Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч М.Батзориг даргалж, тус шүүхийн шүүх хуралдааны 5 дугаар танхимд хийсэн шүүх хуралдаанаар,

Нэхэмжлэгч: О ХХК /РД:***/

Хариуцагч: Татварын ерөнхий газрын Том татвар төлөгчийн газар, татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Ц.Б,

Хариуцагч: Том татвар төлөгчийн газар, татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Н.Х

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.А, Б.Д, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Г.О, Г.Ж, хариуцагч Ц.Б, Н.Х, хариуцагч нарын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ц.Т, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Н.Солонго нар оролцов.

 

ТОДОРХОЙЛОХ НЬ:

1. Нэхэмжлэгч О ХХК нь Том татвар төлөгчийн газар, татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Ц.Б, Н.Х нарын 2021 оны 3 сарын 26-ны өдрийн НА **** дугаар нөхөн ногдуулалтын актыг хүчингүй болгуулах-ыг хүссэн шаардлага бүхий нэхэмжлэлийг гаргасан байна.

Нэхэмжлэгч шүүхэд ирүүлсэн нэхэмжлэлдээ: ...Том татвар төлөгчийн газар, татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Ц.Б, Н.Х нарын 2021 оны 3 сарын 26-ны өдрийн ****тоот нөхөн ногдуулалтын акт үйлдсэнийг манай ОХХК нь 2021 оны 4 сарын 9-ний өдөр гардан авч танилцсан бөгөөд Татварын ерөнхий хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.1.6-д татварын албанаас гаргасан акт, дүгнэлт, бусад баримт бичигтэй танилцах, үндэслэлгүй буюу хуульд нийцээгүй гэж үзвэл танилцсанаас хойш 30 хоногийн дотор гомдлоо захиргааны болон шүүхийн журмаар гаргах, мөн хуулийн 43.1-д Татвар төлөгч нөхөн ногдуулалтын актыг бүхэлд нь, эсхүл хэсэгчлэн хүлээн зөвшөөрөхгүй бол нөхөн ногдуулалтын актыг гардан авснаас хойш 30 хоногийн дотор энэ хуулийн 46.1-д заасан Маргаан таслах зөвлөлд гомдол гаргаж болно гэж заасны дагуу татварын маргаан таслах зөвлөлд гомдлоо гаргасан.

Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Татварын маргаан таслах зөвлөлийн 2021 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдөр 10 дугаар тогтоолоор уг маргааныг шийдвэрлэсэн бөгөөд манай компанид уг тогтоолоо 2022 оны 1 дүгээр сарын 5-ны өдөр гардуулсан байдаг.

Манай компанийн хувьд Татварын маргаан таслах зөвлөлийн уг тогтоолыг бүхэлд нь хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаа тул Татварын ерөнхий хуулийн 47.19-т Татвар төлөгч нь маргаан таслах зөвлөлийн шийдвэрийг хүлээн зөвшөөрөөгүй тохиолдолд шийдвэрийг гардан авснаас хойш 30 хоногийн дотор шүүхэд хандах эрхтэй гэж заасны дагуу энэхүү нэхэмжлэлийг гаргаж байна. Уг шийтгэлийн хуудсаар манай компанид нийт 1,644,631,687.78 төгрөгийн нөхөн татвар. 493,389,506.33 төгрөгийн торгууль, 328.926,337.57 төгрөгийн алданги, нийт 2,466,947,531.68 төгрөгийн төлбөрийг төлөх үүрэг оногдуулжээ.

Бид дараах үндэслэлээр уг нөхөн ногдуулалтын актыг бүхэлд нь хүлээн зөвшөөрөхгүй байна. Үүнд:

Нэгдүгээрт: Албан татвар суутгагчийн үүрэгтэй эсэх уг шийтгэлийн хуудсын тэмдэглэх хэсэгт зааснаар компанийн 2013-2017 оны татвар төлөлтийн байдалд хэсэгчилсэн шалгалт хийхдээ 2015-2017 онд давхардсан тоогоор хувь хүний орлогын албан татвар суутгаагүй 6206 иргэдээс үйл ажиллагааны орлогоор татвараа өөрөө тодорхойлон тайлагнасан 584 иргэний тайланд боловсруулалт хийж манай компанийг хуулийн дагуу суутгагчийн үүргээ биелүүлж төсөвт суутган төлөөгүй гэдэг үндэслэлээр шийтгэл оногдуулсан байна.

Тухайн шийтгэл оногдуулсан үндэслэл нь манай компанийг Татварын ерөнхий хууль болон Хувь хүний  орлогын албан татварын тухай хуулийн дагуу орлогыг суутган авч төсөвт шилжүүлэх үүрэг бүхий этгээд гэж тодорхойлсон нь татварын алба компани болон худалдааны төлөөлөгч, зуучлагч нарын хоорондын харилцааг буруу тодорхойлсон гэж үзэх үндэслэлтэй байна.

Шийтгэх хуудсанд дурдсан хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 4.1.4-т суутгагч аж албан татвар төлөгчийн орлогод энэ хуулийн дагуу албан татвар ногдуулан суутгаж, улсын болон орон нутгийн төсөвт шилжүүлэх үүрэг бүхий этгээдийг хэлнэ гэж зохицуулсан байдаг. Манай компанийн хувьд нэр бүхий иргэдтэй Иргэний хуулийн 413-р зүйлд заасан Худалдааны зуучлагчийн гэрээг байгуулсан ба энэ нь зохицуулах харилцаа талуудад ногдуулж буй үүргээрээ хөдөлмөрийн харилцаанаас эрс ялгаатай гэрээний төрөл юм.

Хэрвээ бид худалдааны зуучлагч иргэн бүрийг байнгын ажлын байранд ажиллуулах зорилгоор Хөдөлмөрийн тухай хуулийн дагуу хөдөлмөрийн гэрээ байгуулсан байсан бол бид татварын албаны шийтгэх хуудсанд дурдсанчлан суутгагч гэх статусыг авах байсан.

Харин хууль зүйн фактын хувьд бид иргэдтэй хөдөлмөрийн гэрээ бус худалдааны зуучлагчийн гэрээг байгуулсан нь бид тэднийг байнгын ажлын байранд ажиллуулж, хөдөлмөрийн харилцаа дуусгаагүйг нотлох бөгөөд бид худалдааны төлөөлөгчийн гэрээ байгуулсан иргэдийн хувь хүний албан татварыг суутган төлөх үүргийг татварын хуулиар хүлээхгүй билээ.

Компанийн хувьд аль ч тохиолдолд орлого олсон зүйл байхгүй бөгөөд тухайн иргэд нь зуучлалын гэрээний дагуу үйл ажиллагаа явуулж байгаа нь 2006 оны Хувь хүний орлогын албан татварын тухай 12-р зүйлд заасан "Үйл ажиллагааны орлого бөгөөд тодруулбал мөн хуулийн 12.1.2-т заасан "хувиараа ажил гүйцэтгэх, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх, борлуулах, үйлчилгээ үзүүлэх зэргээр олсон үйлдвэрлэл, арилжааны орлого юм. Бидний хэрэглэж буй 2006 оны Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуульд зуучлалын үйл ажиллагаа эрхлэх тухай тусгагдаагүй ч 2019 оны Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн Үйл ажиллагааны орлого буюу 8-р зүйлийн 8.1.2-т зааснаар зуучлалын үйл ажиллагаа эрхэлж олсон орлогыг үйл ажиллагааны орлого гэж тооцсон байгаа нь энэхүү иргэдтэй байгуулсан гэрээ нь зуучлалын гэрээ бөгөөд зуучлалын үйл ажиллагаа гэдэг нь хууль зүйн техник талаасаа батлагдаж байгаа юм.

Хэрвээ энэ нь хөдөлмөрийн харилцааны дагуу цалин хөдөлмөрийн хөлс, түүнтэй адилтгах орлого байсан бол компанийн зүгээс суутгагчийн үүргээр иргэдийн олсон орлогоос татвар суутган төлөх замаар төсөвт шилжүүлэх байсан. Хувь хуний орлогын албан татварын тухай хуулиар зуучлалын үйл ажиллагаа нь бие даан үйл ажиллагаа явуулсны үндсэн дээр олж буй орлого тул Компани суутган төсөвт төлөхгүй, харин тухайн үйл ажиллагааг эрхлэн явуулсан иргэд нь өөрсдөө орлогоо тодорхойлж төсөвт төлөх үүрэгтэй байна.

Мөн шийтгэлийн хуудсын тэмдэглэх хэсэгт татварын алба мөн хуулийн 11.1.6 буюу үндсэн ажлын газраас бусад хуулийн этгээд болон хувь хүнтэй байгуулсан гэрээний үндсэн дээр ажил, үүрэг гүйцэтгэж авсан хөдөлмөрийн хөлс, шагнал, нэмэгдэл, тэтгэмж, тэдгээртэй адилтгах бусад орлого гэж үзэж шийтгэл ногдуулсан нь үндэслэлгүй юм.

Энэ үндэслэлийг нотлохын тулд зөвлөх нь өөр нэг хуулийн этгээд, компани иргэнтэй үндсэн ажилтнаар, хөдөлмөрийн гэрээ байгуулан ажилладаг эсэхийг 2000 гаруй зөвлөхөөс тодруулах шаардлага гарна.

Тэдгээр иргэд нь өөр газар үндсэн ажлын газартай гэдгийг тогтоох боломжгүй бөгөөд бид энэ үйл баримтыг нотлох үүднээс өмнөх хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны үеэр тодорхой тооны иргэдээс гэрчийн мэдүүлэг авхуулж өөр иргэн, хуулийн этгээдтэй хөдөлмөрийн гэрээтэй, үндсэн ажлын газартай эсэхийг тодруулан, байхгүй гэдгийг баримтаар нотолсон байдаг.

Иймээс татварын алба тэдгээр иргэдийг бүгдийг өөр үндсэн ажлын байранд хөдөлмөрийн гэрээгээр ажилладаг гэж таамаглах байдлаар үндэслэл болгож оруулж байгаа нь Захиргааны ерөнхий хуулийн 42.5-д заасан зорилгодоо нийцсэн, бодит нөхцөлд тохирсон. шийдвэр нь үндэслэл бүхий байх зарчмыг татварын алба удирдлага болгон ажиллаагүй нь харагдаж байна. Татварыг суутгахгүй байснаараа Орифлэйм компани орлого олсон зүйл байхгүй, эсрэгээрээ хэрэв суутгах үүрэгтэй гэж шийдвэл бид актын төлбөрийг энэ олон зөвлөхүүдээс суутгах боломжгүй учраас компани хохирохгүйн тулд татварын албанаас иргэний журмаар нэхэмжлэх болно.

Татварын алба биднийг өнөөдрийн маргаан болон энэ байдал руу түлхсэн учраас хохирлыг нөхөн төлөх нь зайлшгүй. Ер нь бол 2015-2017 оны орлогод жинхэнээсээ татварын давхардал бий болж зөвлөх иргэдэд эдийн засгийн бодит асуудал хөндөгдөх бөгөөд үүнээс сэргийлэх зорилгоор нийт Зөвлөхүүдийн эрх хууль оны ашиг сонирхлыг нь хамгаалах үүднээс маргааныг хийдэг.

Суутгаснаараа цаашлаад эдийн засгийн хүндрэлтэй одоогийн нөхцөлд иргэдийн гарт очих бодит орлого буурч худалдан авах чадвар буурах зэргээр улс орны микро эдийн засгийн асуудал хөндөгдөнө.

Мөн гадаад улсын хөрөнгө оруулалт ч тэр чинээгээр хумигдан, тэдний бидэнд итгэх итгэл алдрах зэрэг бодит асуудал шууд бий болно.

Хариуцагч татварын алба анх 2019 оны 3 сарын 27-ны өдөр 3,449,740,543.80 төгрөгийн нөхөн төлбөр оногдуулсан бол сүүлд гаргасан маргаан бүхий актаараа дээрх нөхөн төлбөрийн дүнг бууруулж 2,466,947,531.68 төгрөгийн нөхөн төлбөр төлөх үүргийг оногдуулсан байдаг. Өөрөөр хэлбэл үйл ажиллагааны орлогоор тайлагнасан иргэдийн төлсөн татварын дүнг хассан байдлаар тооцож, нөхөн ногдуулалтын акт үйлдсэн байна.

Манай компанийн хувьд худалдааны зуучлагч иргэдтэй ижил төрлийн гэрээг байгуулдаг бөгөөд татварын алба зарим иргэдийн төлбөрийг үйл ажиллагааны орлого гэж хасч тооцсон байгаа нь манай компанийг албан татвар суутгах үүрэг хүлээгээгүй гэж хүлээн зөвшөөрч байгаа явдал юм.

Хоёрдугаарт: Татварын алба хөөн хэлэлцэх хугацааг хэтрүүлсэн.

Анх татварын алба манай компанид 2019 оны 3 дугаар сарын 27-ны өдрийн *** шийтгэлийн хуудсаар 3.453,141,783 50 төгрөгийн төлбөр ногдуулсан байдаг. Бид энэхүү актыг эс зөвшөөрч хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны бүх шат буюу татварын маргаан таслах зөвлөлөөс эхлээд улсын Дээд шүүх хүртэл бүх шатны маргаан хянан шийдвэрлэх байгууллагад хандан, хэргийг эцэслэн шийдүүлсэн. Гэвч 2020 оны 10 сарын 5-ны өдөр Монгол Улсын дээд шүүх тухайн хэргийг шийдэхдээ шүүхээс хэргийг эцэслэн шийдэх боломжгүй, нотлох баримт дутуу, татварын алба хяналт шалгалтын ажиллагааг дутуу хийсэн гэсэн үндэслэлээр маргаан бүхий дээрх татварын актын үйлчлэлийг 6 сараар түдгэлзүүлж, энэ хугацаанд татварын албанд хяналт шалгалтын ажлыг хийн шинэ акт гаргах боломжийг өгсөн. Татварын алба Улсын дээд шүүхийн шийдвэрт заасан 6 сарын хугацаанд хяналт шалгалтын ажлыг хийн 2021 оны 3 сарын 26-ны өдрийн №НА-**** тоот актыг баталсан Татварын алба дахин хяналт шалгалт хийхдээ уг хяналт шалгалтыг өмнөх маргаан бүхий актын засвар, үргэлжлэл мэтээр дахин 2013-2017 оны Компанийн татвар төлөлтийн байдалд хяналт шалгалт хийсэн нь Татварын ерөнхий хуулийн 15-р зүйлд заасан татварын хяналт шалгалт хийх хөөн хэлэлцэх хугацаа болох 4 жилийг хэтрүүлсэн нь үндэслэлгүй байна.

Улсын дээд шүүх өөрийн шийдвэрээрээ татварын албанд дахин 2013-2017 оны компанийн татвар төлөлтийн байдалд хяналт шалгалт хийх үүргийг ногдуулаагүй бөгөөд харин дахин нэг удаа шинээр компанийн татвар төлөлтийн байдалд хяналт шалгалт хийх боломжийг өгсөн юм. Өөрөөр хэлбэл татварын алба Компанийн татвар төлөлтийн байдалд хяналт шалгалт хийхдээ татварын хуулийн хөөн хэлэлцэх хугацаа буюу 4 жилийн хугацааг харгалзан зөвхөн 2017 оны татвар төлөлтийн байдалд хяналт шалгалт хийх ёстой байсан. Улсын дээд шүүх шийдвэрээ үндэслэхдээ захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106.3.11 дэх хэсгийг баримтлан захиргааны актын үйлчлэлийг 6 сараар түдгэлзүүлж, энэ хугацаанд шинэ акт гаргах эрхийг татварын албанд гаргаж өгсөн. Уг Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн шийдвэрийн төрөл, зорилгыг харахад 2006 оны Улсын дээд шүүхийн 37-р тогтоолын тайлбарт зааснаар Хуулийн 70 дугаар зүйлийн 70.2.7-д заасан ...хэргийн нөхцөл байдлыг цаашид тодруулах шаардлагатай гэж үзвэл захиргааны байгууллага, албан тушаалтнаас дахин шинэ акт гартал захиргааны уг актыг түдгэлзүүлэх ажиллагааг хариуцагч өөрөө маргаан бүхий захиргааны актыг алдаатай гарсныг хүлээн зөвшөөрч, нөхцөл байдлыг шалган тогтоож, шинээр захиргааны акт гаргах боломжтой гэж үзсэн тохиолдолд хэрэгжүүлнэ. Энэ тохиолдолд шүүх маргаан бүхий захиргааны актын хэрэгжилтийг түдгэлзүүлэх бөгөөд захиргааны байгууллага, албан тушаалтнаас шинээр гаргасан захиргааны актад хуульд заасан ердийн журмаар гомдол гаргаж болно гэж тайлбарласан байна.

Мөн захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 2012 оны албан бус тайлбарт нөхцөл байдлыг дахин шалгаад өмнөх захиргааны акт нь тухайн захиргааны байгууллага албан тушаалтан өөрчлөх шаардлагагүй гэсэн нь шууд уг асуудлаар дахин нэхэмжлэл гаргахад саад болохгүй. Энэ тохиолдолд нэхэмжлэлийг ердийн журмаар гаргана гэж тайлбарласан байдаг.

Өөрөөр хэлбэл, нэхэмжлэгч татвар төлөгчдийн хувьд аль ч тохиолдолд шинэ гаргаж буй татварын актад ердийн журмаар гомдол нэхэмжлэл гаргах нь нээлттэй учир энэхүү актыг улсын дээд шүүхийн шийдвэрийн дагуу гаргаж байгаа бус Татварын алба бие даасан хяналт шалгалт хийгээд гаргасан акт гэж үзэх юм.

Иймээс татварын алба хуульд заасан хөөн хэлэлцэх хугацааг харгалзан үзэх хуулийн шаардлагаа биелүүлж 2013-2016 оны компанийн татвар төлөлтөд хяналт шалгалт хийх эрхгүй бөгөөд зөвхөн 2017 оны хэмжээнд хяналт шалгалт хийх эрхтэй байна.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106.3.11 дэх заалтын зорилго нь аль ч тохиолдолд татвар төлөгчийн эрх зүйн байдлыг дордуулахгүй бөгөөд захиргааны байгууллага өөрийнхөө алдааг засах боломжийг олгосон зохицуулалт учир татварын хяналт шалгалтын ажиллагаа өмнө нь шийдэгдсэн маргаанаас үл хамааран тусдаа бие даасан байдлаар явагдах учиртай.

Иймээс татварын алба хөөн хэлэлцэх хугацааг баримтлаагүй учир 2013-2016 оны Компанийн татвар төлөлтийн байдалд хяналт шалгалт хийх эрхгүй юм.

Гуравдугаарт:

Монгол Улсын Дээд шүүхийн 2020 оны 10 сарын 5-ны өдрийн тогтоолд дурдсанаар шүүхээс хариуцагч болох Татварын улсын байцаагчдад 2013-2017 онд нийт хэдэн зуучлалын гэрээ байгуулсан, тэдгээр гэрээ байгуулж ажилласан этгээдүүдийн хэд нь үндсэн үйл ажиллагааны хүрээнд орлогоо өөрөө тодорхойлж ХХОАТ төлсөн болон хэд нь үндсэн ажлын байрнаас гадуур гэрээ байгуулах замаар орлого олж, татвараа суутгуулах байсан гэдэг нь тодорхойгүй, өөрөөр хэлбэл хавтаст хэрэгт авагдсан баримтын хүрээнд зөрчлийг бүрэн дүүрэн дүгнэх боломжгүй байна гэж дүгнэн дээрх хугацааны бүх материал, татвар төлсөн байдлыг шалган, дахин акт гаргах уургийг оногдуулсан байдаг.

Харин хариуцагч татварын улсын байцаагчид дахин акт гаргахдаа шүүхээс оногдуулсан энэ үүргээ бүрэн биелүүлээгүй буюу хангалттай хэмжээнд хяналт шалгалтыг явуулалгүй акт тогтоосон нь Захиргааны ерөнхий хуулийн 24.1-д Захиргааны байгууллага захиргааны шийдвэр гаргах ажиллагаанд хамаарах бодит нөхцөл байдлыг тогтооно, мөн хуулийн 24.2-т Энэ хуулийн 24.1-д заасан бодит нөхцөл байдлыг тогтооход ач холбогдол бүхий шаардлагатай ажиллагаа хийх нотлох баримтыг цуглуулах, үнэлэх үүргийг захиргааны байгууллага хүлээнэ". 24.4-т Тухайн захиргааны шийдвэр гаргах ажиллагаанд хамааралтай тохиолдол бүрийн үндэслэлийг захиргааны байгууллага нарийвчлан шинжлэн судлах үүрэгтэй бөгөөд оролцогчийн хувьд ач холбогдол бүхий нөхцөл байдлыг тогтооно гэж заасныг тус тус зөрчсөн байна. Захиргааны байгууллага акт гаргахдаа процессын журам зөрчсөн тул маргаан бүхий нөхөн ногдуулалтын акт нь хууль бус захиргааны акт юм.

Дөрөвдүгээрт: Татварын алба хугацаандаа татварын актаа гардуулаагүй: Дээр дурдсанчлан 2021 оны 3 сарын 26-ны татварын нөхөн ногдуулалтын актыг 2021 оны 4 сарын 9-нд татвар төлөгчид шуудангаар хүргүүлж, 4 сарын 7-ны өдөр татварын байцаагчийн акт, илтгэх хуудсыг танилцуулсан тэмдэглэл үйлджээ. Аливаа захиргааны акт нь Захиргааны ерөнхий хуулийн 46.1-д зааснаар "Захиргааны актыг энэ хуульд заасан журмын дагуу мэдэгдсэнээр хүчин төгөлдөр болно" гэж зохицуулсан байдаг. Өөрөөр хэлбэл татварын нөхөн ногдуулалтын актын огноо нь 2021 оны 3 сарын 26 хэдий ч уг актыг татвар төлөгчид Захиргааны ерөнхий хуульд заасан журмын дагуу мэдэгдсэнээр хүчин төгөлдөр болох юм. 2020 оны 10 сарын 5-ны өдрийн Улсын дээд шүүхийн шийдвэр нь Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 127.4-т Тогтоолд шүүх бүрэлдэхүүн гарын үсэг зурснаар хүчин төгөлдөр болно гэж заасны дагуу тогтоолд шүүгчид гарын үсэг зурснаар хүчин төгөлдөр болох ёстой.

Энэ Тохиолдолд шүүхийн тогтоолыг тогтоолд бичигдсэн огноогоор буюу 2020 оны 10 сарын 5-ны өдөр хүчин төгөлдөр болсон гэж үзэх үндэслэлтэй юм. Улсын дээд шүүхийн тогтоолын дагуу татварын алба тогтоол хүчин төгөлдөр болсноос 6 сарын дотор шинэ акт гаргах үүрэгтэй байсан буюу 2021 оны 4 сарын 5-ны дотор татварын акт гаргаж, татвар төлөгчид танилцуулж хүчин төгөлдөр болгох ёстой байсан үүргээ биелүүлээгүй хэтрүүлсэн нь харагдаж байна.

Иймээс татварын алба шүүхээс тогтоосон 6 сарын хугацаандаа багтаж хяналт шалгалтын ажиллагаа хийж акт гаргаж чадаагүй учир 2021 оны 03 дугаар сарын 26-ны өдрийн №НА-**** тоот шийтгэлийн хуудас нь хүчин төгөлдөр бус болох үндэслэлтэй юм.

Иймд бид дээрх үндэслэлийн дагуу шийтгэлийн хуудсаар 2,466.947.631.68 төгрөгийн төлбөрийг эс зөвшөөрч байгаа бөгөөд том татвар төлөгчийн газар, татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Ц Б, Н.Х нарын 2021 оны 3 сарын 26-ны өдрийн нөхөн ногдуулалтын актыг хүчингүй болгож өгнө үү. гэжээ.

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.А шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: ...Тухайн нөхөн ногдуулалтын акт 2021 оны 03 дугаар сарын 26-ны өдөр гарсан. Акт үндэслэлтэй эсэх талаар ярихгүйгээр процессын алдаа гарж тухайн акт гарсан гэх талаас ярья. Бид бүхний мэдэж байгаагаар 2020 оны 10 дугаар сарын 05-ны өдөр Улсын дээд шүүхээс тогтоол гарч Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйд зааснаар 6 сар хүртэл хугацаагаар өмнөх актын үйлчлэлийг түдгэлзүүлэх, 6 сарын дотор дахин шинэ акт гаргахаар даалгасан тогтоол гарсан байдаг. Тогтоолын гол агуулга нь татварын алба ажиллагааг дутуу хийсэн байна. Хэрэгт авагдсан нотлох баримтуудыг үзвэл шүүхийн шийдэх хүрээнээс хэтэрсэн байна гэж үзсэн учраас тухайн татварын актыг түдгэлзүүлээд 6 сарын хугацаанд дахин шинэ акт гаргуулах шийдвэрийг гаргасан байдаг. Энэ процесс 2020 оны 10 дугаар сарын 05-ны хойш явагдаж бид нарт 2021 оны 03 дугаар сарын 26-ны татварын нөхөн ногдуулалтын актыг 2021 оны 04 дүгээр сарын 9-нд татвар төлөгчид шуудангаар хүргүүлж, 4 дүгээр сарын 7-ны өдөр татварын байцаагч танилцуулсан гэх тэмдэглэл үйлдсэн байдаг. 6 сарын хугацаа нь Захиргааны ерөнхий хууль, Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн дагуу хугацааг өдөр сараар тоолж байгаа. Тухайн үед хүчин төгөлдөр үйлчилж байсан Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 127.4-т Тогтоолд шүүх бүрэлдэхүүн гарыг үсэг зурснаар хүчин төгөлдөр болно гэж заасны дагуу тухайн үед гарын үсэг зурснаар хүчин төгөлдөр болсон. 10 дугаар сарын 05-ны өдөр гарсан тогтоолд шүүх бүрэлдэхүүн гарын үсэг зурсан өдрөөс хүчин төгөлдөр болсон гэж үзнэ. 03 дугаар сарын 26-ны актыг ОХХК-д 04 дүгээр сарын 04-ний дотор хүргүүлэх ёстой байсан. Энэ үүргээ биелүүлж чадаагүй буюу 04 дүгээр сарын 09ний өдөр бидэнд шуудангаар хүргүүлсэн нь тухайн акт гарах процессын алдаа гарсан гэж үзэж байгаа.

Дараагийн асуудал нь хөөн хэлэлцэх хугацаа хэтрүүлсэн асуудал байгаа. татварын албанаас 2021 оны 03 дугаар сарын 26-ны өдрийн актыг гаргахдаа шинэ томилолт өгч шинээр хяналт шалгалтын ажиллагааг эхлүүлсэн байдаг. Үүнийг бид өмнөх акттай холбохгүйгээр дахин хяналт шалгалтын акт тогтоосон гэж үзэх үндэслэлтэй байгаа. Татварын ерөнхий хуулийн 15.4-т заасны дагуу хөөн хэлэлцэх хугацаа 4 жил байдаг. Энэ 4 жилийн хугацааг аваад үзвэл 2017 оны татвар төлөлтийн байдалд хяналт шалгалтыг хийх ёстой. Өмнөх 3 жилийнх нь хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан байгаа. Ийм учраас нэхэмжлэгчийн зүгээс 2017 онд хөөн хэлэлцэх хугацаа дуусан гэх үндэслэлээр хамааралтай материалуудыг өгсөн. Процессын хувьд ийм 2 үндэслэлээр тухайн акт хууль бус захиргааны акт болж байна. Өөрөөр хэлбэл захиргааны акт гаргах хугацаа, хөөн хэлэлцэх хугацаа, хүргүүлэх хугацааг зөрчсөн процессын алдаатай акт байгаа юм. 

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Д шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Маргаан бүхий актыг өмнө нь Дээд шатын шүүхээр эцэслэн шийдвэрлэгдэж чадаагүй. Гол асуудал нь зуучлалын гэрээ гэдэг нь хөдөлмөрийн гэрээ юм уу, үйл ажиллагааны гэрээ юм уу гэдэг асуудал тавигдсан. Энэ акт 2014 оны 10 дугаар сард Баянхонгорын татварын алба, Сонгинохайрхан дүүргийн татварын алба, Баянгол дүүргийн татварын албанаас та нар зөвлөх үйлчилгээний орлого олоод байгаа хүмүүсийнхээ татварыг манай дүүрэгт тухайн орон нутагт нь төлөх ёстой гэдэг асуудлыг албан бичгээр манай компанид ирүүлсэн байдаг. Бид нар өмнө нь 2013 оныг дуустал хүмүүсээсээ суутгаад явж байсан. Суутгаж  авч байсан татваруудаа Баянзүрх дүүргийн татварын дансанд төлдөг байсан. Бусад дүүрэг, орон нутаг, аймгууд биднээс татвар нэхээд эхлэхээр нь татварын албанд хандаад энэ орлогоос суутгах уу, үгүй юу, орон нутаг руу нь шилжүүлэх үү, эсвэл бид нар суутгах үүрэггүй байсан юм уу гэдэг хүсэлтийг 2014 оны 10 дугаар сараас эхлээд тавьсан байдаг. 2014 оны 10 дугаар сард өгсөн албан бичгүүдийн хариуг 2015 оны 02 сараас 2015 оны 06 сарын хооронд татварын албанаас нийт 5 удаагийн албан бичиг өгсөн. 5 удаагийн албан бичиг агуулгаараа бүгд адилхан. Танай зөвлөхүүдтэй хийсэн гэрээ нь зуучлалын гэрээ байна. Зуучлалын гэрээ юм бол суутгах чиг үүрэг танайд байхгүй байна. Та нар татварыг нь суутгаж авахгүйгээр татвар төлөгчид нь нийт орлогоо өгөх юм байна гэдэг 5 удаагийн албан бичгийг Татварын Ерөнхий Газрын хуулийн хэлтсээс 2, татвар төлөгчдийн харилцах газраас 1, олон улсын татварын газраас 1, Баянзүрх дүүргийн татварын газраас 1 гээд агуулга нь нэг ижил албан бичгүүд байдаг.

Үүнтэй холбоотой албан бичгүүдийг нотлох баримтын шаардлага хангуулаад хавтаст хэрэгт өгсөн байгаа. Тэгэхээр нэгэнт татварын албаны бодлого хэрэгжүүлж байгаа, бодлогыг барьж байгаа, хууль хэрэгжүүлж байгаа, хуулийг нэг мөр ойлгоод хэрэгжүүлж байгаа нөхөд бид нарыг суутгаж авахгүй гэх албан бичиг өгсөн учир 2015 оноос хойш суутгахаа больсон.

Бүх мөнгөнүүдийг нь зөвлөхүүддээ өгсөн байдаг. 2015 оноос буюу татвар суутгаагүй үеэс эхлээд зөрчлийн акт гарсан. Дараагийн нэг зүйл нь нөхөн ногдуулалтын акт нь өөрөө хуучин Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 11.1.5, 11.1.6 гэдэг асуудал тавигддаг. Нэгэнт зуучлалын үйлчилгээний гэрээ хийгээд явж байгаа бол зуучлалын зөвлөхүүд өөрөө татвараа тухайн орлогоосоо гарсан зардлуудаа хасаад ашигтай байсан бол ашгаасаа татвараа төлөөд татварын албатай тооцоо тайлангаа хийгээд явах нь тухайн хүмүүсийн асуудал байх ёстой.

Манайд асуудал байх ёсгүй. Бид 2602 хүнд хэдэн төгрөг, хэзээ өгсөн бэ гэдгээ татварын албанд мэдээлэх үүрэгтэй. Бид нар 2015 оноос хойш бүх мэдээллээ өгсөн. 2200 орчим хүн байгаа гэж үзэж байгаа. Мэдээлэл өгөх үүргийнхээ дагуу бид татварын албанд албан тоотоо хавсаргаад жагсаалтаар хэн гэдэг, ямар регистрийн дугаартай, аль аймаг, дүүрэгт харьяалагдаг хүнд хэдэн төгрөг өгсөн бэ гэдгээ өгсөн. Нэгэнт суутгах үүрэг бид нараас гараад явчихсан учраас татвар төлөгч хүмүүстэй энэ асуудлыг ярих ёстой байсан. Энэ утгаараа Улсын дээд шүүхийн тогтоол гарсан гэж ойлгож байгаа. Гэжээ.

Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Г.Ж шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: ...ОХХК нь суутгах чиг үүрэг хүлээх байгууллага мөн үү, үгүй юу гэдэг асуудлыг шүүх онцгой анхаараасай гэж хүсэж байна. Захиргааны ерөнхий хуульд Захиргааны байгууллагын үйл ажиллагааны зарчим гэх зүйлийг 4 дүгээр зүйлд дурдаж өгсөн байгаа. Захиргааны ерөнхий хуулийн 4 дүгээр зүйлд захиргааны захиргааны үйл ажиллагааны зарчим, 4.1-д Захиргааны үйл ажиллагаанд Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Нэгдүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасан төрийн үйл ажиллагааны үндсэн зарчим үйлчилнэ, 4.2-т Захиргааны үйл ажиллагааны тусгай зарчим, 4.2.8-д хууль ёсны итгэлийг хамгаалах, 4.2.1-д хуульд үндэслэх гэсэн зарчим байдаг.

ОХХК 2015 оныг хүртэл буюу 2013, 2014 онд холбогдох харьяа аймаг дүүргийн татварын хэлтсүүдээс тухайн аймаг дүүрэгт оршин суудаг иргэдийн ОХХК-тай зуучлалын гэрээний дагуу үйл ажиллагаа явуулж байгаагийн улмаас олж байгаа орлоготой холбоотой асуудлыг аль дүүрэг, аймгийн татварын хэлтэс рүү тайлагнаж суутгалыг хийлгэхтэй холбоотой асуудал яригдсан.

Баянзүрх дүүргийн татварын хэлтэстэй харилцаанд бүгдийг нь суутгаад аваад явж байсан. Өөрөөр хэлбэл хариуцагч татварын улсын байцаагч нарын акт тавиад, нөхөн ногдуулалтын акт үйлдээд байгаатай адил 100 хувь тухайн зуучлагчид олгох хөлснөөс шууд 10 хувийг суутгаж аваад тайлагнадаг ийм нөхцөл байдал байсан. Энэ нь өөрөө болж байна уу, үгүй юу гэдэг асуудлыг татварын байгууллага болон зуучлалын үйлчилгээ явуулж байгаа иргэдээс асуудлыг ярьж эхэлж байгаа. Өөрөөр хэлбэл би сая төгрөгийн орлогыг олохын тулд өөрөөсөө зардал гаргаж байна. Энэ зардлыг хасаад үлдсэн цэвэр ашгаасаа олсон орлого гэж үзээд татвараа төлөх ёстой байтал та бүхэн шууд миний олж байгаа орлогоос шууд 10 хувиар нь зардалд тооцоод суутгаж аваад байгаа нь хууль бус байна гэдэг асуудлууд яригдаад үүнтэй холбоотой асуудлыг холбогдох татварын байгууллагуудад удаа дараа албан бичиг явуулаад хариу ирдэг.

Тухайн байгууллагуудаас ямар хариу ирдэг вэ гэвэл Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.1.2-т хуваариа ажил гүйцэтгэх бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх, борлуулах, үйлчилгээ үзүүлэх зэрэг нь үйлчилгээ үзүүлэх үйлдвэрлэх зэргээр олсон арилжааны орлого нь хамаарахаар байна. Өөрөөр хэлбэл энд дурдагдаад байгаа 2000 орчим зуучлалын гэрээний үндсэн дээр үйл ажиллагаа явуулж орлого олж байгаа иргэдтэй холбоотой асуудал өөрсдийнх нь тайлагнаад байгаа асуудал юм байна.

Та нар шууд тухайн олсон орлогоос нь 10 хувиар суутгал хийгээд яваад байгаа нь буруу гэдгийг албан бичигт дурдсан. Ингэж суутгаж байгаа нь та нарын буруутай үйл ажиллагаа байна гэсэн албан бичиг ирсэн учраас ОХХК нь 2015 оноос эхлээд Татварын ерөнхий газраас ирсэн албан бичгийн дагуу тухайн зуучлалын үйл ажиллагаа явуулж байгаа 2000 орчим иргэдэд олсон орлогыг нь 100 хувь өгч байгаа. Эдгээр иргэд энэхүү орлогыг олохдоо зуучлалын үйл ажиллагаа явуулж байхдаа сургалтын үйл ажиллагаа явуулсан, оффис түрээсэлсэн, бизнес уулзалтууд хийсэн үүнтэй холбоотой гарсан зардлуудаа хасаад холбогдох татварын байгууллагад тайлангаа хүргүүлэх нь тухайн иргэдийн үүрэг болоод шилжиж байгаа юм.

ОХХК нь суутгах чиг үүрэг хүлээдэг байгууллага биш. Энэ орлогыг олсон аж ахуй нэгжүүд буюу иргэд өөрсдөө тайлангаа илгээгээд явах нь хуулиар хүлээсэн үүрэг болсон.

Татварын ерөнхий газраас өгсөн зөвлөмж чиглэлийн дагуу тайлагнаад явсан. Гэтэл Татварын ерөнхий хуульд заасны дагуу татварын газраас шалгалт хийхдээ та нар тухайн онуудад суутгал хийгээгүй нь буруу гээд нөхөн татвар, торгууль алданги тавиад байгаа нь хууль зөрчсөн асуудал байна гэж ОХХК үзэж байгаа.

Үүнтэй холбоотой асуудлаар өмнө нь шүүхэд нэхэмжлэл гаргасан. 3 шатны шүүх шийдээд дүгнэлтээ гаргаад явдаг. Энэ дээр ямар асуудал тавьсан бэ гэхээр Улсын дээд шүүхийн тогтоолд маш тодорхой заасан байдаг. Хариуцагч татварын улсын байцаагч нар шалгалт хийхдээ энэ нөхөн ногдуулалтын актаа тухайн үед зөрчлийн асуудал яригдаад явсан. ОХХК тухайн татварын ерөнхий газраас ирсэн албан бичгүүдийн дагуу суутгал хийгээгүй зуучлалын хөлсийг олгосон байна. Үүнийгээ ямар нэгэн байдлаар татвар төлөхөөс зайлсхийсэн, татварын орлогыг нуун дарагдуулсан зүйл байхгүй.

Жилд 2000 орчим, нийт шалгалтын хугацаанд хамаарсан 6206 зуучлагч байна. Үүнээс хэд нь үндсэн үйл ажиллагааны орлогын хүрээнд орлогоо өөрөө хувь хүний орлогын албан татвараа тодорхойлж тайлагнаад татвараа төлөөд яваад байгаа юм. Хэд нь тайлангаа илгээхгүй яваад байгаа юм, хэд нь ажлынхаа хажуугаар хийж Хувь хүний орлогын татварын тухай хуулийн 11.6 дугаар зүйлд заасан нөхцөл байдал үүсээд байгааг шалгаад ир гээд Дээд шатны шүүхэд хариу өгсөн. Үүний дагуу шалгалтын үйл ажиллагаа явуулаад нөхөн ногдуулалтын акт гарсан. Гэтэл үүнтэй холбоотой нэг ч баримт бичиг шалгаж тогтоосон зүйл байхгүй. Эргээд шалгалтын ажил хийхдээ дээд шүүх дээр давхардуулахгүй гэдэг зарчмыг ойлгоод төлсөн тайланг шүүлгээд эдгээр иргэд төлсөн учраас ямар нэгэн байдлаар зөрчилд тооцогдохгүй юм байна. Нөхөн ногдуулалтын акт тавих үндэслэлгүй гэдэг үүднээс тухайн иргэдээс мөнгө суутгахгүй олгосон үлдэгдлийг ОХХК төлөх нь зөв гэдэг.

Гэтэл ОХХК нийт шалгалтын хугацаанд хамаарч буй 6000 гаруй зуучлагч иргэдэд олгосон мөнгөнөөс өөрөө бодож тайлагнасан иргэд нь зөрчил биш. Тайлагнаагүй этгээдээс та нар суутгах ёстой байсан байна гээд нөхөн ногдуулалтын акт тавьж байгаа нь ямар хуульд үндэслээд байгаа юм. Энэ нь хууль тэгш байх зарчим хөндөгдөж байна. Тухайн иргэдтэй холбоотой асуудлаар тухайн иргэн тус бүрд шалгалт хийгээд түүнд ногдох хариуцлагыг хүлээлгээд явах ёстой байсан. Гэтэл тухайн иргэдийн суутгаагүй, тайлангаа илгээгээгүй байгаа асуудлаар ОХХК-ийг буруутгаж байгаа нь хууль зөрчсөн асуудал байна. ОХХК-ны зүгээс суутгах чиг үүрэг хүлээх хууль зүйн үндэслэл байхгүй. Нөхөн ногдуулалтын акттай танилцаад үзэхээр Зөрчлийн тухай хуулийг барьсан байдаг. Энэ нь өөрөө нөхөн ногдуулалтын акт үйлдэх үндэслэл юм уу, зөрчил гэж үзээд Зөрчлийн тухай хуулиар хариуцлага тооцох уу, үгүй юу гэдэг нь зөрчилтэй асуудал болж байна. Ийм учраас нэхэмжлэгчийн гаргасан нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж маргаан бүхий захиргааны актыг хүчингүй болгож өгнө үү. Гэжээ.  

Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Г.О шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: ...Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нарын болон өмгөөлөгчийн гаргасан тайлбарыг дэмжиж байна. Энэ нөхөн ногдуулалтын акт техникийн хувьд эхнээсээ зөрчилтэй, маш ноцтой алдаанууд байгаа. Үүнийг нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч дурдсан. Энэ нь өөрөө 2013-2017 оны хоорондох татварын хуучин хуулийг дагаж мөрдөж байх явцад гарсан татварын хяналт шалгалтын ажилтай холбоотой асуудал. Үүнийг шалгаад гаргахдаа нөхөн ногдуулалтын акт шинэ Татварын ерөнхий хуулийг бариад шийдсэн. Ингэхдээ хамгийн гол хуулийн зөрчил нь Зөрчлийн тухай хууль болон Татварын ерөнхий хуулийг холиод хэрэглэсэн байдаг. Яагаад гэвэл шинэ Татварын ерөнхий хуульд хэрэв зөрчлийн асуудал байвал Зөрчлийн тухай хууль болон Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн дагуу шийднэ гэдэг хуулийн заалттай. Өөрөөр хэлбэл нөхөн ногдуулалтын акт тавьж байгаа бол Татварын ерөнхий хууль бусад татварын хуулиа бариад явна. Зөрчил гэж үзэж байгаа бол Зөрчлийн тухай хуулиа бариад шийтгэх хуудас гэж гарах ёстой. Түүнээс биш нөхөн ногдуулалтын актад Зөрчлийн тухайн хуулийг барьж хооронд нь хольж ойлгож болохгүй.

Шалгах процесс нь тусдаа зохицуулалтын хуультай. Гаргах акт нь нөхөн ногдуулалтын акт, шийтгэх хуудас гээд өөр хуультай. Хоорондоо маш ялгаатай 2 асуудал байгаа. Гэтэл үүнийг хооронд хольж хэрэглэсэн. Үүнийг залруулах ямар ч аргагүй ноцтой зөрчил. Зөвхөн энэ үндэслэлээр акт хүчингүй болохоос ч өөр аргагүй нөхцөл байдал байгаа.

Хоёрдугаар зөрчил нь Дээд шатны шүүхээс татварын байгууллагад боломж олгоод 6 сарын хугацаа буюу хуульд заасан хамгийн дээд хугацааг өгсөн. Гэтэл дээд шүүхээс заасан ажиллагааг огт хийгээгүй. Бид нар яагаад тайлан гаргаж өгөөд байгаа вэ гэвэл хавсралт дээр нь бүх хүмүүсийн овог, нэр, регистрийн дугаар, гар утасны дугаар, гэрийн хаягтайгаа байгаа. Энэ хүмүүс өөрөө давхар ажлын хажуугаар Орифлэйм гэх зүйлийг хийгээд байгаа юм уу, үндсэн үйл ажиллагаа болгож хийгээд байгаа юм уу. Үүнийг та нар ялгаж шалга. Ингэж байж актаа тавь гэсэн байгаа. Үүнтэй холбоотой ажиллагааг огт хийгээгүй. Аж ахуйн үйл ажиллагаа явуулаад олсон орлогоо өөрөө тайлагнаад төлсөн хэсгийг хасаад үлдсэн бүгдийг нь суутгах ёстой байсан гэж акт тавьсан. Дээд шүүхийн тогтоолын биелэлт огт хамаагүй. Асуудлыг хялбараар шийдэх гэсэн зөрчилтэй асуудал байгаа. Зөвхөн энэ асуудлаар тухайн акт хүчингүй болно. Дээд шүүхээс 6 сарын хугацаанд үүрэг болгосон даалгаврыг татварын байцаагчид огт биелүүлээгүй. Тухайн хүмүүс үндсэн ажлынхаа хажуугаар хийсэн юм уу, үндсэн ажил болгож хийсэн үү гэдэг талаар шалгалтын ажиллагаа явуулсан уу гэдгийг бид нар харахын тулд бүх нотлох баримтаа өгсөн үү гэж асуугаад байгаа юм. Бүх нотлох баримтаа өгсөн гэж хэлснийх нь дагуу харахад энэ хэрэг дотор иргэдтэй, эсвэл ажлын газар руу нь холбогдоод, эсвэл нийгмийн даатгал руу явуулж яаж ч шалгах боломжтой байсан. Тэр хүмүүсийг овог нэрийг нийгмийн даатгалын газар руу өгөөд өөр нийгмийн даатгал төлсөн бол өөр ажил эрхэлж байна гэсэн үг. Маш амархан шалгаж болох процессоор шалгаж болох зүйлийг шалгаж тогтоогоогүй. Ингэж шалгалгүйгээр үлдсэн хүмүүс нь бүгд ажлын хажуугаар эрхэлсэн гэж үзсэн гэж тайлбарлах гэж байгаа. Үүнийг хийсвэрлэж таамаглаж байна. Хуулийн дагуу энэ ажлыг татварын байцаагч нар шалгаж нотлох баримт дээр үндэслэн шийдэх ёстой. Ийм ажиллагаа огт хийгээгүй, Дээд шүүхийн тогтоол биелэгдээгүй учраас тухайн акт хүчингүй болно. гэжээ.

Хариуцагч нар шүүхэд ирүүлсэн хариу тайлбартаа: ...Том татвар төлөгчийн газрын Татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Ц.Б, Н.Х бид хяналт шалгалт хийх ерөнхий удирдамжийн дагуу, Хяналт шалгалтын хэлтсийн дарган 2021 оны *** тоот томилолтоор *** регистрийн дугаартай ОХХК-ийн 2013-2017 оны татварын ногдуулалт төлөлтийн байдалд хэсэгчилсэн татварын хяналт шалгалт хийж 16,446,316,877.78 төгрөгийн зөрчилд 2,466,947,531.67 төгрөгийн төлбөр ногдуулж 2021 оны 03 дугаар сарын 26-ны өдөр ***тоот нөхөн ногдуулалтын акт гарч Монгол Улсын Дээд шүүхийн тогтоолын дагуу зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааг дахин явуулах нь зүйтэй гэсэн шүүх бүрэлдэхүүний шийдвэрээр хяналт шалгалтыг дахин хийж гүйцэтгэв. Татвар төлөгч уг шийдвэрийг хүлээн зөвшөөрөхгүй гэж үзэн нэхэмжлэл гаргасан байх бөгөөд бид дараах тайлбарыг хийж байна.

Үүнд:

Нэгдүгээрт: Албан татвар суутгагчийн үүрэгтэй эсэх.

Уг шийтгэлийн хуудсын тэмдэглэх хэсэгт зааснаар компанийн 2013-2017 онд давхардсан тоогоор хувь хүний орлогын албан татвар суутгаагүй 6206 иргэдээс үйл ажиллагааны орлогоор татвараа өөрөө тодорхойлон тайлагнасан 584 иргэний тайланд боловсруулалт хийж Компанийг хуулийн дагуу суутгагчийн үүргээ биелүүлээгүй төсөвт суутган төлөөгүй гэдэг үндэслэлээр шийтгэл оногдуулсан байна.

Тухайн шийтгэл оногдуулсан үндэслэл нь манай компанийг Татварын ерөнхий хууль болон Хувь хүний орлогын албан татварын хуулийн дагуу орлогыг суутган авч төсөвт шилжүүлэх үүрэг бүхий этгээд гэж тодорхойлсон нь татварын алба Компани болон худалдааны төлөөлөгч, зуучлагч нарын харилцааг буруу тодорхойлсон гэжээ.

Тайлбар: Монгол Улсын Дээд шүүхийн тогтоолын дагуу зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааг дахин явуулах нь зүйтэй гэсэн шүүх бүрэлдэхүүний шийдвэрээр хяналт шалгалтыг хийж гүйцэтгэхдээ Татварын удирдлагын нэгдсэн системээс ОХХК-ийн суутгагчийн хувь хүнд олгосон орлогын албан татварын тайлангийн хавсралт ТТ-12(2) маягтаар тайлагнасан суутгагчийн хувь хүнд олгосон орлогын албан татвар суутгагдаагүй мэдээнд дурдсан иргэдийн 2015-2017 оны Хувь хүний орлогын албан татварын тайлан ТТ-06 маягт) ирүүлсэн эсэх, татвар ногдуулалт, төлөлтийн дэлгэрэнгүй мэдээллийг авсан болно.

ОХХК суутгагчийн хувь хүнд олгосон орлогын албан татварын тайлангийн хавсралт болох суутгагчийн хувь хүнд олгосон орлогын албан татвар суутгагдаагүй мэдээнд 2015 онд 2349 иргэнд 8,456,746,246.90 төгрөг, 2016 онд 1994 иргэнд 7,124,208,820.10 төгрөг, 2017 онд 1863 иргэнд 6,599,417,674.60 төгрөг, нийт 6206 иргэнд 22,180,372,741.6 төгрөгийн орлогоос албан татвар суутгаагүй гэж татварын албанд тайлагнасан.

Үүнээс татварын албанд 2015 онд 303 иргэн тайлан ирүүлснээс 3 иргэний тайлан татвар төлөгчид буцаагдсан, 17 иргэний тайлан үйл ажиллагаа явуулаагүй, 2046 иргэн тайлан ирүүлээгүй, 2016 онд 367 иргэн тайлан ирүүлснээс 21 иргэний тайлан татвар төлөгчид буцаагдсан, 14 иргэний тайлан үйл ажиллагаа явуулаагүй, 1627 иргэн тайлан ирүүлээгүй, 2017 онд 368 иргэн тайлан ирүүлснээс 11 иргэний тайлан татвар төлөгчид буцаагдсан, 28 иргэний тайлан үйл ажиллагаа явуулаагүй, 1495 иргэн тайлан ирүүлээгүй, нийт давхардсан тоогоор 6206 иргэнээс 5168 иргэн хувь хүний орлогын албан татварын тайлан ТТ-06 ирүүлээгүй байна.

Монгол Улсын Дээд шүүхийн тогтоолоор Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын татварын улсын байцаагч нарын 2019 оны 03 сарын 27-ны өдрийн *** дугаартай шийтгэлийн хуудасны тогтоох хэсгийн 1 дэх хэсгийн түдгэлзүүлсэн шалтгааныг арилгах зорилгоор Орифлэйм монго ХХК-ийн 2013-2017 онд хамаарах албан татвар ногдуулалт, төлөлтийн байдалд хэсэгчилсэн шалгалт хийхдээ 2015-2017 онд давхардсан тоогоор хувь хүний орлогын албан татвар суутгаагүй 6206 иргэдээс үйл ажиллагааны орлогоор татвараа өөрөө тодорхойлон тайлагнасан 584 иргэний тайланд боловсруулалт хийж, дараах зөрчил илэрсэн байна. Үүнд:

Татварын улсын байцаагчийн *** дугаартай шийтгэлийн хуудсаар 2015 онд иргэнд олгосон 8,456,746,246.90 төгрөгийн орлогоос үйл ажиллагааны орлогоор тайлагнасан 2,049,582,076.43 төгрөгийг хасч, үлдэх 6,407,164,170.48 төгрөг, 2016 онд иргэнд олгосон 7,124,208,820.10 төгрөгийн орлогоос үйл ажиллагааны орлогоор тайлагнасан 1,782,743,815.24 төгрөгийг хасч, үлдэх 5,341,465,004.83 төгрөг, 2017 онд иргэнд олгосон 6,599,417,674.60 төгрөгийн орлогоос үйл ажиллагааны орлогоор тайлагнасан 2,856,128,032.27 төгрөгийг хасч, 3,743,289,642.35 төгрөг, нийт 15,491,918,817.66 төгрөгийн худалдааны зөвлөхүүдэд мөнгөөр олгосон үлдэх шагнал, урамшуулал, мөн 2014 онд 409,501,528.30 төгрөг, 2015 онд 293,530,368.60 төгрөг, 2016 онд 99.139,281.30 төгрөг, 2017 онд 152,226,881.90 төгрөг, нийт 954,398,060.10 төгрөгийн бараа материалаар олгосон урамшууллаас Хувь хүний орлогын албан татвар суутган авч төсөвт төлөөгүй нь Татварын ерөнхий хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.6 татвар суутгагч гэж татвар төлөгчийн олсон орлогод татварын хуулиар татвар ногдуулан суутгаж, улсын болон орон нутгийн төсөвт шилжүүлэх үүрэг суутгагч гэж албан татвар төлөгчийн орлогод энэ хуулийн дагуу албан татвар ногдуулан суутгаж, улсын болон орон нутгийн төсөвт шилжүүлэх үүрэг бүхий этгээдийг, 11 дүгээр зүйлийн 11.1.5. урамшуулал;", 11.1.6. үндсэн ажлын газраас бусад хуулийн этгээд болон хувь хүнтэй байгуулсан Гэрээний үндсэн дээр ажил, үүрэг гүйцэтгэж авсан хөдөлмөрийн хөлс, шагнал, нэмэгдэл, тэтгэмж, тэдгээртэй адилтгах бусад орлого., 26 дугаар зүйлийн 26.1. Энэ хуулийн 4.1.4-т заасан суутгагч албан татвар ногдуулахдаа дор дурдсан журмыг баримтална:-ийн 26.1.1. энэ хуулийн 11 дүгээр зүйл, 15.1-д заасан орлогын дүнд 23.1-д заасан хувиар, ... тус тус албан татвар ногдуулж, холбогдох төсөвт шилжүүлэх;, 26.2-д Суутгагч энэ хуулийн 26.1.2-26.1.5-д зааснаар гүйцэтгэсэн ажиллагааг албан татвар төлөгчийн орлого, татварын бүртгэлийн дэвтэрт тэмдэглэл хийж баталгаажуулна., 26.3 Суутгагч нь албан татвар төлөгчийн орлогоос суутган авсан албан татварыг энэ хуулийн 26.1.6-д зааснаас бусад тохиолдолд дараа сарын 10-ны өдрийн дотор холбогдох төсөвт шилжүүлнэ гэж заасныг тус тус зөрчсөн нь тогтоогдсон.

Иймд дээр дурдсан зөрчилд хариуцлага ногдуулахдаа "Татварын ерөнхий хууль /шинэчилсэн найруулга/-ийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйл. 2019 оны 03 дугаар сарын 22-ны өдөр баталсан Татварын ерөнхий хууль /Шинэчилсэн найруулга/-ийг буцаан хэрэглэхэд татвар төлөгчийн эрх зүйн байдлыг дордуулахаар бол 2008 оны 05 дугаар сарын 20-ны өдөр баталсан Татварын ерөнхий хуулийн холбогдох заалт, 2017 оны 05 дугаар сарын 11-ний өдөр баталсан Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 1, 3, 4, 5 дахь хэсгийг буцаан хэрэглэж, тухайн хуулийн заалтыг дагаж мөрдөнө гэж заасан заалтыг удирдлага болгон хариуцлага ногдуулсан болно.

Энэ нь дараах үндэслэлтэй гэж хяналт шалгалтын баг үзсэн. Худалдааны зөвлөхүүдэд 2015 онд 8,456,746,246.90 төгрөг, 2016 онд 7,124,208,820.10 төгрөг, 2017 онд 6,599,417,674.60 төгрөгийн шагнал, урамшууллыг мөнгөөр олгосон боловч Монгол Улсын Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн зүйл заалтын дагуу татвар суутган авч төсөвт төвлөрүүлээгүй байсан.

О ХХК нь 2014 оныг дуустал худалдааны төлөөлөгч буюу зөвлөхүүддээ гэрээний дагуу орифлейм брэндийн бараа бүтээгдэхүүнийг борлуулахад зуучлах үйл ажиллагаа явуулсны төлөө олгосон шагнал урамшууллыг тогтмол бус үйл ажиллагааны орлого гэж үзэн Суутгагчийн хувь хүнд олгосон албан татварын тайлан ТТ-12 маягтаар тайлагнан ХХОАТ суутган авч төсөвт төвлөрүүлж ирсэн. Гэтэл 2015 оноос тухайн орлогыг хувь хүмүүст олгохдоо ХХОАТ-ын тухай хуулийн 12 дугаар зүйл Үйл ажиллагааны орлого 12.1. Үйл ажиллагааны орлогод хуулийн этгээд байгуулахгүйгээр бие даан мэргэжлийн үйлчилгээ, үйлдвэрлэл, арилжаа эрхэлж олсон дараах орлогыг хамруулна:-ын 12.1.2. хувиараа ажил гүйцэтгэх, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх, борлуулах үйлчилгээ үзүүлэх зэргээр олсон үйлдвэрлэл, арилжааны орлого. гэж тайлагнан татвар суутгагчийн үүрэггүй гэж үзэн Хувь хүний орлогын албан татвар суутгалгүйгээр шууд олгосон байдаг. Хяналт шалгалтын ажлын явцад татвар төлөгчийн зүгээс 2017 онд хамаарах худалдааны зөвлөхүүдтэй хийсэн гэрээний жагсаалт, 2017 оны суутгагчийн хувь хүнд олгосон орлогын албан татварын тайлангийн хавсралтын задаргааг ирүүлсэн өөр ямар ч баримт ирүүлээгүй учир нь өмнөх хяналт шалгалтын үеэр бүх баримтаа өгсөн мөн хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан гэсэн шалтгаанаар 2017 оноос өмнөх баримт ирүүлээгүй. Бид өмнөх шалгалтын материалыг архиваас гаргуулан авч тухайн зөвлөхүүдтэй хийсэн гэрээ болон бусад хавтаст материалтай танилцахад тэдгээр зөвлөхүүд нь бие даан мэргэжлийн үйлчилгээ явуулдаггүй, ямар ч мэргэжлийн ямар ч ажил эрхэлдэг хүмүүс байж болдог, мөн ямар нэгэн үйлдвэрлэл явуулдаггүй, бараа бүтээгдэхүүн борлуулдаггүй, арилжаа эрхэлдэггүй зөвхөн О компанийн дотоод данс бүртгэлд байгаа бараа бүтээгдэхүүнийг хэрэглэгч худалдан авагчид борлуулахад зуучлах үйл ажиллагаа явуулдаг нь тодорхой байсан. Иймд энэ нь ХХОАТ-ын тухай хуулийн 12.1, 12.1.2 дугаар зүйлд заасан мэргэжлийн үйлчилгээ, үйлдвэрлэл, арилжаа эрхэлж олсон орлого биш юм байна харин ХХОАТ-ын тухай хуулийн 11.1.6 үндсэн ажлын газраас бусад хуулийн этгээд болон хувь хүнтэй байгуулсан гэрээний үндсэн дээр ажил, үүрэг, гүйцэтгэж авсан хөдөлмөрийн хөлс, шагнал, нэмэгдэл, тэтгэмж, тэдгээртэй адилтгах бусад орлого гэж заасан заалтын гэрээний үндсэн дээр ажил, үүрэг гүйцэтгэж авсан хөлс, шагнал юм байна гэж бид өмнөх шийтгэлийг хуудас болон шүүхийн шат шатны шийдвэрүүд ч зөв гэж үзсэн байдаг.

Худалдааны төлөөлөгчид нь О ХХК-ийн ажилчид биш тул тэдэнтэй хөдөлмөрийн гэрээ байгуулдаггүй. Харин үндсэн ажлын газраас бусад хуулийн этгээд буюу О ХХК-тай байгуулсан гэрээний дагуу зуучлалын ажил үүрэг гүйцэтгэсний төлөө гэрээгээр авч буй хөлс, шагнал байна гэж бид үзсэн. Энэ нь холбогдох гэрээнүүд, гэрээний дагуу авч буй хөлс, шагнал тооцоолох нарийн системүүдээр нь нотлогддог.

Худалдааны төлөөлөгч, худалдааны зуучлагч гэж нэрлэгддэг тэдгээр зөвлөх бүртэй О ХХК нь гэрээ байгуулдаг. Зөвлөхүүдтэй байгуулсан гэрээ нь үндсэн ажлын газраас бусад хуулийн этгээдтэй байгуулсан гэрээ юм.

Зөвлөхүүдтэй байгуулсан гэрээг үзвэл 2013 оны гэрээнд Монгол Улсын Иргэний хуулийн 39 дүгээр зүйлийн Хоёрдугаар дэд бүлэгт заасныг үндэслэн худалдааны төлөөлөгчийн гэрээ байгуулж тухайн гэрээний дагуу олгосон шагнал, урамшууллаас ХХОАТ суутган авч төсөвт төвлөрүүлсэн байдаг. Гэтэл зөвлөхүүдэд олгосон шагнал урамшууллаас ХХОАТ-ыг суутган тооцоогүй гэж тайлагнасан 2015 онтой холбоотой ямар нэгэн гэрээг хяналт шалгалтын явцад гаргаж ирүүлээгүй. Харин өмнө байгуулсан гэрээнд 2016 онд нэмэлт өөрчлөлт оруулж, 2017 оноос шинээр худалдааны зуучлагчийн гэрээ байгуулсан байдаг.

Энэ нь 2017 оны гэрээг байгуулахдаа мөн л Монгол Улсын Иргэний хуулийн 39 дүгээр зүйлийн Хоёрдугаар дэд бүлэгт заасныг үндэслэл болгон байгуулсан байдаг. Энэ Монгол Улсын Иргэний хуулийн 39 дүгээр зүйлийн Хоёрдугаар дэд бүлгийн 415 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт Үйлчлүүлэгчийн нэрийн өмнөөс, гэрээ байгуулах буюу бараа, эрх, үйлчилгээг борлуулахад зуучилж байгаа этгээдийг худалдааны төлөөлөгч гэнэ. мөн хуулийн 416 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэг Хөлс, шагналыг төлбөр төлөх талын төлбөрийн дүнгээс тооцох бөгөөд ингэхдээ төлбөрийг бэлэн мөнгөөр гүйцэтгэсний хөнгөлөлт, төлбөр тооцоо, савлалт, гаалийн хураамж, татвар төлөх зэрэгтэй холбогдон үүссэн нэмэлт зардлыг хасаж бодно. гэж заасны дагуу тухайн зөвлөхөд гэрээний дагуу олгож байгаа хөлс шагналаас О ХХК нь ХХОАТ суутган авахаар байна.

Тухайн зөвлөхүүдэд олгосон орлогоос ХХОАТ суутган авч төсөвт төвлөрүүлж байсан 2013 оны Худалдааны төлөөлөгчийн гэрээ-нд Худалдааны төлөөлөгч, 2017 оны Худалдааны зуучлагчийн гэрээ-нд худалдааны зуучлагч гэж компанийн нэрийн өмнөөс компаниас өгсөн зааварчилгааны дагуу бүтээгдэхүүнийг борлуулахад зуучилж байгаа этгээдийг хэлнэ, мөн шагнал гэж энэ гэрээгээр компаниас олгосон бүрэн эрхийн дагуу түүний ашиг сонирхлын төлөө хэлцэл хийх этгээдтэй зуучилж өгсний төлөө компаниас түүнд төлж байгаа урамшууллын журмын дагуу тооцсон шагналыг хэлнэ гэж заасан байсан.

Мөн О ХХК-иас ирүүлсэн гомдолд ч мөн зөвлөх нь каталогт дахь бараа бүтээгдэхүүнийг бусдад сурталчлан танилцуулж, худалдан авах шууд боломжийг олгосон үр дүнг үнэлж компанийн зүгээс шинээр засуулсан зөвлөхийн тоо, захиалгын хэмжээнээс хамааран тодорхой хувиар тооцон шууд олгож буй хөлс буюу шагнал гэж тодорхойлсон байна. Энэ нь гэрээний дагуу явуулсан үйл ажиллагааг компанийн шагнал, хөлс олгоно гэсэн санааг тодорхой илэрхийлсэн байна.

Зөвлөхүүдтэй хийсэн гэрээндээ зөвлөхүүд өөрсдөө татвараа төлнө гэсэн зүйл заалт оруулахдаа 2016 онд нэмэлт заалтаар, 2017 оноос Худалдааны зуучлагчийн гэрээ болгон өөрчилсөн байсан. Зөвлөхүүдтэй хийсэн гэрээнд ХХОАТ төлөх буюу суутган тооцох этгээд хэн байхаас үл хамааран тухайн шагнал урамшуулал олгож байгаа үйлдэл нь ХХОАТ-ын тухай хуулийн 26 дугаар зүйлийн 26.1. Энэ хуулийн 4.1.4-т заасан суутгагч албан татвар ногдуулахдаа дор дурдсан журмыг баримтална: 26.1.1-д энэ хуулийн 11 дүгээр зүйл, 15.1-д заасан орлогын дүнд 23.1-д заасан хувиар тус тус албан татвар ногдуулж, холбогдох төсөвт шилжүүлэх;" гэж заасны дагуу О ХХК нь суутгагчийн үүргийн дагуу ХХОАТ суутган авч төсөвт шилжүүлэх үүрэгтэй гэж бид үзэн тухайн татварын төлбөрийг ногдуулсан болно.

Хяналт шалгалтын явцад татвар төлөлтийн байдлыг авч үзвэл 2013 онд 16988 татвар төлөгчөөс 903,377,835 төгрөгийн, 2014 онд 22432 татвар төлөгчөөс 1,131,728,233.17 төгрөгийн албан татвар суутган авч төсөвт төвлөрүүлж байсан бол 2015 оноос суутган тооцох үүрэггүй гэж албан татвар суутган авахаа зогсоосон байгаа нь улсын төсөвт энэ хэмжээний орлого төвлөрөөгүй гэсэн үг.

2014 онд 409,501,528.30 төгрөг, 2015 онд 293,530,368.60 төгрөг, 2016 онд 99,139,281.30 төгрөг, 2017 онд 152,226,881,90 төгрөгийн бараа материалаар олгосон урамшууллаас хувь хуний орлогын албан татвар суутган авч төсөвт төвлөрүүлээгүй байсан. Тухайн компани нь зөвлөхүүдийнхээ үйл ажиллагааг идэвхжүүлэхийн тулд тодорхой болзол зарлаад тухайн болзлоо хангасан зөвлөхүүддээ бараа материалаар урамшуулал олгодог.

Тухайлбал Ажил Аялал Амжилт, Урт насалж удаан жаргацгаая. Мөрөөдлийнхөө төлөө урагшаа, Бүхнийг гэр бүлдээ зориулъя, Хамгийн дэгжин, хамгийн загварлаг зэрэг болзолт уралдаанууд зарлаад ялагчдад нь аяны хөнжил, гудас, майхан, хивс, будаа агшаагч зэрэг эд хэрэгслийг шагнал болгож өгсөн байдаг. Энэ нь ХХОАТ-ын тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1.5-д гадаад, дотоодын аж ахуйн нэгж, байгууллага, иргэн болон бусад этгээдээс өгсөн бүх төрлийн шагнал, урамшуулал; гэж заасан заалтын дагуу урамшууллыг мөнгөн болон бараа материал бусад хэлбэрээр хувь хүмүүст олгохдоо хувь хүний орлогын албан татвар суутган авч төсөвт төвлөрүүлэх хууль эрх зүйн зохицуулалтыг зөрчсөн байна гэж үзэн 2014 оны 409,501,528.30 төгрөгийн зөрчилд 40,950,152.80 төгрөгийн нөхөн татвар, 2015-2017 оны зөрчилд 54,489,653.20 төгрөгийн нөхөн татвар, 16,346,896.00 төгрөгийн торгууль, 10,897,930.60 төгрөгийн алданги ногдуулсан.

Монгол Улсын Дээд шүүхийн тогтоолд тухайн хугацаанд (2013-2018 оны) нийт хэдэн зуучлалын гэрээ байгуулсан, тэдгээр гэрээ байгуулж ажилласан этгээдүүдийн хэн нь үндсэн үйл ажиллагааны хүрээнд орлогоо өөрөө тодорхойлж ХХОАТ төлсөн болон хэд нь үндсэн ажлын байрнаас гадуур гэрээ байгуулах замаар орлого олж, татвараа суутгуулах байсан гэдэг нь тодорхойгүй, өөр хэлбэл, хавтаст хэрэгт авагдсан баримтын хүрээнд зөрчлийг бүрэн дүүрэн дүгнэх боломжгүй байна. Ийнхүү зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны явцад нотлох баримт цуглуулж, гомдол гаргагчийн зөрчлийг улсын байцаагч нар бүрэн тогтоогоогүй, хавтаст хэрэгт цугларсан баримтын хүрээнд шүүх хэргийг мөн эцэслэн шийдвэрлэх боломжгүй байхад анхан болон давж заалдах шатны шүүх зөвхөн хууль хэрэглээний төвшинд маргааныг үнэлж, эрх зүйн зохицуулалтад дүгнэлт өгөх замаар хэргийг шийдвэрлэсэн нь учир дутагдалтай гэж дүгнэн дээрх тодорхойгүй нөхцөл байдлыг тодруулахаар татварын албанд буцаасан нь тоон мэдээллийг нягтлан шалгах, татвар төлөлт дээр давхардал байгаа эсэхийг шалгах үүрэгтэйгээр буцаасан харин хууль хэрэглээний төвшинд маргаан шийдэгдсэн талаар дурдсан байна. 

2015 онд 2349 худалдааны зөвлөхөд 8,456,746,246.90 төгрөг, 2016 онд 1994 худалдааны зөвлөхөд 7,124,208,820.10 төгрөг, 2017 онд 1863 худалдааны зөвлөхөд 6,599,417,674.60 төгрөг нийт 6206 иргэнд 22,180372,741.6 төгрөгийн шагнал, урамшууллыг мөнгөөр олгосон боловч хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн зүйл заалтын дагуу татвар суутган авч төсөвт төвлөрүүлээгүй байсан.

Үүнийг бид нягтлан шалгаж тус иргэдээс үйл ажиллагааны орлогоор 584 иргэн, цалин хөдөлмөр түүнтэй адилтгах орлогоор болон бусад хувь хүний орлогын албан татварт хамаарах орлогоор 360 иргэн өөрөө татвараа тодорхойлон тайлагнасан. 94 иргэний тайлан татвар төлөгчид буцаагдсан, үйл ажиллагаа явуулаагүй төлөвтэй, 5168 иргэн хувь хүний орлогын албан татварын тайлан ирүүлээгүй байна. Үүнээс бид 584 иргэний тайланд боловсруулалт хийж 22,180,372,471.6 төгрөгийн зөрчлөөс үйл ажиллагааны орлогоор тайлагнасан 6,688,453,923.94 төгрөгийг хасч үлдэх, 15.491,918,817.66 төгрөгийн зөрүүнд төлбөр ногдуулж дээрх шүүхийн тогтоолд дурдсанчлан татвар давхардуулсныг арилгасан болно.

Хоёрдугаар хэсэгт: Хөөн хэлэлцэх хугацааны хувьд:

Тайлбар: УДШ-ийн 2020 оны 366-р тогтоолыг ЗХШХШТХ-ийн 12 дугаар зүйлийн 12.2-д Захиргааны хэргийн хуулийн этгээд, албан тушаалтан, хун заавал биелүүлэх үүрэгтэй бөгөөд сайн дураар биелүүлээгүй бол дагуу албадан гүйцэтгэнэ гэж заасныг баримтлан дээр дурдсан хуульд заасан үндэслэл, журмын шүүхийн тогтоолын хянавал хэсгийн 23 дэх хэсэгт заасан ажиллагааг нөхөн хийх зорилгоор татварын хяналт шалгалтыг өмнөх 2019.03.27-ны өдрийн *** дугаар шийтгэлийн хуудсаар ногдуулсан 3,453,141,763.50 төгрөгийн нөхөн татварын хүрээнд нягтлах, гүйлгээг баримтаар тулгах ажлыг гүйцэтгэсэн. Энэхүү үйлдэл нь Татварын ерөнхий хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1-д Татварын нөхөн ногдуулалт хийх, алданги, торгууль ногдуулах, хөнгөлөлт, чөлөөлөлт эдлэх, алдагдал шилжүүлэх, нэмэгдсэн өртгийн албан татварын ногдуулалт, төлөлтийг баталгаажуулах хөөн хэлэлцэх хугацаа 4 жил байх бөгөөд Иргэний хуульд заасан хөөн хэлэлцэх хугацаа татварын хууль тогтоомжид хамаарахгүй гэж заасны дагуу татвар нөхөн ногдуулж байгаа үйлдэл биш бөгөөд өөрөөр хэлбэл татвар ногдуулах хөөн хэлэлцэх хугацааны дотор илрүүлэн ногдуулсан 2014-2017 онд хамаарах 3.453.141.763.50 төгрөгийн татварыг шүүхээс даалгасны дагуу хэдэн зуучлалын гэрээ байгуулсан, тэдгээр гэрээ байгуулж ажилласан этгээдүүдийн хэд нь үндсэн үйл ажиллагааны хүрээнд орлогоо өөрөө тодорхойлж ХХОАТ төлсөн болон хэд нь үндсэн ажлын байрнаас гадуур гэрээ байгуулах замаар орлого олж татвараа суутгуулах байсан болохыг нотлох баримттай тулгах, нягтлах ажлыг гүйцэтгэсэн.

Тодруулбал шинээр зөрчил илрүүлэн нөхөн ногдуулалт хийсэн үйлдэл биш болох нь 2 шалгалтын үр дүнд гарсан Татварын улсын байцаагчийн *** тоот шийтгэлийн хуудас болон 2021 оны 03-р сарын 26-ны өдрийн НА-**** дугаар актын зөрчлийн дүн, нөхөн ногдуулсан татварын дүн, шалгалтад хамаарах хугацаа зэрэг нь ижил байгаагаар нотлогдоно. Мөн ТЕХ-ийн 15.4. Татвар төлөгч татварын асуудлаар маргаан таслах зөвлөлд гомдол гаргасан бол тогтоол гарах хүртэл, шүүхэд гомдол гаргасан, эсхүл хууль хяналтын байгууллагаар хянан шалгагдаж байгаа бол эцсийн шийдвэр гарах хүртэлх хугацаагаар татварын хөөн хэлэлцэх хугацаа тасалдана" гэж заасны дагуу хөөн хэлэлцэх хугацаа тасалдана. Учир нь татвар төлөгч шүүхэд гомдол гаргасан бөгөөд шүүхээс гомдлыг хянаж үзээд УДШ-ийн 2020.10.02-ны өдрийн 366 дугаар тогтоолоор захиргааны байгууллага буюу татварын албаны хуулиар хүлээсэн үүргийг нөхөн хэрэгжүүлэх, тогтоох ажиллагаа хийлгэхээр зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааг дахин явуулах нь зүйтэй гэж үзсэн нь захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны хүрээнд шүүхийн шинжлэн судлах цар хүрээнээс хэтэрсэн асуудлыг татварын алба эрх үүргийн хүрээнд нөхөн хэрэгжүүлж байгаа үйлдэл учир хөөн хэлэлцэх хугацааг тасалдана гэж үзнэ. Мөн Захиргааны ерөнхий хуулийн 46.2-д Захиргааны актыг цуцлах, хүчингүй болгох, эрх бүхий байгууллагын шийдвэр гарах, эсхүл захиргааны актад заасан хугацаа дуусгавар болох, түүнчлэн бусад байдлаар биелэгдэх хүртэл тухайн захиргааны акт хүчин төгөлдөр байна. Бид татварын хяналт шалгалтын ажлыг Татварын ерөнхий хуулийн 76 дугаар зүйлийн 76.1, 76.2 дах заалтад заасан зарчмын дагуу татварын улсын байцаагчийн бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэн бусдын нөлөөнд үл автан гагцхүү хууль, түүнд нийцүүлэн гаргасан эрх зүйн бусад актыг удирдлага болгон ажилласан болохыг үүгээр тайлбарлаж байна. гэжээ.

Хариуцагч Н.Х шүүх хуралдаанд гаргасан хариу тайлбартаа: Зөрчлийн талаар тайлбарлалаа. Өмнөх шийтгэлийн хуудсаар 2015 онд 2349 иргэний татвар суутгагдаагүй. 2016 онд 1994 иргэнээс татвар суутгаагүй. 2017 онд 1863 иргэнээс татвар суутгаагүй нийт давхардсан тоогоор 6206 иргэнээс татвар суутгаагүй гэж мэдээлсний дагуу зөрчлийн хуулиар хариуцлага оногдуулсан байдаг. Дээд шүүхийн тогтоолын дагуу давхардлыг арилгуулсан байгаа. Үүнээс харахад үйл ажиллагааны орлогоор тайлагнасан 2015 онд 140 иргэн, 2016 онд 208 иргэн, 2017 онд 236 иргэн буюу нийт 584 иргэн үйл ажиллагааны орлогын тайланг ирүүлсэн байдаг.  6206 иргэнээс 584 иргэн тайлан ирүүлсэн гэдэг нь нийт иргэдийн 10 хүрэхгүй хувь нь тайлан ирүүлсэн ба 90 хувь иргэн тайлан ирүүлээгүй байгаа нь ОХХК тухайн 90 хувийн иргэдээс татвар суутгаж авахгүй явснаараа тухайн иргэдийн татвар төлөхгүй байх боломжийг олгож байна гэжээ.

Хариуцагч нарын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ц.Т шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: ...Өмнө нь тус компанийн татвар ногдуулалт төлөлтийн байдалд хяналт шалгалт хийгээд Улсын дээд шүүхээс 6 сарын хугацаагаар түдгэлзүүлж шийдвэрлэсэн. Улсын дээд шүүхийн тогтоол 2020 оны 10 дугаар сарын 05-ны өдөр гарсан. Үүнтэй бид маргаагүй. Татварын улсын байцаагч нар хяналт шалгалтыг Улсын дээд шүүхээс гаргасан шийдвэрт тусгагдсан асуудлын хүрээнд хяналт шалгалтыг хийгээд 2021 оны 03 дугаар сарын 26-ны өдөр татварын улсын байцаагч нөхөн ногдуулалтын акт үйлдсэн. 6 сарын хугацаагаар шалгалт хийх эрхийг олгосон. Энэ 6 сарын хугацааны дотор хамаарч байгаа. Гардуулсан тохиолдлын хувьд Улсын дээд шүүх энэ 6 сарын хугацааны дотор акт тогтоогдоогүй бол хүчингүй болно гэж заасан болохоос биш дараагийн процесс ажиллагааны асуудлыг хөндөөгүй. Ийм учраас бид нар нөхөн ногдуулалтын актаа 6 сарын хөөн хэлэлцэх хугацааны дотроо гаргасан ба хууль тогтоомж зөрчөөгүй.

Иймд хугацаандаа хийгдсэн гэж үзэх нөхцөл бий болсон. Татварын хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан гэх асуудал яригдаж байна. ОХХК-ийн татвар ногдуулалт төлөлтийн байдалд өмнө нь шалгалт хийсэн байсан. Хуучин Татварын ерөнхий хуулийн 11 дүгээр зүйлд заасны дагуу татвар ногдуулалтын хугацаа 5 жил байна гэж заасан.

Энэ хугацаанд ногдуулалт хийгээд хариуцлага тооцсон байсан. Харамсалтай нь энэ асуудал маргаан үүсгэж 3 шатны шүүхээр явсаар байгаад Улсын дээд шүүхээс та нарын шалгасан асуудал нотлох баримт болон бусад татвар төлөгчийн эрх зүйн байдлыг дордуулсан татварыг нэг удаа төлөх эрх зүйн зохицуулалт байхад давхардал үүссэн байж болзошгүй байна гэж үзээд зөвхөн тэр хэсэгт хяналт шалгалт хийлгэхээр дахин шалгалт хийх эрхийг олгосон.

Сүүлийн хяналт шалгалтаар тухайн компанийн өөр татвар ногдуулалт төлөлтийн байдалд шинээр шалгалт хийгээд шинээр зөрчил гаргасан гэж үзэх үндэслэл байхгүй. Татварын ерөнхий хуулийн 15 дугаар зүйлд заасан хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан гэж үзэхгүй. Өөрөөр хэлбэл өмнө нь хийсэн зөрчлөө давтан шалгах ажиллагаа хийсэн болохоос биш Татварын ерөнхий хуулийн 15 дугаар зүйлд заасан нөхөн ногдуулалт хөөн хэлэлцэх хугацаа 4 жил байна гэдгээр шинээр нөхөн ногдуулалт хийсэн зүйл байхгүй. Эрх бүхий байгууллагын шийдвэрээр давтан өөрсдийнхөө зөрчлийг холбогдох нотлох баримт дээр тулгах шалгах ийм л ажлыг хийсэн.

Хөөн хэлэлцэх ажиллагаа яригдахгүй. 2014 он хүртэл татварын албаны татварын улсын байцаагчийн үзэж байгаа шиг Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлд заасны дагуу ОХХК нь суутгах чиг үүрэг гүйцэтгээд тухайн хуулийг биелүүлээд явж байсан. Татварын албаны зүгээс 3-4 удаа албан бичиг өгсөн байдаг. Энэ албан бичгийн дагуу тухайн байгууллага бүртгэлээ өөрчилсөн гэж өөрсдөө тайлбарладаг. Хяналт шалгалтын явцад Татварын хууль тогтоомжийг зөрчсөн гэдэг зөрчил илэрсэн. Татварын улсын байцаагчийн зүгээс Монгол Улсын Үндсэн хууль болон Татварын ерөнхий хууль бусад хуульд заасан шударга байх, хууль дээдлэх зарчмын үүднээс бид нар хэн нэгэн даргын өгсөн албан бичгийн дагуу татвар ногдуулалт төлөлтийн байдлыг бууруулах, хүчингүй болгох, чөлөөлөх эрх бидэнд байхгүй.

Түүнчлэн татварын улсын байцаагчид татварыг хөнгөлөх, чөлөөлөх ямар ч эрх байхгүй. Татварын албанд энэ эрхийг хуулиар олгоогүй. Ямар тохиолдолд татварын ногдуулалт төлөхтэй холбоотой харилцаанд татварыг өөрчлөх, чөлөөлөх вэ гэвэл 2008 оны Татварын Ерөнхий хуулийн 3.2 дахь хэсэг, шинэчлэн найруулсан Татварын ерөнхий хуулийн 4.2 дахь хэсэгт заасны дагуу зөвхөн хуульд заасан үндэслэлээр татварыг хөнгөлөх чөлөөлөх эрхтэй.

Татварын хууль тогтоомжид хөнгөлөх чөлөөлөх заалтад хамрагдаагүй бол хэн нэгэн даргын албан бичгээр бид нар татварын ногдуулалт төлөлтийн байдлыг бууруулах үндэслэл байхгүй. Улсын Дээд шүүхийн шийдвэрийг бид биелүүлж ажилласан. Хавтаст хэрэгт авагдсан баримтуудыг үзэхэд давхардал үүссэн асуудлуудыг үзээд аль аль талдаа татварыг давхардуулахгүй байх.

Нөгөө талаасаа татвараас зайлсхийхийн эсрэг татварын алба хууль тогтоомжийг хэрэгжүүлж ажилладаг. Өмнөх актын явцад давхардал байсан байна. Бид холбогдох мэдээллүүдээ шалгаж үзээд давхардсан хэсэг дээр татварын улсын байцаагчийн өмнөх актын зөрчлийг бууруулж, үүнтэй холбогдох тооцооллыг хийгээд татварын ногдлын дүнг бууруулсан.

Маргааны гол асуудлын талаар тайлбар хэлэх ёстой. Тухайн компанийн тухайд 2013-2017 онд худалдааны зуучлалын гэрээ, худалдааны төлөөлөгчийн гэрээ гэх байдлаар гэрээнүүдээ өөрчилсөн ба утга агуулгын хувьд өөрчлөлт оруулсан зүйлгүй. Энэ гэрээнүүдийг байгуулсан байдаг. Энэ гэрээний зорилго юу байсан бэ гэвэл худалдааны төлөөлөгч гэж хэнийг хэлэх вэ гэдэг асуудлыг энэ гэрээгээр зохицуулж өгсөн байдаг. Компанийн нэрийн өмнөөс компаниас өгсөн зааварчилгааны дагуу бүтээгдэхүүнийг борлуулахад зуучилж байгаа этгээдийг хэлнэ гэсэн байдаг. 2017 оны гэрээн дээр худалдааны зуучлагч гэж байгаа. Өмнөх нь худалдааны төлөөлөгч гэж нэрлэж байснаа 2017 онд худалдааны зуучлагч болгосон. Агуулгын хувьд яг адилхан. Ийм томьёоллоор Иргэний хуулийн хүрээнд зохицуулалт хийсэн. Татварын улсын байцаагчдын зүгээс Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1.6 дахь хэсэгт заасан үндсэн ажлын газраас бусад хуулийн этгээд болон хувь хүнтэй байгуулсан гэрээний дагуу ажил үүрэг гүйцэтгэж олсон хөдөлмөрийн хөлс, шагнал, нэмэгдэл, тэтгэмж тэтгэвэртэй адилтгах бусад орлого гэсэн байдаг.

Зөвхөн бараа бүтээгдэхүүнийг сурталчлах, ОХХК-ийн орлогын нэмэгдүүлснийхээ төлөө орлого олж, шагнал авч байгаа. Ийм үндэслэлээр 2 шатны хянан шалгалтаар Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1.6 дахь заалтыг үндэслэн суутгах чиг үүргээ биелүүлээгүй гэх үндэслэлээр хариуцлага ногдуулсан байгаа.  Зөрчлийн тухай хуультай холбоотой тайлбар хэлсэн. Татварын улсын байцаагчид нөхөн ногдуулалтын акт тавьсан. Нөхөн ногдуулалтын акт тавих явцад Татварын ерөнхий хуулийг дагаж мөрдөх журмын тухай хууль хэрэгжиж байсан. Уг процесс ажиллагаа нь шинэ хууль хэрэгжсэний дараа хийгдсэн үйл ажиллагаа учраас Татварын ерөнхий хуулийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуулиар тухайн хяналт шалгалт нь өнөөдрийн хэрэгжиж байгаа процесс ажиллагааны хүрээнд хийгдээд нөхөн ногдуулалтын акт тавьсан.

Зөрчлийн хариуцлага хүлээлгэсэн хуулийн зохицуулалтын тухайд тухайн зөрчил гарах үед хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байсан 2008 оны Татварын ерөнхий хуулийн 74 дүгээр хэсэг, 2017 оны 07 дугаар сарын  01-нээс хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байсан Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 болон холбогдох заалтуудыг үндэслэн хариуцлага ногдуулсан. Шийтгэлийн хуудас бичих хуулийн зохицуулалтын тухайд 2020 оны 01 дүгээр сарын 01-нээс Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дэх хэсэгт Татварын ерөнхий хууль шинэчлэгдсэний улмаас өөрчлөлт орж 2020 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс эхлэн хүчин төгөлдөр мөрдөгдсөн. Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19-т заасан зөрчил нь өөр байдлаар томьёологдсон. Тэр зөрчлүүдийг татвар төлөгч гаргасан бол тэр үед нь хариуцлага хүлээлгэхдээ шийтгэлийн хуудас бичнэ гэсэн зохицуулалт хэрэгжиж явж байгаа. Бид нар Татварын ерөнхий хуулийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуулиа хэрэглэсэн нь буруу гэж үзэх үндэслэл байхгүй. Холбогдох заалтууд нь тодорхой байгаа. гэжээ.  

 

ҮНДЭСЛЭЛ:

Нэхэмжлэгч ОХХК нь Том татвар төлөгчийн газрын татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Ц.Б, Н.Х нарын 2021 оны 3 сарын 26-ны өдрийн, НА-**** дугаартай, Нөхөн ногдуулалтын актыг хүчингүй болгуулах-ыг хүссэн шаардлага бүхий нэхэмжлэлийг гаргасан байна.

Шүүх дараах үндэслэлээр нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэлээ.

1. Монгол Улсын Дээд шүүхийн Захиргааны хэргийн хяналтын шатны шүүх хуралдааны 2020 оны 10 дугаар сарын 05-ны өдрийн 366 дугаар тогтоолын 1 дэх заалтаар Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2020 оны 05 дугаар сарын 20-ны өдрийн ***дугаар шийдвэр, Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2020 оны 08 дугаар сарын 05-ны өдрийн 473 дугаар магадлалын тогтоох хэсгийн 1 дэх заалтыг Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.3.11 дэх заалтыг баримтлан Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын татварын улсын байцаагч нарын 2019 оны 03 дугаар сарын 27-ны өдрийн *** дугаартай шийтгэлийн хуудсыг 6 сар хүртэл хугацаагаар түдгэлзүүлсүгэй гэж; өөрчилж шийдвэрлэсэн байна.

2. Татварын ерөнхий газрын Том татвар төлөгчийн газар, татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Ц.Б, Н.Х нарын 2021 оны 03 дугаар сарын 26-ны өдрийн Татварын ногдуулалт, төлөлтийг шалгасан тухай № НА-**** тоот Нөхөн ногдуулалтын актаар: ... 2015-2017 онд давхардсан тоогоор Хувь хүний орлогын албан татвар суутгаагүй 6206 иргэдээс Үйл ажиллагааны орлогоор татвараа өөрөө тодорхойлон тайлагнасан 584 иргэний тайланд боловсруулалт хийж дараах зөрчил илэрсэн байна. Үүнд:

3. Татварын улсын байцаагчийн *** дугаартай шийтгэлийн хуудсаар 2015 онд иргэнд олгосон 8,456,746,246.90 төгрөгийн орлогоос үйл ажиллагааны орлогоор тайлагнасан 2,049,582,076.43 төгрөгийг хасч, үлдэх 6,407,164,170.48 төгрөг, 2016 онд иргэнд олгосон 7,124,208,820.10 төгрөгийн орлогоос үйл ажиллагааны орлогоор тайлагнасан 1,782,743,815.24 төгрөгийг хасч, үлдэх 5,341,465,004.83 төгрөг, 2017 онд иргэнд олгосон 6,599,417,674.60 төгрөгийн орлогоос үйл ажиллагааны орлогоор тайлагнасан 2,856,128,032.27 төгрөгийг хасч, үлдэх 3,743,289,642.35 төгрөг, нийт 15,491,918,817.66 төгрөгийн худалдааны зөвлөхүүдэд мөнгөөр олгосон шагнал, урамшуулал, мөн 2014 онд 409,501,528.30 төгрөг, 2015 онд 293,530,368.60 төгрөг, 2016 онд 99.139,281.30 төгрөг, 2017 онд 152,226,881.90 төгрөг, нийт 954,398,060.10 төгрөгийн бараа материалаар олгосон урамшууллаас Хувь хүний орлогын албан татвар суутган авч төсөвт төлөөгүй нь зөрчилд 1,664,631,687.78 төгрөгийн нөхөн татвар, 493,389,506.33 төгрөгийн торгууль, 328,926,337.57 төгрөгийн алданги, нийт 2,466,947,531,68 төгрөгийн төлбөрийг ОХХК-аар төлүүлэхээр акт тогтоосон байна.

4. Улмаар Татварын газрын дэргэдэх Татварын маргаан таслах зөвлөлийн 2021 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдрийн 10 дугаар тогтоолоор Татварын улсын байцаагч нарын 2021 оны 3 сарын 26-ны өдрийн Татварын ногдуулалт, төлөлтийг шалгасан тухай № НА-**** тоот Нөхөн ногдуулалтын актыг хэвээр үлдээж шийдвэрлэсэн байна.

5. Нэхэмжлэгч Зуучлалын гэрээний /Худалдааны төлөөлөгчийн гэрээ/ дагуу олсон худалдааны зөвлөхийн орлого нь Хувь хүний орлогын албан татварын тухай /2006 оны/ хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.1.2-д заасан үйл ажиллагааны орлогод хамаарах тул зуучлагч буюу худалдааны зөвлөхүүд нь өөрсдөө татвараа тодорхойлон төлөх ёстой, манай компани суутгагчийн үүрэг хүлээхгүй гэсэн агуулгаар тайлбарлан маргаж байна.

6. Харин хариуцагч нь ОХХК-аас худалдааны зөвлөхүүддээ шилжүүлсэн зуучлалын хөлс, шагнал нь Хувь хүний орлогын албан татварын тухай /2006 оны/ хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1.5, 11.1.6-д заасан цалин, хөлс, шагнал, урамшуулалтай адилтгах орлогод хамаарах тул тус хуулийн 26 дугаар зүйлд заасны дагуу суутгагчийн үүргээ биелүүлж, зуучлалын хөлс, шагналаас суутгаж, төсөвт шилжүүлэх үүрэгтэй байсан гэсэн агуулгаар тайлбарлан маргаж байна.

7. Хувь хүний орлогын албан татварын тухай /2006 оны/ хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.4-д суутгагч гэж албан татвар төлөгчийн орлогод энэ хуулийн дагуу албан татвар ногдуулан суутгаж, улсын болон орон нутгийн төсөвт шилжүүлэх үүрэг бүхий этгээдийг., 11 дүгээр зүйлийн 11.1-д Албан татвар төлөгчийн цалин, хөдөлмөрийн хөлс, шагнал, урамшуулал болон тэдгээртэй адилтгах хөдөлмөр эрхлэлтийн орлогод дараахь орлого хамаарна:., 11.1.5-д гадаад, дотоодын аж ахуйн нэгж, байгууллага, иргэн болон бусад этгээдээс өгсөн бүх төрлийн шагнал, урамшуулал, 11.1.6-д үндсэн ажлын газраас бусад хуулийн этгээд болон хувь хүнтэй байгуулсан гэрээний үндсэн дээр ажил, үүрэг гүйцэтгэж авсан хөдөлмөрийн хөлс, шагнал, нэмэгдэл, тэтгэмж, тэдгээртэй адилтгах бусад орлого. 26 дугаар зүйлийн 26.1.1-д энэ хуулийн 11 дүгээр зүйл, 15.1-д заасан орлогын дүнд 23.1-д заасан хувиар, 14.1.1-д заасан орлогын дүнд 23.2.1-д заасан хувиар, 8.1.6, 8.1.7-д заасан орлогын дүнд 23.2.2-т заасан хувиар, 8.1.8-д заасан орлогын дүнд 23.2.3-т заасан хувиар, 12.2, 13.1.2, 13.1.3, 13.1.4-т заасан орлогын дүнд 23.2.4-т заасан хувиар тус тус албан татвар ногдуулж, холбогдох төсөвт шилжүүлэх, 26.3-д Суутгагч нь албан татвар төлөгчийн орлогоос суутган авсан албан татварыг энэ хуулийн 26.1.6-д зааснаас бусад тохиолдолд дараа сарын 10-ны өдрийн дотор холбогдох төсөвт шилжүүлнэ гэж тус тус заасан байна.

8. Мөн тус хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.1-д Үйл ажиллагааны орлогод хуулийн этгээд байгуулахгүйгээр бие даан мэргэжлийн үйлчилгээ, үйлдвэрлэл, арилжаа эрхэлж олсон дараахь орлогыг хамруулна:, 12.1.2-д хувиараа ажил гүйцэтгэх, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх, борлуулах, үйлчилгээ үзүүлэх зэргээр олсон үйлдвэрлэл, арилжааны орлого. гэж тус тус заасан байна.

9. Шүүх маргаан бүхий үйл баримт үүсэх, бий болох үед хүчин төгөлдөр үйлчилж байсан хуулийг хэрэглэж маргааныг шийдвэрлэнэ.

10. Маргаан бүхий үйл баримт буюу хууль зүйн факт бий болох үед хүчин төгөлдөр үйлчилж байсан Хувь хүний орлогын албан татварын тухай /2006 оны/ хуулийн 11, 12 дугаар зүйлийн дээрх зохицуулалтуудын агуулгаас үзэхэд, зуучлалын хөлс, шагнал нь үйл ажиллагааны орлого гэсэн ойлголтод хамаарахгүй байна, харин цалин, хөдөлмөрийн хөлс, шагнал, урамшуулал, тэдгээртэй адилтгах бусад орлого гэсэн ойлголтод хамаарч байна гэж шүүх үзлээ.

11. Учир нь тэдгээртэй адилтгах бусад орлого гэж хууль тогтоогч хуульчилсан ба ОХХК-аас худалдааны зөвлөхүүдэд шилжүүлсэн зуучлалын хөлс, шагнал нь цалин, хөлс, шагнал, урамшуулалтай адилтгах орлогод хамаарахаар байна.

12. Харин Хувь хүний орлогын албан татварын тухай /2006 оны/ хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.1, 12.1.2-т заасан зохицуулалтуудын агуулгаас үзэхэд, бие даан мэргэжлийн үйлчилгээ, үйлдвэрлэл, арилжаа эрхэлж олсон орлого буюу өөрийн нэрийн өмнөөс үйл ажиллагаа явуулж, өөрөө бие дааж ажлын байр бий болгож бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх, борлуулах, үйлчилгээ үзүүлэх зэргээр олсон аж ахуй эрхлэгчийн орлого нь үйл ажиллагааны орлогод хамаарахаар хуульчилсан байх тул ОХХК-ийн бүтээгдэхүүнийг бусдад сурталчлан таниулж, зуучилсны хөлс, шагнал нь үйл ажиллагааны орлогод хамаарахгүй юм.

13. Иймд эцсийн дүндээ ОХХК-ийн бүтээгдэхүүнийг борлуулахын тулд, борлуулахад чиглэгдсэн үйл ажиллагаа, угтаа ОХХК л ажлын байрыг бий болгож байна гэсэн үг, зуучлагч нар бие даан үйл ажиллагаа явуулж байна гэсэн үг биш, ОХХК-ийн бүтээгдэхүүнийг л борлуулахад зуучилж байгаа тул үйл ажиллагааны орлого гэж үзэхгүй гэсэн агуулгаар тайлбарлаж байгаа хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн тайлбар үндэслэлтэй гэж шүүх үзлээ.

14. Нэхэмжлэгч нь Татварын алба татвар ногдуулах хөөн хэлэлцэх хугацааг хэтрүүлсэн, Татварын ерөнхий хуулийн 15 дугаар зүйлд заасан татварын хяналт, шалгалт хийх 4 жилийн хөөн хэлэлцэх хугацааг хэтрүүлсэн гэж маргаж байгаа нь үндэслэлгүй байна.

15. Учир нь Татварын ерөнхий хууль /шинэчилсэн найруулга/-ийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлд 2020 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс өмнө үүссэн татварын хяналт шалгалттай холбоотой татварын хөөн хэлэлцэх хугацааг тоолох, хугацааны тасалдлыг 2019 оны 03 дугаар сарын 22-ны өдөр баталсан Татварын ерөнхий хууль /Шинэчилсэн найруулга/-д заасны дагуу тогтооно., Татварын ерөнхий хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.4-д Татвар төлөгч татварын асуудлаар маргаан таслах зөвлөлд гомдол гаргасан бол тогтоол гарах хүртэл, шүүхэд гомдол гаргасан, эсхүл хууль хяналтын байгууллагаар хянан шалгагдаж байгаа бол эцсийн шийдвэр гарах хүртэлх хугацаагаар татварын хөөн хэлэлцэх хугацаа тасалдана. гэж тус тус заасан байх тул нэхэмжлэгчийн дээрх тайлбар үндэслэлгүй.

16. Нэхэмжлэгч нь нэхэмжлэлдээ ...Харин хариуцагч татварын улсын байцаагчид дахин акт гаргахдаа шүүхээс оногдуулсан энэ үүргээ бүрэн биелүүлээгүй буюу хангалттай хэмжээнд хяналт шалгалтыг явуулалгүй акт тогтоосон нь Захиргааны ерөнхий хуулийн 24.1, 24.2, 24.4-т заасныг тус тус зөрчсөн байна... гэж тайлбарлан маргаж байгааг шүүх хүлээн авах үндэслэлгүй байна.

17. Учир нь хариуцагч нар нь шүүхэд ирүүлсэн хариу тайлбартаа болон шүүх хуралдаанд тайлбарлахдаа:

18. Татварын улсын байцаагчид нь Татварын удирдлагын нэгдсэн цахим системд ирүүлсэн тайланд үндэслэх учиртай, тус нэгдсэн системийн тайлан мэдээлэлд үндэслэн 2015-2017 онд давхардсан тоогоор хувь хүний орлогын албан татвар суутгаагүй нийт 6206 иргэдээс үйл ажиллагааны орлогоор татвараа өөрөө тодорхойлон тайлагнасан 584 иргэний татвар төлсөн байдлыг тусгайлан шалгаж, тус өөрөө тодорхойлон тайлагнасан 584 иргэний тайлагнаж, төлсөн татварыг хасч тооцож, шинээр нөхөн ногдуулалтын акт үйлдсэн, Татварын удирдлагын нэгдсэн системээс ОХХК-ийн суутгагчийн орлогын албан татварын тайлан, хавсралт ТТ-12(2) маягт, татвараа өөрөө тодорхойлон тайлагнасан 584 иргэний Хувь хүний орлогын албан татварын тайлан (ТТ-06 маягт) зэргийг цахим системээс дэлгэрэнгүй мэдээллийг авч, бүрэн гүйцэд шалгасан, 2013-2017 онд давхардсан тоогоор хувь хүний орлогын албан татвар суутгаагүй 6206 иргэдээс үйл ажиллагааны орлогоор татвараа өөрөө тодорхойлон тайлагнасан 584 иргэний тайланд боловсруулалт хийж, шалгасан,...2015 онд 303 иргэн тайлан ирүүлснээс 3 иргэний тайлан татвар төлөгчид буцаагдсан, 17 иргэний тайлан үйл ажиллагаа явуулаагүй, 2046 иргэн тайлан ирүүлээгүй, 2016 онд 367 иргэн тайлан ирүүлснээс 21 иргэний тайлан татвар төлөгчид буцаагдсан, 14 иргэний тайлан үйл ажиллагаа явуулаагүй, 1627 иргэн тайлан ирүүлээгүй, 2017 онд 368 иргэн тайлан ирүүлснээс 11 иргэний тайлан татвар төлөгчид буцаагдсан, 28 иргэний тайлан үйл ажиллагаа явуулаагүй, 1495 иргэн тайлан ирүүлээгүй, нийт давхардсан тоогоор 6206 иргэнээс 5168 иргэн хувь хүний орлогын албан татварын тайлан ТТ-06 ирүүлээгүй байна. ... Орифлэйм монго ХХК-ийн 2013-2017 онд хамаарах албан татвар ногдуулалт, төлөлтийн байдалд хэсэгчилсэн шалгалт хийхдээ 2015-2017 онд давхардсан тоогоор хувь хүний орлогын албан татвар суутгаагүй 6206 иргэдээс үйл ажиллагааны орлогоор татвараа өөрөө тодорхойлон тайлагнасан 584 иргэний тайланд боловсруулалт хийж, дараах зөрчил илэрсэн байна., 2015 онд иргэнд олгосон 8,456,746,246.90 төгрөгийн орлогоос үйл ажиллагааны орлогоор тайлагнасан 2,049,582,076.43 төгрөгийг хасч, үлдэх 6,407,164,170.48 төгрөг, 2016 онд иргэнд олгосон 7,124,208,820.10 төгрөгийн орлогоос үйл ажиллагааны орлогоор тайлагнасан 1,782,743,815.24 төгрөгийг хасч, үлдэх 5,341,465,004.83 төгрөг, 2017 онд иргэнд олгосон 6,599,417,674.60 төгрөгийн орлогоос үйл ажиллагааны орлогоор тайлагнасан 2,856,128,032.27 төгрөгийг хасч, 3,743,289,642.35 төгрөг, нийт 15,491,918,817.66 төгрөгийн худалдааны зөвлөхүүдэд мөнгөөр олгосон үлдэх шагнал, урамшуулал, мөн 2014 онд 409,501,528.30 төгрөг, 2015 онд 293,530,368.60 төгрөг, 2016 онд 99.139,281.30 төгрөг, 2017 онд 152,226,881.90 төгрөг, нийт 954,398,060.10 төгрөгийн бараа материалаар олгосон урамшууллаас Хувь хүний орлогын албан татвар суутган авч төсөвт төлөөгүй... гэсэн агуулгаар тайлбарлаж, холбогдох баримтуудыг шүүхэд гарган өгч байх тул хариуцагч нар хяналт, шалгалтыг бүрэн гүйцэд хийгээгүй гэх нэхэмжлэгч талын тайлбар үндэслэлгүй байна.

19. Мөн нэхэмжлэгч нь нэхэмжлэлдээ Татварын алба хугацаандаа татварын актаа гардуулаагүй: 2021 оны 3 сарын 26-ны татварын нөхөн ногдуулалтын актыг 2021 оны 4 сарын 9-нд татвар төлөгчид шуудангаар хүргүүлж, 4 сарын 7-ны өдөр татварын байцаагчийн акт, илтгэх хуудсыг танилцуулсан тэмдэглэл үйлджээ. Захиргааны ерөнхий хуулийн 46.1-д зааснаар "Захиргааны актыг энэ хуульд заасан журмын дагуу мэдэгдсэнээр хүчин төгөлдөр болно" гэж зохицуулсан байдаг. Өөрөөр хэлбэл татварын нөхөн ногдуулалтын актын огноо нь 2021 оны 3 сарын 26 хэдий ч уг актыг татвар төлөгчид Захиргааны ерөнхий хуульд заасан журмын дагуу мэдэгдсэнээр хүчин төгөлдөр болох юм. Улсын дээд шүүхийн тогтоолын дагуу татварын алба тогтоол хүчин төгөлдөр болсноос 6 сарын дотор шинэ акт гаргах үүрэгтэй байсан буюу 2021 оны 4 сарын 5-ны дотор татварын акт гаргаж, татвар төлөгчид танилцуулж хүчин төгөлдөр болгох ёстой байсан үүргээ биелүүлээгүй хэтрүүлсэн нь харагдаж байна. Иймээс татварын алба шүүхээс тогтоосон 6 сарын хугацаандаа багтаж хяналт шалгалтын ажиллагаа хийж, акт гаргаж чадаагүй...гэж тайлбарлаж байгаа нь үндэслэлгүй байна.

20. Учир нь Монгол Улсын Дээд шүүхийн Захиргааны хэргийн хяналтын шатны шүүх хуралдааны 366 дугаар тогтоол нь 2020 оны 10 дугаар сарын 05-ны өдөр гарсан байх ба татварын улсын байцаагч Ц.Б, Н.Х нарын Татварын ногдуулалт, төлөлтийг шалгасан тухай № НА-**** тоот Нөхөн ногдуулалтын акт 2021 оны 03 дугаар сарын 26-ны өдөр гарсан байх тул Монгол Улсын Дээд шүүхийн дээрх 366 дугаар тогтоолд заасан хугацаанд хариуцагчаас захиргааны шинэ актыг гаргасан байна.

21. Мөн нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч шүүх хуралдаанд: ....нөхөн ногдуулалтын актыг шинэ Татварын ерөнхий хуулийг бариад шийдсэн. Ингэхдээ хамгийн гол хуулийн зөрчил нь Зөрчлийн тухай хууль болон Татварын ерөнхий хуулийг холиод хэрэглэсэн байдаг. Яагаад гэвэл шинэ Татварын ерөнхий хуульд хэрэв зөрчлийн асуудал байвал Зөрчлийн тухай хууль болон Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн дагуу шийднэ гэдэг хуулийн заалттай. Өөрөөр хэлбэл нөхөн ногдуулалтын акт тавьж байгаа бол Татварын ерөнхий хууль бусад татварын хуулиа бариад явна. Зөрчил гэж үзэж байгаа бол Зөрчлийн тухай хуулиа бариад шийтгэх хуудас гэж гарах ёстой. Түүнээс биш нөхөн ногдуулалтын актад Зөрчлийн тухайн хуулийг барьж хооронд нь хольж ойлгож болохгүй, өөр өөр хуультай, хоорондоо маш ялгаатай 2 асуудал байгаа. Гэтэл үүнийг хооронд хольж хэрэглэсэн...гэж тайлбарлаж байгааг шүүх хүлээн авах үндэслэлгүй байна.

22. Учир нь Татварын ерөнхий хууль /шинэчилсэн найруулга/-ийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлд 2019 оны 03 дугаар сарын 22-ны өдөр баталсан Татварын ерөнхий хууль /Шинэчилсэн найруулга/-ийг буцаан хэрэглэхэд татвар төлөгчийн эрх зүйн байдлыг дордуулахаар бол 2008 оны 05 дугаар сарын 20-ны өдөр баталсан Татварын ерөнхий хуулийн холбогдох заалт, 2017 оны 05 дугаар сарын 11-ний өдөр баталсан Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 1, 3, 4, 5 дахь хэсгийг буцаан хэрэглэж, тухайн хуулийн заалтыг дагаж мөрдөнө. гэж заасан ба хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нь шинэ Татварын ерөнхий хуулиар торгуулийн хэмжээ ихсэж, татвар төлөгчийн эрх зүйн байдлыг дордуулахаар байсан тул Зөрчлийн тухай хуулийг хэрэглэсэн гэсэн агуулгаар тайлбарлаж байгаа нь үндэслэлтэй байна.

Иймд нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгчийн дээрх тайлбарыг шүүх хүлээн авах үндэслэлгүй.

Дээрх үндэслэлүүдээр шүүх нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэлээ.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3.14-д заасныг тус тус удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1. Хувь хүний орлогын албан татварын тухай /2006 оны/ хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.4, 11 дүгээр зүйлийн 11.1.5, 11.1.6, 26 дугаар зүйлийн 26.1.1, 26.3-д заасныг тус тус баримтлан Татварын ерөнхий газрын Том татвар төлөгчийн газрын Татварын хяналт, шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Ц.Б, Н.Х нарт холбогдуулан гаргасан ...Том татвар төлөгчийн газрын татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Ц.Б, Н.Х нарын 2021 оны 3 сарын 26-ны өдрийн Татварын ногдуулалт, төлөлтийг шалгасан тухай № НА-**** тоот, Нөхөн ногдуулалтын актыг хүчингүй болгуулах-ыг хүссэн шаардлага бүхий нэхэмжлэгч О ХХК /гадаадын хөрөнгө оруулалттай/-ийн нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосугай.

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.1, 51 дүгээр зүйлийн 51.1-д заасныг тус тус баримтлан нэхэмжлэгч О ХХК /гадаадын хөрөнгө оруулалттай/-ийн улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 70.200 /далан мянга хоёр зуун/-төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 114 дүгээр зүйлийн 114.1-д зааснаар хэргийн оролцогч, тэдгээрийн төлөөлөгч буюу өмгөөлөгч энэхүү шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шүүхийн шийдвэрийг гардан авснаас хойш 14 хоногийн дотор Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд давж заалдах гомдол гаргах эрхтэй.

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ М.БАТЗОРИГ