2024          01         08                                    128/ШШ2024/0031

 

 

МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Д.Ч******* длж, шүүгч Ц.О*******, шүүгч Д.Х******* нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн шүүх хуралдааны дөрөвдүгээр танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаанаар

Нэхэмжлэгч: “А а******* т*******” ХХК,

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч: Б.Д*******,

Хариуцагч: Н З д,

Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч: П.Т,

Хариуцагч:  Н г з байгалтын а,

Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч: Ц.Л,

Гуравдагч этгээд: Нэр бүхий 290 иргэн,

Гуравдагч этгээдүүдийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч С.Э хоорондын Н З даргын газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг хүчингүй болгосон захирамжийг хүчингүй болгах тухай маныг хянан шийдвэрлэв.

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Д*******, түүний өмгөөлөгч Ё.Э, хариуцагч нарын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч П.Т, Ц.Л, гуравдагч этгээдүүдийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч С.Э, иргэдийн төлөөлөгч Х.Д, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн д Б.А нар оролцов. 

ТОДОРХОЙЛОХ нь: 

 1. Нэхэмжлэгч “А а******* т*******” ХХК нь нэхэмжлэлийн шаардлагаа “Н З даргын 2020 оны 05 дугаар сарын 20-ний өдрийн А/691 дүгээр захирамж, 2020 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдрийн н/03 дугаар захирамжийг тус тус хүчингүй болгож, “А а******* т*******” ХХК-тай газар эзэмших гэрээ байгахгүй байгаа эс үйлдэхүйг хь бус болохыг тогтоож, гэрээ байгахыг Н газар з байгалтын анд даалгах” гэж тодржээ.

2. “Арц а******* т*******” ХХК  нь Н З даргын гсан ман бүхий актыг эс зөвшөөрч, тус шүүхэд 2020 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдөр нэхэмжлэл гжээ.

3. Хэргийн тухайд:

3.1. Нэхэмжлэгч “Арц а******* т*******” ХХК болон н Барилга, хот байгалт төлөвлөлтийн газарт Н З даргын 2012 оны 05 дугаар сарын 17-ны өдрийн А/344 дугаартай захирамжаар н Хан-Уул дүүргийн 14 дүгээр хорооны нутаг дэвсгэрт амины орон сууцны хотхоны зориулалтаар 150,0 га газрыг 5 жилийн хугацаатай эзэмшүүлэх эрхийг олгож, 2012 оны 06 дугаар сарын 22-ны өдөр газар эзэмших гэрээ байгж, гэрчилгээ олгосон.

3.2. Мөн Н З даргын 2018 оны 12 дугаар сарын 07-ны өдрийн А/1159  дугаартай захирамжаар газар эзэмших эрхийн гэрчилгээний хугацааг 15 жилээр сунгажээ.

3.3. Н З даргын 2020 оны 05 дугаар сарын 20-ны өдрийн А/691 дугаар захирамжаар “хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр газрын төлбөрөө төлөөгүй” гэсэн үндэслэлээр нэхэмжлэгч компанийн газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг хүчингүй болгожээ.

4. Гуравдагч этгээд нарын тухайд:

Н З д 2020 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдрийн н/03 дугаар захирамжаар нууцын зэрэглэлтэйгээр харьяа байглагынхаа 297 иргэнд уг газарт газар эзэмшүүлэхээр шийдвэрлэсэн байх бөгөөд шүүхээс эдгээр иргэдийг гуравдагч этгээдээр татаж, 297 иргэн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөө томилон хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд оролцж, 2 иргэн нас барж өв нээгдээгүй тул хэргийг тусгаарлаж, 5 иргэн өөрсдөө шүүхэд тайраа гж хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд оролцож, шүүх хуралдаанд биечлэн оролцохгүй гэдгээ мэдэгдсэн болно.

5. Нэхэмжлэгч нэхэмжлэлийн шаардлагын үндэслэлдээ:

Ман бүхий акт нь дараах үндэслэлээр хь бус. Үүнд:

5.1. Н З даргын 2018 оны 12 дугаар сарын 07-ны өдрийн А/1159 дүгээр захирамжаар манай компанийн газар эзэмших эрхийг 15 жилийн хугацаагаар сунгасан боловч Н Г з байгалтын анаас гэрчилгээ олгосон атлаа, гэрээ байгаагүй, газрын төлбөр төлөхтэй холбоотой  үүргийг гэрээнд тусгасан байх шаардлагатай бөгөөд нэхэмжлэгч гэрээ байгаагүй учраас газрын төлбөр төлөх үүрэг үүсээгүй,

5.2. Н З д сөрөг нөлөөлөл бүхий захиргааны актыг гхдаа Захиргааны ерөнхий хийн 27 дугаар зүйлд заасны дагуу сонсох ажиллагаа явах шаардлагыг захиргааны байглага биелүүлээгүй,

5.3. Ман бүхий захиргааны акт нь хүчин төгөлдөр болоогүй байхад тухайн газрыг бусдад олгосон нь хь бус байна гэжээ.

6. Нэхэмжлэгч “А а******* т*******” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Д******* шүүх хуралдаанд гсан тайртаа: “Нэхэмжлэгч “А А******* т*******” компани Засгийн газрын тогтоолын дагуу Н ... нутаг дэвсгэрт амины орон сууц хотхон барих зориулалтаар нийт 150 га газрыг Н З даргын 2012 оны 7 дугаар сарын 17-ны өдрийн А/344 тоот захирамжаар эзэмшиж ирсэн. Гэтэл Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатын шүүхэд иргэн н.А*******цэцэгийн нэхэмжлэлтэй, Н З д, Хан-Уул Дүүргийн З д нарт холбогдох захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд “Б И” компани гуравдагч этгээдээр оролцож байх явцдаа Н З дас шүүхэд ирүүлсэн нотлох баримт дотор газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг хүчингүй болгосон тухай захирамж ирсэн байсан. Тус захирамжаар “А А******* т*******” компанийн газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг А/693 тоот захирамжаар хүчингүй болгосон байсан. Дээрх захирамж яагаад гарах болов гээд төсөл хэрэгжүүлж байгаа 3 компаниар сураглаад үзэхэд А А******* т******* компанийн газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг 2020 оны 5 дугаар сарын 20-ны өдрийн А/691 тоот захирамжаар хүчингүй болгосон байсан. Н З даргын ман бүхий захирамжийн дагуу манай компанид захирамжийг хүргүүлж мэдэгдээгүй. Шүүхэд ирсэн нотлох баримтаас газар эзэмшихийн гэрчилгээг хүчингүй болгосныг мэдсэн. Гэтэл уг захирамж хүчин төгөлдөр болоогүй байхад хариуцагч нь нэхэмжлэгч компанийн газрыг бусад этгээдүүдэд эзэмшүүлэх эрх олгосон захирамж гсан. Мөн нэхэмжлэгч компанитай иргэн хийн этгээдтэй гэрээ байгаагүй өнөөдрийг хүртэлх хугацаанд газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг хүчингүй болгох хүртлээ гэрээ байгаагүй. Иймд нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хангаж өгнө үү.” гэв.

7. Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Ё.Э шүүх хуралдаанд гсан тайртаа: “Н З даргын 2020 оны 05 дугаар сарын 20-ны өдрийн А/691 дүгээр захирамжаар “А А******* т*******” компанийн газар эзэмших эрхийг гэрчилгээг хүчингүй болгосон. Энэ захирамжийг гхаасаа өмнө болон гсныхаа дараа хьд заасан журмаар мэдэгдээгүй байдаг. Мэдэгдсэн тохиолдолд захиргаа дотроо урьдчилан шийдвэрлэх ажиллагаагаар мх боломжууд байсан. А/691 захирамж нь сөрөг нөлөөлөл бүхий захиргааны акт. Сөрөг нөлөөлөл бүхий захиргааны актыг гхдаа Захиргааны ерөнхий хийн 27 дугаар зүйлд заасан сонсох ажиллагаа явах ёстой. Захиргааны шийдвэрийн хамт хяналтын хуудсыг дагалдаад хувийн хэрэг нээж хөтөлсөн бүх асуудлыг тэмдэглэсэн архивласан байх ёстой. Сонсох ажиллагаа хийсэн болон захиргааны шийдвэрийн талаар хувийн хэргийн баримтыг хөтөлсөн талаар хариуцагч талаас ирүүлээгүй. Н газар з байгалтын а “А А******* т*******” компанид 2019 онд 3 удаа гэрээгээр тохирсон газрын төлбөр төлөхөөр шаардсан ан бичиг удаа дараа өгсөн гэх тайр ирүүлээд байх боловч энэ нь байхгүй талаар хэрэгт авагдсан нотлох баримтаар нотлогддог. Мөн 2019 оны бүтэн жил тооцоо нийлсэн актын ерөнхий дүн нийт дүн, 2012-2018 онд төлсөн төлбөрийн болон төлөх ёстой төлбөрийн дүн бүгд зөрүүтэй үндэслэлгүй байгаа учраас Газрын тухай хийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.5-д заасан үндэслэлээр “А А******* т*******” компанийн газар эзэмших эрхийн гэрчилгээ хүчингүй болох үндэслэл байгаагүй. Хь бус захирамж болохыг нотлоод байгаа юм. Сөрөг нөлөөлөл бүхий захиргааны акт гх гэж байгаа тухайгаа хьд заасан журмаар мэдэгдээгүй. Гарсан талаар мэдэгдээгүй. Энэ үндэслэл нь өөрөө бодит байдал дээр нийцэхгүй байгаа учраас Н з даргын 2020 оны А/691 дүгээр захирамжийг хүчингүй болгох үндэслэлтэй байна гэж үзэж байна. Н З даргын 2020 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдрийн Н03 дугаартай захирамжийг хүчингүй болгох ийм шаардлага гж байгаа. Энэ захирамж нь дараах 2 үндэслэлээр хь бус захирамж гэж үзэж байгаа. Захиргааны тухай хийн 43 дугаар зүйлд заасан захиргааны актыг мэдэгдэх журмыг зөрчөөд хүчингүй болгосон тухайгаа мэдэгдээгүй учраас мөн хийн 46.1-д зааснаар хэрвээ мэдэгдээгүй бол эрх, хь, ёсны ашиг сонирхол, хөндөгдөж болзошгүй этгээдэд мэдэгдээгүй юм бол энэ захирамжийг хүчин төгөлдөр шийдвэр гэж үзэхгүй гэсэн ийм агга гарч ирж байгаа юм. Өмнөх хүчингүй болгосон А/691 захирамжаа мэдэгдээгүй учраас Н03 дугаар захирамж гарах хүртэл хугацаанд тэр хүчингүй болгосон шийдвэр хийн хүчин төгөлдөр болоогүй байсан гэж үзнэ. Тийм учраас Н03 захирамж Газрын тухай хийн 31.3-д заасан бусдын эзэмшил ашиглалтын газартай давхардахгүй байх нь газар эзэмшүүлэхэд тавих шаардлагыг зөрчсөн. Хүчингүй болсон захирамж нь хүчин төгөлдөр болоогүй байгаа учраас өмнөх А/159 буюу газар эзэмших эрхийн хугацаа сунгасан захирамж маань хүчин төгөлдөр хэвийн үйлчилж байсан гэж үзсэн. Хоёрдугаарт, энэ захирамж нь нууц захирамж гэж гараад нэхэмжлэгч мх бусад иргэн, хийн этгээд мэдэх боломжгүй нууцалсан байдал нь нэхэмжлэгчийн эрх, хь ёсны ашиг сонирхлыг зөрчиж байгаа гэж үзэж байгаа. Энэ мэдээллийг нууцлах асуудлыг Төрийн болон аны нууцын тухай хиар зохицсан. Энэ хийн 4.1-д зааснаар мэдээллийг төрийн болон аны нууцад хамааран нууцлахад хьд үндэслэлтэй, цаг үеэ олсон байх зарчмыг баримтална гэдгийг зөрчсөн. Хьд нийцсэн үү гэдгийг Засгийн газрын тогтоол болон нийтээр дагаж мөрдөж байгаа шийдвэрүүдийг үзэхээр Засгийн газрын 2017 оны 247 дугаар тогтоолоор баталсан Монгол Улсын төрийн нууцад хамаарах мэдээллийн жагсаалтад Төрийн болон аны нууцын тухай хийн 13.1-д заасан төрийн нууцад хамаарсан мэдээллээс гадна тагнын байглагын хэмжээнд хамаарах төрийн нууцын мэдээллийг жагсааж баталсан. Хариуцагч талаас энэ захирамж дотор Н тагнын газарт ажилладаг хүмүүсийн нэр орсон учраас үүнийг нууцалсан юм гэдэг ийм хариултыг өгөөд байгаа. Өөр ямар нэгэн хариу өгөөгүй. Ямар журмыг үндэслээд, ямар шаардлагыг үндэслээд үүнийг нууцалсан бэ гэдгийг шүүхээс тайр шаардахад хэдэн хүний нэр орсон гэдэг байдлаар тайрлаад, бусад 297 хүнээс 290 гаруй хүнийх нь асуудлыг бас давхар нууцлаад явчихсан нь хь зөрчсөн гэж үзэж байгаа. Төрийн нууцад хамаарах жагсаалтын Я дугаарт Аймаг, н З даргын Тамгын газрын хэмжээнд төрийн нууцад хамаарж болох жагсаалтыг баталсан. Энэ дотор газар эзэмшихтэй холбоотой эсвэл, тагнын байглагын ажилтнуудтай холбоотой ч юм уу, энэ мэдээллийг төрийн нууцад хамаарах ийм жагсаалтад ораагүй. Иймд Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хийн 106 дугаар зүйлийн 106.3, 106.3.1-д заасныг үндэслээд Н З даргын 2020 оны А/691, 2020 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдрийн Н/03 газар эзэмшүүлэх тухай захирамжуудыг хүчингүй болгож, 2018 оны 12 дугаар сарын 18-ны өдрийн А/159  газар эзэмших эрхийн хугацаа сунгасан захирамжийн дагуу гэрээг хийн хугацаанд олгохгүй байгаа, гэрээ, гэрчилгээ олгохгүй байгаа Н Г з байгалтын аны үйлдэл хь бус болохыг тогтоож, гэрээ байгж, гэрчилгээ олгохыг даалгаж шийдвэрлэж өгнө үү гэсэн ийм тайрыг гж байна.” гэв.

8. Хариуцагч Н З даргын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч П.Т шүүх хуралдаанд гсан тайртаа: “Засгийн газрын 2012 оны 242 дугаар тогтоолын дагуу шинэ бүтээн байгалт түр хугацааны зорилтот хөтөлбөрийн хүрээнд ... хэсэгт байрлах 150 га газрыг Газрын тухай хийн 33 дугаар зүйлийн 33.1.1-д зааснаар буюу бусад байглагын зайлшгүй хэрэгцээнд зориулж төлөвлөлтийн газар “А а******* т*******” компанид амины орон сууц зориулалтаар 5 жилийн хугацаатайгаар эзэмшүүлж, эзэмших эрхийн гэрээ байгах эрх олгосон байдаг. Газрын тухай хийн 33.1.1-д заасан үндэслэл тухайн газрын дуудлага худалдааны анхны үнийг төлөх ёстой байсан. Гэвч бусад байглагын зайлшгүй хэрэгцээ гэдэг үндэслэлээрээ эрх олгосон байдаг. Газрын тухай хийн 34 дүгээр зүйлийн 6.6-д зааснаар гэрээнд газрын төлбөр төлөх үүрэгтэй байдаг. Мөн 35.3.3-д газар эзэмшигч газрын төлбөрөө хьд заасан хугацаанд төлөх үүрэгтэй. Гэвч хь тогтоомжид зааснаар “А а******* т*******” компани газрын төлбөрөө төлөөгүй. 2018 онд болон 2012 онд олгосон гэрээгээр төлбөрөө төлөөгүй. Мөн 2018 оны 11 дүгээр сарын 19-ний өдрийн тооцоо нийлсэн актаар 37 сая төгрөгийн үлдэгдэлтэй байдаг. Тус компаниас тухайн төлбөрийг хугацаа заагаад төлж барагдна, газар эзэмших эрхийг хугацаа сунгаж өгнө үү гэсэн хүсэлтийн дагуу 2018 оны 1159 дүгээр захирамжаар газар эзэмших эрхийг хугацааг нь сунгасан байдаг. 2020 оны газрын төлбөрийн тооцоо нийлсэн актаар тус компани 380 сая гаруй төгрөгийн үлдэгдэлтэй байгаа. Дээрх үндэслэлээр буюу Газрын тухай хийн 40.1.1 болон 40.1.5-д заасан үндэслэлээр хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр гэрээнд заасан үүргээ биелүүлээгүй, газрын төлбөрийг удаа дараа зөрчиж газрын төлбөр төлөөгүй гэсэн үндэслэлээр Н з даргын захирамжаар тус компанийн газар эзэмших эрхийг хүчингүй болгосон байдаг. 2018 онд 1159 дүгээр захирамжаар хугацаа сунгахдаа газар эзэмших эрхийн гэрээнд гарын үсэг зурах ёстой боловч энэ дээр зураагүй. Газрын тухай хийн 34.1-д зааснаар гэрээг байгж гэрчилгээ олгоно гэсэн боловч гэрээн дээрээ гарын үсэг зураагүй гэрчилгээ олгосон. Тэгэхээр энэ нь Газрын төлбөрийн тухай хийн 9.1 болон Улсын бүртгэлийн ерөнхий хийн 9.11-д зааснаар тухайн бүртгэлийн дугаарыг орснаараа системд гэрчилгээний дугаар олгосноороо газрын төлбөр нь үүсээд явчихдаг. Энэ үндэслэлээрээ гэрчилгээ олгочихсон учраас тухайн компани газрын төлбөрөөс чөлөөлөх үндэслэл бүрдэхгүй. Тухайн хүчингүй болгох захирамжийг 2019 оны 10 дугаар сарын 22-ны өдөр болон 11 дүгээр сарын 20-ны өдөр, 12 дугаар сарын 02-ны өдөр “А а******* т*******” компанид Газрын тухай хийн 40.1.5,  40.1.1-д заасан үндэслэлээр газар эзэмших эрхийг хүчингүй болгох талаар хэд хэдэн удаа ан бичгээр мэдэгдсэн байдаг. Мөн 2020 оны 11 дүгээр сарын 04-ний өдрийн өнөөдрийн сонинд нийтлэгдсэн. Газар эзэмших эрхийг хүчингүй болгох компанийн мэдээллийг тэр сонинд нийтлэгдсэн байдаг. Энэ байдлаараа тухайн газрын захирамжийг хүчингүй болгохдоо сонсох ажиллагаа хийгдсэн мэдэгдсэн гэж үзэхээр байгаа юм. Энэ компани гэрээ байгах, газар эзэмших хүсэлт гх ёстой байсан боловч 2018, 2019, 2020, 2021 онуудад ямар нэгэн хүсэлт гагүй байдаг. Энэ Газрын анаас ирүүлсэн ан бичгээр энэ талаар лавлагааг мэдээлэл ирүүлсэн.” гэв.

9. Хариуцагч Н Г з байгалтын аны итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ц.Л шүүх хуралдаанд гсан тайртаа: “Нэхэмжлэгч нар нь 2012 оноос хойш газрын төлбөрөө бүрэн төлж барагдахгүй байсан учраас Газрын тухай хьд заасан үндэслэл журмын дагуу газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг хүчингүй болгож шийдвэрлэсэн. Ингэхдээ захиргааны байглагын зүгээс Захиргааны ерөнхий хийн 26, 27 дугаар зүйлд заасан сонсох ажиллагааны мэдэгдлийг 2019 оны 12 дугаар сарын 02-ны 01055969 дугаар ан бичиг, 12 дугаар сарын 20-ны 01075782, 10 дугаар сарын 22-ны дугаар ан бичгүүдээр тус тус сонсох ажиллагааны мэдэгдлийг хүргүүлсэн байдаг. Дээрээс нь Захиргааны ерөнхий хийн 27.4.5-д заасан үндэслэлээр “Өнөөдөр” сонинд газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг хүчингүй болгохтой холбоотой иргэн аж ахуй нэгж байглагуудын нэрсийг жагсаалтаар орсан байдаг. Н З д газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг хүчингүй болгохдоо сонсох ажиллагааг хийгээгүй үндэслэл тогтоогдохгүй байна гэж үзэж байна. Нэхэмжлэгчийн төлөөлөгч болон өмгөөлөгчийн зүгээс газар эзэмшүүлэх гэрээ түүнийг байгах журмын талаар хь зүйн хувьд буруу тайрлаж хэрэглэж байна. Газрын тухай хийн 34 дүгээр зүйлийн 34.1-д газар эзэмшүүлэх тухай шийдвэрийг үндэслэн сумын газрын даамал, аймаг, нийслэл, сум дүүргийн газрын а тухайн иргэн аж ахуй нэгж байглагатай газар эзэмших эрхийн гэрчилгээ байгж эрхийн гэрчилгээгээ олгон улсын бүртгэлд бүртгэнэ гэж тусгайлсан заасан. Газрын тухай хийн 34.1-д газрыг эзэмших эрхийн гэрчилгээ авахаасаа өмнө заавал гэрээ байгах ёстой гээд тусгай өгчихсөн байгаа. Гэрээнд гарын үсэг зураагүй байснаараа газрын төлбөрөөс чөлөөлөгдөх үндэслэл болохгүй. Газрын төлбөрийн тухай хийн 9.1 болон Улсын бүртгэлийн тухай хийн 9.1.11-т дугаар зүйлд энэ талаар тусгайлан журамлаад өгсөн. Газрын тухай хийн 37.2 дахь хэсэгт аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн З д хугацаа сунгах хүсэлтийг хүлээн авснаас хойш 15 хоногийн дотор эрхийн гэрчилгээ эзэмших нөхцөлийг хангаж, ажлын хэсэг хянаж хангагдсан тохиолдолд газар эзэмших эрхийн гэрчилгээний хугацаа сунгах шийдвэр гна. Уг шийдвэрийг үндэслэн сумын газрын даамал, аймаг, нийслэл, дүүргийн газрын а бүртгэнэ гэж заасан. “А А******* т*******” ХХК-ийн газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг Н З даргын А/691 дүгээр захирамжаар хүчингүй болгож, 2018 оны 519 дүгээр захирамжийн дагуу газар эзэмших эрхийн гэрчилгээ байгж гэрчилгээ олгох үндэслэлгүй нь тогтоогдож байгаа. Мөн нэхэмжлэгч компанийн хувьд 2018 оны 1159 дүгээр захирамжаар газар эзэмших эрхийн гэрчилгээний хугацаа сунгаснаас хойш тус анд гэрээ байгж, гэрээ авах талаар ямар нэгэн байдлаар хандаж яваагүй. Энэ нь өөрөө Захиргааны ерөнхий хийн 37 дугаар зүйлд заасан 37.3 дахь заалтад заасан эс үйлдэхүй байхгүй гэж үзэж байна. Иймд Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хийн 106 3.14-д зааснаар нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү.” гэв.

10. Гуравдагч этгээдүүдийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч С.Э шүүх хуралдаанд гсан тайртаа: “Нэхэмжлэлийн 3 шаардлагын хувьд хь бус гэж үзэж тайр гж байна. А/691 дүгээр захирамжийн тухайд энэ компани анх Улаанбаатар хотын хөгжилд хувь нэмрээ орна, хотын төвлөрлийг саараад инженерийн болон нийгмийн дэд бүтцийг барьж байгах, 450 айлын амины орон сууц барих төсөл хэрэгжүүлэхээр газар эзэмших эрх олж авсан байдаг. Газрын тухай хийн 33.1.1 буюу төсөвт байглагын зайлшгүй хэрэгцээтэй газрыг Н барилга хот төлөвлөлтийн газартай хамтран “А а******* т*******” компани руу 150 га газрыг амины орон сууцын хотхон барих зориулалттайгаар 5 жилийн хугацаатай эрх олгосон байдаг. Гэрчилгээ, гэрээ зөвхөн “А А******* т*******” ХХК дээр яваад байдаг. Энэ нь өөрөө нэг талаараа Газрын тухай хийн 33.1.2 дахь заалттай зөрчилдөөд байдаг. Тодорхой хэмжээнээс илүү гарсан газрыг иргэн, аж ахуй нэгжид зөвхөн дуудлага худалдаа, төсөл сонгон шалгарах зарчмаар олгох энэ хийн заалттай зөрчилдөж байгаа ийм нөхцөл байдал үүссэн байдаг. 2018 онд хугацаа сунгахдаа Н З даргын 307, 309 дугаар захирамжуудыг үндэслээд “А а******* т*******” компани дангаараа 150 га газар эзэмших эрх олж авсан. Дуудлага худалдааны анхны үнийг төлөх нөхцөлтэйгөөр тухайн үед хамтран эзэмшиж байсан иргэн, аж ахуй нэгжүүдийн давуу эрхээр газар эзэмших эрх олгож байсан. Үүний дагуу дуудлага худалдааны анхны үнийг төлөгдөөгүй байна. Энэ нь өөрөө татварын төрөлд  хамаарч байгаа юм. 150 га газрыг одоо амины орон сууцын хотхон барих зориулалтаар газар эзэмших эрх олгоод гэрээ байгахдаа тухайн газрыг ашигласан эсэхээс үл хамаараад нэг улиралд 3 сая төгрөгийн газрын төлбөрийг нэхэмжлэгч компанид төлөхөөр гэрээ байгаад газар эзэмших гэрээ байгсан байна. Газар эзэмшигч нь Газрын тухай хийн 35.3 болон газар эзэмших гэрээнд заасан тодорхой үүргийг хүлээж байгаа. Тухайл, газраа зориулалтын дагуу эзэмших, ашиглах газрын төлбөрөө тогтоосон хугацаанд төлөх, 5 жил тутамд газрын төлөв байдал хянан баталгаа хийлгэх гэх мэт. Гэвч хавтаст хэрэгт авагдсан баримт болон хариуцагчийн болон нэхэмжлэгчийн гж байгаа тайраас харахад нэхэмжлэгч эдгээр үүргийг хэрэгжүүлээгүй. Тухайн газар дээр нь нэг ч амины орон сууц баригдаагүй, хашаа ч баригдаагүй. Их хэмжээний өр үүсгээд үр дагавар нь Н төсөвт хохирол учрж байна гэж харж байна. Тус компани газар эзэмших эрхийн хугацаа сунгах хүсэлтээ бол 2018 оны 10 сарын 15-ны өдөр гсан. За энэ үйл баримт нь Газрын тухай хийн 37.1-д заасантай зөрчилдөж байна. 30-аас доошгүй хоногийн өмнө сунгах ёстой байдаг. 2018 оны 11 дүгээр сарын 19-ний өдрийн байдлаар газрын төлбөрийн тооцоо нийлсэн актаар 127 сая 500 мянган төгрөг төлөх ёстой.  Үүнээсээ 70 сая 500 мянган төгрөгөө төлөөд 57 сая төгрөгийн төлөгдөөгүй үлдэгдэлтэй болохыг тодорхойлсон. Энэ шийдвэртэй газар эзэмшигч магүй гэж үзэж байгаа. Яагаад гэвэл тэр үлдэгдэл төлбөрийг 2018 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдөр бид нар төлж барагдна гээд захирал Д******* гэж хүн амлалт өгөөд гарын үсэг зурсан байдаг. Н З даргын 2018 оны 1159 дүгээр захирамжаар хугацааг нь сунгасан байх боловч, 57 сая төгрөгийн өртэй байхад нь газар эзэмших эрхийн хугацааг нь сунгасан байх боловч, 2020 оны 5 дугаар сарын 20-ны өдрөөс нөгөө 2018 оны 12 сарын 31-ний өдөр бид нар төлчихнө өө гэж одоо амлалт өгч байгаад хугацаагаа сунгсан захирамж гаргсан боловч, тэрнээс хойш төлбөр төлөөгүй 2020 оны 5 дугаар сарын 20-ны өдрийг хүртэл өр төлбөртэй хэвээрээ байсан учраас захиргааны байглагаас хэд хэдэн мэдэгдэл хүргүүлсэн байна гэж ойлгож байгаа. Газрын тухай хийн 40.1.1-д эрхийн гэрчилгээ эзэмшигч нь Газрын тухай хь тогтоомж газар эзэмших гэрээний нөхцөл болзлын удаа дараа буюу ноцтой зөрчсөн, мөн 40.1.5-д эрхийн гэрчилгээ эзэмшигч нь газрын төлбөрөө хугацаанд нь бүрэн төлөөгүй бол З д газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг хүчингүй болгох ийм хийн зохицалттай нийцэж А/691 дүгээр захирамж гарсан байна гэж үзэж байна. Захиргааны ерөнхий хийн 48.2.4-д заасны дагуу газар эзэмших эрх олгосон захиргааны актыг хүчингүй болгох нөхцөлийг бүрдүүлсэн байна гэж үзэж байна. Газар эзэмших эрх үүсээгүй учраас бид нар газрын төлбөр ёсгүй, захиргаа өөрөө газрын төлбөр шаардах ёсгүй гэж мж байна гэж нэхэмжлэгчийн хувьд ойлгож байгаа. Тэгэхээр энэ мөн л үндэслэлгүй байна аа гэж үзэж байгаа. Учир нь 2002 онд батлагдсан Газрын тухай хийн 27.1-д газрыг хьд заасан зориулалт хугацаа болзолтойгоор гэрээний үндсэн дээр зөвхөн эрхийн гэрчилгээгээр эзэмшүүлнэ гэж заасан. Мөн 27.4-д хүчин төгөлдөр эрхийн гэрчилгээгүй бол аливаа этгээд газар эзэмшихийг хориглоно гэж заасан. Нэхэмжлэгч гэрээ байгаагүй боловч одоо газар эзэмших эрхийн хугацааг 2018 онд сунгчхаад, 2019 оны 7 дугар сарын 31-ний өдрийн 0009543 дугаартай улсын дугаар бүхий газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг авчихсан байдаг юм. Тэгэхээр гэрчилгээг хүлээгээд авчихсан байгаа. Тийм учраас нэхэмжлэгч гэрчилгээг хүчин төгөлдөр бус гэж мхгүй байгаа гэж ойлгож байгаа. 2019 оны 11 дүгээр сарын 13-ны өдөр Газрын тухай хьд нэмэлт өөрчлөлт орах тухай хийн 7.1-д газар эзэмшиж ашиглаж байгаа иргэн, аж ахуй нэгж Газрын төлбөрийн тухай хийн дагуу газрын төлбөр төлнө.  Газрын төлбөрийн тухай хийн 9.1-д газрын төлбөр газар эзэмших ашиглах эрхийг улсын бүртгэлд бүртгэгдсэн буюу мэдээллийн санд улсын бүртгэлийн дугаарыг орсан үзүүлэлтээр газрын төлбөрийг тооцно гэдгийг заасан байгаа. Тийм учраас нэхэмжлэгчийн газар эзэмших эрхийн гэрчилгээ олгосноос хойш буюу 2019 оны 7 дугаар сарын 31-ний өдрөөс хойш Газрын төлбөрийн тухай хийн дагуу төлбөр төлөх үүрэгтэй боловч ямар нэгэн төлбөр төлөгдөөгүй байна гэж үзэж байгаа. Төлөгдсөн баримт байхгүй. Татварын ерөнхий хийн 7.2.18, 4.1 хөрөнгө оралтын төсөл хэрэгжүүлэх хийн этгээдийн төлөх татвар, чөлөөт бүсэд мөрдөх татварын тусгай дэглэмд хамаарахаас бусад тохиолдолд татварыг зөвхөн УИХ-аар татварын хиар бий болгох, тогтоох, өөрчлөх, хөнгөлөх, чөлөөлөх, хүчингүй болгох эрхтэй байх тул гэрээ байгаагүй учраас бид нар төлбөр төлөх ёсгүй, гэрээ байгаагүй учраас захиргааны байглага газрын төлбөр шаардах эрхгүй гэж мж байгаа нь хь зүйн үндэслэлгүй байна гэж үзэж байна. Гэрээний тухайд “А А******* т*******” ХХК захиргаатай байгагдсан гэрээний 2.4-д З даргын захирамж гарсан өдрөөс газрын төлбөр төлөх ёстой,  гэрээний 5.5-д гэрээний хугацаа дуусгавар болсон боловч цуцлах санал тавиагүй газраа эзэмшсээр байгаа бол гэрээг нэг жилийн хугацаанд хүчинтэй гэж үзнэ гэж тохиролцсон баримт байгаа юм. Гэрээний 5.5-д заасны та дагуу нэхэмжлэгч 2012 оны 3 дугаар улирлаас эхлээд 2018 оны 3 дугаар улирал хүртэл буюу 2018 оны 6 дугаар сарын 22-ны өдөр дуусах хугацаанд улирал бүрийн эхний сарын 25-ны өдрийн дотор татвараа төлөөд, хэрвээ гэрээнд заасан хугацаанд энэ татвараа төлөөгүй бол уг гэрээний 4.6-д заасны дагуу төлөгдөөгүй үнийн дүнгийн 50%-аар алданги тооцох зохицалттай ийм гэрээ хийсэн байна. Гэрээний 5.5-д заасны дагуу тооцоо нийлсэн актаар 57 сая төгрөгийн татварын өртэй болохоо нэхэмжлэгч хүлээн зөвшөөрсөн. Иймд 2018 оны 11 дүгээр сарын 19-ний өдрийн газрын тооцоо нийлсэн акт үйлдэж баталгаажсан байдаг. Газар эзэмшигч Газрын тухай хийн 35.3.4, 58.5.5-д заасны дагуу мөн газрын хянан баталгаа хийх ийм үүрэгтэй байдаг. Энэ үүргээ хэрэгжүүлээгүй байгаад байгаа юм. Нэгэнт одоо газар эзэмшигч учраас газрын гэрээ Газрын тухай хьд заасан үүргээ биелүүлж явах ёстой. Газрын тухай хийн 40 дүгээр зүйлд заасны дагуу Н З даргын 2020 оны А/691 дүгээр захирамж нь Газрын тухай болон Захиргааны ерөнхий хьд нийцэж байна гэж үзэж бана. Хоёр дахь шаардлага буюу 297 иргэнд тус бүр 700 м.кв газрыг орон сууцын зориулалтаар эзэмших эрх олгосон. Газрын тухай хийн 33.1.1-д заасны дагуу 700 м.кв газрыг олгосон нь Газрын тухай хьд нийцэж байна гэж үзэж байгаа. Ман бүхий байрлалд 297 төрийн ан хаагчид хувийн гэр орон сууцын зориулалтаар тус бүр 700м2 газар эзэмшүүлсэн нь Газрын тухай хийн 29.1-д заасантай нийцэж байгаа. Эерэг нөлөөлөл бүхий захиргааны акт юм. Хотын захиргаа Яармаг руу нүүж байгаа Улаанбаатарын түгжрэл саарах зорилгоор хотын захиргааны шинэ барилгаасаа наашаа хотын төв рүү орох хөдөлгөөнийг саарах зорилгоор цаашаагаа ан хаагчдаа нийгмийн баталгаа болгож амины орон сууц зуслангийн зориулалттай газар олгох гэж байгаа гэдэг ийм мэдээлэл бид нарт байсан. Захирамжийн хэлбэрийн хувьд одоо нууцтай холбоотой нэхэмжлэгч нэлээн олон тайр хэллээ. Хэлбэрийн хувьд миний хувьд тодорхой тайр хэлэх юм алга.  297 ан хаагч дотор тагнын байглагын ажилчид нэлээн хэд байгаа. 6, 7 биш нэлээн олон тооны ан хаагчид байгаа. Тагнын байглагын ан хаагчдын хувьд үл хөдлөх эд хөрөнгө, орон байр, хаяг, оршин суугаа хаягтай холбоотой асуудлыг нууцын асуудал нууцад хамаардаг асуудал юм байна гэж ойлгож байгаа.  Нэхэмжлэгчийн хь ёсны ашиг сонирхол зөрчигдсөн юм уу, үгүй юү гэдэг дээр бас тодорхой үнэлэлт дүгнэлт өгч байгаа. Засгийн газрын 2012 оны 245 дугаар тогтоолоор ман бүхий байрлалд амины орон сууцын хотхон барихаар үйл ажиллагаа явсан боловч том газар дээр ямар нэг ажил хийгдээгүй байгаа нь нийтийн ашиг сонирхол, тухайл тэр газар дээр амины орон сууцаа бариад аятай тухтай амьдрах ийм боломжуудыг нь хязгаарлаж байна.” гэв.

11. Иргэдийн төлөөлөгч Д гсан дүгнэлтдээ: ““А а******* т*******” ХХК-ийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосон нь зөв. Учир нь 5 жилээс хойш буюу гэрээнд заасан хугацаанаас хойш төлбөр төлөөгүй, төлөх тухай ямар нэгэн хэмжээ аваагүй байна” гэв.

ҮНДЭСЛЭХ нь:

1. Шүүхээс болсон үйл баримтыг хэргийн оролцогчдын мж байгаа хүрээнд, хьд заасан журмын дагуу хэрэгт авагдсан бөгөөд шүүх хуралдаанаар  хэлэлцэгдсэн бичмэл нотлох баримтууд, хэргийн оролцогчид тэдгээрийн төлөөлөгч нараас бичгээр ирүүлсэн тайр болон шүүх хуралдаан дээр гсан нэмэлт тайр зэргийг судлаад, нэхэмжлэлийн шаардлагын зарим хэсгээс татгалзсаныг баталж, холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгож, үлдэх хэсгийг хангаж шийдвэрлэв.

2. Анх нэхэмжлэгч “А а******* т*******” ХХК-д Н З даргын 2012 оны 05 дугаар сарын 17-ны өдрийн А/344 дүгээр захирамжаар орон сууц, амины орон сууцны зориулалтаар ... нутаг дэвсгэрт 150 га газрыг 5 жилийн хугацаатай эзэмшүүлж, мөн З даргын 2018 оны 12 дугаар сарын 07-ны өдрийн А/1159 дүгээр захирамжаар н Газрын аны дэргэдэх Газар эзэмших, ашиглах эрхийг хянан шийдвэрлэх зөвлөлийн дүгнэлтийг үндэслэн газар эзэмших, ашиглах эрхийн гэрчилгээний хугацааг сунгаж, улмаар ман бүхий Н З даргын 2020 оны 05 дугаар сарын 20-ны өдрийн А/691 дүгээр захирамжаар Газрын тухай хийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.5-д заасныг үндэслэн хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр гэрээнд заасан газрын төлбөрөө төлж барагдах удаа дараагийн мэдэгдэлд заасан хугацаанд газрын төлбөрийг төлөөгүй гэсэн үндэслэлээр газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг хүчингүй болгож, үүний дараагаар Н З даргын 2020 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдрийн н/03 дугаар захирамжаар мж буй газарт нэр бүхий 297 иргэнд 700 м.кв газар эзэмших эрх тус тус олгожээ.

3. Нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн “Н З даргын 2020 оны 05 дугаар сарын 20-ний өдрийн А/691 дүгээр захирамжийг хүчингүй болгож, “А а******* т*******” ХХК-тай газар эзэмших гэрээ байгахгүй байгаа эс үйлдэхүйг хь бус болохыг тогтоож, гэрээ байгахыг Н г з байгалтын анд даалгах”-ыг хүссэн шаардлагын тухайд:

3.1. Н З даргын 2020 оны 05 дугаар сарын 20-ны өдрийн “Захирамжийн холбогдох заалт болон газар эзмших эрхийн гэрчилгээг хүчингүй болгох тухай” А/691 дүгээр захирамжаар н Хан-Уул дүүргийн 14 дүгээр хорооны нутаг дэвсгэрт амины хотхон барих зориулалтаар 150.0 га газрыг эзэмшигч “А а******* т*******” ХХК-ийг хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр гэрээнд заасан газрын төлбөрөө төлөөгүй” гэж Газрын тухай хийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.1, 40.1.5 дах хэсэгт зааснаар газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг хүчингүй болгожээ.

4. Үүнийг нэхэмжлэгч компани эс зөвшөөрч “...гэрээ байгаагүй тул газрын төлбөр төлөх үүрэг хүлээхгүй, ...газрын төлбөрийг үндэслэлгүйгээр нэмж тооцсон, зөрүүтэй...” гэж, хариуцагч нараас “...тус компани 2018 оны А/1159 дүгээр захирамжаар газар эзэмших эрхийн гэрчилгээний хугацаа сунгагдснаас хойш тус анд хандаж гэрээ байгж, гэрчилгээ авах талаар хүсэлт гж, хандаж байгаагүй...” гэж мжээ.

5. Иргэн, хийн этгээдэд газар эзэмшүүлэх 2012 оны 06 дугаар сарын 22-ны өдрийн гэрээгээр тус компани газрын төлбөрт удиралд 3,000,000 төгрөг, жилд 12,000,000 төгрөг төлөх үүрэг хүлээж, “А а******* т*******” ХХК-ийн газар эзэмших эрхийн хугацааг 2018 онд сунгахаас өмнө 2018 оны 11 дүгээр сарын 19-ний өдөр газрын төлбөрийн тооцоог нийлж, акт үйлдсэн байх бөгөөд үлдэгдэл төлбөр 57,000,000.00 төгрөгийг 2018 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн дотор багтаан төлөхөөр тогтоож, захирал Б.Батсайхан гарын үсэг зурсан байна.

6. Мөн Н газар з байгалтын анаас 2019 оны 10 дугаар сарын 22-ны өдрийн 01-09/5144, 2019 оны 11 дүгээр сарын 20-ний өдрийн 01-09/5782, 2019 оны 12 дугаар сарын 02-ны өдрийн 01-09/5969 дүгээр ан бичгээр “А а******* т*******” ХХК-ийг 319,500,000.00 төгрөгийн газрын төлбөрийн үлдэгдэлтэй болсон талаарх мэдэгдэл гн хүргүүлжээ.

     7. Газар ашиглах, эзэмших гэрээ дүгнэж, газрын төлбөрийн тооцоо нийлсэн акт протоколоос үзвэл нэхэмжлэгч “А а******* т*******” ХХК нь 2014 онд 25,000,000 төгрөг, 2015 онд 15,000,000 төгрөг, 2017 онд 24,000,000 төгрөг, 2018 онд 6,000,000 төгрөг, нийт 70,000,000 төгрөг төлсөн байх ба 2019-2020 оны 05 дугаар сарын 20-ны өдөр хүртэл шинэчилсэн үнэлгээгээр тооцож, жилд 156,000,000 төгрөг төлөхөөр, үлдэгдэл 380,166,000 төгрөгөөр тооцжээ.

     8. Нэхэмжлэгч талаас дээрх тооцооллыг хүлээн зөвшөөрөхгүй үндэслэлээ “...2012 оны гэрээгээр жилд 12,000,000 төгрөг төлөхөөр байхад 18.000.000 төгрөгөөр тооцсон...” гэж тайрлаж байгаа хэдий ч энэхүү газрын төлбөрийн үлдэгдэл дүнтэй мж байгаагүй байна.

9. Хавтаст хэрэгт иргэн, хийн этгээдэд газар эзэмшүүлэх 2019 оны 07 дугаар сарын 31-ны өдрийн 01122-2019/00736 дугаартай, газар эзэмшүүлэгчийг  төлөөлж гарын үсэг зурагдсан гэрээ байх бөгөөд үүнд газар эзэмшигч талаас гарын үсэг зурагдаагүй байгаа нь хариуцагч захиргааны байглагаас шалтгаалан гэрээ байгагдаагүй гэж үзэх үндэслэлгүй байна.

10. Өөрөөр хэлбэл нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөс “...газар эзэмших эрхийн хугацааг 15 жилийн хугацаагаар сунгасан, 2020 оны А/1159 дүгээр захирамжийн дагуу гэрчилгээ олгосон боловч гэрээ байгаагүй...” гэж, тайрлаж байгаа ч 2018 оны А/1159 дүгээр захирамж гарснаас хойш гэрээ байгах талаар “А а******* т*******” ХХК-аас санал, хүсэлт гж байсан эсэх, гсан бол захиргааны байглагаас шийдвэрлэсэн эсэхийг тодрахад Г з байгалтын анаас 2022 оны 12 дугаар сарын 09-ний өдрийн 01-08/6016 дугаартай ан бичгээр “...2018, 2019, 2020, 2021 оны архив, 2022 оны ан хэрэг хөтлөлтийн программаас шүүн үзэхэд гэрээ байгах тухай хүсэлт ирүүлээгүй байна” гэсэн байх тул нэхэмжлэгч хийн этгээдээс эрх, хь ёсны ашиг сонирхлоо хэрэгжүүлэх, хамгаалахаар гсан өргөдөл, гомдлыг шийдвэрлэх үүргээ захиргааны байглага хьд заасан хугацаанд биелүүлээгүй, эсхүл шийдвэрлэхгүй орхигдсан гэж үзэх боломжгүй байна.

11. Нөгөөтэйгөөр нэхэмжлэгчээс 2018 онд эрхийн гэрчилгээний хугацаа сунгасны дараа гэрээ байгаагүй учир төлбөр төлөхгүй гэж тайрлаж байгаа нь үндэслэлгүй байна.

12. Учир нь хариуцагч Н г з байгалтын анаас “А а******* т*******” ХХК-тай байгсан иргэн, хийн этгээдэд газар эзэмшүүлэх гэрээг шүүхэд ирүүлсэн байх бөгөөд нэхэмжлэгч уг гэрээнд гарын үсэг зураагүй, харин тухайн өдөр гарсан ******* тоот газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг авсан байх бөгөөд гэрээ байгагдаагүй хэдий ч 2012 онд байгсан гэрээний үнийн дүнгээр  газрын төлбөрийг төлөх үүргээс чөлөөлөгдөхгүй юм.

13. Мөн нэхэмжлэгч “А а******* т*******” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөс “...манай компанийг Б.Д******* гэдэг хүн төлөөлөхгүй тул түүнийг байлцан газрын төлбөрийн акт үйлдсэн байна...” гэж тайрлан мж байна.

14. Хийн этгээдийн улсын бүртгэлийн лавлагаа болон улсын бүртгэлийн гэрчилгээгээс үзвэл Б.Д******* нь 2008-2014 оны хооронд тус компанийн гүйцэтгэх захирлаар ажиллаж байсан байх бөгөөд 2018 онд газар эзэмших эрхийн гэрчилгээ сунгах хүсэлтийг гж байсан болох нь хавтаст хэрэгт авагдсан хүсэлтээр нотлогдож байна.

15. Нэхэмжлэгч компани нь гүйцэтгэх удирдлагын өөрчлөлтийн мэдээллийг газрын анд гж өгөх үүрэгтэй бөгөөд Б.Д*******ийг байлцан төлбөрийн акт үйлдсэн нь захиргааны байглагыг буруутгах боломжгүй юм.

16. Иймд “А а******* т*******” ХХК нь Газрын тухай хийн 35 дугаар зүйлийн 35.3.3-д заасан газрын төлбөрийг хьд заасан хугацаанд төлөх үүргээ биелүүлээгүй байх бөгөөд мөн хийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.5-д “эрхийн гэрчилгээ эзэмшигч газрын төлбөрөө хугацаанд нь бүрэн төлөөгүй” гэж заасан үндэслэл бүрдсэн байна.

17. Газрын тухай хийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-т “Газар эзэмшиж, ашиглаж байгаа иргэн, аж ахуйн нэгж, байглага Газрын төлбөрийн тухай хийн дагуу газрын төлбөр төлнө”, Газрын төлбөрийн тухай хийн 9 дүгээр зүйлийн 1-т “Газрын төлбөрийг газар эзэмших, ашиглах эрхийг улсын бүртгэлд бүртгэгдсэн буюу Улсын бүртгэлийн ерөнхий хийн 9.11-д заасан дундын мэдээллийн санд улсын бүртгэлийн дугаарыг орсан өдрөөс эхлэн тооцно” гэж зааснаар нэхэмжлэгч мэдээллийн санд улсын бүртгэлийн дугаарыг орсан өдрөөс эхлэн газрын төлбөрийг төлөх үүрэгтэй бөгөөд 2012 оны гэрээ байгснаас хойш 2018 онд тооцоо нийлэхэд газрын төлбөрийн үлдэгдэлтэй байснаас үзвэл газрын төлбөр төлөх хиар хүлээсэн үүргээ нэхэмжлэгч биелүүлээгүй болох нь тогтоогдож байна.

18. Нэхэмжлэгч компанийг Газрын тухай хьд заасан үүргээ биелүүлж, газрын төлбөрөө хугацаанд нь бүрэн төлөөгүй гэсэн үндэслэлээр газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг хүчингүй болгосон нь үндэслэлтэй, мөн хариуцагчийг сонсох ажиллагаа яваагүй гэж буруутгаж байх боловч дээр дурдсанчлан мэдэгдлийг хүргүүлсэн бүртгэл байгаа болохыг дурдах нь зүйтэй.

19. Дээрх нөхцөл байдлыг нэгтгэн дүгнэж үзвэл Н З даргын 2020 оны 05 дугаар сарын 20-ны өдрийн А/691 дүгээр захирамж нь бодит нөхцөлд тохирсон, Газрын тухай хийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1-т “Аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн З д дараах тохиолдолд газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг хүчингүй болгоно”, 40.1.5-д “эрхийн гэрчилгээ эзэмшигч газрын төлбөрөө хугацаанд нь бүрэн төлөөгүй” гэж заасантай нийцсэн байх тул нэхэмжлэгч “А а******* т*******” ХХК-ийн гсан “Н З даргын 2020 оны 05 дугаар сарын 20-ны өдрийн А/691 дугаар захирамжийг хүчингүй болгах”-ыг хүссэн нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож байгаа тул нэхэмжлэгчийн “А а******* т*******” ХХК-тай газар эзэмших гэрээ байгахгүй байгаа эс үйлдэхүйг хь бус болохыг тогтоож, гэрээ байгахыг Н Г з байгалтын анд даалгах”-ыг хүссэн шаардлагыг хангах хь зүйн үндэслэлгүй байна.

20. Нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн “Н З даргын 2020 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдрийн н/03 дугаар захирамжийг хүчингүй болгах”-ыг хүссэн шаардлагын тухайд:

20.1. Mан бүхий газарт Н З даргын 2020 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдрийн н/03 дугаартай захирамжаар гэр бүлийн хамтын хэрэгцээнд зориулан ... нутаг дэвсгэрт байрлах газарт хувийн гэр, сууцны зориулалтаар нэр бүхий 297 иргэнд 700 м.кв газрыг тус тус эзэмшүүлсэн байна.

21. Нэхэмжлэгч “А а******* т*******” ХХК нь захиргааны хэргийн шүүхээр хянагдаж байгаа өөр хэрэгт гуравдагч этгээдээр оролцож байхдаа хэргийн материалтай танилцахад Н З даргын  2020 оны 05 дугаар сарын 20-ны өдрийн А/691 дүгээр захирамжийг мэдсэн гэх бөгөөд тус шүүхэд 2020 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдөр нэхэмжлэл гсан болох нь нэхэмжлэлийг хүлээн авсан дардсаар нотлогдож байна.

22. Энэ нь хариуцагч захиргааны байглагын гсан актад холбогдан шүүхэд нэхэмжлэл гж байх өдөр буюу 2020 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдөр ман бүхий захиргааны акт хүчин төгөлдөр болоогүй байхад тус газрыг дахин нэр бүхий иргэдэд нууцын зэрэглэлтэй захирамжаар эзэмшүүлэхээр шийдвэрлэсэн болох нь тогтоогдож байна.

23. Н Г з байгалтын анаас шүүхэд ирүүлсэн 2023 оны 06 дугаар сарын 07-ны өдрийн 01-08/2687 дугаартай ан бичгээс үзвэл Н З даргын 2020 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдрийн н/03 дугаар захирамжаар газар эзэмших эрх олгосон 297 иргэнд 2023 оны  06 дугаар сарын 06-ны өдрийн байдлаар газар эзэмшүүлэх гэрээ байгаагүй, газар эзэмших эрхийн гэрчилгээ олгоогүй, газрын мэдээллийн санд кадастрын зургийн бүртгэлгүй байна гэжээ.

24. Иргэдийн төлөөлөгч дүгнэлт гхдаа  нэхэмжлэгчийг газрын төлбөр төлөх үүргээ биелүүлээгүй гэснийг шүүх бүрэлдэхүүн шийдвэр гхдаа хлзан үзсэн болно.

25. Иймд н З даргын 2020 оны 05 дугаар сарын 20-ны өдрийн А/691 дугаартай захирамжаар нэхэмжлэгч компанийн газар эзэмших эрхийг хүчингүй болгосон атлаа түүний гомдол гх эрхийг хангахгүйгээр ман бүхий газрыг гуравдагч этгээдүүдэд эзэмшүүлэхээр шийдвэрлэсэн нь Газрын тухай хийн 40 дүгээр зүйлийн 40.5-д “Эрхийн гэрчилгээ эзэмшигч болон барьцаалагч шүүхэд гомдол гсан тохиолдолд шүүхийн хүчин төгөлдөр шийдвэр гартал тухайн газрыг эзэмших эрхийн гэрчилгээ шинээр олгохгүй” гэж заасныг зөрчсөн байх тул нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн “Н З даргын 2020 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдрийн н/03 дугаар захирамжийг хүчингүй болгах”-ыг хүссэн шаардлагыг хангах нь зүйтэй гэж үзлээ.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.2, 106.3, 106.3.1, 106.3.13 дахь хэсэгт заасныг удирдлага болгон

ТОГТООХ нь: 

1. Газрын тухай хийн 7 дугаар зүйлийн 7.1, 21 дүгээр зүйлийн 21.2.3, 35 дугаар зүйлийн 35.3.3, 40 дүгээр зүйлийн 40.1.1, 40.1.5, 40.5, Газрын төлбөрийн тухай хийн 9 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг баримтлан нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн шаардлагын зарим хэсгийг хангаж, 2020 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдрийн н/03 дугаар захирамжийг хүчингүй болгож, үлдэх хэсэг болох  “Н З даргын 2020 оны 05 дугаар сарын 20-ний өдрийн А/691 дүгээр захирамжийг хүчингүй болгож, А а******* т******* ХХК-тай газар эзэмших гэрээ байгахгүй байгаа эс үйлдэхүйг хь бус болохыг тогтоож, гэрээ байгахыг Н газрын анд даалгах”-ыг хүссэн нэхэмжлэлийн шаардлагыг  хэрэгсэхгүй болгосугай.

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хийн 47 дугаар зүйлийн 47.1, 48 дугаар зүйлийн 48.1 дэх хэсэгт заасныг баримтлан нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 70,200 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагч нараас 35,100 төгрөгийг гн нэхэмжлэгчид олгосугай.

          3. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хийн 114 дүгээр зүйлийн 114.1 дэх хэсэгт заасны дагуу шүүхийн шийдвэрийг гардан авснаас хойш 14 хоногийн дотор хойш хэргийн оролцогч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нар Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гх эрхтэй болохыг мэдэгдсүгэй.

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                  Д.ЧАНЦАЛНЯМ

                                                ШҮҮГЧ                              Ц.ОДМАА

                                                     ШҮҮГЧ                              Д.ХАЛИУНА