МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч Н.Дуламсүрэн даргалж тус шүүхийн шүүх хуралдааны 3 дугаар танхимд хийсэн шүүх хуралдаанаар:

Нэхэмжлэгч: “М******* *******” ХХК

Хариуцагч: Байгаль орчин, аялал жчлалын сайд,  

Хариуцагч: Байгаль орчин, аялал жчлалын яамны тусгай хамгаалалттай нутгийн удирдлагын газар,  

Гуравдагч этгээд: “” ХХК

Нэхэмжлэлийн шаардлага: “Байгаль орчин, аялал жчлалын яамны сайдын 2018 оны 3 дугаар сарын 14-ний өдрийн А-60 дугаар тушаалын нэг дэх заалтын “” ХХК-д холбогдох хэсгийг илт хь бус болохыг тогтоолгох, Тусгай хамгаалалттай нутгийн удирдлагын газрын дарга Г.Эийн “” ХХК-д олгосон газрын давхцалыг арилгаж гэрчилгээний хугацааг 2017 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдөр хүртэл сунгасан захиргааны үйл ажиллагааг илт хь бус болохыг тогтоож “М******* *******” ХХК-ийн 2015 оны 8 дугаар сарын 05-ны өдрийн 2015/560 дугаар газар ашиглах гэрчилгээний дагуу эзэмшиж байсан 5,2 га талбай бүхий газар ашиглах эрх сэргээхийг Байгаль орчин, аялал жчлалын сайдад даалгах” шаардлага бүхий захиргааны хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Н, хариуцагч Байгаль орчин, аялал жчлалын сайдын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.М, Байгаль орчин, аялал жчлалын яамны тусгай хамгаалалттай нутгийн удирдлагын газрын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Г.Г, гуравдагч этгээдийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Т, өмгөөлөгч Д.Б, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Б.М нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэхэмжлэгч “М******* *******” ХХК-ийн захирал Г.О******* шүүхэд бичгээр ирүүлсэн тайлбартаа: “...Манай компани 2008 оноос эхлэн Улаанбаатар хот, Баянзүрх дүүргийн.******* нэртэй газарт 5-1 гектар талбайг хамгаалж аялал жчлалын цогцолбор барих төлөвлөгөөтэй байсан ба анх 1,6 га талбайд зөвшөөрөл олгогдож улмаар 2015 онд талбайн хэмжээг нэмэгдүүлэх хүсэлт гаргаснаар 2015 оны А/321-р тушаалаар 3,6 га талбайг нэмж олгосноор газар ашиглах гэрчилгээ авч гэрчилгээний үүргээ зохих ёсоор биелүүлж ирсэн юм.Гэтэл БОАЖ-ын сайдын 2016 оны 8 дугаар сарын 04-ний өдрийн А/12-р тушаалын нэг дэх заалтаар ‘Шүүхийн шийдвэр биелүүлж газар ашиглах эрхийг сэргээх тухай’ “” компанид 2007 оны 311 -р тушаалаар анх олгосон гэх 1 га газрын эрхийг сэргээснээр манай компани нийт хүсэлт болгосон байсан газрыг тус компанид олгож манай компанийн газар ашиглах эрхийг зөрчсөн илт хь бус захиргааны акт гэж үзэж байна.Тухайлбал манай компани 2011, 2012 онуудад газраа нэмэгдүүлэн ашиглах хүсэлтийг удаа дараа гаргаснаар *******анд газрын хэмжээг 3.6 га -р нэмэгдүүлэн олгосон БОАЖ-ын Сайд А/12-р тушаал гаргахдаа “” ХХК-д.анх олгосон Зайсангийн аманд олгосноо сэргээсэн мэт боловч уг тушаалд яг хаана орших,ямар хэмжээ солбицол бүхий болгох тухай дурдаагүй байна.Энэ нь захиргааны ерөнхий хийн 47-р зүйлийн 47.1.1-д зааснаар утга аггын илэрхийлэл алдаатай захиргааны акт бөгөөд уг илт хь бус захиргааны актыг үндэслэж газрын солбицлыг тогтоохдоо манай ашиглаж буй *******аар “” ХХК-ийг ашиглах эрхтэй мэтээр тогтоосноор манай компанийн газар ашиглах эрхийн зөрчсөн юм.

Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2017 оны 221/МА2017/0665 дугаар үндэслэл гаргасан уг тушаалын нэг дэх заалтаар “” ХХК-д хамаарах 3,0 га газрын эрхийг шүүхийн шийдвэрийн дагуу сэргээсэн боловч уг газар нь Залаатын 3үүн богинод байршилтай газар, “М******* *******” ХХК-ийн хүсэлт болгосон газартай байршлын хувьд давхцалгүй. Түүнчлэн давж заалдах шатны шүүхийн магадлалд “” ХХК-ийн 3 га газартай давхцан өгсөн хэсгийг илт хь бус болохыг тогтоож шийдвэрлэснээр тус компанид анх олгосон 1 га газрын эрхийг сэргээхээр шийдвэрлэсэн атал манай компанийн ашиглах эрх бүхий нийт газрын ашиглах эрхийг бүхэлд нь хүчингүй болгож улмаар 2,1З га газрыг *******гийн аманд олгохоор шийдвэрлэсэн нь хь бус гэж үзэж байна. Учир нь давж заалдах шатны шүүхийн магадлалд манай компанид ашиглах эрх олгосон А/12 дугаар тушаалын талаар огт заагаагүй байхад А/12 дугаар тушаалыг бүхэлд нь хүчингүй болгосон атлаа 2,13 га газрыг манай компанид ашиглахаар шийдвэрлэсэн нь шүүхийн шийдвэрийг биелүүлэхдээ манай компанийн эрх ашиг сонирхлыг илт зөрчсөн хь бус шийдвэр гэж үзэж байна.” гэжээ.

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Н шүүхэд бичгээр гаргасан нэхэмжлэлийн өөрчилсөн шаардлага болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “...Байгал орчин аялал жчлалын тусгай хамгаалалттай нутгийн удирдлагын газрын дарга Ч.Эийн “” ХХК-нд газрын давхцалыг арилгаж гэрчилгээний хугацааг 2017 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдөр хүртэл сунгасан захиргааны үйл ажиллагааг илт хь бус болохыг тогтоолгох гэсэн нэхэмжлэлийнхээ үндэслэлийг тайлбарлая. Анх “” ХХК-нд байгаль орчин аялал жчлалын сайдын 2007 оны 10 дугаар сард 311 тоот тушаалаар 1 га газрын Зайсангийн аманд эзэмших тушаал гарч байсан. Үүний дараа 2007 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдрийн 497 тоот дугаарт иргэн хийн этгээдэд газар ашиглах эрх олгосон гэрчилгээний дагуу ******* нэртэй газар 3 га газрын ашиглах гэрчилгээг олгосон байдаг. Анх 2007 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдөр гэрчилгээг олгохдоо гэрчилгээний хавсралтад Солбицлын цэгүүдийг тодорхой зааж өгсөн байдаг. Солбицлын цэгүүдийг тодорхойлохдоо А, Б, С бүхий гурван тустаа газар 1, 1 га гаагаар гурван өөр талбайд газрыг нэг гэрчилгээгээр ашиглахаар шийдүүлсэн байдаг. Энэ нь хүчин төгөлдөр гэж тооцсон гурван шатны шүүхийн шийдвэр байдаг. Гэтэл 2013 оны 9 дүгээр сарын 16-ны өдөр тусгай хамгаалалттай нутгийн удирдлагын газрын дарга Г.Э нь 2007 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдрийн 497 тоот гэрчилгээгээр олгосон А, Б, С гэсэн гурван өөр талбай бүхий газрын давхцалыг арилгах нэрийдлээр өөрт хиар олгогдоогүй Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн хьд заасны дагуу Төрийн захиргааны төв байглагын эдлэх эрхийг эдлээд А, Б, С гэсэн гурван байршлыг нэгтгэж нэг болгож гэрчилгээний хавсралтад өөрчлөлт орсан байдаг. Ингэж өөрчлөлт орахдаа “М******* *******” ХХК-ийн 2008 оноос хойш ашиглаж үйл ажиллагаагаа явж байгаа газарт давхцан олгосон үйл ажиллагаа байдаг. 2013 оны 9 дүгээр сарын 16-ны өдөр байршлыг нэгтгээд зогсохгүй Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай хиар өөрт олгогдоогүй эрхийг эдэлж газар эзэмших эрхийг 2017 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдрийг хүртэл сунгаж шийдвэрлэсэн байдаг. Энэ нь Захиргааны ерөнхий хийн 47 дугаар зүйлийн 47.1.3 дахь хэсэгт заасныг ноцтой зөрчсөн захиргааны акт болон захиргааны илт хь бус актын шинжийг бүрэн агж байна. Өөрөөр хэлбэл тухайн захиргааны байглага өөрийн чиг үүрэгт үл хамаарах захиргааны акт гаргасан гэж үзэж байгаа.

Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай хийн 36 дугаар зүйлийн 36.1 дэх хэсэгт зааснаар төрийн захиргааны төв байглага нь дархан цаазат газрын хязгаарлалтын бүс байгалын нөөц газар дурсгалт газраас иргэн аж ахуй нэгж байглагад газар ашиглах тухай шийдвэрийг хамгаалалтын захиргаа болон сум дүүргийн Засаг даргын саналыг үндэслэн гарган гэж байгаа. Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай хийн 36 дугаар зүйлийн 36.1 дэх хэсэгт сая дурдсаны дагуу иргэн аж ахуй нэгж байглагад газар ашиглах тухай шийдвэрийг хамгаалалтын захиргаа болон сум дүүргийн Засаг даргын саналыг үндэслээд төрийн байглагын төв байглага буюу Байгал орчин аялал жчлалын яам, сайд гаргахаар хь дээр зааж өгсөн байгаа. Гэтэл энэ хьд төрийн захиргааны төв байглагад олгохоор заасан эрхийг Тусгай хамгаалалттай нутгийн удирдлагын дарга Г.Э эдэлж өөрт олгогдоогүй эрх хэмжээг хэрэгжүүлж сунгасан шийдвэр гаргасан. Гурван тустаа байршил бүхий газрын давхцалыг арилгах нэрийдлээр нэгтгэж гэрчилгээний хавсралтад өөрчлөлт орсан нь өөрт олгогдоогүй эрх хэмжээг хэрэгжүүлсэн гэж үзэж байгаа. Энэ нь Захиргааны ерөнхий хийн 47 дугаар зүйлийн 47.1.3 дахь хэсэгт заасан захиргааны илт хь бус шинжийг бүрэн агсан гэж үзэж нэхэмжлэлээ гаргасан.

“М******* *******” ХХК-ийн 2015 оны 8 дугаар сарын 05-ны өдрийн 2015560 дугаартай газар ашиглах гэрчилгээний дагуу эзэмшиж байсан 5.2 га талбай бүхий газар ашиглах эрхийг сэргээхийг Байгал орчин аялал жчлалын яамны сайдад даалгах гэх шаардлагаа гаргасан. Гурван шатны шүүхийн шийдвэрээр буюу Нийслэлдэх захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2017 оны 6 дугаар сарын 19-ны өдрийн 490 дугаартай шийдвэр, Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2017 оны 9 дүгээр сарын 13-ны өдрийн 665 дугаартай магадлал, Улсын дээд шүүхийн захиргааны хэргийн 2017 оны 12 дугаар сарын 06-ны өдрийн 509 дугаартай тогтоолоор 497 дугаартай гэрчилгээний дагуу “” ХХК-ийн газар эзэмших эрхийг сэргээсэн баримтууд байгаа. Тусгай хамгаалалтын нутгийн удирдлагын газрын дарга Г.Э даргын 2013 оны 9 дүгээр сарын 16-ны өдөр хийсэн  захиргааны хоёр тустай бие даасан үйл ажиллагаа нь илт хь бусад тооцогдсоноор “М******* *******” ХХК-ийн өмнө эзэмшиж 2015650 дугаартай газар ашиглах эрхийг гэрчилгээний дагуу эзэмшиж байсан 5.2 га талбай бүхий газар ашиглах эрхийг сэргээх бүрэн үндэслэлтэй. Учир нь Захиргааны ерөнхий хийн 47 дугаар зүйлийн 47.2 дахь хэсэгт заасны дагуу илт хь бус захиргааны акт гарсан цагаасаа эрх зүйн үндэслэлгүй байна гэж заасны дагуу эрхийг сэргээх бүрэн үндэслэлтэй байна гэсэн нэхэмжлэлийн шаардлага гаргасан.

Байгал орчин аялал жчлалын сайдын 2018 оны 3 дугаар сарын 14-ний өдрийн А/60 дугаар тушаалын 1 дэх хэсэг заалтын “” ХХК-нд холбогдох хэсгийг илт хь бус болохыг тогтоолгох гэсэн нэхэмжлэлийн шаардлагаа гаргасан. Энэ актыг илт хь бус болохыг тогтоолгосноор манай “М******* *******” ХХК-ийн газар ашиглах эрхийг сэргээх буюу эхний 1, 2 дахь нэхэмжлэлийн шаардлагатайгаа шууд уялдаа холбоо бүхий байдлаар гарч байгаа. 2008 онд “М******* *******” ХХК 1.6 га талбай бүхий газар ашиглах эрхийг олж авч өнөөдөр аялал жчлалын төвөө барьж ашиглаж байсан. 2008 онд бид нар шүүхэд нотлох баримтаар гаргаж өгсөн гүнийн худгийг гаргаж ашиглалтад орсан. Энэ гүний худаг нь өөрөө Байгал орчин аялал жчлалын сайдан 2018 оны 3 дугаар сарын 14-ний өдрийн А/60 дугаар тушаалын 1 дэх заалт нь “” ХХК-нд олгосон 3 га газрын тайлбай дээр 2008 оноос хойш байршиж байгаа. Сүүлд гаргаж өгсөн нотлох баримтаас харахад Богд хаан ын ******* нэртэй газар “М******* *******” ХХК гүний худгийг өрөмдөж гаргасан. Гүний худгийн паспортыг авч гэрчилгээжүүлсэн үйл баримт тогтоогдож байгаа. Энэ гүний худгаас хоолойнууд яваад “М******* *******” ХХК-ийн аялал жчлалын цогцолбор төвийг ундны усаар хангадаг тэжээл байгаа. Гэтэл Байгал орчин аялал жчлалын яамнаас энийг судалж тогтоолгүйгээр манай компани өмчлөх эд хөрөнгө байгаа газар дээр “” ХХК-нд газар ашиглах эрх олгосон нь өөрөө Захиргааны ерөнхий хийн 47 дугаар зүйлийн 47.1.7 дахь хэсэгт заасны дагуу түүнийг бодит нөхцөл байдал дээр биелүүлэх боломжгүй гэсэн захиргааны актын шинжийг агж байна. Мөн илт хь бус захиргааны акт гарсан цагаасаа эрх зүйн үндэслэлгүй байна гэж заасны дагуу Байгал орчин аялал жчлалын сайдын 2018 оны 3 дугаар сарын 14-ний өдрийн А/60 дугаартай тушаал гарахдаа 1 дэх нэхэмжлэлийн шаардлага дээр дурдсан “” ХХК-нд газар ашиглах эрх олгосон 2017 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдрийн 497 дугаартай гэрчилгээний хавсралт түүнд 2013 оны 9 дүгээр сарын 16-ны өдөр өөрчлөлт орсан Г.Эийн илт хь бусад тооцахаар шүүхэд нэхэмжлэлийн шаардлага гаргаагүй. Илт хь бус хоёр үйл ажиллагааны дагуу А/60 дугаартай тушаал гарсан байх тул түүний илт хь бус захиргааны актад тооцоход бүрэн хь зүйн үндэслэлтэй байна.” гэв.

Хариуцагч Байгаль орчин, аялал жчлалын сайдын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.М шүүхэд бичгээр ирүүлсэн болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “...Байгал орчин аялал зуучлалын яамнаас нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хүлээн зөвшөөрөхгүй. “М******* *******” ХХК-ийн 2018 оны 3 дугаар сарын 16-ны өдрийн А/60 дугаартай тушаалыг хүчингүй болгох, хь бус болгохыг тогтоолгох нэхэмжлэлийн шаардлагыг тухайд “” ХХК Залаатын богинод ашиглаж байсан 3 га газрын газар ашиглах эрх цуцлах тухай Байгал орчин аялал жчлалын сайдын 2015 оны 6 дугаар сарын 16-ны өдрийн А/236 дугаартай тушаалаар цуцалж “” ХХК-ийн Залаатын богинод цуцалсан газарт давхардан 2 сарын дараа буюу газар ашиглах зөвшөөрөл олгох тухай Байгал орчин аялал жчлалын сайдын 2015 оны 8 дугаар сарын 05-ны өдрийн А/321 дугаартай тушаалаар “М******* *******” ХХК-нд *******ний аманд 3.6 га газар олгосон байдаг. Баянзүрх дүүргийн нутаг дэвсгэрт байрлах Залаатын ам болон *******ний ам бол өөр хоорондоо залгаа ам байгаа. Тус сайдын тушаалыг “” ХХК эс зөвшөөрч Нийслэлдэх захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхэд 2015 оны 236 дугаартай захирамжийн өөрт холбогдох хэсгийг хүчингүй болгах тухай нэхэмжлэл гаргасан байдаг. Үүнтэй болохоор “М******* *******” ХХК-нд олгосон 2015 оны 8 дугаар сарын 05-ны өдрийн 321 дугаартай тушаалыг “М******* *******” ХХК-нд олгосон хэсгийг хь бус болохыг тогтоолгохоор мөн нэхэмжлэл гаргасан байдаг. Тус хэрэгт гуравдагч этгээдээр “М******* *******” ХХК оролцсон. Ингэж оролцохдоо бие даасан шаардлага гаргасан байдаг. Бие даасан шаардлага дээрээ Тусгай хамгаалалттай бүс нутагт газар ашиглах 497 дугаартай гэрчилгээг илт хь бус болох бие даасан шаардлага гаргасан. Хавтас хэрэгт тухайн хэргүүдийн материал авагдсан. Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2017 оны 490 дугаартай тогтоолын тогтоох хэсэгт нэхэмжлэгч “” ХХК-ийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож тогтоох хэсгийн хоёрт Тусгай хамгаалалттай нутаг дэвсгэрт газар ашиглах 497 дугаартай гэрчилгээг илт хь бус болохыг тогтоолгох “М******* *******” ХХК-ийн гэрчилгээг хь бус болохыг тогтоож нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хүлээн авахаас татгалзсан байдаг. Магадлалаар анхан шатны шүүхийн шийдвэрт өөрчлөлт ораад тогтоох хэсгийн 1 дэх заалтад холбогдох хийн үндэслэн нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хангаж “” ХХК-ийн “М******* *******” ХХК-нд давхардан олгосон хэсгийг илт хь бус гэж өөрчилсөн байгаа. Иймд дээд шүүхээр 2017 оны 509 дугаартай тогтоолоор магадлалыг хэвээр үлдээж гуравдагч этгээд “М******* *******” ХХК-ийн бие даасан шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож гомдлыг хангахгүй орхисон. Үүний дагуу шүүхийн шийдвэрийг биелүүлэх тухай Байгал орчин аялал жчлалын сайдын 2018 оны 3 дугаар сарын 14-ний өдрийн А/60 дугаартай тушаалаар Байгал орчин аялал жчлалын сайдын 2015 оны 6 дугаар сарын 16-ны өдрийн 236 дугаартай тушаалын нэгдэх хэсэгт “” ХХК-нд хамаарах 3 га газрын эрхийг шүүхийн шийдвэрийн дагуу сэргээж Байгаль орчин, аялал жчлалын сайдын 2015 оны 5 дугаар сарын зааснаар А/321 дугаартай тушаалын 13 дахь заалтын “М******* *******” ХХК-нд холбогдох хэсэг, мөн Байгал орчин аялал жчлалын сайдын 2016 оны 8 дугаар сарын 24-ний өдрийн А12 дугаартай тушаалыг бүхэлд нь хүчингүй болгож “М******* *******” ХХК-нд олгосон 2.10 га газрыг *******н аманд олгосон байгаа. Иймд хь зүйн шүүхийн шийдвэрийг үндэслэж 2018 оны А60 дугаартай тушаал гарсан гэж үзэж байгаа. 2017 онд шүүхийн шийдвэрт “М******* *******” ХХК бие даасан шаардлага гаргаж тус гэрчилгээг илт хь бус болохыг тогтоолгох нэхэмжлэл гаргасан байдаг. Энэ нь Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хийн 54 дүгээр зүйлийн 54.1.6 дахь хэсэгт нэхэмжлэлд заасан захиргааны үйл ажиллагааны талаар эсвэл уг нэхэмжлэлийг хүлээн авахаас татгалзсан түүнчлэн хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон хийн хүчин төгөлдөр шүүхийн шийдвэр болон шүүгчийн захирамж, тогтоол байгаа бол нэхэмжлэлийг хүлээн авахаас татгалзана гэж байгаа. Иймд Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 1 дүгээр тогтоолоор “М******* *******” ХХК-ийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хүлээн авахаас татгалзсан байдаг. Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хийн 54 дүгээр зүйлийн 54.1.6 дахь хэсэгт заасны дагуу нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хүлээн авахаас татгалзаж өгнө үү.” гэв.

Хариуцагч Байгаль орчин, аялал жчлалын яамны Тусгай хамгаалалттай нутгийн удирдлагын газрын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Г.Г шүүхэд бичгээр ирүүлсэн болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “... ХХК Зайсанд газар авсан байж байгаад 3 га газар болгохдоо Залаатын зүүн богино буюу ******* гэж өөрчилсөн. Эд нар бүгд нэг нэртэй ам байгаа. “” ХХК-ийн 1 га газар нь сайдын тушаалтай байсан. Залаатын зүүн богинод авсан 3 га газарт сайдын тушаал байхгүй. “” ХХК-нд байгаа эсэх талаар мэдэхгүй тул олж тогтоох шаардлагатай байх гэж бодож байна. Г.Э дарга тухайн үед 2013 оны 9 дүгээр сард гурван өөр газарт давхцал арилгана гэсэн боловч эдгээр 3 газар нь байршлын хувьд голын эрэг дээр, голын дэнж дээр, ойн захад гэсэн 3 өөр байрлалтай газрыг хооронд нь нэгтгэсэн. Гурван газар гурван өөр байршилд байдаг учраас сайдын тушаал гарч, уг тушаалын үндсэн дээр 3 тусдаа гэрчилгээ гарах ёстой. Хугацааг сунгах эрх газрын даргад 2016 он хүртэл байсан. Тухайн нэг гэрчилгээн дээр гарын үсэг зураад 5 жил хүртэлх хугацаагаар сунгадаг эрх газрын даргад байдаг байсан. Харин газрыг нэгтгэнгүүтээ сунгасан нь алдаатай болсон байна. Газрын дарга 2016 оноос хойш газар ашиглах эрхийг сунгах эрх эдлэхээ больсон. Тэрнээс хойш сайдын тушаал гардаг болсон. Хэрэв гэрчилгээг сунгах байсан бол 1 га газрыг сунгах эрх, эсвэл сайдын тушаалаар авсан 3 га газрын эрх дуусаж байж сунгах эрх нээгдэх байсан. Тэгэхээр 2007 онд авсан газрыг 2013 онд сунгахдаа 3 га газар болгоод сунгасан нь Г.Э даргын үйл ажиллагааны алдаа болж байгаа. Газрын гэрчилгээг олгохдоо Байгал орчин аялал жчлалын яамнаас баримталдаг зарчим нь Газрын тухай хийн 27 дугаар зүйлийн 27.3 дахь заалтыг баримтлаад нэгж талбар тус бүрдээр нь нэг гэрчилгээ олгоно гэсэн зохицалттай байдаг. Яагаад гэвэл тухайн газар нь өөрөө янз бүрийн байгал орчны төлөв байдлыг үзүүлдэг урчаас үнэлгээ нь тус бүрдээ өөр гардаг. Би ажиллаж байсан хугацааныхаа мэдээллийг үндэслээд шүүхэд ийм тайлбар гаргаж өгсөн.” гэв.

Гуравдагч этгээд “” ХХК-ийн захирал Б.Э******* шүүхэд бичгээр ирүүлсэн тайлбартаа: “...Нэхэмжлэлийн үндэслэлд дурдсан дээрх тайлбарын аггаар нэхэмжлэгч нь “...БОАЖ-ын сайдын 2018 оны 3 дугаар сарын 14-ний өдрийн А/60 дугаар тушаалаар, БОАЖ-ын Сайдын 2016 оны 8 дугаар сарын 24-ний өдрийн А/12 дугаар тушаалын талаар шүүхийн шийдвэр гараагүй байхад тус А/12 дугаар тушаалыг хүчингүй болгож шийдвэрлэсэн нь илт хь бус шийдвэр...” гэсэн үндэслэлээр нэхэмжлэл гаргасан болох нь харагдаж байна. Нэхэмжлэлийн үндэслэлд дурдсан БОАЖ-ын Сайдын 2016 оны 8 дугаар сарын 24-ний А/12 дугаар тушаалыг Нийслэл дэх захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2016 оны 10 сарын 26-ны өдрийн 351 дүгээр тогтоолын 2 дахь заалтаар цуцалсан. Шүүхийн энэ тогтоол нь шинээр илэрсэн нөхцөл байдлын улмаас захиргааны хэргийн шүүхийн шийдвэрийг хүчингүй болгах тухай “М******* *******” ХХК-ийн хүсэлтийг шийдвэрлээд гарсан тогтоол байдаг. Өөрөөр хэлбэл тус компанийн хүсэлтээр тухайн А/12 дугаартай тушаал цуцлагдаж, хүчингүй болсон гэсэн үг.

БОАЖ-ын сайд 2018 оны 3 дугаар сарын 14-ний өдрийн А/60 дугаар тушаалын 1 дэх заалтаараа өөрийн гаргасан 2016 оны А/12 дугаар тушаалыг хүчингүй болгож, шийдвэрлэсэн нь шүүхийн дээрх тогтоолд нийцсэн бөгөөд Захиргааны ерөнхий хийн 47 дугаар зүйлд заасан илт хь бус шинжийг огт агаагүй байна. Нэхэмжлэгчийн зүгээс ч БОАЖ-ын сайдын 2018 оны А/60 дугаар тушаалын 1 дэх заалтын энэ хэсгийг илт хь бус гэж үзэж буй хь зүйн үндэслэлээ тодорхой тайлбарлаагүй байна. Иймээс БОАЖ-ын сайдын 2018 оны 3 дугаар сарын 14-ний өдрийн А/60 дугаар тушаалын 1 дэх заалтын БОАЖ-ын сайдын 2016 оны А/12 дугаар тушаалтай холбоотойгоор тус тушаалын манай компанид холбогдох хэсгийг илт хь бус гэж үзэх үндэслэлгүй болно.

“” ХХК нь анх 2016 оны 4 дүгээр сарын 04-ний өдөр Нийслэл дэх захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхэд БОНХАЖ-ын сайдын 2015 оны 6 дугаар сарын 16-ны өдрийн А/236 дугаар тушаалын өөрт холбогдох хэсгийг хүчингүй болгах нэхэмжлэл гаргасан байдаг. Тухайн нэхэмжлэл бүхий хэргийг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад хариуцагч БОНХАЖ-ын сайдын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нэхэмжлэлийн шаардлагыг хүлээн зөвшөөрсөн тул Нийслэл дэх захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгчийн 2016 оны 7 дугаар сарын 08-ны өдрийн 516 дугаартай шийдвэрээр “хариуцагч нэхэмжлэлийн шаардлагыг хүлээн зөвшөөрснийг баталсан” шийдвэр гаргасан. Нэхэмжлэлийн үндэслэлд дурдсан БОАЖ-ын сайдын 2016 оны А/12 дугаар тушаал нь энэхүү шүүгчийн шийдвэрийг үндэслэн гарсан байна.  Нэхэмжлэгч “М******* *******” ХХК нь 2016 оны 10 дугаар сарын 03-ны өдөр Нийслэл дэх захиргааны хэргийн анхан шүүхийн шүүгчийн 2016 оны 516 дугаартай шийдвэрийг шинээр илэрсэн нөхцөл байдлын улмаас захиргааны хэргийн шүүхийн шийдвэрийг хүчингүй болгж, хэргийг ердийн журмаар шийдвэрлүүлэх хүсэлт гарсан байдаг. Уг хүсэлтдээ “...5/6 дугаар шүүгчийн шийдвэрийг хариуцагч биелүүлэн А/12 дугаар тушаалыг гаргаж, “” ХХК-ит газар ашиглах эрх сэргээсний улмаас 2 хийн этгээд 1 газарт үйл ажиллагаа явах нөхцөл байдал үүсээд байна...” хэмээн БОАЖ-ын сайдын 2016 оны А/12 дугаар тушаалын талаар маргасан. Нийслэл дэх захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2016 оны 10 дугаар сарын 26-ны өдрийн 351 дүгээр тогтоолоор дээр дурдсан Нийслэл дэх захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгчийн 2016 оны 516 дугаартай шийдвэрийг хүчингүй болгож, хэргийг дахин хянан шийдвэрлэхээр болсон. Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад “” ХХК нь анхны гаргасан БОНХАЖ-ын сайдын 2015 оны 6 дугаар сарын 16-ны өдрийн А/236 дугаар тушаалын “” ХХК-д холбогдох хэсгийг хүчингүй болгах нэхэмжлэлийнхээ шаардлагаа нэмэгдүүлж, БОНХАЖ-ын сайдын 2015 оны 8 дугаар сарын 05-ны өдрийн А/321 дугаартай тушаалын “М******* *******” ХХК-д холбогдох хэсгийг илт хь болохыг тогтоолгох шаардлага гаргасныг Нийслэл дэх захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2017 оны 490 дүгээр шийдвэр, Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2017 оны 665 дугаар магадлал, Монгол Улсын дээд шүүхийн хяналтын шатны захиргааны хэргийн шүүх хуралдааны 2017 оны 502 дугаар тогтоолоор тус тус хянан шийдвэрлэсэн нь хийн хүчин төгөлдөр хэвээр байна.    Дээр дурдсан шүүхийн шийдвэр, магадлал, тогтоолоор "" ХХК нь Улаанбаатар хотын Баянзүрх дүүргийн нутаг дэвсгэр, Богдхан ын дархан цаазат газрын тусгай хамгаалалтын бүсэд байршилтай ******* нэртэй газарт З га талбай бүхий газрыг ашиглах эрхтэй эсэх”, “тус компанийн ашиглалтад хамаарах газартай давхцан “М******* *******” ХХК-д газар ашиглах эрх олгосон БОНХАЖ-ын сайдын 2015 оны 8 дугаар сарын 05-ны өдрийн А/321 дугаартай тушаал нь илт хь бус байсан эсэх”, “” ХХК-ийн 3 га газар ашиглах эрхийг хүчингүй болгосон БОНХАЖ-ын сайдын 2015 оны А/236 дугаар тушаалын “” ХХК-д холбогдох хэсгийг хүчингүй болгох үндэслэлтэй эсэх” зэрэг үйл баримтын талаарх маргааныг хянан шийдвэрлэсэн.

“М******* *******” ХХК нэхэмжлэлийн үндэслэлдээ “...манай компанийн ашиглах эрх бүхий нийт газрын ашиглах эрхийг бүхэлд нь хүчингүй болгож улмаар 2,13 га газрыг *******гийн аманд олгохоор шийдвэрлэсэн нь хь бус гэж үзэж байна....” гэжээ. Энэ хэргийн хариуцагч БОАЖ-ын сайд Сайдын 2018 оны 3 дугаар сарын 14-ний өдрийн А/60 дугаар тушаалын 1 дэх заалтаар “М******* *******” ХХК-д Богдхан сын дархан цаазат газрын *******гийн аманд 2.13 га газар олгохоор шийдвэрлэсэн нь “” ХХК-ийн нэхэмжлэлийг хангаж, тус компанийн 3 га газар ашиглах эрхийг хүчингүй болгосон БОНХАЖ-ын сайдын 2015 оны А/236 дугаар тушаалын “” ХХК-д холбогдох хэсгийг хүчингүй болгосон, тус .компанийн ашиглалтад байгаа газартай Давхцан “М******* *******” ХХК-д газар ашиглах эрх олгосон БОНХАЖ-ын сайдын 2015 оны А/321 дугаартай тушаалын “М******* *******” ХХК-д холбогдох хэсгийг илт хь бус захиргааны акт болохыг тогтоосон Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2017 оны 665 дугаар магадлал, Монгол Улсын дээд шуүхийн хяналтын шатны захиргааны хэргийн шүүх хуралдааны 20-17 оны 502 дугаар тогтоолыг биелүүлэх хүрээнд гарсан БОАЖ-ын сайдын шийдвэрийн “” ХХК-д холбогдох хэсгийг илт бус гэж үзэх үндэслэл болохгүй юм. Дээр дурдсан тайлбарын хүрээнд Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хийн 54 дүгээр зүйлийн 54.1.6, 109 дүгээр зүйлийн 109.2 дахь хэсэгт заасныг үндэслэн “М******* *******” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй хэргийг хэрэгсэхгүЙ болгож, нэхэмжлэлийг хүлээн авахаас татгалзаж, өгөхийг хүсье.” гэжээ.

Гуравдагч этгээдийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Т шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “...Нэхэмжлэлийн шаардлагын 497 дугаартай гэрчилгээг илт хь бус болохыг тогтоолгох шаардлагын хувьд гурван шатны шүүх шийдвэрлэхээс гадна 2020 оны 4 дүгээр сарын 13-ны өдрийн 2858 дугаартай шүүгчийн захирамжаар хэргийг хэрэгсэхгүй болгож нэхэмжлэлийг хүлээн авахаас татгалзахдаа Улсын тусгай хамгаалалттай газар нутагт ашиглах 497 дугаартай гэрчилгээг илт хь бус болохыг тогтоолгох шаардлага бүхий нэхэмжлэлийг хүлээн авахаас татгалзаж холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгосугай гэсэн шүүгчийн захирамж хүчин төгөлдөр байгаа учраас 497 дугаартай гэрчилгээг хүчингүй болгох шаардлагын хувьд хүлээн авахаас татгалзах ёстой гэж үзэж байгаа. А/60 дугаартай тушаал буюу шүүхийн шийдвэрийг биелүүлэхдээ алдаа гаргасан нэхэмжлэлийн шаардлагын хувьд гурван шатны шүүхийн шийдвэрт энэ асуудлыг дурдагдаад явж байсан. Бие даасан шаардлага гаргаад хэрэгсэхгүй болсон байгаа учраас шүүхээр нэгэнт тогтоогдсон үйл баримтыг дахин хэлэлцэхгүй гэдэг үүднээс хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү.” гэв.

Гуравдагч этгээдийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн өмгөөлөгчөөс шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “...Өмнө шүүхээр шийдвэрлэгдэж байгаа нэхэмжлэлийн нэг дэх шаардлага нь бол урьд шүүхийн хүчин төгөлдөр шийдвэр, захирамжаар шийдвэрлэгдсэн Улсын тусгай хамгаалалттай газарт газар ашиглах 497 дугаартай гэрчилгээг захирамжийн хүрээнд явсан захиргааны үйл ажиллагаатай холбогдж нэхэмжлэлийн шаардлагаа гаргасан. Нэхэмжлэлийн шаардлага нь тухайн гэрчилгээтэй холбоотой бус харин тусгай хамгаалалттай газар нутгийн захиргааны газрын даргын захиргааны үйл ажиллагаатай холбоотой шаардлага учраас өөр гэж тайлбарлаж байгаа нь үндэслэлгүй байна. Энэ талаар хариуцагчийн Байгал орчин аялал жчлалын сайдын төлөөлөгчийн хэлж байгаа тайлбар үндэслэлтэй.

Тухайн захиргааны актыг шүүх шийдсэн, шийдээгүй гэдгээс үл хамаарч захиргааны актад хамаарах үйл баримт яаж шийдвэрлэгдсэн юм бэ. Энэ үйл баримттай холбоотойгоор шийдсэн шүүхийн шийдвэр хүчин төгөлдөр байгаа эсэх асуудал нь нэхэмжлэлийг шийдэхэд чухал ач холбогдолтой. Өөрөөр хэлбэл нэхэмжлэлийн үндэслэл болж байгаа захиргааны актыг шүүхийн шийдвэр гарсан эсэхээс үл хамаарч тухайн захиргааны акттай холбоотой үйл баримтын талаар шүүхийн хүчин төгөлдөр шийдвэр байгаа учраас энэ шийдвэрийг үндэслэж асуудалд хандах нь зөв юм.

Нэхэмжлэгч компани гурван үндсэн нэхэмжлэлийн шаардлага гаргаж байгаа. Г.Э гэдэг хүний 2013 онд хийсэн тусгай зөвшөөрлийн координатыг илт хь бус болохыг тогтоолыгоо шаардлага гаргаж байна. 2013 онд нэхэмжлэгчийн эрх хь ёсны ашиг сонирхол зөрчигдсөн эсэх талаар тогтоогдох ёстой. Захиргааны актын улмаас нэхэмжлэгчийн эрх хь ёсны ашиг сонирхол зөрчигдөөгүй талаар тогтоогдоно. Нэхэмжлэлийн шаардлагатай холбогдан “” ХХК-нд 1 гаа газар ашиглаж байсан гэдэг нь худлаа. “” ХХК-нд Богд хаан анд хоёр өөр газар эзэмшиж байсан. Анх Залаатын аманд “” ХХК-нд 3 га газар олгосон. Энэ асуудлаа тухайн үед нь Байгал орчин, аялал жчлалын яаманд хэлж засж авсан. Засж аваад үйл ажиллагаагаа явж байхад тухайн газар дээр өөр байглага үйл ажиллагаа явж эрх нь зөрчигдсөн зүйл огт байхгүй байсан. 2018 оны Байгаль орчин, аялал жчлалын яамны сайдын А/60 дугаартай тогтоолоор 5 гаа газраа буцаан олгохыг даалгаж өгнө үү гэж байгаа нь шүүхийн хүчин төгөлдөр шийдвэрээр тогтоогдсон. Нэхэмжлэгч нэхэмжлэлийн агга дээрээ Байгаль орчин, аялал жчлалын яамны сайдын А/60 дугаар тушаал, А/12 дугаар тушаалын талаар шүүхийн шийдвэр гаргаж байгаа нь илт хь бус байна. Өмнө миний хэлсэн А551 дугаартай тушаалаар А/12 дугаартай тушаал хүчин төгөлдөр байгаа талаар хангалттай харагдаж байгаа. Улсын дээд шүүхийн Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хьд зааснаар 5002 дугаар шийдвэрээр “” ХХК-ийн маргаан бүхий газарт 3 га талбай газар ашиглах эрхтэй байсан. Ийм үйл баримт тогтоогдсон байхад гуравдагч этгээдээр оролцож байсан М******* ХХК дахин энэ асуудлаар шүүхээр маргаан гаргаж байгаа нь Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хийн 112 дугаар зүйлийг зөрчиж байна.

Нэхэмжлэлийн гурав дахь шаардлагын талаар тодрсан. Байгаль орчин, аялал жчлалын яамны сайдын А/60 дугаар тушаал энд яригдаад байгаа шийдвэрээс хойш гарсан. Гуравдагч этгээд “” ХХК шүүхэд гаргасан тайлбар дээр дэлгэрэнгүй гаргасан тул нэг бүрчлэн унших шаардлагагүй. Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хийн 54 дүгээр зүйлийн 54.1.6 дахь хэсэг, 109 дүгээр зүйлийн 109.2 дахь хэсэгт зааснаар нэхэмжлэлийг хүлээн авахаас татгалзах хь зүйн үндэслэлтэй байна” гэв.

                                             ҮНДЭСЛЭХ нь:

Шүүх энэ хэрэгт цугларсан бичгийн нотлох баримтууд, нэхэмжлэгч хариуцагч, тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нараас шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбар зэргийг шинжлэн судалж үнэлээд дараахь хь зүйн үндэслэлүүдээр нэхэмжлэгч “М******* *******” ХХК-ийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хангаж шийдвэрлэв. Үүнд:

Нэхэмжлэгч “М******* *******” ХХК-ийг төлөөлж Г.О******* тус шүүхэд хандаж “ Байгаль орчин, аялал жчлалын яамны сайдын 2018 оны 3 дугаар сарын 14-ний өдрийн А-60 дугаар тушаалын нэг дэх заалтын “” ХХК-д холбогдох хэсгийг илт хь бус болохыг тогтоолгох, мөн Сайдын 2016 оны 8 дугаар сарын 24-ний өдрийн А-12 дугаар тушаалын 1 дэх заалтын “” ХХК-д холбогдох хэсгийг хь бус байсан болохыг тогтоолгох” нэхэмжлэлийн шаардлага гаргасныг тус компанийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Нэс нэг дэх шаардлагыг хэвээр нь дэмжиж 2 дахь шаардлагыг “Тусгай хамгаалалттай нутгийн удирдлагын газрын дарга Г.Эийн, “” ХХК-д олгосон газрын давхцалыг арилгаж гэрчилгээний хугацааг 2017 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдөр хүртэл сунгасан захиргааны үйл ажиллагааг илт хь бус болохыг тогтоож “М******* *******” ХХК-ийн 2015 оны 8 дугаар сарын 05-ны өдрийн 2015/560 дугаар газар ашиглах гэрчилгээний дагуу эзэмшиж байсан 5,2 га талбай бүхий газар ашиглах эрх сэргээхийг Байгаль орчин, аялал жчлалын сайдад даалгах” гэж өөрчилсөн, энэ шаардлагын хүрээнд хэргийг хэлэлцэв.

Нэхэмжлэгч нэхэмжлэлийн шаардлагын үндэслэлээ “...анх “” ХХК-д 2007 оны 497 дугаар гэрчилгээгээр А Б С гэсэн 3 тусдаа байршилд нэг, нэг га-гаар ашиглах эрх олгосон, энэ талаар гурван шатны шүүхийн хүчин төгөлдөр шийдвэрүүд байгаа, гэтэл Тусгай хамгаалалттай нутгийн удирдлагын газрын дарга Г.Э нь 497 дугаар гэрчилгээгээр олгосон 3 өөр талбай бүхий газрын давхцалыг арилгах нэрийдлээр өөрт олгогдоогүй эрх эдэлж А Б С байршлыг нэгтгэж гэрчилгээний хавсралтад өөрчлөлт орсан, гэрчилгээний хугацааг сунгасан нь Захиргааны ерөнхий хийн 47 дугаар зүйлийн 47.1.3-д зааснаар илт хь бус үйл ажиллагаа..., энэ илт хь бус үйл ажиллагааны дагуу гарсан Байгаль орчин, аялал жчлалын яамны сайдын 2018 оны 3 дугаар сарын 14-ний өдрийн А-60 дугаар тушаалын нэг дэх заалтын “” ХХК-д холбогдох хэсгийг илт хь бус...” гэж тодорхойлсныг хариуцагч Тусгай хамгаалалттай нутгийн удирдлагын газрын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөс “...Г.Э дарга 3 өөр байршилд байгаа газрыг нэгтгэнгүүтээ сунгасан нь алдаатай болсон байна, 2016 оноос хойш Газрын дарга газар ашиглах эрхийг сунгах эрхгүй болсон...тул 2007 онд авсан газрыг 2013 онд сунгахдаа 3 га газар болгож сунгасан нь үйл ажиллагааны алдаа болж байна...” гэж, хариуцагч Байгаль орчин, аялал жчлалын сайдын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч болон гуравдагч этгээдийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөс “...Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2017 оны 490 дүгээр тогтоолын 2 дох заалтаар  Тусгай хамгаалалттай нутгийн удирдлагын газрын дарга Г.Эээс олгосон 497 дугаар гэрчилгээг илт хь бус болохыг тогтоолгох бие даасан шаардлагыг шүүх хэрэгсэхгүй болгож, нэхэмжлэлийг хүлээн авахаас татгалзсан, мөн шүүгчийн захирамжаар 497 дугаар гэрчилгээг илт хь бус болохыг тогтоолгох шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосон, уг захирамж хийн хүчин төгөлдөр байгаа...Улсын дээд шүүхийн 2017 оны 509 дүгээр тогтоолоор эцэслэн шийдвэрлэсэн...тул Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хийн 54 дүгээр зүйлийн 54.1.6-д заасны дагуу нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хүлээн авахаас татгалзах үндэслэлтэй...” гэж тус тус маргаж байна.

Нэг. Байгаль орчин, аялал жчлалын яамны Тусгай хамгаалалттай нутгийн удирдлагын газрын дарга Г.Эийн “” ХХК-д олгосон газрын давхцалыг арилгаж гэрчилгээний хугацааг 2017 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдөр хүртэл сунгасан захиргааны үйл ажиллагааг тус тус илт хь бус болохыг тогтоолгох шаардлагын тухайд:

Нэхэмжлэгчээс уг шаардлагын үндэслэлээ “...2007 онд олгогдсон 497 дугаар гэрчилгээтэй маргаагүй, харин 2013 оны 9 дүгээр сарын 16-ны өдөр “” ХХК-ийн газар ашиглах эрхийг сунгасан захиргааны үйл ажиллагаа илт хь бус, энэ хь бус үйл ажиллагааны улмаас нэхэмжлэгчийн эрх, хь ёсны ашиг сонирхол зөрчигдсөн...” гэж тодорхойлон маргав.

Хэрэгт цугларсан нотлох баримтуудаас үзвэл “М******* *******” ХХК-д Байгаль орчин, аялал жчлалын сайдын 2018 оны 3 дугаар сарын 14-ний өдрийн А/60 дугаар тушаалаар Богдхан ын дархан цаазат Залаатын амны хязгаарлалтын бүсэд аялал жчлалын зориулалтаар 2,13 га газрыг ашиглах эрхийн 0171066 дугаар гэрчилгээг 2018 оны 6 дугаар сарын 06-ны өдөр олгосон, уг гэрчилгээг үндэслэн Баянзүрх дүүргийн Засаг дарга Т.Б*******, Богдхан ын дархан цаазат газрын хамгаалалтын захиргааны дарга Ц.Дуламсүрэн нартай “Газар ашиглах тухай” гэрээг 2023 оны 3 дугаар сарын 14-ний өдөр хүртэлх хугацаагаар байгсан,

“” ХХК нь 2007 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдрийн, Байгаль орчны яамны Тусгай хамгаалалттай нутгийн удирдлагын газрын дарга А.Н*******гаас олгосон Улсын тусгай хамгаалалттай нутаг дэвсгэрт газар ашиглах 497 дугаар гэрчилгээгээр Богдхан ын дархан цаазат *******анд аялал жчлалын зориулалтаар А Б С гэсэн 3 тусдаа байршилд байх 3,0 га газар ашиглах эрх олгогдсон,

Байгаль орчин, аялал жчлалын яамны Тусгай хамгаалалттай нутгийн удирдлагын газрын дарга Г.Э 2013 оны 9 дүгээр сарын 16-ны өдөр “” ХХК-д олгосон 3 тусдаа байршил бүхий газрыг нэгтгэж тус компанийн газар ашиглах гэрчилгээний хугацааг 2017 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдөр хүртэл сунгасан,

Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2017 оны 6 дугаар сарын 19-ний өдрийн 128/ШШ2017/0490 шийдвэр, Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2017 оны 9 дүгээр сарын 13-ны өдрийн 211/МА2017/0665 дугаар магадлал, Улсын дээд шүүхийн Захиргааны хэргийн шүүх хуралдааны 2017 оны 12 дугаар сарын 06-ны өдрийн 509 дүгээр тогтоолоор “” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй, Байгаль орчин аялал жчлалын яаманд холбогдох хэргийг эцэслэн шийдвэрлэсэн,

уг хэргийн гуравдагч этгээд “М******* *******” ХХК-иас “Улсын тусгай хамгаалалттай нутаг дэвсгэрт газар ашиглах 497 дугаар гэрчилгээг илт хь бусад тооцах” бие даасан шаардлага гаргасныг шүүх хүлээн авахаас татгалзаж, холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон,

Дээрхи шийдвэрүүдийг үндэслэн “Шүүхийн шийдвэр биелүүлэх тухай” Байгаль орчин, аялал жчлалын сайдын 2018 оны 3 дугаар сарын 14-ний өдрийн А/60 дугаар тушаал гаргасан,

Нэхэмжлэгч “М******* *******” ХХК-иас Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхэд хандаж “Улсын тусгай хамгаалалттай нутаг дэвсгэрт газар ашиглах 497 дугаар гэрчилгээг илт хь бусад тооцах”-аар гаргасан нэхэмжлэлийн шаардлагыг тус шүүхийн шүүгчийн 2020 оны 5 дугаар сарын 26-ны өдрийн 128/ШЗ2020/4008 дугаар захирамжаар хүлээн авахаас татгалзаж, холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн,

Уг захирамжийг Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн  2020 оны 6 дугаар сарын 18-ны өдрийн 488 дугаар тогтоолоор хэвээр үлдээж шийдвэрлэсэн, эдгээр шийдвэр захирамж тогтоолууд хийн хүчин төгөлдөр болсон үйл баримтууд тус тус тогтоогдож байна.

Байгаль орчин, аялал жчлалын яамны Тусгай хамгаалалттай нутгийн удирдлагын газрын дарга Г.Эээс, “” ХХК-д олгосон 3 тусдаа байршил бүхий газрыг нэгтгэсэн болон тус компанийн газар ашиглах гэрчилгээний хугацааг 2017 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдөр хүртэл сунгасан 2013 оны 9 дүгээр сарын үйл ажиллагааг тус тус илт хь бус болохыг тогтоолгох нэхэмжлэлийн шаардлагыг Хариуцагч Байгаль орчин, аялал жчлалын яам болон гуравдагч этгээдийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нар дээр дурдсан үндэслэлээр буюу “шүүх өмнө нь шийдсэн, тухайн шийдвэрүүд нь хийн хүчин төгөлдөр байгаа тул хүлээн авах боломжгүй” гэж маргаж байх боловч шүүх тухайн нэхэмжлэлийн шаардлагыг Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хийн 54 дүгээр зүйлийн 54.1.6-д заасан үндэслэлд хамаарахгүй тул хүлээн авахаас татгалзах хь зүйн үндэслэлгүй гэж дүгнэв.

 Учир нь дээр дурдсан хүчин төгөлдөр шүүхийн шийдвэр магадлал тогтоолд “” ХХК нь Богдхан ын дархан цаазат газрын хязгаарлалтын бүсэд 3,0 га газар ашиглах эрхтэйг дүгнэж эцэслэн шийдвэрлэсэн, энэ талаар нэхэмжлэгч маргахгүй байх бөгөөд харин Тусгай хамгаалалттай нутгийн удирдлагын газрын дарга Г.Э 2013 оны 9 дүгээр сарын 16-ны өдөр, “” ХХК-д олгогдсон 3 тусдаа байршил бүхий 1,0 га газруудыг байршлын хувьд нэгтгэсэн болон “” ХХК-ийн газар ашиглах гэрчилгээний хугацааг 2017 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдөр хүртэл сунгасан үйл ажиллагааны улмаас нэхэмжлэгчийн газар ашиглах эрх, хь ёсны ашиг сонирхол зөрчигдсөн гэх үндэслэлээр эдгээр үйл ажиллагаануудыг тус тус илт хь бус болохыг тогтоолгохоор шаарджээ.

Энэ нь шүүхээр өмнө шийдвэрлэсэн маргааны үйл баримтаас өөр, тухайлбал шүүхэд Тусгай хамгаалалттай нутгийн удирдлагын газрын дарга Г.Эээс, “” ХХК-д олгогдсон 3 тусдаа байршил бүхий 1,0 га газруудыг байршлын хувьд нэгтгэсэн үйл ажиллагаа болон “” ХХК-ийн газар ашиглах гэрчилгээний хугацааг 2017 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдөр хүртэл сунгасан үйл ажиллагааны талаар маргаан үүсгээгүй, шүүх энэ талаар дүгнэж шийдвэрлээгүй тул Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хийн 54 дүгээр зүйлийн 54.1.6-д заасан “нэхэмжлэлд заасан үйл баримт, захиргааны үйл ажиллагаа...-ны талаар...хийн хүчин төгөлдөр шийдвэр байгаа” үндэслэлд хамаарахгүй гэж шүүх дүгнэв.  

Нэхэмжлэгч, захиргааны байглагын үйл ажиллагааг илт хь бус болохыг тогтоолгох нэхэмжлэлийн шаардлагын үндэслэлээ “... ХХК-ийн газар ашиглах эрхийн гэрчилгээний хугацаа дууссан байхад сунгасан нь хь бус, Тусгай хамгаалалттай нутгийн удирдлагын газрын даргад Сайдын тушаалгүйгээр гэрчилгээний хугацааг сунгах, газрын байршлыг тогтоох эрх олгогдоогүй...” гэж тодорхойлон маргав.

Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай хийн 27 дугаар зүйлийн 27.1-д “Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байглага нь дараах бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ”, 1/ тусгай хамгаалалттай газар нутгийн талаарх төрийн бодлого, хь тогтоомжийг хэрэгжүүлэх ажлыг  зохион байгах, 9/ тусгай хамгаалалттай газар нутгийн зөвшөөрөгдсөн бүсэд тодорхой зориулалтаар ашиглаж болох газар, түүний хэмжээ, ашиглах журам...ыг тогтоох, 36 дугаар зүйлд “Газар ашиглах тухай шийдвэр гаргах”, мөн хийн 36.1-д “Төрийн захиргааны төв байглага нь дархан цаазат газрын болон байгалийн цогцолборт газрын хязгаарлалтын бүс, байгалийн нөөц газар, дурсгалт газраас иргэн, аж ахуйн нэгж, байглагад газар ашиглах тухай шийдвэрийг хамгаалалтын захиргаа болон сум, дүүргийн Засаг даргын саналыг үндэслэн гаргана” гэж тус тус заажээ.

Хийн дээрхи заалтуудаас үзвэл Богдхан ын дархан цаазат газрын хязгаарлалтын бүсэд ашиглаж болох газар, түүний хэмжээ, ашиглах журмыг  Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байглага болохын хувьд Байгаль орчин аялал жчлалын сайд тогтоох эрхтэй, түүнчлэн уг хийн 30 дугаар зүйлийн “Дархан цаазат газар, байгалийн цогцолборт газрын хамгаалалтын захиргааны үйл ажиллагаа” хэсэгт зааснаас үзвэл Байгаль орчин аялал жчлалын сайдын шийдвэрээр хийн этгээдэд ашиглахаар нэгэнт олгосон газрын байршлыг өөрчлөн тогтоох эрх хэмжээ Тусгай хамгаалалттай нутгийн удирдлагын газрын даргад /Г.Эт/ олгогдоогүй байна.

Өөрөөр хэлбэл тусгай хамгаалалттай газар нутгийн хязгаарлалтын бүсэд газар ашиглах эрх олгох, эрхийн гэрчилгээний хугацааг сунгах, газрын байршлыг өөрчлөн тогтоох шийдвэрийг тухайн бүс нутгийн хамгаалалтын захиргааны саналыг үндэслэн Байгаль орчин аялал жчлалын сайд гаргахаар хьчилсан, Байгаль орчин аялал жчлалын сайдаас ийм шийдвэр гараагүй байхад тус яамны Тусгай хамгаалалттай нутгийн удирдлагын газрын дарга Г.Эээс, “” ХХК-д олгосон 3 тусдаа байршил бүхий 1,0 га газруудыг нэгтгэсэн болон тус компанийн газар ашиглах эрхийн гэрчилгээний хугацааг сунгасан үйл ажиллагаа нь бүхэлдээ илт хь бус.

Иймд Захиргааны ерөнхий хийн 47 дугаар зүйлийн 47.1-д “дараахь тохиолдолд захиргааны акт илт хь бус болно” гэж, 47.1.3-д “тухайн захиргааны актыг гаргах эрхгүй этгээд гаргасан” гэж тус тус заасан тул энэ үндэслэлээр Тусгай хамгаалалттай нутгийн удирдлагын газрын дарга Г.Эийн, 2013 оны 9 дүгээр сарын 16-ны өдөр “” ХХК-д олгосон 3 тусдаа байршил бүхий 1,0 га газруудыг нэгтгэсэн болон тус компанийн газар ашиглах гэрчилгээний хугацааг 2017 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдөр хүртэл сунгасан үйл ажиллагааг илт хь бус болохыг тогтоох хь зүйн үндэслэлтэй гэж шүүх дүгнэв.

Хоёр. Байгаль орчин, аялал жчлалын Сайдын 2018 оны 3 дугаар сарын 14-ний өдрийн А-60 дугаар тушаалын нэг дэх заалтын “” ХХК-д холбогдох хэсгийг илт хь бус болохыг тогтоолгох нэхэмжлэлийн шаардлагын тухайд:

Байгаль орчин, аялал жчлалын Сайдын 2018 оны 3 дугаар сарын 14-ний өдрийн А-60 дугаар бүхий “Шүүхийн шийдвэр биелүүлэх” тухай тушаалаар Монгол Улсын Засгийн газрын тухай хийн 24 дүгээр зүйлийн 24.2 дахь хэсэг, Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай хийн 27 дугаар зүйлийн 27.1, 36 дугаар зүйлийн 36.1, 36.5 дахь хэсэг, Монгол Улсын Дээд шүүхийн хяналтын шатны захиргааны хэргийн шүүх хуралдааны 2017 оны 12 дугаар сарын 06-ны өдрийн 509 дүгээр тогтоол, Захиргааны хэргийн Давж заалдах шатны шүүхийн 2017 оны 9 дүгээр сарын 13-ны өдрийн 221/МА2017/0665 дугаар магадлалыг тус тус үндэслэн нэг дэх заалтаар Байгаль орчин, ногоон хөгжил, аялал жчлалын сайдын 2015 оны 6 дугаар сарын 16-ны өдрийн А-236 дугаар тушаалын хавсралтын 1 дэх заалтын “” ХХК-д хамаарах 3,0 га газрын эрхийг шүүхийн шийдвэрийн дагуу сэргээж, Байгаль орчин, ногоон хөгжил, аялал жчлалын сайдын 2015 оны 8 дугаар сарын 05-ны өдрийн А/321 дүгээр тушаалын хавсралтын 13 дахь заалтын “М******* *******” ХХК-д холбогдох хэсэг, Байгаль орчин, аялал жчлалын сайдын 2016 оны 8 дугаар сарын 24-ний өдрийн А/12 тоот тушаалыг бүхэлд нь хүчингүй болгож “М******* *******” ХХК-д 2.13 га газрыг Богдхан ын дархан цаазат газрын *******гийн аманд олгохоор шийдвэрлэжээ.

Гэтэл маргаан бүхий захиргааны акт болох Сайдын тушаал нь дээрхи шүүхийн шийдвэрийг биелүүлж гарсан боловч илт хь бус захиргааны үйл ажиллагаанд өөрөөр хэлбэл захиргааны акт гаргах эрхгүй этгээд болох Тусгай хамгаалалттай нутгийн удирдлагын газрын дарга Г.Эийн илт хь бус үйл ажиллагаагаар “” ХХК-ийн газрын байршлыг нэгтгэсэн хэмжээгээр сэргээсэн байх тул уг тушаалын “” ХХК-д холбогдох хэсгийг илт хь бусад тооцох хь зүйн үндэслэлтэй гэж шүүх дүгнэв.

Гурав. “М******* *******” ХХК-ийн 2015 оны 8 дугаар сарын 05-ны өдрийн 2015/560 дугаар газар ашиглах гэрчилгээний дагуу эзэмшиж байсан 5,2 га талбай бүхий газар ашиглах эрх сэргээхийг Байгаль орчин, аялал жчлалын сайдад даалгах нэхэмжлэлийн шаардлагын тухайд:

Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2017 оны 6 дугаар сарын 19-ний өдрийн 490 дүгээр шийдвэр, Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2017 оны 9 дүгээр сарын 13-ны өдрийн 665 дугаар магадлал, Улсын дээд шүүхийн 2017 оны 12 дугаар сарын 06-ны өдрийн 509 дугаар тогтоолоор “” ХХК-ийн эзэмшиж байсан газрыг тус компанийн 497 дугаар гэрчилгээний дагуу сэргээж шийдвэрлэсэн, эдгээр үйл баримттай хэргийн оролцогчид маргаагүй.

Захиргааны ерөнхий хийн 47 дугаар зүйлийн 47.2 дахь хэсэгт “Илт хь бус захиргааны акт гарсан цагаасаа эхлэн эрх зүйн үйлчлэлгүй байна” гэж заасан, түүнчлэн шүүхийн энэ шийдвэрээр “” ХХК-ийн ашиглах эрх бүхий 3 өөр байршил бүхий газрыг нэгтгэсэн болон гэрчилгээний хугацааг сунгасан хариуцагч захиргааны байглагын үйл ажиллагааг илт хь бус болохыг тогтоосноор “М******* *******” ХХК-ийн 2015 оны 8 дугаар сарын 05-ны өдрийн 2015560 дугаар газар ашиглах гэрчилгээний дагуу хь ёсоор эзэмшиж байсан газрын эрхийг сэргээхийг даалгаж шийдвэрлэх хь зүйн үндэслэлтэй гэж шүүх дүгнэв.

Өөрөөр хэлбэл, “” ХХК-ийн ашиглах эрх бүхий 3,0 га газрын байршлыг А Б С талбайгаар тогтоож нэхэмжлэгч болон гуравдагч этгээдийн ашиглах эрх бүхий газрын давхцалыг арилган “М******* *******” ХХК-ийн 2015 оны 8 дугаар сарын 05-ны өдрийн 2015/560 дугаар газар ашиглах гэрчилгээний дагуу эзэмшиж байсан 5,2 га талбай бүхий газар ашиглах эрх сэргээхийг Байгаль орчин, аялал жчлалын сайдад даалгах нь зүйтэй.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3, 106.3.12-т заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1.         Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай хийн 27 дугаар зүйлийн 9, Захиргааны ерөнхий хийн 47 дугаар зүйлийн 47.1.3-д заасныг тус тус баримтлан  нэхэмжлэгч “М*******” ХХК-иас гаргасан нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хангаж, “ Байгаль орчин, аялал жчлалын Сайдын 2018 оны 3 дугаар сарын 14-ний өдрийн А-60 дугаар тушаалын нэг дэх заалтын “” ХХК-д холбогдох хэсгийг илт хь бус болохыг тогтоож, Тусгай хамгаалалттай нутгийн удирдлагын газрын дарга Г.Эийн ХХК-д олгосон газрын давхцлыг арилгаж гэрчилгээний хугацааг 2017 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдөр хүртэл сунгасан захиргааны үйл ажиллагааг тус тус илт хь бус болохыг тогтоож “М*******” ХХК-ийн 2015 оны 8 дугаар сарын 05-ны өдрийн 2015/560 дугаар газар ашиглах гэрчилгээний дагуу эзэмшиж байсан 5,2 га талбай бүхий газар ашиглах эрхийг сэргээхийг Байгаль орчин, аялал жчлалын сайдад даалгасугай.

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хийн 48 дугаар зүйлийн 48.1 дэх хэсэгт зааснаар нэхэмжлэгчээс төлсөн 70200 (далан мянга хоёр зуун) төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагч Байгаль орчин, аялал жчлалын сайдаас 35,100 төгрөгийг, хариуцагч Байгаль орчин, аялал жчлалын яамны тусгай хамгаалалттай нутгийн удирдлагын газраас 35,100 төгрөгийг тус тус гаргж нэхэмжлэгчид буцаан олгосугай.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хийн 114 дүгээр зүйлийн 114.1-д заасны дагуу хэргийн оролцогч, тэдгээрийн төлөөлөгч өмгөөлөгч энэхүү шүүхийн шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй.

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                      Н.ДУЛАМСҮРЭН