| Шүүх | Нийслэлийн Эрүүгийн хэргийн давж заалдах шатны шүүх |
|---|---|
| Шүүгч | Дарамын Мягмаржав |
| Хэргийн индекс | 2109003571416 |
| Дугаар | 2022/ДШМ/437 |
| Огноо | 2022-04-26 |
| Зүйл хэсэг | 13.14.1, |
| Улсын яллагч | Н.Булганчимэг |
Нийслэлийн Эрүүгийн хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн Магадлал
2022 оны 04 сарын 26 өдөр
Дугаар 2022/ДШМ/437
2022 4 26 2022/ДШМ/437
И.Мд холбогдох эрүүгийн
хэргийн тухай
Нийслэлийн Эрүүгийн хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн шүүгч Ж.Эрдэнэчимэг даргалж, шүүгч Д.Мөнхөө, Ерөнхий шүүгч Д.Мягмаржав нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн шүүх хуралда...ы т...химд нээлттэй хийсэн шүүх хуралда...д:
прокурор Н.Булг...чимэг,
яллагдагч И.Мын өмгөөлөгч Н.Ариунболд,
нарийн бичгийн дарга Э.Бүрэнбэх нарыг оролцуул...,
Сүхбаатар дүүргийн Эрүүгийн хэргийн ...х... шатны шүүхийн шүүгч Д.Азжаргал даргалж хийсэн шүүх хуралда...ы 2022 оны 1 дүгээр сарын 07-ны өдрийн 2022/ШЗ/118 дугаартай шүүгчийн захирамжийг эс зөвшөөрч прокурор Н.Булг...чимэгийн бичсэн 2022 оны 1 дүгээр сарын 26-ны өдрийн 09 дугаартай эсэргүүцэл, хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч Ү.Аын өмгөөлөгч Э.Туулын гаргас... давж заалдах гомдолд үндэслэн И.Мд холбогдох 2109003571416 дугаартай эрүүгийн хэргийг 2022 оны 3 дугаар сарын 10-ны өдөр хүлээн авч, Ерөнхий шүүгч Д.Мягмаржавын илтгэснээр хян... хэлэлцэв.
Б овгийн Иын М, 1978 оны 11 дүгээр сарын 21-ний өдөр Ула...баатар хотод төрсөн, 42 настай, эрэгтэй, дээд боловсролтой эрх зүйч мэргэжилтэй, ... дарга ажилтай, ам бүл 5, эхнэр, хүүхдүүдийн хамт ... тоотод оршин суух бүртгэлтэй, ял шийтгэлгүй, /РД:.../;
Яллагдагч И.М нь 2021 оны 03 дугаар сарын 11-ний өдөр Сүхбаатар дүүргийн 8 дугаар хорооны нутаг дэвсгэрт байрлах ...нд болсон ...ын Үндэсний зөвлөлдөх хорооны ээлжит бус хурал”-ын үеэр “...” оюунлаг ирээдүйн төлөө хамтдаа” цахим хуудас буюу хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэлд ярилцлага өгөхдөө “...энэ үйл ажиллагааг больсон мэтээр энд тэндээс ...ын зүгээс бусниулахаар зар өгч байна .. Мөн дээр нь ...ын дотоод хэрэгт хөндлөнгийн ... илт оролцож байгааг хэлэх хэрэгтэй болж байна. Яагаад гэвэл нэр дэвшигчийнхээ зардлыг хуримтлуулж байгаа зардлын д...сыг ма...ь янз бүрийм аргаар хаах, болиулахаар ..., ...наас харилцагч б...кууд руу ма...ь залгаж дарамталж байна...” гэж хуулийн этгээд буюу ...ын ажил хэргийн нэр хүндэд халдс... илт худал мэдээллийг тараас... гэх Эрүүгийн хуулийн тусгай ...гийн 13.14 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар Худал мэдээлэл тараах гэмт хэрэгт холбогджээ.
Сүхбаатар дүүргийн прокурорын газраас: И.Мын үйлдлийг Эрүүгийн хуулийн тусгай ...гийн 13.14 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар зүйлчлэн яллах дүгнэлт үйлдэж, хэргийг шүүхэд шилжүүлжээ.
Прокурор Н.Булг...чимэг бичсэн эсэргүүцэлдээ болон тус шүүх хуралда...д гаргас... тайлбартаа: “...Мөрдөн шалгах ажиллагаа явуулж гэрч Б.Г...-Очироос мэдүүлэг авс.... Мэдүүлэгт “...уг мэдээллийг ...-ын дотоод сонгуулийн хорооны дарга И.М нь сайн дураар хийгээгүй бөгөөд ...аас гаргас... алб... ёсны мэдэгдлийг олон нийтэд хүргэсэн болно. Уг мэдэгдлийг ...ын улс төрийн зөвлөл бэлтгэн гаргас... бөгөөд нийт 21 аймаг, нийслэлийн 9 дүүргээс сонгогдсон 30 гишүүний бүрэлдэхүүнтэй хуралдаж ...аас бэлтгэн гаргас... мэдэгдэл болно...” гэсэн. Гэвч яллагдагч И.Мыг ...ын Дотоод сонгуулийн хорооноос гаргас... мэдэгдэлтэй холбоотойгоор ...ын ажил хэргийн нэр хүндэд халдс... илт худал мэдээллийг олон нийтэд тараас... гэж яллагдагчаар татаж, яллах дүгнэлт үйлдээгүй. Түүний Эргэлт.мн вэб сайтын сэтгүүлч Б.Бадралмаад ярилцлага өгөхдөө ...ын ажил хэргийн нэр хүндэд халдс... илт худал мэдээллийг олон нийтэд тараас... гэж яллагдагчаар тат... яллах дүгнэлт үйлдсэн. ... явуулж буй үйл ажиллагаатай холбоотой хэвлэлийн бага хурлын үеэр сэтгүүлчтэй ярилцлага хийгээгүй бөгөөд ...ын даргын сонгуулийн нэр дэвшигч нарт үнэмлэх гардуулах үйл ажиллагаа явуулах өдөр сэтгүүлч ярилцлага авс... ба И.М сэтгүүлчид өгсөн ярилцлагадаа “...энэ үйл ажиллагааг болсон мэтээр энд тэндээс ...ын зүгээс бусниулахаар зар өгч байна. ...Мөн дээр нь ...ын дотоод хэрэгт хөндлөнгийн ... илт оролцож байгааг хэлэх хэрэгтэй болж байна. Яагаад гэвэл нэр дэвшигчийнхээ зардлыг хуримтлуулж байгаа зардлын д...сыг ма...ь янз бүрийн аргаар хаах, болиулахаар ..., ...наас харилцагч б...кууд руу ма...ь залгаж дарамталж байна...” гэж мэдээлсэн. Уг мэдээлэлд дурдс... асуудал ...аас гаргас... хавтаст хэрэгт хавсаргас... мэдэгдэлд энэ талаар огт тэмдэглээгүй байдаг. Өөрөөр хэлбэл, яллагдагч И.М Эргэлт.мн вэб сайтад ямар нэгэн баримтгүйгээр мэдээлэл өгсөн ба олон нийтийн сүлжээгээр шууд дамжуул... тараас... түүний үйлдэлд ..., ...ын гишүүд хамтр... оролцсон гэх гэмт хэргийн шинжтэй нөхцөл байдал тогтоогдоогүй. ...ын Дотоод сонгуулийн үйл ажиллагааг больсон мэтээр энэ тэндээс ...ын зүгээс бусниулахаар зар өгч байна гэсэн мэдээллийг И.М ха...аас ямар байдлаар зар явс... талаарх баримт материал гаргаж өгөөгүй бөгөөд Дотоод сонгуулийн үйл ажиллагаа больсон гэх мэдээлэл гарс... талаар олон нийтийн цахим орчинд үзлэг хийсэн, үзлэгээр ...ын дотоод сонгууль хойшлох талаар ямар нэгэн мэдээлэл гарч ирэхгүй байсныг мөрдөгч тэмдэглэлд үйлдэн хэрэгт хавсаргас... тул шүүгчийн захирамжид заас... зарыг ха...аас хэн байрлуулс... болохыг олж тогтоох шаардлагагүй гэж үзэж байна. Яллагдагч И.М “...энэ үйл ажиллагааг больсон мэтээр энд тэндээс ...ын зүгээс бусниулахаар зар өгч байна, мөн дээр нь ...ын дотоод хэрэгт хөндлөнгийн ... илт оролцож байгааг хэлэх хэрэгтэй байна” гэж ярьс... зүйлүүд нь ...ын гаргаж өгсөн мэдэгдлийн хүрээнд ярьс... зүйлсээ, энэ мэдэгдэл нь сошиал, хэвлэлээр намайг ярихаас өмнө явс... байдаг. Хоёрдугаарт “Яагаад гэвэл нэр дэвшигчдийнхээ зардлыг хуримтлуулж байгаа зардлын д...сыг ма...ь янз бүрийн аргаар хаах, болиулахаар ..., ...наас харилцагч б...кууд руу ма...ь залгаж, дарамталж байна” мөн үүн дээр С.Эрдэнэ гэж ярьс... байгаа, ингэж ярьс... нь м...ай намын Хас б...кин дахь дотоод сонгуулийн хорооны д...сыг хаас..., ингэж хаасныхаа дараа ...ын гишүүн, хуучин УИХ-ийн гишүүн ас... З.Нар...туяагийн хамт Хас б...к дээр очсон, тэнд очиж уулзахад ..., С.Эрдэнэ нараас т...ай д...сыг хаалгахаар бичиг ирсэн, тиймээс бид т...ай д...сыг хаах хэрэгтэй болж байна. Ингэж хэлсний дагуу м...ай д...сыг хаас.... Мөн тэгээд ... засаг барьж байгаа учраас ..., ... бол эрх баригч намын бодлогыг хэрэгжүүлэгч байгууллага, иймээс эрх баригчдыг ...ын дотоод асуудалд оролцохгүй байх мэдэгдэл гаргас... байгаа...” гэж хавтаст хэргийн 87-90 дугаар хуудс...д мэдүүлсэн. Түүний мэдүүлгийн дагуу З.Нар...туяагаас гэрчээр мэдүүлэг авахад “...Би 2021 оны 03 дугаар сард ...ын Үндэсний бодлогын хорооны хуралд ...нд болох үед очсон. Хурлын үеэр ... дарга И.М нь 2-3 хүнтэй ирж, надтай уулзаж, “.....ын даргын сунга...д нэр дэвшигчдийн дэнчинг байршуулс... Хас б...кны д...снаас гүйлгээ хийж өгөхгүй байна. Ямар учир шалтга...аар гэдгийг б...кнаас тодруулахын тулд та мэргэжлийн хүн байна, хамт б...к руу яваад өгөөч гэж гуйс... учир бид Хас б...кны Ай си си салбарт очсон. Тэнд очоод бид гүйлгээ хийдэг теллер, б...кны ажилтнуудаас яагаад д...снаасаа гүйлгээ хийж болохгүй байгааг асуухад б...кны ажилтнууд ...ын д...снаас гүйлгээ хийх эрхтэй хүн нь хэн гэдэг нь марга...тай байна. М...ай хуулийн хэлтсийнхэн шалгаж байна, С.Эрдэнэ даргын талаас гомдол гарс... гэж хэлсэн. Тэгэхээр нь би Хас б...кны Ай си си салбарт байрладаг дэд захирал Уламбаяр руу утсаар яриад болсон марга...тай асуудлын талаар тодруулахаар ирлээ гэхэд Уламбаяр бууж ирээд бидэнтэй уулзс.... Уулзаад Уламбаяр нь зарлагын гүйлгээ гарахгүй байгаа шалтга...ыг тайлбарлахдаа “..Нээлттэй мэдээллийн эх сурвалжуудаас харахад ...ын дарга С.Эрдэнэ гуай байна. Тэгэхээр С.Эрдэнэ гуайн гаргас... хүсэлтээр ...ын д...снаас зарлага хийх ёстой гэдэг гомдол нь үндэслэлтэй байж магадгүй юм биш үү гээд м...ай б...кны хуулийнх... шалгаж байгаа юм аа, тийм учраас зарлага хийхгүй байгаа юм” гэж хэлсэн ...Тэд хоорондоо ойлголцоод хоцорсон, би хурал руугаа явс.... Хас б...кин дахь дотоод сонгуулийн хорооны д...сыг ..., ..., ...наас хаалгах талаар ярьс... талаар мэдэхгүй ээ ... Би ...ны хяналт шалгалтын газрын нэг хэлтсийн дарга Ариунбаттай утсаар холбогдож “Хас б...кин дахь ...ын д...стай холбоотой т...ай дээр гомдол ирж, шалгаж байгаа зүйл байгаа юм уу” гэж асуухад “за сайн мэдэхгүй байна. Хас б...кны удирдлагуудаас тодруулс... нь дээр байх” гэж зөвлөсөн...” гэж хавтаст хэргийн 95-98 дугаар хуудс...д мэдүүлсэн. Мөн ..., ...наас ирүүлсэн алб... бичиг, гэрч Э.Уламбаярын мэдүүлгээр И.Мын мэдүүлэг үгүйсгэгдэж, ... ...ын нэр дэвшигчийн д...сны гүйлгээнд нөлөөлсөн гэх нөхцөл байдал илт худал болох нь тогтоогдсон тул ..., ...ны ажилт..., эрх бүхий алб... тушаалтнаас мэдүүлэг авах шаардлагагүй юм. Яллагдагч И.М түүний өмгөөлөгч Б.Галхүүгээс эрүүгийн хэрэг үүсгэж яллагдагчаар татс... тогтоолыг хүчингүй болгож өгнө үү гэсэн гомдлыг гаргас.... Гомдлын дагуу дээд шатны прокуророос хэргийг хян... шийдвэрлэсэн байдаг. Хэрэв яллагдагч И.М мөрдөн байцаалтын үед мөрдөгч гэм буруугаа зөвшөөрсөн мэтээр бичиж тулг... гарын үсэг зуруулах гэж оролдсон, энэ материалыг хавтаст хэргээс устгас..., дарамталс... талаар мөрдөн шалгах ажиллага...ы явцад ямар нэгэн хүсэлт, гомдол гаргаагүй, хэрэгт гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрсөн гэх нотлох баримт байдаггүй. Хэрэв яллагдагч И.М мөрдөгч гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрсөн талаар хэрэг хүлээлгэсэн нотлох баримтыг устгас... гэж үзвэл өөрийн сонгон авс... өмгөөлөгч болон өөрөө холбогдох газарт гомдлоо гарг... шалгуулах эрхтэй, нээлттэй. Эрүүгийн хэрэг хян... шийдвэрлэх тухай хуулийн 16.2 дугаар зүйлд заас... нотолбол зохих байдлыг бүрэн шалгаж тогтоосон тул хэргийг хавтаст хэрэгт авагдс... үйл баримтын хүрээнд яллагдагч И.Мд холбогдох хэргийг шийдвэрлэх бүрэн боломжтой байхад шүүх хавтаст хэрэгт авагдс... баримтад тулгуурлалгүй, шүүхийн урьдчилс... хэлэлцүүлэгт оролцсон яллагдагч тэдгээрийн өмгөөлөгч нарын тайлбарт хөтлөгдөн хэргийг прокурорт буцаас... нь шүүхийн шийдвэр тодорхой ойлгомжтой, түүнийг биелүүлэхэд ямар нэгэн эргэлзээ төрүүлэхгүй байхаар бичигдсэн байна гэсэн заалтыг зөрчсөн байгаа тул ...х... шатны шүүхийн шүүгчийн захирамжийг хүчингүй болгож өгнө үү. ...” гэв.
Хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч Ү.Аын өмгөөлөгч Э.Туул давж заалдах гомдолдоо: “...Шүүгчийн захирамжид “хуулийн этгээд буруутай эсэхийг шалгах” тухай шийдвэр нь яллах дүгнэлт үйлдсэн гэмт хэргийн зүйл ...гид хамааралгүй бөгөөд шаардлагагүй юм. Учир нь, Эрүүгийн хуулийн 9 дүгээр бүлэг “Хуулийн этгээдэд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх” тухай зохицуулалтад “Энэ хуулийн тусгай ...гид заас... хуулийн этгээдэд ял оногдуулахаар заас... гэмт хэргийн шинжийг ...үйлдэл, эс үйлдэхүйгээр х...гас... нь хуулийн этгээдэд ял оногдуулах үндэслэл болно.” гэж заас.... Яллах дүгнэлт үйлдэж, шүүхэд шилжүүлсэн гэмт хэрэг нь Эрүүгийн хуулийн тусгай ...гийн 13.14 дүгээр зүйлд хуулийн этгээдэд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхээр заагаагүй байх тул хуулийн этгээд буруутай эсэхэд нэмж мөрдөн шалгах ажиллагаа хийлгэх шаардлагагүй. Мөн шүүгчийн захирамжийн үндэслэл болсон ...-ын Хэрэг эрхлэх газрын дарга алб... тушаалтай гэх Б.Г...-Очирын 2021 оны 11 дүгээр сарын 15-ны өдрийн мэдүүлгийн тэмдэглэлээс үндэслэн гэмт хэрэгт хамтр... оролцсон захиалагч, хамжигчийн оролцоог бүрэн гүйцэд тогтоох зайлшгүй шаардлагагүй юм. Гэмт хэрэг гарс... тухайн цаг хугаца...д гэрч Б.Г...-Очир нь ...-ын ХЭГ-ын даргын алб... тушаалд томилогдоогүй, мэдүүлэг өгсөн 2021 оны 11 дүгээр сарын 15-ны өдөр ч гэсэн дээрх алб... тушаалд томилогдсон тухай асуудал нь эргэлзээтэй бөгөөд УДШ-ийн нээлттэй цахим с... болон хавтаст хэрэгт авагдс... ...-ын хүчин төгөлдөр баримт бичигт “......-ын ХЭГ-ын дарга П.Нүрзэдийн 2020 оны 11 сарын 05-ны өдрийн 02/418 дугаар алб... бичгээр...” бүртгэл хийгдсэнээс өөр өөрчлөлт бүртгэгдээгүй байна. ...ын Үндсэн дүрмийн 5.22.5. Дотоод сонгуулийн хороо 5.22.5.7. ДоСх-ны дарга, дэд дарга, гишүүдийн бүрэн эрхийн хугацаа 4 жил байна, хх 63-64 дэх талд 2017 оны 2 дугаар сарын 12-ны өдрийн ...-ын 7 дугаар Их хурлын 07 дугаар тогтоолоор “Дотоод сонгуулийн хороо байгуулах тухай” болон хавсралтаар 15 хүний бүрэлдэхүүнтэй байгуулс... байна. Энэ бүрэлдэхүүнд И.Мын нэр байх бөгөөд ДоСХ-ны гишүүдийн бүрэн эрхийн хугацаа нь 2017 оны 2 дугаар сарын 12-ноос 2021 оны 2 дугаар сарын 12-ны өдрийг хүртэл 4 жилийн хугацаа байхаар заас... байна. 2021 оны 3 дугаар сарын 11-ний өдрийн ДоСХ-ын дарга гэх алб... тушаал эрхлэх хугацаа нь Үндсэн дүрмийн дээрх заалтаар дуусгавар болсон байна. ...-ын Үндсэн дүрмээр бүрэн эрхийн хугацаа нь дуусгавар болсон түүнчлэн мэдэгдэл хийх эрхгүй И.Мын ...-ыг төлөөлж мэдэгдэл нэрээр олон нийтэд илт худал мэдээлэл тараас... болох нь тогтоогдсон гэж үзэж байна. ...-ын Үндсэн дүрмийн 5.15.9.2. “Намын бодлого үйл ажиллагаатай холбогдсон улс орны нийгэм, эдийн засаг, улс төрийн амьдралын асуудлыг эрх хэмжээний хүрээнд авч хэлэлцэн с...ал дүгнэлт, мэдэгдэл, шийдвэр гаргах” эрх нь УТЗ-д хамаарч байна /хх 190/, ...-ын ҮД-ийн “...5.15.2. ЕНБД нь УТЗ-ийг даргалах бөгөөд...” гэсэн байна. Дээд шүүхийн 2021 оны 1 дүгээр сарын 14-ний өдрийн 04 дүгээр тогтоолоор “...Ц.Тува...ыг ...-ын даргын үүрэг гүйцэтгэгчээр бүртгэснийг хасаж, ...-ын даргаар бүртгүүлэх С.Эрдэнийн хүсэлтийг х...гахаас татгалзс... тухай” тэмдэглэл байх бөгөөд “Намын дарга” гэх хүснэгт хоосон байна. ... нь 2020 оны 11 дүгээр сарын 05-наас хойш даргагүй, 2021 оны 01 дүгээр сарын 14-нөөс хойш үүрэг гүйцэтгэгч даргагүй байна. ...-ын даргаар бүртгээгүй О.Цогтгэрэлийн тушаалаар 2021 оны 7 дугаар сарын 07-нд ...-ын ХЭГ-ын даргаар Б.Г...-Очирыг томилсон шийдвэр нь хүчин төгөлдөр шийдвэр гэж үзэх үндэслэлгүй байна. ...-ын УТЗ-өөс мэдэгдэл гаргах алб... ёсны эрхийг баталгаажуулс... байх бөгөөд ...-ын ЕНБД-аас мэдэгдэл гаргах эрхээ тус намын гишүүн И.Мд шилжүүлсэн тухай баримт байхгүй байх бөгөөд эрхгүй этгээдийн хийсэн мэдэгдэл нь хууль зүйн үндэслэлгүй бөгөөд илт худал мэдээлэл болохыг хавтаст хэрэгт авагдс... гэрч нарын мэдүүлгээр УТЗ бэлтгээгүй, тухайн цаг үед олон нийтэд тараас... тухай нэг ч нотлох баримт байхгүй бөгөөд илт худал мэдээллийг зөвхөн И.М тараас... болно. Дэлхий нийтэд тархс... цар тахал болсон ковидын өвчний улмаас цахимаар үйл ажиллагаа явуулж байгаа бөгөөд “... Democratic Party” нэртэй 14 сая дагагчтай алб... ёсны цахим нээлттэй цахим хуудсаар олон нийтэд өгч буй мэдээ, мэдээллээс гэмт хэрэг гарс... цаг хугаца...ы үед буюу 2021 оны 2 дугаар сарын 24-нөөс 2021 оны 3 дугаар сарын 14-ний хооронд ...-ын УТЗ-өөс гаргас... аливаа мэдэгдэл байхгүй байна. Мөн “...” нэртэй 82,354 дагагчтай, нээлттэй тохируулгатай Фэйсбүүкийн пэйж хуудас дээр гэрч Б.Г...-Очироос гаргаж өгсөн “МЭДЭГДЭЛ” тавигдаагүй байгаа болно. Нээлттэй мэдээллээр 2021 оны 2 дугаар сарын 28-ны өдрийн ...-ын Үндэсний дүрмийн хорооны 2021 оны 2 дугаар сарын 28-ны өдрийн 01/05 дугаартай ДоСХ-нд “...-ын гишүүн Л.Г...зоригоос ирсэн өргөдлийг хян... үзээд Үндсэн дүрмийн 5.21.17 заалтын дагуу марга... үүсгэсэн тул марга... эцэслэн шийдвэрлэгдэх хүртэл Дотоод сонгуулийн хорооны 2021 оны 2 дугаар сарын 24-ны өдрийн 03 тоот тогтоолыг түдгэлзүүлсэн болохыг мэдэгдье. Дарга Б.Мягмардаш гэсэн гарын үсэг, тамга дарс...” алб... бичиг, 2021 оны 3 дугаар сарын 05-ны өдрийн 64 дугаартай УИХ-ын гишүүн, намын даргын үүрэг гүйцэтгэгч Ц.Тува...ы УРИАЛГА-аас өөр мэдэгдэл, урилга байхгүй болно. Шүүгч захирамжаараа хохирол, хор уршгийг хэн хариуцах талаар Эрүүгийн хуульд гэм буруутай этгээд хариуцах бөгөөд Эрүүгийн хуулийн тусгай ...гийн 13.14 дүгээр зүйл нь материаллаг бус хохирол учруулж, хохирол, хор уршгийг хариуцах асуудал нь Эрүүгийн хуульд заас... гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруугийн асуудлыг шийдвэрлэгдсэнээр зөрчигдсөн нэр төр, алдар хүндийг олон нийтэд мэдэгдэж, сэргээгдэнэ. Яллагдагч нь шүүхийн хэлэлцүүлэгт “...мөрдөн байцаалтын үед миний өмнөөс зохион гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрсөн мэтээр бичиж, тулг... гарын үсэг зуруулах гэж оролдсон, энэ материалыг хавтаст хэргээс устгас... байна. Үүнийг олж тогтоон хэрэгт буца... хавсаргаж өгнө үү... хэрэг хүлээлгэх гэж шахаж дарамталс...” энэ талаар хян... шалгаж тогтоох нь зүйтэй. 2021 оны 6 дугаар сарын 14-ний өдөр И.М нь гэрчээр мэдүүлэг өгөхдөө “мэдүүлэг өгөхөөс татгалзаж байна” гэсэн хариулт өгснийг мөрдөгч “үнэн зөв” бичсэн тухай гараар бичээд гарын үсгээ зурс... байна. 2021 оны 11 дүгээр сарын 11-ний өдөр өмгөөлөгчөөс хууль зүйн туслалцаа авах гэрээ байгуул..., энэ өдрөө яллагдагчаар татах тогтоолыг т...илцуулж, мэдүүлэг авс... тэмдэглэлд яллагдагч И.М нь өмгөөлөгч Б.Галхүүгийн хамт оролцсон байна. 2021 оны 11 дүгээр сарын 24-нд мөрдөн байцаалтыг дуусгаж, хавтаст хэргийн материал т...илцуулс... тэмдэглэлд “С...ал хүсэлт байхгүй. Хавтаст хэрэгт надаас яллах дүгнэлт т...илцуулах үеэр гарын үсэг зурахыг шаардс... т...илцуулга алга байс..., үүнийг нөхөн оруулах хүсэлтэй байна.” гэсэн байна. 2021 оны 11 дүгээр сарын 25-нд Сүхбаатар дүүргийн прокурорын газарт өмгөөлөгч Б.Галхүүгийн гаргас... бичгийн гомдолд “...хэргийг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү.” гэсэн утгатай хүсэлт бичсэнээс өөрөөр яллагдагчаар татах тогтоол т...илцуулахад яллагдагчийн эрхийг хязгаарлас..., зөрчсөн талаар огт дурдаагүй байна. Яллах дүгнэлтийг 2021 оны 12 дугаар сарын 03-ны өдөр гардуулж, 2021 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдөр шүүхэд хүлээлгэн өгсөн байна. 2021 оны 12 дугаар сарын 22-ны өдөр шүүхийн урьдчилс... хэлэлцүүлэг хийлгүүлэх хүсэлтийг яллагдагч И.М гаргас... байна. Сүхбаатар дүүргийн Эрүүгийн хэргийн ...х... шатны шүүхийн 2022 оны 1 дүгээр сарын 07-ны өдрийн 118 дугаартай, И.Мд холбогдох эрүүгийн хэргийн шүүх хуралда...ы тэмдэглэлийн 5-6 дугаар талд Яллагдагчийн өмгөөлөгчийн Галхүүгийн шүүхийн хэлэлцүүлэгт хэлсэн тайлбарт “мөрдөн байцаалтын явцад яллагдагчийг эрүүдэн шүүсэн” тухай нэг ч үг өгүүлбэр тэмдэглэлд бичигдээгүй байгаа нь яллагдагчийг эрүүдэн шүүсэн гэх тайлбарыг шалгуулахаар прокурорт буцааж байгаа нь үндэслэлгүй байна. Эрүүгийн хэрэг үүсгэж, яллагдагчаар татах тогтоол т...илцуулах үед өмгөөлөгчийн хамт байс..., яллагдагч нь эрх зүйч мэргэжилтэй, өөрт олгогдсон эрхийн дагуу гэрчээр болон яллагдагчаар өгсөн мэдүүлэгтэй гэм бурууг хүлээн зөвшөөрөхгүй тухай мэдүүлэг өгснийг мөрдөгч тэмдэглэлд бичиж, хэлсэн зүйл нь үнэн зөв болохыг баталснаас өөрөө мөрдөгчийн дарамталс... эсэхийг шалгах шаардлагагүй байна. Энэ хэргийн хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгчийн цагдаагийн байгууллагад гэмт хэргийн шинжтэй гомдол гаргаж, ...хны гэрчээр мэдүүлэг өгөхөд өмгөөлөгч Э.Туул оролцсон. Сүхбаатар дүүргийн Эрүүгийн хэргийн ...х... шатны шүүхийн шүүгчийн 2022 оны 1 дүгээр сарын 03-ны өдрийн 2022/ШЗ/117 дугаартай “Шүүхийн урьдчилс... хэлэлцүүлэг явуулж, тов тогтоох тухай” захирамжийн 1 дүгээр заалтад “...Яллагдагч И.Мд холбогдох хэргийн урьдчилс... хэлэлцүүлгийг тус шүүхийн шүүх хуралда...ы т...химд 2022 оны 1 дүгээр сарын 07-ны өдрийн 12:00 цагт ...шүүгдэгчийн өмгөөлөгч Б.Галхүү, хохирогч Ү.А, түүний өмгөөлөгч нарыг оролцуул... нээлттэй явуулахаар тогтоосугай. ...хэлэлцүүлгийн товыг оролцогч нарт мэдэгдэхийг шүүгчийн туслах Н.Энхзулд даалгасугай” гэсэн захирамж гарс... байна. Шүүгчийн туслах шүүгчийн захирамжид заас... хохирогч Ү.Аад мэдэгдсэн байх бөгөөд түүний өмгөөлөгчид мэдэгдээгүй болно. Шүүхийн урьдчилс... хэлэлцүүлгээр хэлэлцсэн шүүх хуралда...ы тэмдэглэл нь нотлох баримтад тооцогдох бөгөөд хуульд заас... мөрдөн шалгах ажиллагаа нэмж хийлгэх хүсэлт болох гэрч Б.Г...-Очирын мэдүүлгийн тэмдэглэл болон гаргаж өгсөн бичгийн баримтуудаар тухайн хэрэгт хамааралгүй нөхцөл байдлыг тодруулс..., эрүүгийн хэрэг хян... шийдвэрлэх ажиллага...д саад учруулах зорилгоор гаргас... нөхцөл байдал, баримтыг хүлээн авч байгаа шүүгчийн захирамжийг бүхэлд нь хүчингүй болгож, дахин хэлэлцүүлэхээр шүүхэд буцааж өгнө үү. ...” гэжээ.
Яллагдагч И.Мын өмгөөлөгч Н.Ариунболд тус шүүх хуралда...д гаргас... тайлбартаа: “...Хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч Ү.Аын өмгөөлөгч Э.Туул давж заалдах гомдол гаргас... байна. Прокурор эсэргүүцэл бичсэн байна. Давж заалдах шатны шүүх нэг зүйлийг ойлгох ёстой гэж үзэж байна. Эрүүгийн хэрэг хян... шийдвэрлэх тухай хууль 2017 оноос эхэлж шинээр мөрдөгдөж эхэлсэн. Бодит байдлыг тогтоох зарчим өөрчлөгдсөн. Өөрөөр хэлбэл, хэргийн бодит байдлыг тогтоох чиг үүргээс шүүх хасагдаж, талуудын мэтгэлцээний үндсэн дээр хэргийн бодит байдлыг тогтоох чиг үүрэг шүүхэд шилжсэн. Эрүүгийн хэрэг хян... шийдвэрлэх тухай хуулийн 1.7 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт “...шүүх хэргийн бодит байдлыг талуудын мэтгэлцээний үндсэн дээр тогтооно. ...” гэж заас.... Өөрөөр хэлбэл, мөрдөгч, прокурор нотлох баримтыг бодиттойгоор шалгах чиг үүрэг нь үлдэж, шүүх туйлын үнэнийг олох зорилго нь байхгүй болж, талуудаас ямар нотлох баримтыг хэрхэн гаргаж өгч байгаа юм, хэрхэн бие биеэ няцааж байгааг нь үндэслэж шийдвэрээ гаргадаг тогтолцоо руу шилжсэн. Шүүхийн урьдчилс... хэлэлцүүлгээр ярьс.... И.Мын мэдээлсэн зүйлийг иргэн И.М мэдээлээгүй. Үүнийг ...аас мэдээлсэн. Хуулийн этгээд нь амьгүй зүйл. Ямар нэгэн хүнээс бичгээр болон амаар гаргас... шийдэл, үйл ажиллагаагаар илэрч гардаг. Бид нар бүгд мэдэж байгаа. Шүүхийн шийдвэр гарахад Шүүхийн Ерөнхий Зөвлөлөөс нэг хүн гарч ирээд шүүхийг төлөөлж олон нийтэд мэдээлэл хийдэг. Үүнийг хувь хүн, иргэн А мэдээлсэн гэж хэлж болохгүй. Хуулийн этгээд мэдээлсэн гэж ойлгож байгаа. Үүнтэй яг адилх.... ... гэх хуулийн этгээдээс бичгээр мэдээлэл гаргас.... Мөн амаар бэлдэж өгсөн мэдээллийг И.М дамжуулс... гэж ойлгож байна. И.М нь дотоод сонгуулийн хорооны дарга ажилтай хүн байдаг. Бидний зүгээс шүүхийн хэлэлцүүлэгт ингэж мэтгэлцэнэ, ийм нотлох баримтууд дутуу байна гэж тайлбар хэлсэн. Бид нарт шаардлагатай нотлох баримт байхгүй байгаа учраас ...х... шатны шүүхийн гэм буруугийн шүүх хуралда...ы хэлэлцүүлэгт мэтгэлцэж оролцож чадахгүй. Нэг талын давуу талтай шүүх хуралда... болох юм байна. Эдгээр асуудлыг шалгуулах шаардлагатай байна гэх хүсэлтийг шүүхэд гаргас.... Иргэн А гэх хүн гудамжинд явж байгаад мэдээлэл өгсөн юм уу эсхүл намыг төлөөлж ярих эрхийг нь олгосон хүн нь дамжуул... ярьс... юм уу гэдгийг шалгаж тогтоогоогүй. ... гэх хуулийн этгээдийн ажил хэргийн нэр хүндийг гутаас..., доромжилсон, буруу зөрүү мэдээлэл гаргас... этгээд нь хэн юм бэ гэдэг нөхцөл байдлыг бидний зүгээс илүү тодруулаад өгөөч гэсэн асуудлыг ...х... шатны шүүхэд гаргас.... ...х... шатны шүүх хүлээн авч шийдвэрлэсэн. Үүнийг тодруулахаар буцаас... болохоос огт буруу, зөв эсэх асуудлыг шийдвэрлээгүй. Мөрдөгч, прокуророос нотлох баримтаа бүрдүүлэн явж байгаа. Эрүүгийн хэрэг хян... шийдвэрлэх тухай хуульд зааснаар шүүгдэгч, яллагдагч, сэжигтний өмгөөлөгч нар бие да... нотлох баримт цуглуул..., гэрчийн мэдүүлэг авч, шинжээчийн дүгнэлт гаргуулж, шүүхэд нотлох баримтаа гаргаж өгөх боломж хязгаарлагдмал байдаг. Энэ бүгдийг зөвхөн мөрдөгч, прокурор 2 хийдэг. Яллах талын боосон хэрэг дээр бид нар мэтгэлцдэг зарчим нь хуучнаараа байж байгаа. Тиймээс аргаа бараад бид нар шүүхэд х...дс.... Эдгээр асуудлыг шийдвэрлээд өгөөч, тэгэхгүй бол мэтгэлцээнд нэг талын нотлох баримтад үндэслэж явагд...а гэж үзсэн. Эрүүдэн шүүсэн асуудал яригдс.... Хууль бус үйл ажиллагаагаа хэрэгт хавсаргаагүй. Хэрэв хууль бусаар нотлох баримт олсон бол тухайн нотлох баримт нотолгооны шинж ч...араа алддаг. Прокуророос эрүүдэн шүүсэн талаараа шалгуулах журмаараа шалгуулаад яв гэж байгаа. Хууль бусаар нотлох баримт цуглуулс... бол шүүх хэргийг хян... хэлэлцэж байх явцдаа нотлох баримтыг нотолгооноос хасах хуультай. Хасах уу, үгүй юу гэх нотлох баримт болох мэдүүлгийг үнэлэхэд хууль бусаар бүрдүүлсэн эсэх асуудлыг зайлшгүй шалгаж тогтоох шаардлагатай. ...х... шатны шүүхийн шүүгчийн захирамж нь биелэхгүй, үл биелэх, боломжгүй зүйлийг ...х... шатны шүүх шийдвэрлээгүй гэж ойлгож байна. Ажил хэргийн нэр хүнд, гутаас..., гутаагаагүй, худал мэдээлэл тараас..., тараагаагүй гэдэг зүйл яригддаг. Мэдээж энэхүү үйл баримтыг ...х... шатны шүүх шийдвэрлээгүй. Гэхдээ яллах тал үүнийг тогтоох шаардлагатай. Ийм ажил хэргийн нэр хүндийг ингэж гутаас... байна. Худал мэдээлэл тараагдс... гэх талаар тогтоох ёстой. Яллах дүгнэлтэд тодорхой тусгас... зүйл байхгүй. Иймд ...х... шатны шүүхийн шүүгчийн захирамжийг хэвээр үлдээж өгнө үү. ...” гэв.
Давж заалдах шатны шүүх И.Мд холбогдох эрүүгийн хэргийг хян... хэлэлцэхдээ Эрүүгийн хэрэг хян... шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.1 дүгээр зүйлийн 1, 3 дахь хэсэгт зааснаар прокурорын бичсэн эсэргүүцэл, давж заалдах гомдолд заас... асуудлаар хязгаарлахгүйгээр хэргийн бүх ажиллагаа, шийдвэрийг бүхэлд нь хянав.
Прокуророос И.Мыг 2021 оны 03 дугаар сарын 11-ний өдөр Сүхбаатар дүүргийн 8 дугаар хорооны нутаг дэвсгэрт байрлах ...нд болсон ...ын Үндэсний зөвлөлдөх хорооны ээлжит бус хурал”-ын үеэр “...” оюунлаг ирээдүйн төлөө хамтдаа” цахим хуудас буюу хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэлд ярилцлага өгөхдөө “...энэ үйл ажиллагааг больсон мэтээр энд тэндээс ...ын зүгээс бусниулахаар зар өгч байна .. Мөн дээр нь ...ын дотоод хэрэгт хөндлөнгийн ... илт оролцож байгааг хэлэх хэрэгтэй болж байна. Яагаад гэвэл нэр дэвшигчийнхээ зардлыг хуримтлуулж байгаа зардлын д...сыг ма...ь янз бүрийм аргаар хаах, болиулахаар ..., ...наас харилцагч б...кууд руу ма...ь залгаж дарамталж байна...” гэж хуулийн этгээд буюу ...ын ажил хэргийн нэр хүндэд халдс... илт худал мэдээллийг тараас... гэмт хэрэгт холбогдуул... Эрүүгийн хуулийн тусгай ...гийн 13.14 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар зүйлчлэн яллах дүгнэлт үйлдэж, хэргийг шүүхэд шилжүүлжээ.
...х... шатны шүүх “...Гэрч Б.Г...-Очирын мэдүүлгээс үзвэл хуулийн этгээд буруутай эсэхийг шалгах, гэмт хэрэгт хамтр... оролцсон, захиалагч, хамжигчийн оролцоог бүрэн гүйцэд тогтоож хэрэв гэмт хэрэг гэж үзсэн тохиолдолд хохирол хор уршгийг хэн хэрхэн хариуцах асуудал шийдвэрлэгдэх юм. Иймд гэмт хэрэг хэн хэрхэн үйлдсэн үе шатыг бүрэн гүйцэд тогтоох шаардлагатай. ...Прокурорын яллах дүгнэлтэд дурдагдс... “...энэ үйл ажиллагааг больсон мэтээр энд тэндээс ...ын зүгээс бусниулахаар зар өгч байна...” гэх үйлдэл нь илт худал мэдээлэл мөн эсэхийг бүрэн гүйцэд нотлох шаардлагатай буюу хэн, ха...а, ямар зар өгсөн эсэхийг шалгаж тогтоох нь зүйтэй. “...Мөн дээр нь ...ын дотоод хэрэгт хөндлөнгийн ... илт оролцож байгааг хэлэх хэрэгтэй болж байна...” гэх үйлдэл нь илт худал мэдээлэл мөн эсэхийг нарийн шалгаж тогтоох шаардлагатай. ...Яллагдагчийг буруутгаж байгаа үйлдэл болох “...Яагаад гэвэл нэр дэвшигчийнхээ зардлыг хуримтлуулж байгаа зардлын д...сыг ма...ь янз бүрийн аргаар хаах, болиулахаар ..., ...наас харилцагч б...кууд руу ма...ь залгаж дарамталж байна...” гэх үйлдэлд тухайн цаг хугаца...д ..., ...ны ажилт..., эрх бүхий алб... тушаалтнаас хэн хэн тухайн намын харилцагч ямар ямар б...к руу, хэн рүү утсаар залгас... болохыг нарийвчл... шалгаж утсаар залгаж ярилцс... хүн тус бүрээс мэдүүлэг авах нь зүйтэй. ...Яллагдагч нь шүүхийн хэлэлцүүлэгт “...мөрдөн байцаалтын үед миний өмнөөс зохион гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрсөн мэтээр бичиж, тулг... гарын үсэг зуруулах гэж оролдсон, энэ материалыг хавтаст хэргээс устгас... байна. Үүнийг олж тогтоон хэрэгт буца... хавсаргаж өгнө үү ...хэрэг хүлээлгэх гэж шахаж дарамталс......” гэж мэдүүлж байх тул энэ талаар хян... шалгаж тогтоох нь зүйтэй. ...” гэсэн үндэслэлүүдээр хэрэгт нэмэлт мөрдөн шалгах ажиллагаа хийлгэхээр хэргийг прокурорт буцаас... нь үндэслэлгүй байна.
Хэргийн материалыг судлахад, Эрүүгийн хэрэг хян... шийдвэрлэх тухай хуулийн 16.2-т заас... нотолбол зохих байдлуудыг мөрдөн шалгах ажиллага...ы явцад шүүх дүгнэлт өгч болохуйц хэмжээнд шалгаж тодруулс... байх бөгөөд ...х... шатны шүүх Эрүүгийн хэрэг хян... шийдвэрлэх тухай хуулийн 34.14 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “...х... шатны журмаар хэрэг хян... шийдвэрлэх ажиллагаа нь тухайн шүүгдэгчийн хувьд прокуророос шүүхэд шилжүүлсэн эрүүгийн хэргийн хүрээнд явагд...а” гэж заасны дагуу хэрэгт цугларс... нотлох баримтын хүрээнд дүгнэлт хийж, хэргийг шийдвэрлэх боломжтой байна гэж давж заалдах шатны шүүхийн шүүх бүрэлдэхүүн үзлээ.
Гэмт хэрэгт холбогдсон этгээдийн үйлдэл нь гэмт хэргийн бүх шинжийг агуулс... эсэхэд тухайн хэрэгт цугларс... нотлох баримтыг хэрэгт хамааралтай, ач холбогдолтой эсэхийг хян... шалгаж, болсон үйл баримт болон хэргийн бодит байдалтай нийцүүлэн дүгнэх нь шүүгчийн хуулиар хүлээсэн үүрэг юм.
Шүүх хэргийг шийдвэрлэхдээ Эрүүгийн хэрэг хян... шийдвэрлэх тухай хуульд заас... үндэслэл журмын дагуу цуглуулж бэхжүүлсэн нотлох баримтыг шалгаж үнэлэх ажиллагааг уг хуулийн 16.15 дугаар зүйлд “...хууль болон эрх зүйн ухамсрыг удирдлага болгож нотлох баримтыг тал бүрээс нь нягт нямбай, бүрэн гүйцэд, бодит байдлаар нь хянаж үзсэний үндсэн дээр нотлох баримтыг өөрийн дотоод итгэлээр үнэлнэ” гэж заасныг баримтл... И.Мын гэм буруутай эсэх асуудалд хууль зүйн дүгнэлт хийх боломжтой гэж дүгнэв.
Иймд прокурор Н.Булг...чимэгийн бичсэн 2022 оны 1 дүгээр сарын 26-ны өдрийн 09 дугаартай эсэргүүцэл, хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч Ү.Аын өмгөөлөгч Э.Туулын гаргас... давж заалдах гомдлуудыг хүлээн авч, Сүхбаатар дүүргийн Эрүүгийн хэргийн ...х... шатны шүүхийн шүүгчийн 2022 оны 1 дүгээр сарын 07-ны өдрийн 2022/ШЗ/118 дугаартай захирамжийг хүчингүй болгож, И.Мд холбогдох эрүүгийн хэргийг ...х... шатны шүүхийн шүүх хуралда...аар дахин хян... хэлэлцүүлэхээр тухайн шүүхэд буцаав.
Эрүүгийн хэрэг хян... шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.9 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.3 дахь заалтыг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:
1. Сүхбаатар дүүргийн Эрүүгийн хэргийн ...х... шатны шүүхийн шүүгчийн 2022 оны 1 дүгээр сарын 07-ны өдрийн 2022/ШЗ/118 дугаартай захирамжийг хүчингүй болгож, И.Мд холбогдох эрүүгийн хэргийг яллагдагчийг шүүхэд шилжүүлэх шатнаас дахин хян... хэлэлцүүлэхээр тухайн шүүхэд буцаасугай.
2. Хэргийг шүүх хуралда...аар хян... хэлэлцэх хүртэл И.Мд авс... хувийн баталгаа гаргах тасл... сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үргэлжлүүлсүгэй.
3. ...х... болон давж заалдах шатны шүүх Эрүүгийн хуулийг зөрүүтэй хэрэглэсэн, Эрүүгийн хэрэг хян... шийдвэрлэх тухай хуулийг ноцтой зөрчсөн нь шүүхийн шийдвэрт нөлөөлсөн, хуулийг Улсын дээд шүүхийн алб... ёсны тайлбараас өөрөөр тайлбарлаж хэрэглэсэн гэж үзвэл энэхүү магадлалыг гардуулс..., эсхүл хүргүүлснээс хойш 14 хоногийн дотор хэргийн оролцогч хяналтын журмаар гомдол гаргах, прокурор эсхүл дээд шатны прокурор эсэргүүцэл бичих эрхтэйг дурдсугай.
ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ Ж.ЭРДЭНЭЧИМЭГ
ШҮҮГЧ Д.МӨНХӨӨ
ЕРӨНХИЙ ШҮҮГЧ Д.МЯГМАРЖАВ