МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

 

Дорноговь аймаг дахь Сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн  шүүх хуралдааныг Ерөнхий шүүгч Х.Ганболд даргалж,

 

Шүүх хуралдаанд: Нарийн бичгийн дарга Я.Эрдэнэ-Уянга

                                Улсын яллагч С.Энхням

                                Иргэний нэхэмжлэгч  О.Мөнх-Өлзий

                                Хохирогчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч С.Алтансүх  

                                Иргэний хариуцагч Н.Отгонбаатар

                                Шүүгдэгчийн өмгөөлөгч Б.Дагийнамжил нарыг оролцуулан шүүх хуралдааны танхимд нээлттэй хийж, Дорноговь аймгийн Прокурорын газраас Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 215 дугаар зүйлийн 215.2 дахь хэсэгт заасан гэмт хэрэгт холбогдуулан яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн эрүүгийн 201710000087 дугаарт хэргийг 2017 оны 06 дугаар сарын 27-ны өдөр хүлээн авч хянан хэлэлцэв.

 

Шүүгдэгчийн биеийн байцаалт:

 

Монгол Улсын иргэн, Улаанбаатар хотод 1998 онд төрсөн, 19 настай, эрэгтэй, халх, бүрэн бус дунд боловсролтой, сантехникийн техникч мэргэжилтэй, ам бүл 9,  2 ах, 2 эгч, 4 дүүгийн хамт Улаанбаатар хот, Баянзүрх дүүрэг, 12-р хороо,  Жанжин 789 тоотод оршин суудаг, урьд ял шийтгэлгүй, улсаас авсан гавъяа шагналгүй, Боржигон овогт Тогтохбаатарын Баяртогтох /РД: УХ98091710/

 

 Холбогдсон хэргийн талаар /яллах дүгнэлтэнд дурдсанаар

 Шүүгдэгч Т.Баяртогтох нь 2017 оны 02 дугаар сарын 24-ний өдөр Дорноговь аймгийн Даланжаргалан сумын Өлзийт зөрлөг орчим Замын-Үүд Улаанбаатар чиглэлийн хатуу хучилттай замаар 01-37 УНИ улсын дугаартай, Тоёота Эстима маркийн тээврийн хэрэгсэл жолоодон замын хөдөлгөөнд оролцохдоо Монгол Улсын Замын хөдөлгөөний дүрмийн 2.1.а, 9.1, 10.6.б дахь заалтуудыг зөрчиж иргэн Б.Очирбатын жолоодож явсан 64-24 ДГА улсын дугаартай УАЗ 3303 маркийн тээврийн хэрэгслийг мөргөж Б.Очирбатын биед хүнд гэмтэл учруулсан гэмт хэрэгт холбогджээ.  

 

Т О Д О Р Х О Й Л О Х нь:

 

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт дараах нотлох баримтуудыг шинжлэн судлав. Үүнд:

Шүүгдэгч Т.Баяртогтох шүүхийн хэлэлцүүлэгт өгсөн мэдүүлэгтээ: “Би 2 сарын 24-нд Замын-Үүдээс Улаанбаатар хот руу 12 цагийн үед гарсан. Вокзал дээрээс 6-н хүн аваад явж байсан юм. Тэгээд Айраг сум өнгөрөөд явж байтал Сүрэнжав нойр хүрээд байна гэсэн. Тэгээд жолоогоо шилжүүлсэн юм. Айраг сумын тэнд Өлзийт өртөө

гэдэг газрын тэнд явж байхад манай машины урд ачааны тэрэг явж байсан. Аймар удаашралтай явж байхаар нь гүйцэд түрүүлэх гээд гэрлээ анивчуулаад хажуугаар нь орсон. Гэнэт урд явж байсан машин Өлзийт зөрлөг рүү эргэх гээд хажуу тийшээ дарсан. Дарахад нь хамт дараад замын хажуу тал руу гарсан юм. Замын хажуу тал мөстсөн байсан учраас тормоз гишгээд ч бариагүй, тэгээд гэнэт машин дотроо хальт дараад гарах шиг болсон гараад харахад уаз маркийн машин замын хажуу тал руугаа гарсан зам дээр Очирбат, түүний хүүхэд толгойг нь түшсэн сууж байсан. Намайг очиход амьсгал нь дутуу авагдаад байгаа юм шиг байхаар нь эмийн сангаасаа хөвөн авчраад цус алдаж байгаа хэсэгт тавиараа гээд өгсөн. Тэгээд л түргэн, Цагдаа хоёрыг дуудсан гэсэн мэдүүлэг,

 

 Хохирогч Б.Очирбатын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч С.Алтансүх шүүхийн хэлэлцүүлэгт өгсөн мэдүүлэгтээ: Осол гарснаас өөрчлөгдсөн. Сая 3-р эмэнлэгт тархины цүлхэнтэй гэсэн онош тавиад хэзээ ч хаана явж байхад хагарвал нас барах магадлал 40 хувьтай гэсэн учраас хагалгаанд орсон. Үүнтэй холбоотой зардал гарсан. Шинжээчийн дүгнэлтийг прокурор уншин сонсгосон. Хөдөлмөрийн чадвар алдах байдал цаашид тогтонги гэж байсан бол өнөөдрийг хүртэл хүний асаргаанд байгааг дуулгамаар байна. Эмийн зардал, тархины зураг авахуулаад 1070000 төгрөг гарсан. Осол гарсантай холбоотойгоор нэг хүн асарч, нэг хүн хоол цай зөөдөг ажилтай болсон. Үүнтэй холбоотойгоор хүний хөдөлмөр гарч байгаа. Энэ хүмүүсийн хоол ундны зардал тодорхой хэмжээнд гарч байгаа. Хоол хүнсний зардал гэхээр банкинд байсан орлогоо гаргасан байдал харагдаж байгаа. Очирбат гуай 500 хоньтой, 40 ямаа, 80 гарсан настай ээжтэйгээ амьдарч байгаа. Малыг нь маллах хүн гарч ирэх болно. Үүнийг хохирогчид хэлээд төлүүлэхээр ямар байдал байна вэ гэдэг байдлаар намайг шүүх хуралд оролцуулсан. Тэгэхээр 3 240 000 төгрөгийг нэхэмжилж байна” гэсэн мэдүүлэг,

 

Хохирогч Б.Очирбат мөрдөн байцаалтанд өгсөн мэдүүлэгтээ: ... Би 2017 оны 02 дугаар сарын 24-ний өдөр өөрийн эзэмшлийн 64-24 ДГА улсын дугаартай УАЗ-3303 маркийн тээврийн хэрэгсэлтэй өөрийн охин Мөнх-Өлзий, Мөнх-Өлзийгийн Содхүү, Содбилэг нарын хамт Даланжаргалан сумын 25-р зөрлөг орж бензин түлш авчихаад буцаад Өлзийт зөрлөг орох гээд явж байсан. Өлзийт зөрлөг рүү эргэх гээд дохио өгөөд уулзвараар зүүн гар тийшээ эргэх гэж байтал хажуу талаас нэг автомашин ирж мөргөсөн. Би толиндоо харахад тэр автомашин хол зайтай харагдаад байсан. Тэгээд би тэр уулзвараар эргэх гэж байтал хажуу талаас мөргөсөн. Би тухайн үед тэнд мөргүүлээд ухаан алдсан ... Би тухайн үед толиндоо хараад эргэх үед цагаан саарал өнгийн тээврийн хэрэгсэл нилээн хойно хол харагдаж байсан. Тэгээд намайг эргэх гээд байж байхад хажуу талаас мөргөсөн тийм болохоор их хурдтай ирж мөргөсөн байх гэж бодож байна... Би бол тэр уулзвар дээр 40 км цагийн хурдтай явж байгаал дохио өгөөд эргэсэн... Тухайн үед миний эгэм хугарсан, мөн миний хавирга хугарсан... Миний хувьд үнэлгээний компаниас гаргасан үнэлгээг бол зөвшөөрч байна. Тэгэхдээ бол би өөрөө бол засуулж чадахгүй учир нөгөө хүмүүсээр нь өөрсдөөр засуулж авмаар байна... Би одоо эм тариа эмчилгээний зардал гэж нийт 1.000.000 төгрөг болсон. Мөн дээр нь автомашины эвдрэлийг маань янзлаад өгчих юм бол надад гомдол санал нэхэмжлэх зүйл бол байхгүй ... гэсэн мэдүүлэг /хх 25-26/,

 

Иргэний нэхэмжлэгч О.Мөнх-Өлзий шүүх хуралдаанд өгсөн мэдүүлэгтээ: Би 800000 төгрөг нэхэмжилсэн. Энэ хугацаанд өөрийгөө болон хүүхдээ үзүүлсэн. Манай хоёр хүүхэд ямар нэгэн гэмтэлгүй байгаа. Надад тархинд гэмтэл байна гэсэн. Одоогоор мэдрэлийн эмчид байнга үзүүлж байх шаардлагатай гэсэн. Гэмтлийн эмнэлэгт тархины зураг авахуулсан. 120000 төрөгийн зардал, хүүхдийн тархины зураг 80000 төгрөг зардал гарсан. Миний гэмтэлд авах эмний мөнгө 10570 төгрөг гарсан. Би насанд хүрээгүй хоёр хүүхэдтэйгээ амьдардаг. Намайг хүнд ажил хийж болохгүй гэсэн учраас ямаагаа хүнээр самнуулж, малаа хүнээр маллуулсан. Тухайн хүний гарын үсэг цалингийн тодорхойлолт, багийн даргын тодорхойлолт, Төмөрсүх гэдэг хүнтэй сарын 350000 төгрөгийн цалин өгч үүнийг тооцоод 3 сараар өгсөн. Миний А дансанд байдаг 161 ямааг 5000 төгрөгөөр самнуулсан. Цалингийн нь бэлэн мөнгөөр өгсөн Нийт гээд 2445570 төгрөг нэхэмжилнэ гэсэн мэдүүлэг,

 

Иргэний хариуцагч Н.Отгонбаатар шүүх хуралдаанд өгсөн мэдүүлэгтээ: Машины хохирлын үнэлгээг гаргасан талар мэдэж байгаа. Эзэмшигчийн хувьд тэгж засуулна гэдгийг бүгдийг хийлгээд өгчихсөн байгаа. Би өр зээлээр авсан. Энэ хүүгээс юу ч аваагүй байгаа гэсэн мэдүүлэг,

 

Сэжигтэн О.Сүрэнжав мөрдөн байцаалтанд өгсөн мэдүүлэгтээ:  ... 2017 оны 02 дугаар сарын 24-ний өглөө Замын-Үүд сумаас 11 цаг өнгөрч байх үед вокзал дээрээс Улаанбаатар хот явах 6-н хүн аваад Баяртогтох бид хоёр явсан. Би Замын-Үүд сумаас Айраг хүртэл автомашинаа жолоодож явсан. Би нойр хүрээд байхаар нь найз Баяртогтохдоо Айраг сумын мөнгө хураадаг пост өнгөрөөд жолоогоо шилжүүлсэн. Баяртогтох тээврийн хэрэгсэл жолоодож яваад Өлзийт зөрлөг өнгөрөөд нэг тээврийн хэрэгсэл мөргөсөн байсан ... Тэгээд зам тээрийн осол болсны дараа миний автомашинд сууж явсан хүмүүс удаа ч үгүй замын унаанд суугаад яваад өгсөн ... Тэр тээврийн хэрэгсэл манай аавын эзэмшлийн автомашин байгаа юм ... гэс‎‎эн мэдүүлэг /хх 93-94/,

 

Шинжээчийн 2017 оны 03 дугаар сарын 13-ны өдрийн 22 дугаартай: “...Зам тээврийн осол гарах болсон шалтгаан нь Тоёота Эстима маркийн 01-37 УНИ улсын дугаартай автомашиныг жолоодож явсан Т.Баяртогтох нь Монгол Улсын Замын хөдөлгөөний дүрмийн 2 дугаар бүлгийн 2.1-т заасан “Механикжсан тээврийн хэрэгслийн жолооч дараахь бичиг баримтыг биедээ авч явна: а/ тухайн тээврийн хэрэгслийн ангилалд тохирох Монгол Улсын үндэсний буюу олон улсын жолоодох эрхийн үнэмлэх” гэсэн заалтыг, мөн дүрмийн 9 дүгээр бүлгийн 9.1-д заасан “Жолооч хөдөлгөөний эрчим, тээврийн хэрэгслийн онцлог байдал, тээж яваа ачаа, замын болон цаг агаарын нөхцөл, хөдөлгөөний дагуу үзэгдэлтийг харгалзан тээврийн хэрэгслийн хурдыг энэ дүрэмд тогтоосон хязгаараас хэтрүүлэхгүйгээр сонгож явна” гэсэн заалтыг, мөн дүрмийн 10 дугаар бүлгийн 10.6-д заасан “Гүйцэж түрүүлэхийг хориглох тохиолдол: б/ зохицуулдаггүй уулзвар буюу гарц дээр” гэсэн заалтуудыг зөрчсөний улмаас зам тээврийн осол гарсан байна...” гэсэн дүгнэлт /хх-ийн 53 дугаар хуудас/

 

Шинжээчийн 2017 оны 03 дугаар сарын 06-ны өдрийн 3324 дугаартай: “...Б.Очирбатын биед баруун, зүүн чамархай, суурь яс, хөхлөг сэртэнгийн шугаман хугарал, зулай ясны ар хэсгийн цөмөрсөн хугарал, баруун чамархайн тархины эдийн няцрал, аалзан бүрхүүл доорх цус харвалт, зүүн эгэм ясны хугарал, зүүн 1-3-4 дүгээр хавирганы хугарал, зүүн 2 дугаар хавирганы хоёрлосон хугарал, хамрын нуруу баруун сарвуунд зулгаралт, нүүрэнд зөөлөн эдийн няцрал гэмтэл тогтоогдлоо. Дээрх гэмтэл нь мохоо зүйлийн үйлчлэлээр үүсгэгдэнэ. Дээрх гэмтэл нь хэрэг учрал болсон гэх цаг хугацаанд үүссэн байх боломжтой. Шүүх эмнэлгийн гэмтлийн зэрэг тогтоох журмын 3.1.2-д зааснаар амь биед аюултай тул гэмтлийн хүнд зэрэгт хамаарна. Цаашид энгийн хөдөлмөрийн чадварын  алдалтанд тогтонги нөлөөлөхгүй...” гэсэн дүгнэлт /хх-ийн 56 дугаар хуудас/

 

           Хэргийн газарт үзлэг хийсэн тэмдэглэл /хх 4-5/,

Осол, хэргийн газар дээр хийсэн хэмжилтийн бүдүүвч,фото зургууд /хх 6-10/,

Тээврийн хэрэгсэлд үзлэг хийсэн тухай тэмдэглэл /хх 11-18/,

Ял шийтгэгдсэн эсэхийг шалгасан хуудас /хх 178/ зэрэг болно.  

 

Шүүгдэгчийн гэм буруугийн талаар:

 

Шүүгдэгч Т.Баяртогтох нь 2017 оны 02 дугаар сарын 24-ний өдөр Дорноговь аймгийн Даланжаргалан сумын Өлзийт зөрлөг орчим Замын-Үүд Улаанбаатар чиглэлийн хатуу хучилттай замаар 01-37 УНИ улсын дугаартай, Тоёота Эстима маркийн тээврийн хэрэгсэл жолоодон замын хөдөлгөөнд оролцохдоо Монгол Улсын Замын хөдөлгөөний дүрмийн 2.1.а, 9.1, 10.6.б дахь заалтуудыг зөрчиж иргэн Б.Очирбатын жолоодож явсан 64-24 ДГА улсын дугаартай УАЗ 3303 маркийн тээврийн хэрэгслийг мөргөж Б.Очирбатын биед хүнд гэмтэл учруулсан гэмт хэрэг үйлдсэн болох нь шүүгдэгч Т.Баяртогтохын шүүхийн хэлэлцүүлэгт өгсөн Гэнэт урд явж байсан машин Өлзийт зөрлөг рүү эргэх гээд хажуу тийшээ дарсан. Дарахад нь хамт дараад замын хажуу тал руу гарсан юм. Замын хажуу тал мөстсөн байсан учраас тормоз гишгээд ч бариагүй, тэгээд гэнэт машин дотроо хальт дараад гарах шиг болсон гараад харахад уаз маркийн машин замын хажуу тал руугаа гарсан зам дээр Очирбат, түүний хүүхэд толгойг нь түшсэн сууж байсан гэсэн мэдүүлэг,  Хохирогч Б.Очирбатын мөрдөн байцаалтанд өгсөн.: Өлзийт зөрлөг рүү эргэх гээд дохио өгөөд уулзвараар зүүн гар тийшээ эргэх гэж байтал хажуу талаас нэг автомашин ирж мөргөсөн гэсэн мэдүүлэг, Сэжигтэн О.Сүрэнжав мөрдөн байцаалтанд өгсөн мэдүүлэгтээ:  .... Баяртогтох тээврийн хэрэгсэл жолоодож яваад Өлзийт зөрлөг өнгөрөөд нэг тээврийн хэрэгсэл мөргөсөн байсан ... Тэгээд зам тээрийн осол болсны дараа миний автомашинд сууж явсан хүмүүс удаа ч үгүй замын унаанд суугаад яваад өгсөн ... Тэр тээврийн хэрэгсэл манай аавын эзэмшлийн автомашин байгаа юм ... гэс‎‎эн мэдүүлэг /хх 93-94/, Шинжээчийн 2017 оны 03 дугаар сарын 13-ны өдрийн 22 дугаартай дүгнэлт, Шинжээчийн 2017 оны 03 дугаар сарын 06-ны өдрийн 3324 дугаартай дүгнэлт зэрэг хавтаст хэрэгт авагдсан нотлох баримтуудаар тогтоогдож байна.

 

Шүүгдэгчийн өмгөөлөгчийн зүгээс хэргийн зүйлчлэлтэй маргаагүй бөгөөд шүүгдэгчийн хувийн байдлын талаар өмгөөллийн үйл ажиллагаа явуулсныг шүүх ял шийтгэл оногдуулахдаа харгалзан үзлээ.

 

            2017 оны 7 сарын 1-ний өдрөөс хүчин төгөлдөр үйлчилж эхэлсэн 2015 оны шинэчлэн найруулсан Эрүүгийн хуулийн 1.9 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт ”Үйлдэл, эс үйлдэхүйг гэмт хэрэгт тооцохгүй болсон, оногдуулах ялыг хөнгөрүүлсэн, гэмт хэрэг  үйлдсэн этгээдийн эрх зүйн байдлыг дээрдүүлсэн хуулийг буцаан хэрэглэнэ” гэж заажээ.

 

            Шүүгдэгч Т.Баяртогтохыг хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хууль тогтоомж зөрчсөний улмаас бусдын биед хүнд гэмтэл учруулсан  буюу 2002 оны Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 215 дугаар зүйлийн 215.2 дахь хэсэгт заасан гэмт хэргийн шинж нь 2015 оны Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 2 дэх хэсгийн 2.2, 2.3-т заасан шинжтэй нийцэхээс гадна оногдуулах ял шийтгэл нь хөнгөрсөн байдлаар зохицуулагдсан нь шүүгдэгчийн эрх зүйн байдал дээрдүүлсэн зохицуулалт гэж шүүх үзлээ.

Иймд шүүгдэгч Т.Баяртогтохын үйлдсэн гэмт хэрэгт  2015 оны Эрүүгийн хуулийн 27.10 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.2, 2.3-т зааснаар зүйлчлэн авто тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхгүй автотээврийн хэрэгслийн жолооч хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хууль зөрчсөний улмаас хүний эрүүл мэндэд хүнд хохирол учруулсан  гэмт хэргийг үйлдсэн гэм буруутайд тооцож ял шийтгэл оногдуулах үндэслэлтэй гэж үзлээ.

Хохирол төлбөрийн талаар:

 

Хохирогч Б.Очирбат нь 3 240 000  төгрөг, иргэний нэхэмжлэгч О.Мөнх-Өлзий 2445570  төгрөгийг тус тус нэхэмжилсэн ба хэрэгт цугларсан нотлох баримтуудаар шүүх хуралдаанд оролцсон иргэний хариуцагч Н.Отгонбаатар болон шүүгдэгч Т.Баяртогтох нар нь Иргэний хуулийн 499 дүгээр зүйлд зааснаар уг гэмт хэргийн улмаас учирсан хохирлыг хариуцах этгээд гэж тогтоогдохгүй тул хохирогч, иргэний нэхэмжлэгч нарын иргэний хариуцагч, шүүгдэгч нарт холбогдуулсан  нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэлээ.

 

Учир нь иргэний хариуцагч машин эзэмших эрхээ тухайн хэрэг болох үед өөрийн хүү О.Сүрэнжавт шилжүүлсэн, О.Сүрэнжав нь жолоодож байхдаа эзэмшигчээс зөвшөөрөл авалгүйгээр шүүгдэгчид шилжүүлсэн зэрэг үйл баримт нь хэрэгт авагдсан нотлох баримтуудаар тогтоогдож байх тул Иргэний хуулийн 499 дүгээр зүйлийн 499.4 дэх хэсэгт зааснаар О.Сүрэнжав нь уг гэмт хэргийг гарахад эзэмшигчийн эрх үүргийг хэрэгжүүлж байсан тул гэмт хэргийн улмаас учирсан хохирол төлбөрийг хариуцахаар байна.

 

Мөрдөн байцаалтын болон шүүхийн шатанд хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч, иргэний нэхэмжлэгч нар нь О.Сүрэнжавт холбогдуулан нэхэмжлэлийн шаардлага гаргаагүй тул энэ шийтгэх тогтоолоор шийдвэрлэх боломжгүй гэж үзлээ.

Шүүгдэгч нь цагдан хоригдсон хоноггүй, хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдан болон битүүмжлэгдсэн зүйлгүй болохыг дурдах нь зүйтэй байна.

 

Шүүгдэгчийг тохиолдлын шинжтэй нөхцөл байдлын улмаас анх удаа хөнгөн гэмт хэрэг үйлдснийг эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхэд хөнгөрүүлэх нөхцөл байдалд тооцлоо.