрийн үндэслэх нь хэсэгт “...Хоолны мөнгөнөөс нийгмийн даатгал суутгах бөгөөд ...Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1.1, 11.1.6-д унаа, хоолны мөнгө ороогүй, уг орлогыг шууд бус орлогод хамааруулж, мөн хуулийн 22 дугаар зүйлийн 22.1.4 дэх хэсэгт зааснаар орлогын дүнгээр тооцож татвар ногдуулах тул ...нэхэмжлэгчийн ...тайлбарыг ...хүлээн авах ...үндэслэлгүй” гэжээ.

Гомдол: “*******” ХХК-ийн зүгээс ажиллагсдадаа олгосон хоолны мөнгийг Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1.1, 11.1.6-д заасан цалин, хөдөлмөрийн хөлс, шагнал, урамшуулал болон тэдгээртэй адилтгах хөдөлмөр эрхлэлтийн орлогод хамаарна гэж маргаагүй юм.

Харин ажиллагсдад олгосон хоолны мөнгө нь Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1-д “Цалин, хөдөлмөрийн хөлс, шагнал, урамшуулал дээр ажил олгогчоос нэмж олгож байгаа тухайн ажилтнаас албан үүргээ гүйцэтгэхэд шууд холбогдолгүй дараахь бараа, үйлчилгээний орлогыг албан татвар ногдох шууд бус орлогод хамруулна”, 15.1.3-д “Бэлнээр олгосон хоолны мөнгө…” гэж заасны дагуу шууд бус орлогод хамаарна.

Мөн дээрх хуулийн 22 дугаар зүйлийн 22.1-д “Дор дурдсан орлогод ногдуулах албан татварыг дараахь байдлаар тодорхойлно”, 22.1.4-д “Шууд бус орлогод ногдуулах албан татварыг тухайн орлогын дүнгээр”, 23 дугаар зүйлийн 23.1-т “Энэ хуулийн 22.1.4-т зааснаар тодорхойлсон орлогын жилийн дүнд 10 хувиар тооцож албан татвар ногдуулна” гэж заасны дагуу “*******” ХХК ажиллагсдадаа олгосон хоолны мөнгөнөөс албан татвар ногдуулж, төсөвт төлсөн.

“*******” ХХК нь ажиллагсдадаа хоолны мөнгө олгохдоо Нийгмийн даатгалын тухай хуулийн 32 дугаар зүйлд “Нийгмийн даатгал ногдуулах хөдөлмөрийн хөлс, түүнтэй адилтгах орлого” 32 дугаар зүйлийн 32.1-т “Дараах хөдөлмөрийн хөлс, түүнтэй адилтгах орлогод нийгмийн даатгалын шимтгэл ногдуулна”, 32.1.4-т “Аж ахуйн нэгж, байгууллагаас ажилтанд олгож байгаа хоолны зардал” гэж заасны дагуу дээрх хоолны мөнгөнөөс нийгмийн даатгалын шимтгэлийг ногдуулан суутган авч, /Нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөлтийн тайлангаар/ нийгмийн даатгалын сангийн холбогдох дансанд тушаасан.

Ажиллагсдадаа олгоогүй, шилжүүлээгүй орлогод /тухайн ажилтны олоогүй орлогод/ буюу суутгасан нийгмийн даатгалын шимтгэлийн дүнд албан татвар ногдуулсан актыг шүүх үндэслэлтэй гэж дүгнэсэн нь Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 8 дугаар зүйлийн 8.1-т “Албан татвар төлөгчийн татварын жилд олсон дараах орлогод албан татвар ногдуулна”, 8.1.9-т “Шууд бус орлого” гэж заасантай зөрчилдөж байна.

Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 8 дугаар зүйлийн 8.1, 8.1.9, 22 дугаар зүйлийн 22.1.4, 23 дугаар зүйлийн 23.1 дэх хэсэгт зааснаар татвар төлөгчийн олсон орлогод албан татвар ногдуулахаас бус хуулийн дагуу нийгмийн даатгалын санд төлөгдсөн нийгмийн даатгалын шимтгэлд албан татвар ногдуулах тухай хуулийн зохицуулалт байхгүй.

Өөрөөр хэлбэл татварын хууль тогтоомжоор орлого авч буй татвар төлөгч иргэн орлого болгож аваагүй дүнд татвар төлөх, орлого олгож буй суутгагч орлого болгож олгоогүй дүнд албан татвар суутгаж, төлөх үүрэггүй гэж үзэж байна.

“*******” ХХК нь Татварын ерөнхий хуулийн 18 дугаар зүйлийн 18.1-т “Татвар төлөгч дараах үүрэг хүлээнэ”, 18.1.6-д “Бусдад шилжүүлсэн орлогод ногдох татварыг үнэн зөв суутган тооцож, тогтоосон хугацаанд төсөвт төлөх” гэж заасныг хэрэгжүүлж ажилласан.

Хоёр. Актын Зөрчлийн жагсаалтын 2 төлүүлэхээр шийдвэрлэсэн нөхөн татварын талаар:

Актын зөрчлийн жагсаалтын 2 дугаарт ногдуулсан төлбөрөөс аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварт 81691813.75 төгрөгийн нөхөн татвар төлүүлэхээр шийдвэрлэсэн нь хууль, эрх зүйн үндэслэлгүй.

Шүүхийн шийдвэрийн үндэслэх нь хэсэгт “...“*******” ХХК-ийг үүсгэн байгуулсан “******* ресурс ЛТД” компани /одоогийн “Панэйшиан Энержи ЛТД” компани/-ийн толгой компани гэх Канад Улсын “Айванхо энержи Монголиа ЛТД” /”Ivanhoe Energy Mongolia LTD”/ компани, мөн уг толгой компанийн охин компани гэх “Санвинг энержи ЛТД” /“Sunwing Energy LTD”/ компаниас газрын тосны XVI талбайд хайгуулын үйл ажиллагаа явуулахтай, холбогдон гарсан удирдлагын болон зөвлөх үйлчилгээний төлбөр, бусад төлбөрийг төлсөн, хайгуул хийхтэй холбогдон гарсан зардлыг хэдийгээр “*******” ХХК гаргасан баримт байхгүй ч түүний толгой компани болон өөр компани төлж, “*******” ХХК-ийн хөрөнгө оруулалт болон зардалд тусгаж, өртөгт тосоор авахаар гэрээ байгуулсан байх тул хариуцагчийн акт үндэслэлтэй...” гэжээ.

Гомдол: Шүүх хэрэгт авагдсан нотлох баримтыг үндэслэн “*******” ХХК Монгол Улсад байрладаггүй албан татвар төлөгчдөд удирдлагын болон зөвлөх үйлчилгээний төлбөрийг төлөөгүй буюу шилжүүлээгүй, гадаад улсын аж ахуйн нэгжид орлого олгоогүй байна гэж дүгнэсэн атлаа “*******” ХХК нь Монгол улсад байрладаггүй албан татвар төлөгчид удирдлагын зардал болон зөвлөх үйлчилгээний төлбөрийг шилжүүлэхдээ татвар суутгаагүй гэж татварын улсын байцаагчийн тогтоосон актыг үндэслэлтэй гэж дүгнэсэн ойлгомжгүй бөгөөд хууль, эрх зүйн үндэслэлгүй байна.

“*******” ХХК нь Монгол Улсад байрладаггүй албан татвар төлөгчдөөс удирдлагын болон зөвлөх үйлчилгээ худалдан авах гэрээ байгуулаагүй, удирдлагын болон зөвлөх үйлчилгээ худалдан аваагүй, төлбөрийг төлөөгүй буюу шилжүүлээгүй, гадаадын аж ахуйн нэгжид орлого олгоогүй байхад татвар суутгаагүй гэж акт тогтоосон, шүүх уг асуудлыг үндэслэлтэй гэж нөхөн татвар төлүүлэхээр шийдвэрлэсэн нь Татварын ерөнхий хуулийн 18 дугаар зүйлийн 18.1-т “Татвар төлөгч дараах үүрэг хүлээнэ”, 18.1.6-д “Бусдад шилжүүлсэн орлогод ногдох татварыг үнэн зөв суутган тооцож, тогтоосон хугацаанд төсөвт төлөх”, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.6-д “Суутгагч” гэж албан татвар төлөгчид олгосон орлогод энэ хуулийн дагуу албан татвар ногдуулан суутгаж, улсын болон орон нутгийн төсөвт шилжүүлэх үүрэг бүхий этгээдийг” гэж заасантай зөрчилдөж байна.

Гадаад улсын компаниудын хооронд хийгдсэн үйл ажиллагааны төлбөр тооцоо нь Канад Улсын “Sunwing Energy LTD”, “Ivanhoe Energy Mongolia LTD” компаниудын санхүүгийн анхан шатны баримтаар нотлогдож байхад дээрх төлбөр тооцоо нь “*******” ХХК-ийн албан татвар ногдох орлогоос хасагдах зардал болно гэж татварын улсын байцаагч нар тайлбарлаж байгаа нь ч хууль, эрх зүйн үндэслэлгүй.

Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1-т “Дараах тохиолдолд зардлыг албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцохгүй” 15.1.2-т “Албан татвар төлөгчийн баримтаар нотлогдоогүй зардал” гэж заасныг зөрчиж байна.

Мөн Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хууль /2001 он/-ийн 2 дугаар бүлэг Нягтлан бодох бүртгэл хөтлөлт, 7 дугаар зүйлийн 7.1-т “Анхан шатны баримт нь нягтлан бодох бүртгэл хөтлөх, санхүүгийн тайлан, мэдээллийг үнэн, зөв гаргах үндэслэл болно”, 7.4-т “Аж ахуйн нэгж, байгууллагын удирдлага, нягтлан бодогч нь үйлдвэрлэл, үйлчилгээний шат дамжлага, аж ахуйн үйл ажиллагааны хүрээнд гарсан хөрөнгө, эх үүсвэрийн хөдлөл, өөрчлөлт бүрийг анхан шатны баримтад бичилт хийж бүрдүүлнэ”, 7.5-д “Анхан шатны баримтад түүнийг үйлдсэн, зөвшөөрсөн буюу шалгасан ажилтан гарын үсэг зурж, тамга, тэмдэг дарснаар уг баримт хүчин төгөлдөр болно”, 7.7-д “Анхан шатны баримтгүй ажил гүйлгээг бүртгэл, тайланд тусгахыг хориглоно” гэж заасан тул бусад хуулийн этгээдийн, тухайлбал гадаадын аж ахуйн нэгж болох Канад Улсын “Ivanhoe Energy Mongolia LTD”, “Sunwing Energy LTD” компаниудын бусад этгээдтэй байгуулсан гэрээний дагуу хийж гүйцэтгүүлсэн ажлын төлбөртэй холбоотой зардлын санхүүгийн анхан шатны баримтыг үндэслэн “*******” ХХК өөрийн үйл ажиллагааны зардалд тооцох үндэслэлгүй юм.

Шүүхийн шийдвэрийн үндэслэх нь хэсгийн “...“*******” ХХК-ийн газрын тостой холбогдсон үйл ажиллагаанд зарцуулсан хөрөнгө оруулалтыг баталгаажуулахаар 2013, 2014 онд Газрын тосны газрын даргын тушаалаар батлагдсан ажлын хэсэг санхүүгийн шалгалт хийж, 2007-2012 оны өртөг нөхөх зардлын нийт хэмжээг 14760565.67 ам.доллар гэж дүгнэсэн байх бөгөөд нэхэмжлэгч компани үүнийг зөвшөөрч, тооцоо нийлжээ...” гэжээ.

Гомдол: Монгол Улсад бүртгэлтэй “*******” ХХК газрын тосны хайгуулын үйл ажиллагаатай холбоотойгоор Монгол Улсад оршин суугч бус татвар төлөгчөөс удирдлага болон зөвлөх үйлчилгээ худалдан аваагүй, хөрөнгө оруулалт хийгээгүй, харин Гэрээлэгч Канад Улсын “Shaman Resources LTD” компани өөрийн толгой компани болох Канад Улсын “Ivanhoe Energy Mongolia LTD” компани, түүний охин болох “Sunwing Energy LTD” компаниар дамжуулан Монгол Улсад хөрөнгө оруулалт хийж, удирдлага болон зөвлөх үйлчилгээ худалдан авч, зардлыг Канад Улсын компаниудад төлсөн нь хэрэгт авагдсан нотлох баримтаар тогтоож байхад Монгол Улсад бүртгэлтэй “*******” ХХК-ийг Монгол Улсад хөрөнгө оруулалт хийсэн, түүнийг тус ажлын хэсэг баталгаажуулсан мэтээр шүүх үндэслэлгүй дүгнэлт хийжээ.

Харин Канад Улсын “Shaman Resources LTD”, “Ivanhoe Energy Mongolia LTD”, “Sunwing Energy LTD” компаниудын Монгол Улсад хийсэн хөрөнгө оруулалт буюу буцаан авах газрын тосны дүн Монгол Улсад бүртгэлтэй “*******” ХХК-ийн нягтлан бодох бүртгэл, санхүүгийн тайлан тэнцэлд “Урт хугацаат өр төлбөр” дансны дүнд тооцогдож бүртгэгдсэн. Тухайлбал Канад Улсын хөрөнгө оруулагч компаниудад буцааж төлөх өр төлбөр нь “*******” ХХК-ийн санхүүгийн тайлангийн “Урт хугацаат өр төлбөр” дансанд 2010 онд 3321746871.00 төгрөг, 2011 онд 18834375588.83 төгрөг, 2012 онд 23319283900.52 төгрөгийн дүнтэй байна.

Хөрөнгө оруулалтын тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1-д “Энэ хуульд хэрэглэсэн дараах нэр томьёог доор дурдсан утгаар ойлгоно” 3.1.1-т “Хөрөнгө оруулалт” гэж Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт ашгийн төлөө үйл ажиллагаа явуулах этгээдийн хувь нийлүүлсэн хөрөнгөд оруулсан, санхүүгийн тайланд туссан биет болон биет бус хөрөнгийг”, 3.1.3-т “Гадаадын хөрөнгө оруулагч" гэж Монгол Улсад хөрөнгө оруулалт хийж байгаа гадаадын хуулийн этгээд, хувь хүн /Монгол Улсад байнга оршин суудаггүй гадаадын иргэн болон харьяалалгүй хүн, түүнчлэн гадаад улсад байнга оршин суудаг Монгол Улсын иргэн/-ийг” гэж заасан.

Монгол Улсын татварын хууль тогтоомжоор гадаадын хөрөнгө оруулагч компани Монгол Улсад хөрөнгө оруулалт хийх үед Монгол Улсад албан татвар төлөх хуулийн зохицуулалт байхгүй болно.

Монгол Улсын Засгийн газрын 2007 оны 6 дугаар сарын 20-ны өдрийн 148 дугаар тогтоолоор батлагдсан Ашигт малтмал, газрын тосны хэрэг эрхлэх газар, Канад Улсын “Shaman Resources LTD” компани /одоогийн нэр “Panasian Energy LTD”/-ийн хооронд байгуулсан “Бүтээгдэхүүн хуваах гэрээ”-ний дагуу, Гэрээлэгч буюу Канад Улсын компани газрын тостой холбогдсон үйл ажиллагаанд хөрөнгө оруулалт хийж, олборлолт эхэлсний дараа хөрөнгө оруулалтаа олборлосон түүхий тосоор тооцож буцааж авахаар заасан бөгөөд Эрдэс баялаг, эрчим хүчний яам, Сангийн яам, Газрын тосны газар зэрэг төрийн холбогдох байгууллагуудын мэргэжилтэн, ажилтнуудаас бүрдсэн ажлын хэсэг Гэрээлэгчийн буцаан авах түүхий тосны дүнг шалгаж баталгаажуулсан.

“Бүтээгдэхүүн хуваах гэрээ”-ний дагуу, Гэрээлэгч Канад Улсын “Shaman Resources LTD” компани /одоогийн нэр “Panasian Energy LTD”/-ийн Монгол Улсад оруулсан хөрөнгө оруулалт буюу буцаан авах газрын тосны дүнг үндэслэж, Монгол Улсад бүртгэлтэй “*******” ХХК-ийг бусад этгээдээс албан татвар суутгаж, төлөх үүрэгтэй мэтээр шүүх дүгнэсэн нь хууль, эрх зүйн үндэслэлгүй бөгөөд Татварын ерөнхий хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.2-т “Татвар ногдуулах, төлөхтэй холбогдсон харилцааг зөвхөн татварын хуулиар зохицуулна” гэж заасантай зөрчилдөж байна.

Шүүхийн шийдвэрийн үндэслэх нь хэсэгт “...Конвенцийн 12-А дугаар 1...заалтын дагуу татварыг ногдуулсан атлаа уг конвенцийг баримтлах болсон үндэслэл болох Татварын ерөнхий хуулийн 2 дугаар зүйлийн 2.2, Монгол Улсын олон улсын гэрээнд Монгол Улсын татварын хууль тогтоомжоос өөрөөр заасан бол олон улсын гэрээний заалтыг дагаж мөрдөнө гэж заасан заалтыг баримтлалгүй Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.2.9 дэх заалтыг баримталсан байсныг зөвтгөх нь зүйтэй...” гэжээ.

Гомдол: Татварын улсын байцагчийн 25/0007041 тоот актад Орлого ба хөрөнгийн татварыг давхардуулж ногдуулахгүй байх, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай Монгол Улсын Засгийн газар, Канад Улсын Засгийн газар хоорондын конвенцийн зүйл, заалтыг үндэслэж, татвар ногдуулсан талаар нэг ч үг, өгүүлбэр бичигдээгүй байхад шүүх “конвенцийн заалтын дагуу татварыг ногдуулсан” гэж дүгнэсэн нь ойлгомжгүй байна.

Шүүхийн дээрх дүгнэлтээр бол маргаан бүхий 25/0007041 тоот акт нь “утга агуулгын илэрхий алдаатай” захиргааны илт хууль бус актад тооцогдохоор байна.

Татварын улсын байцаагч нар Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.2.9-ийн б, в, д дэх заалтыг үндэслэж татвар ногдуулж, акт тогтоосон нь хууль, эрх зүйн үндэслэлгүй юм.

Хэрвээ Татварын улсын байцаагч нарын үзсэнээр, Монгол Улсад бүртгэлтэй “*******” ХХК нь Монгол Улсад байрладаггүй албан татвар төлөгчдөөс удирдлага болон зөвлөх үйлчилгээ худалдан авах гэрээ байгуулсан, төлбөрийг шилжүүлсэн гэж үзвэл Монгол Улсад Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийг үндэслэх бус, ажил гүйцэтгэж, орлогыг хүлээн авсан компаниуд нь Канад Улс, БНХАУ-д бүртгэлтэй, эдгээр оронд байнга оршин суугч тул “Орлого ба хөрөнгийн татварыг давхардуулж ногдуулахгүй байх, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай Монгол Улсын Засгийн газар, Канад Улсын Засгийн газар хоорондын конвенц”, “Татварыг давхардуулж оногдуулахгүй байх, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай БНМАУ-ын Засгийн газар, БНХАУ-ын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр”-ийг зүйл заалтыг үндэслэж шийдвэрлэх ёстой байсан.

Татварын улсын байцаагч нар Татварын ерөнхий хуулийн 2 дугаар зүйлийн 2.2-т “Монгол Улсын олон улсын гэрээнд Монгол Улсын татварын хууль тогтоомжоос өөрөөр заасан бол олон улсын гэрээний заалтыг дагаж мөрдөнө” гэж заасныг зөрчиж давхар татварын гэрээг бус Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийг үндэслэж, хууль буруу хэрэглэсэн “эрх зүйн зөрчилтэй захиргааны акт” тогтоосон.

Газрын тосны хайгуулын үйл ажиллагаатай холбоотой ажил гүйцэтгэж, орлогыг хүлээн авсан компаниуд нь Канад Улс, БНХАУ-д бүртгэлтэй, эдгээр оронд байнга оршин суугч тул Монгол Улсын Засгийн газраас Канад Улс, БНХАУ-ын Засгийн газруудтай байгуулсан Давхар татварын гэрээнүүдийн 7 дугаар зүйлд “Аж ахуйн үйл ажиллагааны ашиг” 7.1-т “Хэлэлцэн тохирогч Улсын аж ахуйн нэгж нь Хэлэлцэн тохирогч нөгөө Улсын нутагт төлөөлөгчийн газраар дамжуулан аж ахуйн үйл ажиллагаа эрхлээгүй тохиолдолд Хэлэлцэн тохирогч Улсад татвар ногдуулна” гэж Канад Улс, БНХАУ-д бүртгэлтэй компаниуд Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж орлого олсон ч тухайн улсдаа татвараа төлөхөөр заасан тул “*******” ХХК албан татвар суутгаж төлөх үүрэггүй.

Шүүхийн шийдвэрийн үндэслэх хэсэгт “...нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөс “Санвинг энержи ЛТД” компани ажилчдаа олгосон цалин хөлсийг Монгол Улсад байрладаггүй албан татвар төлөгчид шилжүүлсэн төлбөрт тооцож, аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар ногдуулж алдаа гаргасан гэсэн тайлбар гаргаж байгаа боловч ...Конвенцийн 12-А дугаар зүйлд заасан техникийн үйлчилгээний төлбөрт этгээдэд болон бусад этгээдийн ажилчдад төлсөн төлбөрт “Санвинг энержи ЛТД” компани газрын тостой холбогдсон үйл ажиллагаанд зориулан ажилчддаа олгосон цалин, хөдөлмөрийн хөлс хамаарч, уг Конвенцийн заалтын дагуу 5 хувиар татвар ногдуулсан татварын улсын байцаагч нарын акт үндэслэлтэй...” гэжээ.

Гомдол: Шүүх хэрэгт авагдсан нотлох баримтыг буруу үнэлээд хууль, эрх зүйн үндэслэлгүй дүгнэлт хийсэн байна.

Монгол Улсад бүртгэлтэй “*******” ХХК нь Канад Улсын “Sunwing Energy LTD” компаниас удирдлагын болон зөвлөх үйлчилгээ худалдан аваагүй, “*******” ХХК-аас Канад Улс руу буюу “Sunwing Energy LTD” компанид ямар нэг төлбөр шилжүүлээгүй, тус компаний ажилчдад цалин хөлс олгоогүй тул “*******” ХХК-д албан татвар ногдуулах нь хууль, эрх зүйн үндэслэлгүй юм.

Татварын улсын байцаагч нар актын зөрчлийн жагсаалтын 2 буюу Монгол Улсад Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.2.9-ийн б, в, д дэх заалтыг үндэслэж татвар ногдуулсан зөрчлийн дүнд Канад Улсын “Sunwing Energy LTD” компани ажилчдадаа олгосон цалин, хөдөлмөрийн хөлсийг аж ахуйн нэгжид шилжүүлсэн төлбөрт тооцож аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар ногдуулж, хууль буруу хэрэглэсэн, шүүх хувь хүний цалин хөдөлмөрийн хөлс гэж үзсэн атлаа аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар ногдуулсныг үндэслэлтэй гэж дүгнэсэн нь хууль бус байна. Үүнд:

2010 онд 332031577.32 төгрөгийн, 2011 онд 186980322.55 төгрөгийн, 2012 онд 31565828.50 төгрөгийн нийт 550577728.37 төгрөгийн цалин хөдөлмөрийн хөлсөд /цалин хөдөлмөрийн хөлс олгосон нь санхүүгийн анхан шатны баримтаар тогтоогдож байгаа/ аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар ногдуулсан.

Гурав. Актын Зөрчлийн жагсаалтын 5 төлүүлэхээр шийдвэрлэсэн нөхөн татварын талаар.

Актын зөрчлийн жагсаалтын 5 дугаарт ногдуулсан төлбөрөөс хувь хүний орлогын албан татварт 247710904.09 төгрөгийн нөхөн татвар төлүүлэхээр шийдвэрлэсэн нь эрх зүйн үндэслэлгүй.

Шүүх хэрэгт авагдсан нотлох баримтыг үндэслэн “*******” ХХК Монгол Улсад байрладаггүй татвар төлөгч гадаадын мэргэжилтэнд цалин хөдөлмөрийн хөлс олгоогүй, төлбөр шилжүүлээгүй, гадаадын иргэдэд орлого олгоогүй гэж дүгнэсэн атлаа “*******” ХХК нь гадаадын мэргэжилтний цалин хөдөлмөрийн хөлснөөс татвар суутгаагүй гэж татварын байцаагчийн тогтоосон актыг үндэслэлтэй гэж дүгнэсэн нь ойлгомжгүй бөгөөд эрх зүйн үндэслэлгүй байна.

“*******” ХХК нь Монгол Улсад байрладаггүй албан татвар төлөгч гадаад мэргэжилтнүүдийг ажиллуулах гэрээ байгуулаагүй, гадаадын мэргэжилтнүүдийг ажиллуулаагүй, цалин хөдөлмөрийн хөлс, орлого олгоогүй, төлбөр шилжүүлээгүй байхад татвар суутгаагүй гэж акт тогтоосон, шүүх уг асуудлыг үндэслэлтэй гэж нөхөн татвар төлүүлэхээр шийдвэрлэсэн нь Татварын ерөнхий хуулийн 18 дугаар зүйлийн 18.1-т “Татвар төлөгч дараах үүрэг хүлээнэ”, 18.1.6-т “Бусдад олгох хөдөлмөрийн хөлс, шилжүүлсэн орлогод ногдох татварыг үнэн зөв суутган тооцож, тогтоосон хугацаанд төсөвт төлөх”, Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.4-т “Суутгагч” гэж албан татвар төлөгчийн орлогод энэ хуулийн дагуу албан татвар ногдуулан суутгаж, улсын болон орон нутгийн төсөвт шилжүүлэх үүрэг бүхий этгээдийг” гэж заасантай зөрчилдөж байна.

Канад Улсын “Sunwing Energy LTD” компани газрын тостой холбогдсон үйл ажиллагаанд өөрийн компаний ажилтнуудыг ажиллуулж цалин хөлсийг олгосон, мөн газрын тосны чиглэлээр мэргэшсэн Канад Улс, БНХАУ-ын мэргэжилтнүүдийг “Sunwing Energy LTD” компани гэрээгээр ажиллуулж, “Sunwing Energy LTD” компани цалин хөлсийг олгосон нь хэрэгт авагдсан нотлох баримтаар тогтоогдсон.

Шүүхийн шийдвэрийн үндэслэх хэсэгт “...татварын улсын байцаагч акт ногдуулахдаа Давхар татварын гэрээг баримтлаагүй гэсэн тайлбар нь үндэслэлтэй байна ...ажилтнуудыг мэргэжлийн үйлчилгээ үзүүлсэн, бие даасан шинжтэй үйл ажиллагаа эрхэлсэн гэж үзэх үндэслэлтэй тул Конвенцийн 14 дүгээр зүйлийн ...бие даасан үйл ажиллагаа ...заалт хамаарч байна ...Татварын байцаагч албан татварын хувь хэмжээг хэрхэн тооцсон талаарх заалт болох Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 23 дугаар зүйлийн 23.1 дэх хэсэгт заасныг баримтлаагүйг дурдах нь зүйтэй” гэж ойлгомжгүй эрх зүйн үндэслэлгүй дүгнэлт хийжээ.

Гомдол: Хэрвээ татварын улсын байцаагч нарын үзсэнээр, Монгол Улсад бүртгэлтэй “*******” ХХК нь Монгол Улсад байрладаггүй гадаадын мэргэжилтнүүдтэй гэрээ байгуулж, ажиллуулан цалин хөдөлмөрийн хөлс олгосон гэж үзвэл Монгол Улсад Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн үндэслэх бус, цалин хөдөлмөрийн хөлсний орлогыг хүлээн авсан иргэд нь Канад Улс, БНХАУ-ын байнга оршин суугч тул “Орлого ба хөрөнгийн татварыг давхардуулж ногдуулахгүй байх, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай” Монгол Улсын Засгийн газар, Канад Улсын Засгийн газар хоорондын конвенц”, “Татварыг давхардуулж оногдуулахгүй байх, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай” БНМАУ-ын Засгийн газар, БНХАУ-ын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрийн зүйл, заалтыг үндэслэж шийдвэрлэх ёстой байсан.

Татварын улсын байцаагч нар Татварын ерөнхий хуулийн 2 дугаар зүйлийн 2.2-т “Монгол Улсын олон улсын гэрээнд Монгол Улсын татварын хууль тогтоомжоос өөрөөр заасан бол олон улсын гэрээний заалтыг дагаж мөрдөнө” гэж заасны зөрчиж, Давхар татварын гэрээг бус, Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийг үндэслэж, хууль буруу хэрэглэсэн “эрх зүйн зөрчилтэй захиргааны акт” тогтоосон гэж үзэж байна.

Монгол Улсын Засгийн газраас, Канад Улс, БНХАУ-ын Засгийн газруудтай байгуулсан Давхар татварын гэрээнүүдийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1-т “Хэлэлцэн тохирогч Улсад байнга оршин суугчийн мэргэжлийн үйлчилгээ үзүүлсэн, эсвэл бие даасан шинжтэй бусад үйл ажиллагаа эрхлэн олсон орлогод зөвхөн Хэлэлцэн тохирогч Улсад татвар ногдуулж болно” гэж заасан. Канад Улс, БНХАУ-ын байнга оршин суугч нь Монгол Улсаас орлого олсон байсан ч тухайн улсдаа татвараа төлөхөөр заасан тул Монгол Улсын хуулийн этгээд “*******” ХХК албан татвар суутгаж төлөх үүрэггүй.

Дээрх 2 улстай байгуулсан Давхар татварын гэрээнүүдийн 1 дүгээр зүйлийн энэхүү хэлэлцээр нь хэлэлцэн тохирогч хоёр улс буюу эдгээрийн аль нэгний нутаг дэвсгэрт байнга оршин суугч этгээдийг хамаарна гэж заасан.

Дөрөв. Төлүүлэхээр шийдвэрлэсэн нөхөн татварын талаар.

Актын зөрчлийн жагсаалтын 6 дугаарт ногдуулсан төлбөрөөс нэмэгдсэн өртгийн албан татварт 582649674.10 төгрөгийн нөхөн татвар төлүүлэхээр шийдвэрлэсэн нь эрх зүйн үндэслэлгүй байна.

Татварын улсын байцаагч актын зөрчлийн жагсаалтын 2-т дурдсан Монгол Улсад байрладаггүй албан татвар төлөгчид удирдлагын зардал болон зөвлөх үйлчилгээний төлбөр шилжүүлэхдээ татвар суутгаагүй 2010, 2011, 2012 оны нийт дүн 2152248919.58 төгрөг дээр зөрчлийн жагсаалтын 4-т дурдсан Монгол Улсад байрладаггүй албан татвар төлөгчид өрөмдлөгийн төлбөрийг шилжүүлэхдээ татвар суутгаагүй 2011 оны дүн 3734455464.73 төгрөгийг нэмж нийт 5886704384.31 төгрөгийн дүнд нөхөн татвар, торгууль, алданги тооцож ногдуулсан.

Шүүхийн шийдвэрийн үндэслэх нь хэсэгт “...4127289678.77 төгрөгийн зөрчилд ...“DQE international” компани нь нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгч бөгөөд “*******” ХХК нэмэгдсэн өртгийн албан татвар шингэсэн худалдан авалтыг авсан тул уг компанид төлбөрийг шилжүүлэхдээ татварын суутган тооцох ёстой...” гэжээ.

Гомдол “*******” ХХК нь БНХАУ-д бүртгэлтэй, БНХАУ-ын байнгын оршин суугч этгээд “DQE International” компанитай “Эргэлтэт өрмийн ажлын гэрээ” байгуулж, “DQE International” компани 2011, 2012 онд Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт өрөмдлөгийн үйл ажиллагаа гүйцэтгүүлж, төлбөрийг мөн “*******” ХХК төлсөн.

Татварыг давхардуулж оногдуулахгүй байх, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай БНМАУ-ын Засгийн газар, БНХАУ-ын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрт заасны дагуу 18 сараас дээш хугацаагаар Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулсан БНХАУ-ын хуулийн этгээд “Төлөөлөгчийн газар”-ыг бүртгүүлэх, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.2-т “Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт борлуулсан бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үйлчилгээний борлуулалтын орлогын хэмжээ нь 10 сая ба түүнээс дээш төгрөгт хүрсэн гадаадын хуулийн этгээдийн төлөөний газарт энэ зүйлийн 5.1 дэх заалт нэгэн адил үйлчилнэ” гэж заасны дагуу “Төлөөлөгчийн газар” нь нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлж, албан татварын тооцоо хийх үүргээ биелүүлээгүй, Татварын алба түүнд хяналт тавьж ажиллаагүй зэргээс “Төлөөлөгчийн газар”-ын албан татвар төлөх үүргийг “*******” ХХК-д хариуцуулж акт тогтоосон нь эрх зүйн үндэслэлгүй.   

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1.2-т “Худалдах, түүнчлэн үйлдвэрлэл, үйлчилгээний зориулалтаар өөрөө шууд импортолсон бараа, ажил, үйлчилгээнд төлсөн”, 15 дугаар зүйлийн 15.2-т “Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хасалт хийх, буцаан олгох, тэдгээрийг нягтлан бодох бүртгэлд тусгахтай холбогдсон харилцааг зохицуулсан журмыг санхүүгийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн батална” гэж заасны дагуу Сангийн сайдын 2009 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн 283 дугаар тушаалаар батлагдаж, Хууль зүйн асуудал хариуцсан төрийн захиргааны төв байгууллагад нийтээр дагаж мөрдүүлэх шийдвэрийн улсын нэгдсэн бүртгэлийн 3099 дугаарт бүртгэгдсэн Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хасалт хийх, буцаан олгох, тэдгээрийг нягтлан бодох бүртгэлд тусгахтай холбогдсон харилцааг зохицуулах журмын 6 дугаар зүйлийн 6.3-т “Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 7.3.5, 7.4.9, 14.1.4-д заасан худалдан авалтаас бусад худалдан авалтанд НӨАТ төлөгчөөр бүртгүүлсэн борлуулагчийн бичсэн НӨАТ-ын падаангүй бол хасалт хийхгүй” гэж заасан.

Өөрөөр хэлбэл Монгол Улсын хуулийн этгээд Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.4.9 дэх хэсэгт заасан үйлчилгээг оршин суугч бус этгээдээс худалдан авахдаа энэ хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.1.2 дахь хэсэгт заасны дагуу албан татварыг нэмж авч, мөн энэ хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1.2 дахь хэсэгт дээрх Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хасалт хийх, буцаан олгох, тэдгээрийг нягтлан бодох бүртгэлд тусгахтай холбогдсон харилцааг зохицуулах журмын 6 дугаар зүйлийн 6.3 дахь хэсэгт заасны дагуу хасалт хийгдэхээр хуулийн зохицуулалттай тул “*******” ХХК-д нөхөн татвар төлүүлэхээр шийдвэрлэсэн нь үндэслэлгүй байна.

Шүүхийн шийдвэрийн үндэслэх нь хэсэгт “...үлдэх 1699206062.54 төгрөгийн зөрчилд холбогдох дүгнэлтийг 2 дугаар зөрчлийн хэсэгт дэлгэрэнгүй дурдсан бөгөөд Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн дагуу ажил, үйлчилгээг худалдан авахдаа нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг уг бараа, ажил, үйлчилгээний үнэ дээр нэмж авч төсөвт төлөх үүргээ “*******” ХХК биелүүлээгүй...” гэжээ.

Гомдол: Шүүх хэрэгт авагдсан нотлох баримтыг үндэслэн “*******” ХХК Монгол Улсад байрладаггүй албан татвар төлөгчдөд зөвлөх үйлчилгээний төлбөрийг төлөөгүй буюу шилжүүлээгүй, гадаад улсын аж ахуйн нэгжид орлого олгоогүй байна гэж дүгнэсэн атлаа “*******” ХХК нь Монгол Улсад байрладаггүй албан татвар төлөгчид зөвлөх үйлчилгээний төлбөрийг шилжүүлэхдээ татвар суутгаагүй гэж татварын улсын байцаагчийн тогтоосон актыг үндэслэлтэй гэж дүгнэсэн ойлгомжгүй бөгөөд хууль, эрх зүйн үндэслэлгүй.

“*******” ХХК нь Монгол Улсад байрладаггүй албан татвар төлөгчдөөс удирдлагын болон зөвлөх үйлчилгээ худалдан авах гэрээ байгуулаагүй, удирдлагын болон зөвлөх үйлчилгээ худалдан аваагүй, төлбөрийг төлөөгүй буюу шилжүүлээгүй, гадаадын аж ахуйн нэгжид орлого олгоогүй байхад нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг нэмж авч төсөвт төлөх үүрэггүй юм.

Канад Улсад бүртгэлтэй “Sunwing Energy LTD”, “Ivanhoe Energy Mongolia LTD” компаниуд газрын тостой холбогдсон үйл ажиллагаанд Канад Улс, БНХАУ-ын компаниудтай гэрээ байгуулж, ажил гүйцэтгүүлсэн. Мөн “Sunwing Energy LTD”, “Ivanhoe Energy Mongolia LTD” компани дээрх үйл ажиллагаатай холбоотой төлбөрийг тухайн ажлын гүйцэтгэгч компанид төлсөн бөгөөд “*******” ХХК нь Монгол Улсад байрладаггүй албан татвар төлөгчдөд зөвлөх үйлчилгээний төлбөрийг шилжүүлсэн санхүүгийн анхан шатны баримт огт байхгүй.

Гадаад улсын компаниуд хоорондоо гэрээ байгуулан ажил гүйцэтгэж, төлбөрөө хоорондоо шилжүүлсэн байхад ажил үйлчилгээг худалдан авах гэрээ байгуулаагүй, ажил үйлчилгээг худалдан аваагүй, төлбөрийг шилжүүлээгүй, Монгол Улсад бүртгэлтэй “*******” ХХК-д албан татвар ногдуулж, акт тогтоосон нь Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1-т “Иргэн, хуулийн этгээдийн импортолсон буюу экспортолсон бараа, түүнчлэн Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт үйлдвэрлэсэн буюу борлуулсан бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээнд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулахад энэ хууль үйлчилнэ”, 16 дугаар зүйлийн 16.1.2-д “Монгол Улсын иргэн, хуулийн этгээд нь оршин суугч бус буюу Монгол Улсад байрладаггүй этгээдээс энэ хуулийн 7.3.5, 7.4.9-д заасан бараа, ажил, үйлчилгээг худалдан авахдаа нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг уг бараа ажил, үйлчилгээний үнэ дээр нэмж авч төсөвт төлөх” гэж заасантай зөрчилдөж байна.

Гомдол: Канад Улсын “Sunwing Energy LTD” компани ажилчдадаа олгосон цалин, хөдөлмөрийн хөлсийг аж ахуйн нэгжид шилжүүлсэн төлбөрт тооцон нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулж, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.3-т “Хөдөлмөрийн гэрээгээр байнга болон түр хугацаагаар ажиллаж байгаа иргэнийг нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчид тооцохгүй бөгөөд түүнд олгосон цалин, хөдөлмөрийн хөлс, нэмэгдэл, тэтгэвэр тэтгэмж, шагнал урамшилд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулахгүй” гэж заасныг зөрчиж татвар ногдуулсныг шүүх үндэслэлтэй гэж дүгнэсэн нь хууль бус байна. Үүнд:

2010 онд 332031577.32 төгрөгийн, 2011 онд 186980322.55 төгрөгийн, 2012 оны 31565828.50 төгрөгийн, нийт 550577728.37 төгрөгийн цалин хөдөлмөрийн хөлсөд /цалин хөдөлмөрийн хөлс олгосон нь санхүүгийн анхан шатны баримтаар тогтоогдож байгаа/ нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулсан.

Иймд Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 44 дүгээр шийдвэрээр 912728843.74 төгрөгийн нөхөн татвар төлүүлэхээр шийдвэрлэсэн хэсгийг өөрчилж, татварын улсын байцаагчийн актын дээрх нөхөн татвар ногдуулсан хэсгийг хүчингүй болгон шийдвэрлэж өгнө үү” гэжээ.

ХЯНАВАЛ:

1.Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1.3 дахь хэсэгт зааснаар бэлнээр олгосон хоолны мөнгө нь шууд бус орлогод хамаарах бөгөөд энэхүү орлогод ногдуулах албан татварыг тухайн орлогын дүнгээр, харин цалин хөлс, шагнал, урамшуулал болон тэдгээртэй адилтгах орлогод ногдуулах албан татварыг уг орлогоос нийгмийн болон эрүүл мэндийн даатгалд төлсөн шимтгэлийг хассан дүнгээр тус тус тодорхойлохоор уг хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.1.1, 22 дугаар зүйлийн 22.1.4 дэх тус тус заажээ.

Хуулиар нэгэнт татвар ногдох орлогыг орлогын төрлөөс нь хамаарч ялгаатай байдлаар тодорхойлсон тул бэлнээр олгосон хоолны мөнгөнөөс хувь хүний орлогын албан татварыг тооцохдоо Нийгмийн даатгалын тухай хуулийн 32 дугаар зүйлийн 32.1.4 дэх хэсэгт заасны дагуу нийгмийн даатгалд төлсөн шимтгэлийг хассан дүнгээс бус харин тухайн орлогын дүнгээр татварыг суутган авч төлөх нь “Шэймэн” ХХК-ийн хувьд хуулиар хүлээсэн үүрэг болно.

Өөрөөр хэлбэл цалин хөлс, хоолны мөнгөний аль алинаас нь нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөх бөгөөд харин эдгээрт хувь хүний орлогын албан татвар ногдуулах орлогыг тодорхойлохдоо төлсөн шимтгэлээ хасч тооцох зохицуулалт зөвхөн цалин хөлс, түүнтэй адилтгах орлогод хамаарахаар байх тул энэ агуулгаар тайлбарлаж буй хариуцагчийн давж заалдах гомдол үндэслэлгүй.

2.Монгол Улсад байрладаггүй татвар төлөгчид удирдлагын, зөвлөх үйлчилгээний болон өрөмдлөгийн төлбөр, мөн ажилчиддаа олгосон цалин, хөдөлмөрийн хөлсийг шилжүүлэхдээ суутгагчийн үүргийг биелүүлээгүй гэж үзэж, нэхэмжлэгчид зохих нөхөн татвар, хуульд заасан хариуцлагыг ногдуулсан татварын улсын байцаагчийн актыг буруутгах боломжгүй, энэ талаарх анхан шатны шүүхийн дүгнэлт үндэслэл бүхий байна.

Нэхэмжлэгч “*******” ХХК-ийг үүсгэн байгуулсан Канад Улсын “******* ресурс ЛТД” компани нь 2007 оны 4 дүгээр сарын 8-ны өдөр Ашигт малтмал, газрын тосны газартай Нялга-XVI талбайд бүтээгдэхүүн хуваах гэрээ байгуулж, энэхүү гэрээний 8.3-т зааснаар газрын тостой холбогдсон үйл ажиллагааны явцад зарцуулсан өртөг, зардлаа олборлосон түүхий тосноос сар бүр тодорхой хэмжээгээр тооцон авч байхаар харилцан тохиролцож, улмаар Газрын тосны газрын даргын тушаалаар батлагдсан ажлын хэсэг санхүүгийн шалгалт хийж, нэхэмжлэгчийн 2007-2012 оны өртөг нөхөх зардлын хэмжээг 14.760.565,67 ам.доллар гэж баталгаажуулжээ.

Хэдийгээр удирдлагын болон зөвлөх үйлчилгээний зардлыг “*******” ХХК Монгол Улсад байрладаггүй албан татвар төлөгчид шилжүүлэн төлөөгүй, түүнчлэн ямар нэгэн гэрээ, хэлцэл байгуулаагүй, өөрөөр хэлбэл төлбөрийг тус компанийг үүсгэн байгуулсан одоогийн “Панейшиан Энержи ЛТД”-ийн компанийн толгой компани болох Канад Улсын “Айвэнхоу энержи Монголиа ЛТД” болон толгой компанийн охин компани болох “Санвинг энержи ЛТД” компаниас тус тус төлсөн, энэ талаарх санхүүгийн анхан шатны баримтууд хэрэгт авагдсан ч эдгээр ажил, үйлчилгээ нь дээрх гэрээний дагуу Нялга-XVI талбайд хэрэгжүүлж буй төсөлд зориулагдаж, улмаар нэхэмжлэгчийн өртөг нөхөх зардалд тусгагдсан байна.

Иймд нэхэмжлэгчээс өртөг нөхөн зардлаа тооцуулахдаа одоогийн хүлээн зөвшөөрөхгүй гэж маргаж буй бүх зардлыг оруулдаг атлаа харин Монгол Улсын хууль тогтоомжийн дагуу татвар төлөх болохоор “…манай компани төлөөгүй, Канад Улс дахь толгой компаниас төлсөн, манайх ямар ч гэрээ хэлцэл байгуулаагүй, “*******” ХХК-ийн нэрээр хийгдсэн санхүүгийн ямар ч баримт байхгүй, төлбөр төлөөгүй учраас суутгагчийн үүрэг хүлээхгүй….” гэх гомдлын үндэслэлийг хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй.

Өөрөөр хэлбэл нэхэмжлэгчээс төлбөрийг ямар хэлбэрээр, хаанаас хэрхэн шилжүүлснээс үл хамааран Монгол Улсын хуулийн дагуу татвар төлөх үүргээ биелүүлэх ёстой. Түүнээс нэхэмжлэгчийн тайлбарласанчилан хөрөнгө оруулалтын гэрээний дагуу гэрээлэгч Канад Улсын “Шейман ресурс” ЛТД компанийн Канад, БНХАУ-ын хуулийн этгээдүүдээс авч буй ажил үйлчилгээнд тооцогдохгүй.

Магадгүй дээрх зардал нь “*******” ХХК-ийн санхүүгийн тайланд урт хугацаат өр төлбөр байдлаар тусгагддаггүй, өртөг нөхөх зардлын бүрэлдэхүүнд хамаардаггүй байсан тохиолдолд гомдлын шаардлага үндэслэлтэй юм.

Гэтэл давж заалдах шатны шүүх хуралдаанд нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Н.******* “…Газрын тосны хэрэг эрхлэх газар нь бүтээгдэхүүн хуваах гэрээнд заасны дагуу тодорхой үйл ажиллагаатай холбоотой зүйлийг газрын тосны хөрөнгө оруулалт гэж үзнэ хэмээн шалгахад Канад Улсын компани тодорхой дүнгээр хөрөнгө оруулалт хийсэн гэвэл ойлгомжгүй болно. Тиймээс худалдаж авсан үйлчилгээнүүдийнхээ санхүүгийн баримтыг Монгол Улс дахь “*******” ХХК руу явуулаад түүнийгээ Газрын тосны хэрэг эрхлэх газарт шалгуулаад буцааж өгөх байдлаар тооцож байгаа…” гэсэн нь толгой компаниудын хилийн чанадад хийгдсэн ажил үйлчилгээний төлбөр нь нэхэмжлэгчийн үйл ажиллагааны зардалд тусгагдан, цаашлаад гэрээний дагуу түүхий газрын тосоор буцаан төлөгдөх өртөг нөхөх зардлыг бүрдүүлж байгааг хүлээн зөвшөөрсний хангалттай нотолгоо болно.

Иймд удирдлагын болон зөвлөх үйлчилгээний, ажилчдын цалин хөлсийг Татварын ерөнхий хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1 дэх хэсэгт заасны дагуу Монгол Улсад байрладаггүй татвар төлөгчдөд шилжүүлсэн орлогод хамааруулан үзэж, улмаар татварын хууль тогтоомжийн дагуу суутгагчийн үүргээ биелүүлээгүй гэж үзсэн хариуцагчийн акт үндэслэлтэй.

Бүтээгдэхүүн хуваах гэрээний 16 дугаар зүйлд татвараас чөлөөлөх талаар тухайлбал, энэхүү гэрээний дагуу газрын тостой холбогдсон үйл ажиллагаанд шаардагдах техник тоног төхөөрөмж, материал түүхий эд, сэлбэг хэрэгсэл, автобензин, дизелийн түлшийг Гаалийн тарифын тухай хууль, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуульд заасан татвараас, мөн өөрт ногдох бүтээгдэхүүнийг борлуулснаас олсон орлого болон түүнийг гадаадад гуйвуулах үед ногдуулах Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвараас тус тус чөлөөлөхөөр харилцан тохиролцсоноос үзэхэд үүнээс өөрөөр татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлт олгох тухай зохицуулалт байхгүй тул татварын хууль тогтоомжийн дагуу Монгол Улсад байрладаггүй албан татвар төлөгчид ажил үйлчилгээний орлогыг шилжүүлэхдээ суутгагчийн үүрэг гүйцэтгэх нь нэхэмжлэгчийн хуулиар хүлээсэн үүрэг болно.

Татварын улсын байцаагчийн актад Татварын ерөнхий хуулийн 2 дугаар зүйлийн 2.2 дахь хэсэгт “Монгол Улсын олон улсын гэрээнд Монгол Улсын татварын хууль тогтоомжоос өөрөөр заасан бол олон улсын гэрээний заалтыг дагаж мөрдөнө” гэж заасны дагуу Монгол Улсаас Канад Улстай байгуулсан “Орлого ба хөрөнгийн татварыг давхардуулж ногдуулахгүй байх, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай” конвенцийн 12А зүйлийн 2-т заасан 5 хувиар холбогдох татварыг ногдуулсан байх тул конвенцийг актад баримтлаагүйгээс нэхэмжлэгчийн эрх зөрчигдөөгүйгээс гадна энэ нь шийдвэрийг хүчингүй болгох үндэслэл болохгүй.

Харин “*******” ХХК-иас БНХАУ-ын DQE компанитай эргэлтэт өрмийн ажлын гэрээг байгуулж, төлбөрийг шилжүүлэхдээ Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн /2006 оны/ 16 дугаар зүйлийн 16.1.2-т заасны дагуу татварыг суутган авч төсөвт төлөх үүргээ биелүүлээгүйг зөрчилд тооцон хариуцлага хүлээлгэсэн нь үндэслэлтэй, хуулиар хүлээсэн нэмэгдсэн өртгийн албан татварын илүү төлөлтийг буцаан авах, хасалт хийлгэх эрх үүссэн эсэхээс үл хамаарч нэхэмжлэгч суутгагчийн үүргээ биелүүлэх ёстой.

Иймд дээрх байдлаар нэхэмжлэгчийн гаргасан давж заалдах гомдлыг хангах үндэслэлгүй гэж шүүх бүрэлдэхүүн дүгнээд анхан шатны шүүхийн шийдвэрт бичиглэлийн зохих өөрчлөлтийг оруулав.

 

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.2, 120 дугаар зүйлийн 120.3 дахь хэсэгт заасныг удирдлага болгон,

ТОГТООХ нь:

1.Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2017 оны 1 дүгээр сарын 18-ны өдрийн 44 дүгээр шийдвэрийн Тогтоох хэсгийн 1 дэх заалтын “…хэсэгт зааснаар…” гэсний дараа “…Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагчийн 2014 оны 5 дугаар сарын 16-ны өдрийн 25/0007041 тоот актын…” гэж, “...хүчингүй болгуулах шаардлагыг…” гэсний дараа “…хариуцагч…” гэж тус тус нэмж, 2, 3 дахь заалтыг нэгтгэн “2.Татварын ерөнхий хуулийн 2 дугаар зүйлийн 2.2, 33 дугаар зүйлийн 33.2.2, 34 дүгээр зүйлийн 34.1, 74 дүгээр зүйлийн 74.1, 74.2, 74.3, Орлого ба хөрөнгийн татварыг давхардуулж ногдуулахгүй байх, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай Монгол Улсын Засгийн газар, Канад Улсын Засгийн газар хоорондын конвенцийн 11 дүгээр зүйлийн 1, 2, 12-А дугаар зүйлийн 1, 2, 3, 14 дүгээр зүйлийн 2, Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1.3, 22 дугаар зүйлийн 22.1.4, 23 дугаар зүйлийн 23.1, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн /2006 оны/ 5 дугаар зүйлийн 5.1, 7 дугаар зүйлийн 7.1.4, 7.4.9, 11 дүгээр зүйлийн 11.1, 16 дугаар зүйлийн 16.1.2-т тус тус заасныг баримтлан татварын улсын байцаагчийн 2014 оны 5 дугаар сарын 16-ны өдрийн 25/0007041 тоот актын 94.736.630,9 төгрөгийн зөрчилд ногдуулсан 9.473.663,1 төгрөгийн нөхөн татвар, 2.842.098,9 төгрөгийн торгууль, 1.424.838,9 төгрөгийн алдангийг хүчингүй болгож, нэхэмжлэлийн үлдэх шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосугай” гэж, шийдвэрийн 4, 5, 6 дахь заалтын дугаарыг “3, 4, 5” гэж өөрчлөн, шийдвэрийн бусад заалтыг хэвээр үлдээж, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Н.*******, Н.*******, Б.******* нарын гаргасан давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхисугай.

2.Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.1, 51 дүгээр зүйлийн 51.1 дэх хэсэгт зааснаар нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70200 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.5, 123 дугаар зүйлийн 123.2 дахь хэсэгт зааснаар давж заалдах шатны шүүх хууль буруу хэрэглэсэн, эсхүл хуулиар тогтоосон хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны журам зөрчсөн нь шүүхийн шийдвэр гаргахад нөлөөлсөн гэж үзвэл хэргийн оролцогч, тэдгээрийн төлөөлөгч буюу өмгөөлөгч нар магадлалыг гардаж авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор Улсын Дээд шүүхийн захиргааны хэргийн танхимд хяналтын журмаар гомдол гаргах эрхтэй.   

                                                                                           

                                                               ШҮҮХ БҮРЭЛДЭХҮҮН:

ШҮҮГЧ                                                           Д.БАТБААТАР

ШҮҮГЧ                                                           Ц.ЦОГТ

ШҮҮГЧ                                                           Э.ЛХАГВАСҮРЭН