2023         11           28                                   128/ШШ2023/0904

 

 

 МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

 

            Нийслэл дэх Захирг*******ны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч У.Бадамсүрэн би даргалж, тус шүүхийн 3 дуг*******р танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралд*******н*******р,

Нэхэмжлэгч: Н овогт Огийн Н******* /РД:ИЮ65060801/,

Нэхэмжлэгч: Худалд*******чин овогт Дулм*******гийн О******* /РД:МЮ63112803/,

Нэхэмжлэгч: Ж******* овогт Лхам Янжингийн Оюун /РД:УХ62042187/,

Нэхэмжлэгч: Бэсүд овогт Л******* О /РД:ТИ62071089/,

Хариуцагч: Шүүхийн ерөнхий зөвлөл,

Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Б******* нарын хоорондын нэг уд*******гийн тэтгэмжийн зөрүү гаргуулахтай холбоотой марг*******нтай хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралд*******нд: нэхэмжлэгч О.Н*******ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч бөгөөд нэхэмжлэгч Д.О*******, нэхэмжлэгч Л.Оюун, Л.О, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Б*******, шүүх хуралд*******ны нарийн бичгийн дарга М.Ренчинмядаг нар оролцов.

 ТОДОРХОЙЛОХ нь:

1. Нэхэмжлэгч нар*******с “Шүүхийн тухай хуулийн 47 дуг*******р зүйлийн 47.9, Засгийн газрын 2019 оны “Төрийн албан х*******гчид өндөр насны тэтгэвэрт гарахад нэг уд*******гийн буцалтгүй тусламж олгох журам”-ын 4.4-т з*******сн*******р тэтгэмжийн зөрүү олгохыг д*******лгуулах, О.Н*******д 70,200,000 төгрөг, Л.Оюун, Л.О, Д.О******* нарт тус тус 63,180,000 төгрөг гаргуулах” ш*******рдлага бүхий нэхэмжлэлийг анх 2023 оны 07 дуг*******р сарын 24-ний өдөр шүүхэд гаргасн*******р тус шүүхийн 2023 оны 07 дуг*******р сарын 31-ний өдрийн 128/ШЗ2023/6098 дуг*******р шүүгчийн захирамж*******р захирг*******ны хэрэг үүсгэн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллаг******* явуулж эхэлжээ.

2. Нэхэмжлэгч нар нь 2023 оны 08 дуг*******р сарын 10-ны өдөр нэхэмжлэлийн ш*******рдлаг*******: “...өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгосон шүүгч О.Н*******, Л.Оюун, Л.О, Д.О******* нарт тэтгэмж олгохоор шийдвэрлэсэн Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн даргын тогтоол илт хууль бус болохыг тогтоолгох, Шүүхийн тухай хуулийн 47 дуг*******р зүйлийн 47.9, Засгийн газрын 2019 оны “Төрийн албан х*******гчид өндөр насны тэтгэвэрт гарахад нэг уд*******гийн буцалтгүй тусламж олгох журам”-ын 4.4-т з*******сн*******р бидэнд учирсан хохирол болох тэтгэмжийн зөрүүд О.Н*******д 70,200,000 төгрөг, Л.Оюун, Л.О, Д.О******* нарт тус бүр 63,180,000 төгрөг гаргуулж, олгохыг д*******лгах тухай” гэж өөрчлөн нэмэгдүүлжээ.

3. Нэхэмжлэгч нар*******с 2023 оны 09 дүгээр сарын 13-ны өдөр  нэхэмжлэлийн ш*******рдлаг*******: “Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн дагуу нэхэмжлэгч нарыг өндөр насны тэтгэвэрт гарахад олгох нэг уд*******гийн тэтгэмжийг дутуу тооцож, зөрүүг олгохгүй байг******* хариуцагч Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн эс үйлдэхүй хууль бус болохыг тогтоолгож, шүүгчээр ажиллаж байсан бидэнд нэг уд*******гийн тэтгэмжийн зөрүүд Н.Н*******д 70,200,000 төгрөг, Л.Оюунд 77,074,740 төгрөг, Л.От 75,180,000 төгрөг, Д.О*******д 77,074,740 төгрөгийг тус тус гаргуулж олгохыг хариуцагчид д*******лгуулах” гэж өөрчилжээ.

4. Нэхэмжлэгч нар*******с шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлийн ш*******рдлагын үндэслэлдээ: “...О.Н******* Дархан-Уул аймаг дахь Иргэний хэргийн давж з*******лдах шатны шүүхийн Ерөнхий шүүгчээр, Л.Оюун Баянгол дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгчээр, Л.О  Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгчээр Д.О******* Дархан-Уул аймаг дахь Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгчээр тус тус ажиллаж байг*******д өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох насанд хүрснээр, шүүгчийн албан туш*******л*******с чөлөөлөгдөх хүсэлтээ бичгээр гарган шийдвэрлүүлсэн. Шүүхийн тухай хуулийн 47 дуг*******р зүйлийн 47.9-т з*******сн*******р өндөр насны тэтгэвэрт гарах насны болзол хангасан гэж үзэн шүүгчийн албан туш*******л*******с өөрсдийн хүсэлтээр чөлөөлөгдөх үед төрөөс олгож буй 36 сарын цалинтай тэнцэх тэтгэмжийг нэг уд******* олгохдоо тооцож буй цалинг шүүгчийн албан туш*******лын цалингийн хэмжээгээр тооцон бидний харилцах данс уруу тус тус шилжүүлснийг буруу гэж үзэн зөрүүг тооцон гаргуулах*******р Чингэлтэй дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхэд нэхэмжлэл гаргасан.

Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж з*******лдах шатны шүүхийн 2023 оны 06 дуг*******р сарын 09-ний өдрийн 210/МА/01138 дуг*******р магадлал*******р “Шүүхийн ерөнхий зөвлөл буюу захирг*******ны байгууллагад холбогдуулан нийтийн эрх зүйн хэм хэмжээ болох Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийг үндэслэн маргасныг хэргийн харьяалал зөрчсөн” гэх үндэслэлээр хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн.

Иймд харьяаллын дагуу төрийн албан х*******гчийн эдэлбэл зохих эрхийг эдлүүлээгүй гэж үзэн дар*******х ш*******рдлагыг гаргаж байна.  2022 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс эхлэн хүчин төгөлдөр мөрдөгдсөн Шүүхийн тухай хуулийн 47 дуг*******р зүйлийн 47.1. “сарын дундаж цалин гэдэг нь албан туш*******лын цалин, нэмэгдлийн хамт авч байсан цалин хөлс” хам*******рах болно. Өмнө мөрдөгдөж байсан Шүүгчийн эрх зүйн байдлын тухай хуулийн 23 дуг*******р зүйлийн 23.8.“хуульд з*******сан нас, болзлын дагуу өндөр насны тэтгэвэрт гарсан шүүгчид сүүлийн нэг жилийн цалингийн дундж*******р тооцон 36 сарын цалинтай тэнцэх хэмжээний нэг уд*******гийн тэтгэмжийг олгоно” гэж хуульчилсан бөгөөд энэ з*******лт 2013 оны 12 дуг*******р сарын 12-ны өдрийн хуулиар нэмэгдэн, 2015 оны 01 дүгээр сарын 23-ны өдрийн хуулиар хүчингүй болсон. Энэ тохиолдолд шүүгчид олгох 36 сарын тэтгэмжийг Төрийн албаны тухай хуулийн з*******лтыг баримтлан “албан туш*******лын” цалинг*******р тооцон олгож байсан. Төрийн албаны тухай хуулийн 60 дуг*******р зүйлийн 60.1. “үндсэн цалин”-*******с, Шүүхийн тухай хуулийн 47 дуг*******р зүйлийн 47.9. “авч байсан сарын дундаж цалингийн хэмжээгээр” гэж хуульчилсан нь хууль зүйн хувьд өөр ойлголт бөгөөд шүүгч нарын хувьд тусгайлан зохицуулсан хууль болох Шүүхийн тухай хуулийн зохих з*******лт*******р зохицуулагдах учиртай.

Төрийн албан х*******гчид өндөр насны тэтгэвэрт гарахад нэг уд*******гийн буцалтгүй тусламж олгох журмын 4 дүгээр бүлэг 4.4. “Хэрэв Төрийн албаны тухай хуулиас бусад хуульд төрийн албан х*******гчид тэтгэвэрт гарахад нь зориулж, нэг уд*******гийн тэтгэмж олгох тал*******р з*******сан бол төрийн албан х*******гч тэдгээр тэтгэмжийн аль илүүг сонгох эрхтэй ба энэ тохиолдолд тэтгэмжийг давхардуулан олгохгүй” гэж з*******сан. Энэ нь төрийн албан х*******гч нарын тухайлан зохицуулсан хуульд өөрөөр тусгасан тохиолдолд гарч болох бөгөөд, энэ тохиолдолд шийдвэрлэх зохицуулалт болно. Шүүхийн тухай хуульд 36 сарын тэтгэмжийг өөрөөр тогтоосон гэж үзэж буй үндэслэл нь  бусад төрийн албан х*******гч нарын тухайд 36 сарын тэтгэмжийг тухайлсан хуульд нь Шүүхийн тухай хуулийн 47 дуг*******р зүйлийн 47.9-д з*******сн*******р хэрэглээний хувьд өөрөөр тогтоосон.

Боловсролын тухай хуулийн 43 дуг*******р зүйлийн 43.1.4. “албан туш*******лд 25 ба түүнээс дээш ажилласан иргэн өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгоход түүний үндсэн цалинг*******р нэг уд*******гийн буцалтгүй тэтгэмж олгох”, 43.7. “энэ хуулийн 43.1.4, 43.5-д з*******сан нэг уд*******гийн тэтгэмж тооцох цалингийн дундаж хэмжээ Төрийн албаны тухай хуулийн 30.2-т з*******сан журмыг баримтлан тогтооно”, Соёлын тухай хуулийн 33 дуг*******р зүйлийн 33.6. “төрийн болон орон нутгийн өмчийн соёлын байгууллагын ажилтны нэмэгдэл хөлс, нийгмийн баталг*******г Хөдөлмөрийн тухай хууль, Төрийн албаны тухай хуулиар зохицуулна”, Эрүүл мэндийн тухай хуулийн 29 дүгээр зүйлийн 29.2.“Төрийн өмчийн эрүүл мэндийн болон эмнэлгийн мэргэжилтэн, эрүүл мэндийн бусад ажилтанд тэтгэвэрт гарахад нэг уд*******гийн мөнгөн тэтгэмжийг үндсэн цалингийн дундж*******с нь тооцож олгох бөгөөд Төрийн албаны тухай хуульд з*******сан журмыг баримтлан тогтооно”, Прокурорын тухай хуулийн 60 дуг*******р зүйлийн 60.8.“энэ хуульд з*******сн*******с бусад тэтгэмжийг Төрийн албаны тухай хууль болон бусад хууль тогтоомжоор зохицуулна” гэж тус тус зохицуулсан байна.

Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн 47 дуг*******р зүйлийн 47.9. “Шүүгчийг өөр өндөр насны тэтгэвэрт гарахад түүний авч байсан сарын дундаж цалингийн хэмжээгээр 36 сарын хугац*******г*******р тооцон нэг уд*******гийн тэтгэмж олгоно”, мөн хуулийн 46 дуг*******р зүйлийн 46.2-т з*******сн*******р шүүгчийн цалин хөлс нь албан туш*******лын цалин болон албан ажлын онцгой нөхцөлийн, төрийн алба х*******сан хугац*******ны, докторын зэргийн нэмэгдлээс бүрдэх бөгөөд 46.3-т з*******сн*******р Улсын Их Хурл*******с баталсн*******р цалинг авч байсан бөгөөд ажиллаж байсан шүүгчийн тухайд дан ганц албан туш*******лын цалин авч байсан шүүгч байх боломжгүй. Учир нь шүүгчийн тангараг өргөснөөр бүрэн эрхээ хэрэгжүүлж буй шүүгч нь шүүгчээр хэдэн жил ажилласан эсэхээс үл хам*******ран албан ажлын онцгой нөхцөлийн 40 хувийн нэмэгдлийг шууд авч, төрийн албанд хэдэн жил ажилласн*******с хам*******ран төрийн алба х*******сан хугац*******ны нэмэгдлийг зохих хувиар  авч байг******* бөгөөд энэ бүгд шүүгчийн авч байсан сарын цалин болно. Мөн өмнө нь хүчин төгөлдөр үйлчилж байсан хууль, цалингийн шатлал*******р шүүгчээр ажилласан 5 жил тутамд 2 хувийн нэмэгдэл өсгөн тооцож цалинг олгож байсан үед зарим шүүгчийн тухайд эхний 5 жилд зөвхөн албан туш*******лын цалин авч байсан. Шүүхийн тухай хууль нь төрийн гурван засаглалын нэг болох шүүх засаглалыг хэрэгжүүлэгч байгууллагын болон түүнд хам*******ран ажиллаж буй албан туш*******лтны эрх ашиг, нийгмийн болон эдийн засгийн баталг*******г хангах, хүлээлгэх хариуцлагыг тодорхойлсон тусгайлсан хууль болно.

Шүүхийн ерөнхий зөвлөл нь Шүүхийн тухай хуулийн 70 дуг*******р зүйлийн 70.2.4-т з*******сн*******р шүүгчийн эрхийг зөрчсөн үйлдлээс сэргийлэх байгууллагын хувьд шүүгчийн нийгмийн болон эдийн засгийн баталг*******г зөвөөр тогтоож, ашигтай байдл*******р хуульд з*******сн*******р тайлбарлаж, хамг*******лах үүргээ хэрэгжүүлээгүй. Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн дагуу нэхэмжлэгч нарыг өндөр насны тэтгэвэрт гаргахд******* нэг уд*******гийн тэтгэмжийг дутуу тооцож, зөрүүг олгохгүй байг******* хариуцагч Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн эс үйлдэхүй хууль бус болохыг тогтоолгож, шүүгчээр ажиллаж байсан бидэнд нэг уд*******гийн тэтгэмжийн зөрүүд О.Н*******д зөрүү 70,200,000 төгрөг, Л.Оюунд 77,074,740 төгрөг,  Л.От 75,180,000 төгрөг, Д.О*******д 77,074,740 төгрөгийг тус тус гаргуулж олгохыг хариуцагчид д*******лгаж өгнө үү” гэжээ.

5. Нэхэмжлэгч, нэхэмжлэгч О.Н*******ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Д.О******* шүүх хуралд*******нд гаргасан нэмэлт тайлбарт*******: “Нэхэмжлэгч О.Н******* нь Дархан-Уул аймгийн Иргэний хэргийн давж з*******лдах шатны шүүхэд Ерөнхий шүүгчийн албан туш*******л, би Дархан-Уул аймаг дахь Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхэд шүүгчийн албан туш*******л хашиж байсан. Шүүхийн тухай хууль болон бусад хуульд з*******сн*******р өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох эрх үүсээд, өөрийн хүсэлтийг үндэслэн О.Н******* нь Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн 2022 оны 03 дуг*******р сарын 28-ны өдрийн 39 дүгээр зарлиг*******р, би Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн 2022 оны 07 дуг*******р сарын 05-ны өдрийн 134 дүгээр зарлиг*******р өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгож, шүүгчийн албан туш*******л*******с чөлөөлөгдсөн. Албан туш*******л*******с чөлөөлөгдөх үед бидэнд Шүүхийн тухай хуулийн 47 дуг*******р зүйлийн 47.9-д з*******сан тэтгэмжийг олгохдоо Шүүхийн ерөнхий зөвлөл нь үндсэн цалинг*******с тооцож  Улсын Их Хурл*******с батлагдсан төрийн тусгай албан х*******гчийн цалингийн хэмжээгээр буюу давж з*******лдах шатны шүүхийн ерөнхий шүүгчийнх 3,000,000 төгрөгөөр, анхан шатны шүүхийн шүүгчийнхийг 2,700,000 төгрөгөөр олгосныг бид үндэслэлгүй гэж үзэж байна. Учир нь Шүүхийн тухай хуулийн 47 дуг*******р зүйлд цалин болон нэмэгдэл хөлстэй холбоотой з*******лтууд, Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 101 дүгээр зүйлд з*******сан цалин олгох, түүнтэй холбоотой з*******лтууд, Төрийн албаны тухай хуульд з*******сан өндөр насны тэтгэвэрт гарахад нэг уд*******гийн тэтгэмж олгох зохицуулалт зэргээс үзэхэд Шүүхийн ерөнхий зөвлөл нь Шүүхийн тухай хуулийн 70 дуг*******р зүйлд з*******сан шүүгчийн эдийн засгийн болон хар*******т бус байдлыг хангах чиг үүргийг хэрэгжүүлээгүй. Шүүхийн тухай хуулийн 47 дуг*******р зүйлийн 47.9-д 36 сарын цалинтай тэнцэх хэмжээний гэдэг тодорхойлолтыг авч байсан цалингийн хэмжээгээр гэж томьёолсон. Авч байсан цалин гэдэг нь Шүүхийн тухай хуулийн 47 дуг*******р зүйлийн 47.2, 47.5, 47.9 дэх з*******лтуудад з*******сан.

5.1. Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 101, 106 дуг*******р зүйлд цалин гэж тодорхойлсноор үндсэн цалин, нэмэгдэл цалин орж байж бид нарын авч байг******* цалинг цалин гэж үзнэ. Зөвхөн үндсэн цалингийн томьёоллоор Улсын Их Хурл*******с баталсан цалингийн хэмжээгээр буюу 2,700,000 төгрөг болон 3,000,000 төгрөгөөр тооцсон нь буруу. О.Н*******ийн тухайд Шүүгчийн эрх зүйн байдлын тухай хуулиар 5 жил тутамд 2 хувийн нэмэгдэл олгохынхоо хувьд 6 дахь жил дээрээ 2 хувийн цалин, миний хувьд 8 дахь жил дээрээ 2 хувийн цалин авч байсан учр*******с цалингийн бодолтын хувьд сүүлийн 3 жил дээрээ бид хоёрт 2 хувийн цалингийн нэмэгдэл ороод, 2022 оны тухайд 40 болон 25 хувийн нэмэгдэл орсон. Энэ дүнгээс 36 сарын цалин олгох байсан.

5.2. О.Н*******ийн тухайд яаг*******д 70,200,000 төгрөг нэхэмжилж байг******* вэ гэвэл, Төрийн албаны тухай хуульд з*******хд******* тусгайлсан хуулиар зохицуулсан бол тухайн хуулийг баримталж, сонгох эрхийг нь тэтгэвэрт гарч байг******* этгээдэд буюу бид нарт олгосон ч Шүүхийн ерөнхий зөвлөлөөс уг эрхийг  эдлүүлээгүй. Шүүхийн тухай хууль нь тусгайлсан хууль. Хэдийгээр төрийн тусгай албан х*******гч гэдэг статуст хам*******рдаг ч тусгайлсан хуульд авч байсан цалин гэж байг*******. Цалин гэдэгт нэмэгдэл яаг*******д хам*******рах вэ гэвэл, тухайлсан цалин буюу 2,700,000 төгрөг, 3,000,000 төгрөгийн цалинг данг*******р******* авдаг шүүгч байхгүй. Одоогийн нөхцөлд 1 жил ажилласан ч, 1 өдөр ч ажилласан 40 хувийг автомат*******р авч байг******* нь  адилхан цалинд хам*******рна. Хоёр хувийн нэмэгдэлтэй үед шүүгчээр ажилл*******д 5 жил болоогүй хүн 2,700,000  төгрөг ч юм уу, үндсэн цалинг******* авч байсныг үгүйсгэхгүй. Гэхдээ энэ үед үйлчилж байсан Шүүгчийн эрх зүйн байдлын тухай хуулийн энэ з*******лт 2015, 2017 онд хүчингүй болоод, тэр зохицуулалтыг Төрийн албаны тухай хуулийн 36 сарын тэтгэмж олгодог зохицуулалт*******р явж байсан. Шүүхийн тухай хууль Улсын Их Хурл*******р хэлэлцэгдэж батлагдах үед төслийг оруулсан төслийн баг болон хэлэлцэж байг******* Улсын Их Хурлын гишүүдийн хувьд арай өөр.  

5.3. Шүүгч гэдэг нь хэдийгээр төрийн албанд багтаж байг******* боловч тусгайлсан субъект. Энэ тусгайлсан субъектүүдийг хэрэгжүүлж байг******* этгээдүүдийн хувьд эрх, үүрэг хязг*******рлагдана. Багш, эмч зэрэг мэргэжилтнүүд тусд******* ёс зүйтэй ч гэсэн бид нарт хэрэгжүүлж байг******* хууль болон ёс зүй нь илүү өндөр з*******лттай. Учир нь бид нар иргэний эдэлбэл зохих зарим эрхийг эдэлж чаддаггүй. Жишээ нь сонгогдох эрх, нам, эвсэл, холбоо, бүлэгт харьяалагдах боломжгүй. Шүүхийн тухай хуулийн хасагдсан з*******лт болох 47 дуг*******р зүйлийн 47.10 шүүгчийг тэтгэвэрт гаргахад авч байсан цалингийнх нь 80 хувиар тэтгэвэр тогтооно гэсэн з*******лт Нийгмийн д*******тгалын тухай хуультай уялдахгүй байна хэрвээ зөвхөн цалинг*******с бодно гэсэн байсан бол энэ з*******лт цалинг*******с 80 хувь гэж уншигдах*******р байг******* бол 2,7 сая төгрөгийн 80 хувь сая зург*******н зуу гаруй мянган төгрөг юм. Гэтэл бид нар нийгмийн д*******тгал бүгдийг оруул*******д 45 хувиар тооцуулахд******* 2,1 сая орчим авч байхад цалингийн 80 хувиар бодох боломжгүй. Үндсэн цалин байна, нэмэгдэл цалин байна. Улсын Их Хурлын гишүүн Т.Аюурсайхан, Ж.Сүхб*******тар, Б.Энхбаяр гишүүдийн асуултад хариулж байг******* сан******* нь ийм байсан. Эдийн засгийн утг*******р******* цалин гэдэг нь гар дээр авч байг******* цалинг л ойлгоно. Хэрвээ бид нарын албан туш*******л төрийн албан х*******гчтай адил байна гэж үзэх юм бол бусад хуулиудад, жишээлбэл Боловсролын тухай хуульд тодорхой болзол ханг*******д өндөр насны тэтгэвэрт гарч байг******* багш болон бусад албан х*******гч нарт үндсэн цалинг*******с гэж байх ёстой. Яг энэ утга агуулга Соёлын тухай хууль, Прокурорын тухай хууль, бусад хуулиудад байг*******. Тэгэхээр тэр хуульд яг энэ агуулг*******р хийгээд өгсөн бол Шүүхийн тухай хууль нь тусгайлсан хууль байг*******. Тийм учр*******с Засгийн газрын баталсан 36 сарын тэтгэмжийг олгох журмын 2.2-оор биш, 4.4-өөр сонголтыг бид нарт эдлүүлэлгүй, энэ эрх м*******нь зөрчигдсөн учр*******с, мөн хүсэлт гарг*******д байхад шийдвэрлэх боломжгүй гэх хариу өгч байг******* нь үндэслэлгүй. Иймд хүсэлтэд хариу өгөхгүй, шийдвэрлэхгүй байг******* үйлдэл нь хууль бус. Үүнээс учирсан хохирол миний тухайд 77,074,740 төгрөг, О.Н*******ийн тухайд 70,200,000 төгрөг байна. Нэхэмжлэгч О.Н*******ийн тухайд албан туш*******лын цалин 3,000,000 төгрөг дээр 40 болон 25 хувийн дүнгээр тооцох нь өөрт нь ашигтай хувилбар байг******* учр*******с цалинг******* сонгож байна. Би 36 жил шүүхэд ажилласан, найм дахь 2 хувийн нэмэгдэл рүүгээ орчихсон байсан хүний тухайд надад өмнөх 2 хувьтай цалин, 2022 оны 40 болон 25 хувийн нэмэгдэлтэй цалинг*******р зөрүүгээ тооцох нь миний сонголт гэж үзэж байг******* учр*******с надад 77,074,740 төгрөгөөр тооцож байг*******. О.Н******* давж з*******лдах шатны шүүхийн Ерөнхий шүүгч, тэгээд илүү цалинтай байж харьцуулах*******р яаг*******д минийх өндөр гарч байг******* вэ гэх асуудал гарч магадгүй. Тодруулбал, шүүгчээр ажилласан жил өөр байг*******.

5.4. Хөдөлмөрийн тухай хуульд з*******сн*******р ажлын 8 цаг*******с илүү буюу 9, 10 цаг ажилласан, хагас, бүтэн сайн өдөр ажилласан бол илүү цаг бодож өгөх, ээлжийн амралт*******р******* ажилласан бол 1,5-*******р бодож олгохыг хөлс гэх бөгөөд шүүгчид энэ байдал байх боломжгүй. Ажлын 8 цагт бид нар хуралдчих*******д магадгүй 11 цаг хүртэл шүүх хуралд*******н тасралтгүй үргэлжилнэ гэсэн томьёоллоор явчх*******д 8 цаг*******с хэтэрсэн цагт би ажлын хөлс тооцож авахгүй шүү дээ. Тийм учр*******с хөлс гэдэг үгийг ингэж тайлбарлаж байна.

5.5. Шүүхийн тухай хуулийн 50 дуг*******р зүйлд з*******сн*******р бидэнд их олон хязг*******рлалтууд бий. Би үүнээс ганцыг нь л дурдсан. Тэр нь юу вэ гэхээр адагл*******д сонгогдох эрх. Гэхдээ мэдээж өргөсөн тангарагтай, ёс зүйтэй, шүүгчийн бүрэн эрхийг хэрэгжүүлж явсны хувьд бид нарт олгогдсон эрхийг эдлүүлээгүйд гомдолтой байг*******. Үүнийг хэрэгжүүлэх эрх нь Шүүхийн ерөнхий зөвлөлд хуулиар******* нээлттэй байсан. Шүүхийн тухай хууль батлагдахд******* хэд хэдэн тусгайлсан хугац******* тавьж өгсөн. Хугац******* тавьж өгсний нэг жишээ нь цалин болон 36 сарын тэтгэмж олгодог з*******лт, дээрээс нь шүүгчийн туслахуудтай холбоотой з*******лтууд дээр тодорхой хугац******* тавьж өгч байг******* нь үүнийг Шүүхийн ерөнхий зөвлөл тус хуулийн 70, 72 дуг*******р зүйлд з*******сан бүрэн эрхийг хэрэгжүүлэх хүрээнд эдийн засгийн баталг******* юм уу, эсвэл ажиллах орчных нь баталг*******г хэрэгжүүлэх, төсөв томьёолох, төсөвт суулгаж өгөх, судалг******* гаргах процедур хийх боломжит хугац******* байсан гэж үзэж байна. Тэгээгүй байсан бол өмнө нь үйлчилж байсн*******р******* 2015, 2017 онд хүчингүй болсон з*******лт шиг хууль хэрэгжингүүтээ 01 дүгээр сарын 01-ээс гэж яв*******д, тэр зохицуулалт нь Төрийн албаны тухай хуулийн 2 дуг*******р зүйлийн 2.2-оор явах ч гэдэг юм уу, энэ асуудлууд нээлттэй байх боломжтой байсан. Харин тэгээгүй, тусгайлсан хугац******* тавьж өгч байг******* нь уг*******с ерөөсөө санхүү, эдийн засгийг төсөвлөх боломж, үүргийг Шүүхийн ерөнхий зөвлөлд олгосон з*******лт гэж үзэж байна” гэв.

6. Нэхэмжлэгч Л.Оюун шүүх хуралд*******нд гаргасан нэмэлт тайлбарт*******: “Би 1986 оны 03 дуг*******р сар*******с 2022 оны 05 дуг*******р сарын 31-ний өдөр хүртэл давж з*******лдах болон анхан шатны шүүхийн шүүгчээр нийт 36 жил ажиллаж Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн 2022 оны 05 дуг*******р сарын 31-ний өдрийн 96 дуг*******р зарлиг*******р шүүгчийн албан туш*******л*******с чөлөөлөгдсөн. Миний үндсэн цалингийн 40 болон 25 хувь нийт 65 хувийн цалингийн нэмэгдэл, дээрээс нь Шүүгчийн эрх зүйн байдлын тухай хуулиар 2 хувийн нэмэгдэл авч байсан цалинг*******с******* энэ ш*******рдлагыг бодож тооцсон. Нэхэмжлэлийнхээ ш*******рдлагыг бүрэн дэмжиж байна” гэв.

7. Нэхэмжлэгч Л.О шүүх хуралд*******нд гаргасан тайлбарт*******: “Миний хувьд улсад 38 жил ажилласн*******с 30 гаруй жил нь шүүхийн байгууллагад, үүнээс 26 жил шүүгчээр ажилласан бөгөөд  Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн 2022 оны 05 дуг*******р сарын 04-ний өдрийн 55 дуг*******р зарлиг*******р өндөр насны тэтгэвэртээ гарсан. Шүүхийн тухай хуулийн 47 дуг*******р зүйлийн 47.9-д з*******сан баталг*******г шүүгчид эдлүүлэхдээ Засгийн газрын 2019 оны 07 дуг*******р тогтоолын 4.4-т яаг*******д хам*******рахгүй байг*******г задалж ярья. Төрийн албаны тухай хууль болон бусад хуулиар төрийн албан х*******гчийг тэтгэвэрт гарахад нь нэг уд*******гийн тэтгэмж олгох тал*******р зохицуулсан. Аль илүүг нь сонгох эрхтэй гэдэг журмыг баримтлах ёстой. Яаг*******д сонгох эрхтэй вэ гэвэл, бид хариуцлагатай албан туш*******л хашиж байсных******* хувьд дээрх хуулийн з*******лт бидэнд зориулагдаж, бидний нийгэм, эдийн засгийн баталг*******г хангасан з*******лт гэж үзэж байг*******. Шүүгчийн албан туш*******лыг хашиж байх үед бид иргэний хувьд эрхээ зөндөө хязг*******рлуулж байсан. 2022 онд шинэчлэн найруулсан Шүүхийн тухай хуулиар ажиллаж байх хугац*******нд******* ч, тэтгэвэрт гарсных******* дар******* ч тодорхой эрхээ хязг*******рлуулс*******р байг*******. 2022 оноос өмнө тэтгэвэртээ гарсан шүүгч нарт бол энэ нь хам*******рагдахгүй. Яаг*******д гэвэл, хууль өөрчлөгдөөгүй. Бидний тохиолдолд бол 2022 оноос хойш хууль нь өөрчлөгдсөн. Жишээлбэл, Шүүхийн тухай хууль шинэчлэн найруулагдаж, Хөдөлмөрийн тухай хууль шинэчлэн найруулагдсан. Тийм учр*******с бид энэ өнцгөөс нь хар*******д бидний эрх зүйн байдлыг дээрдүүлэх ёстой юм байна, үүнийг ингэж ярих ёстой юм байна гэдэг тал*******с нь маргаж байг******* юм.

7.1. Энэ нөхцөлүүдийг харгалзан үзэхээр хариуцагч тал*******с нэхэмжлэгч бид нарт хуулиар олгогдсон хар*******т бус байдлыг тэтгэвэр гарах үед нь ч хуульд з*******сан бүрэн хэмжээгээр нь тооцож, эрх зүйн байдлыг дордуулахгүйгээр хамг*******лах үүрэгтэй. Шүүхийн тухай хуульд үүрэг нь байж л байг*******. Энэ үүргээ хэрэгжүүлээч гэж гуйг*******д байг******* юм. Шүүхийн тухай хуулиар субъектийн статусыг тогтоосон бөгөөд уг хуулийг органик хууль гэж нэрлэдэг юм байна. Шүүхийн тухай хуулийг яаг*******д эрх зүйн хувьд органик хууль гээд байг******* юм бэ гэхээр Шүүхийн тухай хуулийн тал*******р Монгол Улсын Үндсэн хуульд тусгайлан тодорхой з*******лт оруулчихсан юм. Монгол Улсын Үндсэн хуулийн з*******лтад нь оруул*******д, шууд хэрэгжүүлэхээр з*******сан байг******* учр*******с органик хууль гээд байг******* юм. Шүүхийн тухай хуулийн хувьд бусад хуулиуд*******с тэс өөр юм байна. Шүүгч бол нийтийн үйл хэргийг хэрэгжүүлэгч мөн боловч нийтийн буюу төрийн албан х*******гч биш юм. Бидний хувьд нийтийн үйл хэргийг хэрэгжүүлэх шүүгчийн ажил хийдэг ч гэсэн нийтийн буюу төрийн албан х*******гч нартай адилтгах албан х*******гч нар биш юм байна. Шүүгчийг гүйцэтгэх эрх мэдлээс институтийн хувьд тусг*******рласан байдаг юм байна. Юу гэж тусг*******рласан юм бэ гэхээр шүүгчийн албан туш*******лыг хамг*******лах зорилготой учр*******с бүтцийнх нь хувьд тусг*******рлачихжээ. Энэ тал*******р тусгайлсан байх ёстой гэдгийг дэлхийн улс орон болон эрдэмтэн, шинжлэх ух*******н хүртэл тодорхойлсон байдаг юм байна.

7.2. Шүүгчээр ажиллаж байсан бидний залуу үед зах зээлийн хүнд хэцүү үе байсан. Одоогийнх шиг ийм сайхан байг*******гүй, бор ц*******сан дээр ажл******* хийгээд, шуудайтай хэргээ үүрээд, замын машинд сууг*******д ажл******* хийдэг, бид нар ийм ядарсан цаг үед ажиллаж байсан. Тийм хүнд нөхцөлд байсан ч гэсэн бусад эрх мэдэлтнүүдийн бодлого, хүсэл зоригийг харгалзахгүйгээр алив******* айдас түгшүүр, ашиг тус бодохгүйгээр хуулийн дагуу ажил үүргээ шударг*******р хэрэгжүүлж байг*******д тэтгэвэртээ гарчихсан явж байна.

Гэтэл шүүгчийн эрх ашгийг хамг*******лах үүрэгтэй хариуцагч Шүүхийн ерөнхий зөвлөл нь дээр дурдсан нийтийн буюу төрийн албан х*******гчийн чиг үүргээс нь ялгаж салгахгүй, адил тэнцүү чиг үүрэгтэй гэж ойлгож, марг*******д байг*******д нь гайх*******д байг******* юм. Нийтийн албан х*******гчийн гол үүрэг нь яам, агентлаг*******с гаргасан эрх зүйн хэм хэмжээ тогтоогоогүй хуульчилсан акт буюу эрх зүйн баримт бичгийг салбарынх******* нутаг дэвсгэрийн хэмжээнд хэрэгжүүлж байг******* тэр хүмүүсийг хэлдэг юм байна. Бид нар хуулиудыг хэрэглэдэг болохоор тусгай албан х*******гч нар юм. Түүгээрээ ялг*******тай. Ийм ялг*******тай ажил эрхэлж байг******* хүмүүсийг нийтийн албан х*******гч нарын хэрэгжүүлж байг******* буюу яам, агентлагийн хэмжээнд гаргасан хуульчилсан актыг хэрэгжүүлж байг******* хүмүүс байна гээд тэнцүүлж үзэж болохгүй, үүгээр ялг*******тай, энэ ялг*******г нь олж хар. Ийм ялг******* байг******* учр*******с тогтоолын 4.4 нь бид нарт хам*******ралтай. Нийтийн албан х*******гч нар тэтгэвэрт гарч байг******* тохиолдолд 2.2 нь хам*******ралтай. Хэрвээ ялгаж салгах гээд байг******* бол үүгээрээ ялгагдана гэж ойлгож байг*******. Шүүгчийн албан туш*******л хашиж байг*******д тэтгэвэрт гарч байг******* тохиолдолд нийтийн буюу төрийн албан х*******гч*******с өөр субъект буюу тусгай статустай юм гэдгийг ойлгомоор байна.

7.3. Цалингийн дундаж гэдгийг бид нар дар*******х байдл*******р ойлгож байна. Шүүхийн тухай хуулийн 46 дуг*******р зүйлийн 46.1, 46.2, 46.4-т тус тус шүүгчийн эдийн засгийн баталг******* амьдралд нь баталг*******тай хангагдсан байх*******р тусгагдсан байна. Энэ байдал нь тэтгэвэрт гарахад нь ч гэсэн хамг*******лагд*******д Шүүхийн тухай хуулийн 46 дуг*******р зүйлийн 46.4, 47 дуг*******р зүйлийн 47.9 дэх з*******лт хууль хэрэглээ гулсаж, урсаж орж багтаж байг*******. Энэ з*******лт*******р сарын дундаж цалингийн хэмжээгээр 36 сарын хугац*******г*******р тооцож нэг уд*******гийн тэтгэмж олгоно гэж хуульчилсан байна. Түүнчлэн Улсын Их Хурлын гишүүдийн хуралд*******н*******р хүртэл 36 сарын хугац*******г*******р цалингийн дундаж гэдгийг хэлэлцээд дэмжиж баталсан байна. Сарын дундаж цалин гэдгийг батл*******д байг******* юм чинь нэмэгдэл олгохгүй гэсэн агуулг*******р зохицуул*******гүй, тийм зохицуулалт байхгүй. Тэгэхээр нэмэгдэл олгохгүйгээр зохицуулсан гэж марг*******д байг******* нь баримт*******р нотлогдохгүй байна. Шүүгч нарын хувьд органик хуультай. Тус хуульд үндсэн цалинг*******с нь олго гэж хуульчл*******гүй. Харин сарын цалингийн дундж*******с нь гээд тусгайлсан тодотгоод зохицуулсан байхад үүнийг анх*******рах ёстой гэж үзээд байг******* юм.

Нарийвчл*******д үзэх юм бол алив******* тооны дунджийг математик дундаж ойлголтоор тооцвол, хувьсдаг тооны дүнгээс дунджийг тооцдог. Харин тогтмол тооны дунджийг олох ойлголт математик аргачлалд байдаггүй гэдгийг шинжлэх ух*******н тогтоочихсон юм  байна. Яаг*******д байдаггүй вэ гэхээр тогтмол өгөгдөхүүн хувьсан өөрчлөгдөхгүй тул дундаж олох ш*******рдлагагүй юм байна. Санамсаргүй хувьсагчийн математик дундаж олох гэсэн арга бас байдаг юм байна. Тиймээс тогтмол цалин дээр нэмэгдлүүд орсон дүн нь хувьсан өөрчлөгдөх математик өгөгдөхүүн болж байг******* юм. Ийм учр*******с 36 сарын дундаж цалин гэдэгт нэмэгдлүүдийг оруулж тооцох нь хуульд нийцэж байна. Хэрвээ үндсэн цалин гэсэн бол бид нар математик дундаж олно гэж маргахгүй. Үндсэн цалин гэсэн бол дундаж олох ш*******рдлагагүй. Тиймээс Шүүхийн тухай хуульд цалингийн дундаж гэдэг үг хэллэгийг хууль тогтоогчоос оруулж, нэмэгдлийг оруулан тооц гэсэн ойлголтыг хуулиар зохицуулж байг*******. Бидний тохиолдолд энэ нэмэгдэлд албан туш*******лын цалин, албан ажлын онцгой нөхцөлийн, төрийн алба х*******сан хугац*******ны гэсэн нэмэгдлүүд орж байг*******. Эдгээр нь санамсаргүй хувьсагчийн математик дундаж гэсэн томьёололд хам*******рна. Өөрөөр хэлбэл, цалингийн дундаж гэдэгт хувьсагч тооны дунджийг тооцохыг ойлгоно. Энэ утг*******р******* Шүүхийн тухай хуулийн 47 дуг*******р зүйлийн 47.9 гэдэг нь санамсаргүй хувьсах тооны дундж*******р тооц гээд хуульд зохицуулсан юм байна.

7.4. Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөс тайлбарлахд******* Шүүхийн тухай хуулийн 47 дуг*******р зүйлийн 47.9 дэх хэсгийг 2015 оны 101 дүгээр тогтоолоор цалингийн хэмжээг тогтоосон, Шүүхийн ерөнхий зөвлөл бол мэдээж санал оруулна л д*******. Онцгой ажиллаг*******ны нэмэгдлийг Улсын Их Хурлын 2021 оны 01 дүгээр сарын 14-ний өдрийн 4 дүгээр тогтоолын 1, 2 дуг*******р хавсралт*******р тооцчихсон. Бид нар хууль зөрчөөгүй, зөв гэж тодорхойлоод байг******* юм. Бид нар энэ тогтоолуудтай марг*******гүй. Бид нарын маргаж байг******* зүйлийг няц*******хгүйгээр х******* хам*******гүй юм бичиж байг******* юм. Энэ цалин чинь ерөөсөө бид нарын авах ёстой буюу та нар үүргээ биелүүлсэн гэж тогтоосон цалин. 2019 оны 01 дүгээр сарын 07-ны өдрийн тогтоолоор тогтоогоод өгчихсөн. Үүнийг л хэрэгжүүл гээд байг******* юм. Харин тэтгэвэрт гарсан тохиолдолд 4.4-ийг хэрэглээд, сонгох эрхтэй журмыг хэрэгжүүл гээд марг*******д байг******* юм. Гол марг*******н нь ерөөсөө л энэ. Түүнээс биш 101 дүгээр тогтоол дээр марг*******гүй, марг*******гүй зүйл дээр маргаж байна гэж бичээд байг******* юм. Тэгэхээр бидний нэхэмжлэлийг няц*******ж чадахгүй байна гэж ойлгож байна.

7.5. Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 101 дүгээр зүйлийн 101.1-д з*******сан цалингийн дундаж гэх ойлголт нь Шүүхийн тухай хуулийн 46 дуг*******р зүйлийн 46.2, 47 дуг*******р зүйлийн 47.9-д з*******сан үзэл баримтлалтай нийцэж байг******* юм. Энэ дотор нэмэгдэл багтаж байг******* юм. Ингэж тооцох нь шүүгч нарын эрх зүйн байдлыг дордуулахгүй, ашигтай юм байна гэж байг******* юм. Бид нар сонгох эрхийг эдлэх ёстой. Сонгох эрхийг олгож, 4.4-ийг хэрэгжүүлэх ёстой. Шүүхийн тухай хуульд Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн чиг үүргийг тодорхойлсон байна. Мэдээж бие д*******сан байдлыг хангана, хар*******т бус байдлыг хангана, тэтгэвэрт гарсан ч хамг*******лах ёстой. Хамг*******лах ёстой байтал хамг*******лахгүй гээд дайр*******д байг******* нь буруу гэж үзээд байг******* юм. Хариуцагчийг бид нар юу гэж буруутгаж байна вэ гэхээр хуулиуд өөрчлөгдөөд, шинэчлэн найруулагд*******д байхад л 2022 оноос өмнөх хуучин хуулиар******* бодоод, харах өнцгөө өөрчлөхгүй, 2022 оноос өмнө бодсонтой яг адилхан гээд, хуулиуд******* эргэж хар*******д хэрэгжүүлэхгүй, өмнөхөөрөө бодоод эрх зүйн байдлыг дордуул*******д байг******* нь ийм асуудал гарг*******д байг******* юм. Энэ дээрээ нэг мөр ойлголт ав*******сай гэж хүсээд байг******* юм. Шүүгч хууль хэрэглэнэ. Шүүгч хууль хэрэглэнэ гэдэг нь хуулийг тайлбарлахыг үздэг гэж шинжлэх ух*******н үзсэн байна. Шүүгч бид нар хуулиа хэрэглээд ажиллаж амьдарч байсан болохоор хуулийг тайлбарлах ёстой гэдэг утг*******р******* бид эрхээ хэрэгжүүлээд энэ хууль ингэж тайлбарлагдаж байна гэж хэлээд байг******* юм. Түүнчлэн хууль тогтоогчийн санал бодлыг алдагдуулахгүйгээр хууль хэрэглэх зарчмыг баримталдаг гэдгийг хариуцагч ойлгох ёстой.

7.6. Иймд Шүүхийн ерөнхий зөвлөлд холбогдуулан гаргасан нэг уд*******гийн тэтгэмжийн зөрүүг дутуу олгосон эс үйлдэхүй хууль бус болохыг тогтоож, туш*******л, түүний хавсралт*******р батлагдсан актуудыг засах, хууль бус шийдвэрээс учирсан хохирол болох 36 сарын нэг уд*******гийн тэтгэмжийг дутуу бодсон зөрүү болох 2 хувийн нэмэгдэл, мөн 40 болон 25 хувь нийт 65 хувийг тооцоолж, 75,180,000 төгрөгийг гаргуулж олгохыг д*******лгахыг хүсээд байг******* юм. Бид нар чинь органик хуультай хүн. Хууль хэрэглээний зөрүүг ингэж ойлгож хэрэглээч гэдгийг хэлэх гэсэн юм. Органик гэдгийг юу гэж тайлбарлаж байна вэ гэхээр эрүүл мэндийн, боловсролын байгууллагын тал*******р Үндсэн хуульд з*******г*******гүй шүү дээ. Харин шүүгчийг з*******чихсан байдаг юм. Үндсэн хуульд үг, үсэг нь орчихсон, шүүхийн тусгайлсан статусыг зохицуулчихсан, ингээд з*******чихсан учр*******с үүнийг л органик хууль гэдэг юм байна” гэв.

8. Хариуцагч Шүүхийн ерөнхий зөвлөлөөс шүүхэд ирүүлсэн хариу тайлбарт*******: “Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн 47 дуг*******р зүйлийн 47.9.“Шүүгчийг өндөр насны тэтгэвэрт гарахад түүний авч байсан сарын дундаж цалингийн хэмжээгээр 36 сарын хугац*******г*******р тооцож нэг уд*******гийн тэтгэмж олгоно” гэж з*******сан бөгөөд Шүүхийн ерөнхий зөвлөл хуулийн уг з*******лтыг зөв тайлбарлан хэрэглэж, нэхэмжлэгчид тэтгэмжийг олгосон болно. Нэхэмжлэлийн ш*******рдлагыг эс зөвшөөрөх үндэслэл нь Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн 47 дуг*******р зүйлийн 47.9. “...сарын дундаж цалин” гэснийг хэрхэн ойлгохоос хам*******рч байг******* тул “албан туш*******лын цалин”, “нэмэгдэл”, “тэтгэмж” гэснийг хэрхэн ойлгож хэрэглэснийг дурдах нь зөв гэж үзлээ. Албан туш*******лын цалин гэдэг нь Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн 71 дүгээр зүйлийн 71.1.3-т з*******сн*******р бүх шатны шүүхийн шүүгчийн цалин хөлсний хэмжээг Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн саналыг үндэслэн Улсын Их Хурал тогтоодог. Бүх шатны шүүхийн Ерөнхий шүүгч, шүүгчийн албан туш*******лын цалингийн хэмжээг Монгол Улсын Их Хурлын 2015 оны 101 дүгээр тогтоолын хавсралт*******р тогтоосон байна. Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн 47 дуг*******р зүйлийн 47.9 дэх хэсгийн “сарын дундаж цалин”  гэдэг нь шүүгчийн албан туш*******лын цалин юм.

Нэмэгдэл болон тэтгэмжийг Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуульд з*******сны дагуу олгодог. Тодруулбал, нэмэгдлийг сар бүр, харин тэтгэмжийг тодорхой нөхцөл бүрдсэн тохиолдолд нэг уд******* олгож байг******* болно. Нэмэгдлийг шүүгчид сар бүр олгодог бөгөөд нэмэгдлийн хэмжээг албан туш*******лын цалинг*******с тооцно. Албан туш*******лын цалин нь сар бүр олгогддог нэмэгдлийн хамт “цалин хөлс” гэсэн ойлголтыг бүрдүүлнэ.  Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн 46 дуг*******р зүйлийн 46.2-т з*******сн*******р “Шүүгчийн цалин хөлс нь албан туш*******лын цалин болон албан ажлын онцгой нөхцөлийн, төрийн алба х*******сан хугац*******ны, докторын зэргийн нэмэгдлээс бүрдэнэ” гэж з*******сан байна. Албан ажлын онцгой нөхцөлийн, төрийн алба х*******сан хугац*******ны, докторын зэргийн нэмэгдлийг Улсын Их Хурлын 2021 оны 01 дүгээр сарын 14-ний өдрийн 04 дүгээр тогтоолоор “Шүүгчид нэмэгдэл олгох журам”-р баталсан бөгөөд уг тогтоолд дурдсан*******р шүүгчид дар*******х нэмэгдлийг олгохоор хуульчилсан байна. Үүнд: Улсын Их Хурлын 2021 оны 04 дүгээр тогтоолын 2 дуг*******р з*******лт*******р докторын зэргийн нэмэгдэл, Шүүн таслах ажлын онцгой нөхцөлийн нэмэгдэл /Улсын Их Хурлын 04 дүгээр тогтоолын 01 дүгээр хавсралт/  Шүүгчийн төрийн алба х*******сан хугац*******ны нэмэгдэл /Улсын Их Хурлын 04 дүгээр тогтоолын 02 дуг*******р хавсралт/. Тэтгэмжийг тодорхой нөхцөл бүрдсэн тохиолдолд шүүгчид  нэг уд******* олгох тал*******р хуульд з*******сан бөгөөд энэ нь Шүүхийн тухай хуулийн 47 дуг*******р зүйлийн 47.9 дэх хэсэгт з*******сан тэтгэмж юм. Тэтгэмжийг нэмэгдлийн нэгэн адил мөн л албан туш*******лын цалинг*******с тооцдог. Нэхэмжлэгч нар нь ш*******рдлагад******* дурдсан Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн 47 дуг*******р зүйлийн 47.9 дэх хэсгийн авч “авч байсан сарын дундаж цалин” нь Улсын Их Хурлын 2015 оны 101 дүгээр тогтоолоор тогтоосон  Ерөнхий шүүгч, шүүгчийн албан туш*******лын цалин юм. 36 сарын тэтгэмжийг “албан ажлын онцгой нөхцөлийн, төрийн алба х*******сан хугац*******ны” нэмэгдлээс тооцох үндэслэлгүй. Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн 47 дуг*******р зүйлийн 47.9 дэх хэсэгт з*******сан “сарын дундаж цалингийн хэмжээгээр 36 сарын хугац*******г*******р тооцож нэг уд*******гийн тэтгэмж олгоно”гэж з*******сныг Шүүхийн ерөнхий зөвлөлөөс хэрэгжүүлэхдээ Улсын Их Хурлын 2015 оны 101 дүгээр тогтоолоор тогтоосон албан туш*******лын цалингийн хэмжээнээс тооцож олгож байг******* нь хууль зөрчөөгүй. Шүүхийн ерөнхий зөвлөл нь нэхэмжлэгч нарын тус зөвлөлд гаргасан хүсэлтийн дагуу зөвлөлдөж нэхэмжлэгч О.Н*******ийг Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн 2022 оны 01 дүгээр сарын 27-ны өдрийн 19 дүгээр тогтоолоор, Л.Оюуныг Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн 2022 оны 04 дүгээр сарын 28-ны өдрийн  92 дуг*******р тогтоолоор, Л.Оийг Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн 2022 оны 03 дуг*******р сарын 31-ний өдрийн 80 дуг*******р тогтоолоор, Д.Оюундарийг Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн 2022 оны 06 дуг*******р сарын 16-ны өдрийн 195 дуг*******р тогтоолоор тус тус шүүгчийн албан туш*******л*******с чөлөөлүүлэх саналыг Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид хүргүүлжээ. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлигийн дагуу Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн 47 дуг*******р зүйлийн 47.9. “Шүүгчийг өндөр насны тэтгэвэрт гарахад түүний авч байсан сарын дундаж цалингийн хэмжээгээр 36 сарын хугац*******г*******р тооцож нэг уд*******гийн тэтгэмж олгоно” гэж з*******сны дагуу Шүүхийн ерөнхий зөвлөл хуулийн уг з*******лтыг зөв тайлбарлан хэрэглэж, нэхэмжлэгч нар тэтгэмжийг олгосон. Нэхэмжлэгч нар дээрх тэтгэмжийг авсан тухайд маргадаггүй. Захирг*******ны ерөнхий хуулийн 37 дуг*******р зүйлийн 37.3. “Эс үйлдэхүй гэж иргэн, хуулийн этгээдээс эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлоо хэрэгжүүлэх, хамг*******луулах*******р гаргасан өргөдөл, гомдлыг шийдвэрлэх чиг үүргээ захирг*******ны байгууллага хуульд з*******сан хугац*******нд биелүүлээгүй, эсхүл шийдвэрлээгүй орхигдуулсныг ойлгоно” гэж з*******сан.

Шүүхийн ерөнхий зөвлөл нь Монгол Улсын шүүхийн тухай хуульд з*******сан чиг үүргээ хэрэгжүүлэн ажилласан байхад нэхэмжлэгч нар хариуцагчийн эс үйлдэхүй хууль бус болохыг тогтоолгох ш*******рдлага гаргаж байг******* нь үндэслэлгүй. Иймд нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү” гэжээ.

9. Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Б*******гээс шүүх хуралд*******нд гаргасан нэмэлт тайлбарт*******: “Хууль хэрэглээтэй холбоотойгоор эдгээр шүүгчээр ажиллаж байсан хүмүүсийн гаргаж байг******* нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй. Яаг*******д гэхээр Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн үндсэн чиг үүрэг нь шүүгчдийн эрх ашгийг хамг*******лах, үүнтэй холбоотойгоор Үндсэн хуульд з*******сан болон Шүүхийн тухай хуульд з*******сан тодорхой үүргүүдийг хэрэгжүүлэх чиг үүрэгтэй гэж хэлж байг******* нь үнэн боловч Шүүхийн ерөнхий зөвлөл алив******* нэг хуулийн зүйл з*******лтыг  хэрэгжүүлэхдээ шалтг*******нт холбоогүйгээр хэрэглэж, тодруулбал Шүүхийн тухай хуулийн 47 дуг*******р зүйлийн 47.9 дэх хэсгийг хэрэглэж, та бүхэнд 36 сарын нэг уд*******гийн тэтгэмжийг олгосон байдаг. Яаг*******д ингэж хэлж байг******* вэ гэхээр Шүүхийн тухай хуулийн 47 дуг*******р зүйлийн 47.9-д дундаж цалин гэж байг*******. Дундаж цалин гэдэгт та бүхний хэлсэнчлэн Улсын Их Хурл*******с нэгэнт тогтоосон цалин дээр дунджийг олно гэж байхгүй шүү дээ гэж ярьж байг******* нь үнэн юм шиг боловч хууль тогтоогч энэ хэсгийг батлахд******* ямар агуулг*******р баталсан гэдэг нь хуралд*******ны тэмдэглэл дээр та бүхний хэлж байг******* шиг тусгагдаж үлдсэн зүйл байдаггүй.

Яаг*******д дундаж гэж оруулсан юм бэ гэдгийг Шүүхийн ерөнхий зөвлөл юу гэж тайлбарлаж байг******* вэ гэхээр шүүгчийн цалинг Улсын Их Хурлын тогтоолоор тогтоохоор хуульчлагдсан. Үүнийхээ хүрээнд Улсын Их Хурл*******с тогтоолоор тогтоосон. Тэгэхээр Улсын Их Хурлын тогтоол магадгүй марг*******ш гар*******д өөрчлөгдөх үү, нөгөөдөр гар*******д өөрчлөгдөх үү, эсвэл энэ хууль батлагдах*******с сарын өмнө тогтоол гар*******д өөрчлөгдөх үү гэдгийг мэдэхгүй. Хууль тогтоогч болон хуулийн төсөл өргөн барьж байг******* хүмүүсийн зүгээс шалтг*******лах зүйл. Шүүгчийн цалингийн тухайд 1 сая төгрөг байж байг*******д 2,700,000 төгрөг болжээ. Тэгвэл 36 сарын эхний 10 сар нь 1 сая төгрөг байсан юм байна, дар*******гийн 26 сар нь 2,700,000 төгрөг болжээ, үүнээс дунджийг нь яаж олох вэ гэдэг агуулг*******р орсон хууль байг*******. Та бүхэн Шүүхийн тухай хуулийн 47 дуг*******р зүйлийн 47.9 дэх хэсгийн сарын дундаж цалин гэдгийг тайлбарлахд******* энэ хуулийн 46 дуг*******р зүйлийн 46.2-т з*******сан шүүгчийн цалин хөлс гэдэг зүйлийг эш татаж яриад байг*******. Цалин хөлсөнд нэмэгдэл, болон бусад авч байсан нэмэгдлүүдийг нь оруул*******д цалин хөлс гэж тооцно гэж з*******сан. Гэтэл Шүүхийн тухай хуулийн 47 дуг*******р зүйлийн 47.9-д сарын дундаж цалин гэдэг ганцхан үг буюу сарын дундаж цалинг*******с тооцож олгоно шүү гээд з*******чихсан.

Шүүхийн тухай хууль бол шүүгчдийн эрх зүйн байдлыг нарийвчлан зохицуулсан хууль юм, бид нарт хориглох зүйлсийг энэ хуульд тусгасан, бид нар ингэж ажиллаж байсан гэж ярил*******. Тэр байдал хуульчлагдсан байдаг нь Шүүхийн тухай хуул бол шүүгч нарын эрх зүйн байдлыг нарийвчлан тодорхойлсон хууль юм шүү гэдгийг дахин дахин тал бүрээс нь нотолж байг******* юм. Захирг*******ны хэргийн шүүхээр Шүүхийн тухай хууль болон бусад хуульд з*******сн*******р шүүгч шилжин ажиллахтай холбоотой шийдвэр гарсан байдаг. Түүнтэй адилтг*******д хэлэхэд хууль хэрэглээний асуудал дээр Шүүхийн тухай хууль бол нарийвчилсан зохицуулалттай хууль учр*******с манай энэ тохиолдолд Шүүхийн тухай хуулийн 47 дуг*******р зүйлийн 47.9-д з*******сныг ямар нэг цензургүйгээр, ямар нэгэн шалтг*******нт холбоогүйгээр зөвхөн сарынх нь дундаж цалинг*******р олгох юм байна гэж Шүүхийн ерөнхий зөвлөл үзсэн. Хууль хэрэглээний ийм л асуудал байг*******. Түүнээс биш Шүүхийн ерөнхий зөвлөл чиг үүргийнхээ хүрээнд шүүгч нарын эрхийг хамг*******лах, Үндсэн хууль болон Шүүхийн тухай хуульд з*******сан чиг үүргээ хэрэгжүүлээд явна. Энэ үүргээ ц*******шид ч хэрэгжүүлнэ. Тийм учр*******с энэ бол зөвхөн хууль хэрэглээтэй холбоотой асуудал байг*******” гэв.

                                                ҮНДЭСЛЭХ нь:

1. Нэхэмжлэгч нарын нэхэмжлэлийг хангах үндэслэлтэй байна.

2. Нэхэмжлэгч нарын шүүгчийн албан туш*******л эрхэлж байсантай холбоотой болон нэг уд*******гийн уд*******гийн тэтгэмж авсантай холбоотой үйл баримтын тухайд:

2.1. Нэхэмжлэгч Лхам-Янжингийн Оюун нь 1986 оны 04 дүгээр сарын 18-ны өдрөөс шүүгчээр ажиллаж эхэлсэн байх ба  Булган аймгийн шүүхийн даргын 1989 оны 08 дуг*******р сарын 07-ны өдрийн “Ажилд авах тухай” 31 дүгээр туш*******л*******р Булган аймгийн шүүхийн гишүүнээр, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн 1993 оны 08 дуг*******р сарын 09-ний өдрийн “Зарим шүүхийн шүүгчийг томилох тухай” 61 дүгээр зарлиг*******р Нийслэлийн Баянгол дүүргийн шүүхийн шүүгчээр томилогдсоноос хойш тасралтгүй шүүгчийн албан туш*******лыг хашиж ирсэн байна.

Тэрээр Баянгол дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгчээр ажиллаж байг*******д өндөр насны тэтгэвэрт гарах хүсэлт гаргасныг Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн 2022 оны 04 дүгээр сарын 28-ны өдрийн өдрийн 92 дуг*******р тогтоолоор  түүнийг шүүгчийн албан туш*******л*******с чөлөөлүүлэх саналыг Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид хүргүүлснээр, Ерөнхийлөгчийн 2022 оны 05 дуг*******р сарын 30-ны өдрийн “Шүүгчийн албан туш*******л*******с чөлөөлөх тухай” 96 дуг*******р зарлиг*******р “хуульд з*******сан өндөр насны тэтгэвэрт гарах насны дээд хязг*******рт хүрсэн” үндэслэлээр шүүгчийн албан туш*******л*******с чөлөөлөгдсөн.

Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн даргын 2022 оны 06 дуг*******р сарын 03-ны өдрийн “Нэг уд*******гийн буцалтгүй тусламж олгох тухай” 126 дуг*******р туш*******л*******р Баянгол дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгчээр ажиллаж байсан Лхам-Янжингийн Оюунд 97,200,000 /ерэн долоон сая хоёр зуун мянга/ төгрөг олгохоор шийдвэрлэж, тэтгэмжийн зардл*******с санхүүжүүлсэн.

Нэхэмжлэгч Л.Оюун нь нийтдээ 36 жил шүүгчээр ажилласан байна.

2.2. Нэхэмжлэгч Дулм*******гийн О******* нь 1986 оны 07 дуг*******р сарын 05-ны өдрөөс шүүгчээр ажиллаж эхэлсэн байх ба  Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн 1996 оны 07 дуг*******р сарын 25-ны өдрийн “Зарим шүүхийн шүүгчийг томилох тухай” 171 дүгээр зарлиг*******р Сэлэнгэ аймаг дахь Сум дундын 3 дуг*******р шүүхийн шүүгчээр томилогдон ажилласн*******с хойш тасралтгүй шүүгчийн албан туш*******лыг хашиж иржээ.

Тэрээр Дархан-Уул аймаг дахь Сум дундын Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгчээр ажиллаж байг*******д өндөр насны тэтгэвэрт гарах хүсэлт гаргасныг Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн 2022 оны 06 дуг*******р сарын 16-ны өдрийн 195 дуг*******р тогтоолоор түүнийг шүүгчийн албан туш*******л*******с чөлөөлүүлэх саналыг Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид хүргүүлснээр, Ерөнхийлөгчийн 2022 оны 07 дуг*******р сарын 05-ны өдрийн “Шүүгчийн албан туш*******л*******с чөлөөлөх тухай” 134 дүгээр зарлиг*******р “хуульд з*******сан өндөр насны тэтгэвэрт гарах насны дээд хязг*******рт хүрсэн” үндэслэлээр шүүгчийн албан туш*******л*******с чөлөөлөгдсөн.

Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн даргын 2022 оны 06 дуг*******р сарын 06-ны өдрийн “Нэг уд*******гийн буцалтгүй тусламж олгох тухай” 165 дуг*******р туш*******л*******р Дархан-Уул аймаг дахь сум дундын Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгчээр ажиллаж байсан Дулм*******гийн О*******д 97,200,000 /ерэн долоон сая хоёр зуун мянга/ төгрөг олгохоор шийдвэрлэж, тэтгэмжийн зардл*******с санхүүжүүлсэн.

Нэхэмжлэгч Д.О******* нийтдээ 36 жил шүүгчээр ажилласан байна.

2.3. Нэхэмжлэгч Л******* О нь Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн 1996 оны 07 дуг*******р сарын 25-ны өдрийн “Зарим шүүхийн шүүгчийг томилох тухай” 171 дүгээр зарлиг*******р Сэлэнгэ аймаг дахь Сум дундын 3 дуг*******р шүүхийн шүүгчээр томилогдон ажиллаж эхэлснээс хойш тасралтгүй шүүгчийн албан туш*******лыг эрхэлжээ.

Тэрээр Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгчээр ажиллаж байг*******д өндөр насны тэтгэвэрт гарах хүсэлтээ гаргасныг Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн 2022 оны 03 дуг*******р сарын 31-ний өдрийн 80 дуг*******р тогтоолоор шүүгчийн албан туш*******л*******с чөлөөлүүлэх саналыг Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид хүргүүлснээр, Ерөнхийлөгчийн 2022 оны 05 дуг*******р сарын 04-ний өдрийн “Шүүгчийн албан туш*******л*******с чөлөөлөх тухай” 55 дуг*******р зарлиг*******р “хуульд з*******сан өндөр насны тэтгэвэрт гарах насны дээд хязг*******рт хүрсэн” үндэслэлээр шүүгчийн албан туш*******л*******с чөлөөлөгдсөн.

Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн даргын 2022 оны 05 дуг*******р сарын 12-ны өдрийн “Нэг уд*******гийн буцалтгүй тусламж олгох тухай” 103 дуг*******р туш*******л*******р Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгчээр ажиллаж байсан Лхагв*******гийн От 97,200,000 /ерэн долоон сая хоёр зуун мянга/ төгрөг олгохоор шийдвэрлэж, тэтгэмжийн зардл*******с санхүүжүүлсэн.

Нэхэмжлэгч нь шүүгчээр нийтдээ 25 жил 10 сар ажилласан байна.

            2.4. Огийн Н******* нь Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн 1996 оны 10 дуг*******р сарын 24-ний өдрөөс эхлэн Завхан аймаг дахь Сум дундын 1 дүгээр шүүхийн шүүгчээр, 1997 оны 05 дуг*******р сарын 21-ний өдрийн 82 дуг*******р зарлиг*******р Завхан аймгийн шүүхийн шүүгчээр томилогдон ажилласн*******с хойш тасралтгүй шүүгчийн албан туш*******лыг эрхэлжээ.  

Тэрээр Дархан-Уул аймгийн Иргэний хэргийн давж з*******лдах шатны шүүхийн шүүгчээр ажиллаж байг*******д өндөр насны тэтгэвэрт гарах хүсэлт гаргасныг Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн 2022 оны 01 дүгээр сарын 27-ны өдрийн өдрийн 19 дүгээр тогтоолоор  түүнийг шүүгчийн албан туш*******л*******с чөлөөлүүлэх саналыг Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид хүргүүлснээр, Ерөнхийлөгчийн 2022 оны 02 дуг*******р сарын 28-ны өдрийн “Шүүгчийн албан туш*******л*******с чөлөөлөх тухай” 39 дүгээр зарлиг*******р “хуульд з*******сан өндөр насны тэтгэвэрт гарах насны дээд хязг*******рт хүрсэн” үндэслэлээр шүүгчийн албан туш*******л*******с чөлөөлөгдсөн.

Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн даргын 2022 оны 04 дүгээр сарын 04-ний өдрийн “Нэг уд*******гийн буцалтгүй тусламж олгох тухай” 67 дуг*******р туш*******л*******р Дархан-Уул аймгийн Иргэний хэргийн давж з*******лдах шатны шүүхийн шүүгчээр шүүгчээр ажиллаж байсан Огийн Н*******д 108,000,000 /нэг зуун найман сая/ төгрөгийн нэг уд*******гийн буцалтгүй тусламж олгохоор шийдвэрлэж, тэтгэмжийн зардл*******с санхүүжүүлсэн.

О.Н******* нь шүүгчээр нийтдээ 25 жил 5 сар ажилласан байна.

3. Дээрх үйл баримтын тухайд нэхэмжлэгч нар болон хариуцагчийн хооронд марг*******н байхгүй. Өөрөөр хэлбэл, нэхэмжлэгч нарын шүүгчээр ажилласан хугац*******ны тал*******р хэргийн оролцогчид марг*******гүй.

4. Чингэлтэй дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2023 оны 01 дуг*******р сарын 30-ны өдрийн 128/ШШ2023/00541 дүгээр шийдвэрээр иргэн Л.Оийн “тэтгэмжийн зөрүү 63,180,000 төгрөг гаргуулах тухай” нэхэмжлэлтэй, Шүүхийн ерөнхий зөвлөлд холбогдох иргэний хэргийг хянан хэлэлцээд нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хангасан бол,

Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж з*******лдах шатны шүүхийн 2023 оны 03 дуг*******р сарын 24-ний өдрийн 210/МА2023/00636 дуг*******р магадлал*******р хэргийг бүхэлд нь хянан үзээд “анхан шатны шүүх нэхэмжлэлийг хүлээн авч хянан шийдвэрлэхдээ хэргийн харьяалал зөрчсөн” гэх үндэслэлээр дээрх анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хүчингүй болгож, холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон ба,

Улсын дээд шүүхийн Иргэний хэргийн танхимын нийт шүүгчийн хуралд*******ны 2023 оны 05 дуг*******р сарын 18-ны өдрийн 001/ШХТ2023/00567 дуг*******р тогтоолоор нэхэмжлэгч Л.Оийн хяналтын журм*******р гаргасан гомдлыг Улсын дээд шүүхийн хяналтын шатны иргэний шүүх хуралд*******н*******р хэлэлцүүлэхээс татгалзжээ.

5. Чингэлтэй дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2023 оны 02 дуг*******р сарын 15-ны өдрийн 128/ШШ2023/00797 дуг*******р шийдвэрээр иргэн О.Н*******,  Д.О******* нарын “тэтгэмжийн зөрүү О.Н******* 63,598,608 төгрөг, Д.О******* 77,074,740 төгрөг гаргуулах тухай” нэхэмжлэлтэй, Шүүхийн ерөнхий зөвлөлд холбогдох иргэний хэргийг хянан хэлэлцээд нэхэмжлэгч нарын нэхэмжлэлийг бүхэлд хангасан бол,

Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж з*******лдах шатны шүүхийн 2023 оны 06 дуг*******р сарын 09-ний өдрийн 210/МА2023/01138 дуг*******р магадлал*******р хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн давж з*******лдах гомдолд үндэслэн хянан хэлэлцээд “анхан шатны шүүх нэхэмжлэлийг хүлээн авч хянан шийдвэрлэхдээ хэргийн харьяалал зөрчсөн” гэх үндэслэлээр дээрх анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хүчингүй болгож, холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон.

6. Чингэлтэй дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2023 оны 03 дуг*******р сарын 31-ний өдрийн 128/ШШ2023/01072 дуг*******р шийдвэрээр иргэн Л.Оюуны “тэтгэмжийн зөрүү 63,180,000 төгрөг гаргуулах тухай” нэхэмжлэлтэй, Шүүхийн ерөнхий зөвлөлд холбогдох иргэний хэргийг хянан хэлэлцээд хариуцагч Шүүхийн ерөнхий зөвлөлөөс тэтгэмжийн зөрүү 63,180,000 төгрөг гаргуулж нэхэмжлэгч Л.Оюунд олгохоор шийдвэрлэсэн бол,

Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж з*******лдах шатны шүүхийн 2023 оны 05 дуг*******р сарын 31-ний өдрийн 210/МА2023/01090 дуг*******р магадлал*******р хянан хэлэлцээд “анхан шатны шүүх нэхэмжлэлийг хүлээн авч хянан шийдвэрлэхдээ хэргийн харьяалал зөрчсөн Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 65 дуг*******р зүйлийн  65.1.1 дэх хэсэгт нийцээгүй” гэх үндэслэлээр анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хүчингүй болгож, холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон.

7. Нэхэмжлэгч О.Н*******, Д.О******* нар нь 2023 оны 06 дуг*******р сарын 09-ний өдрийн 210/МА2023/01138 дуг*******р магадлалыг танилцуулан сонсгосноор хүлээн авсан, нэхэмжлэгч  Л.Оюун нь 2023 оны 06 дуг*******р сарын 12-ны өдөр магадлал гардуулсныг хүлээн авсан, нэхэмжлэгч Л.О нь магадлалыг хяналтын шатны иргэний шүүх хуралд*******н*******р хэлэлцүүлэхээс татгалзсан тогтоолыг 2023 оны 06 дуг*******р сарын 09-ний өдөр “Монгол шуудан”-*******р хүргүүлснийг хүлээн авсан зэрэг нь гардуулсан тал*******рх шүүхийн баримт*******р тогтоогдох ба улм*******р нэр бүхий нэхэмжлэгч нар нь 2023 оны 06 дуг*******р сарын 14-ний өдөр хариуцагч Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн дарга Р.Онончимэгийн нэр дээр “тэтгэмжийн зөрүү гаргуулах”-*******р хүсэлт гаргасныг Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн 2023 оны 06 дуг*******р сарын 23-ны өдрийн “Хариу хүргүүлэх тухай” 01/1207 дуг*******р албан бичгээр шийдвэрлэснийг 2023 оны 06 дуг*******р сарын 27-ны өдөр хүлээн авч Шүүхийн тухай хуулийн 79 дүгээр зүйлийн 79.6. “Ерөнхий зөвлөлийн шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл захирг*******ны хэргийн шүүхэд гомдол гаргах” гэж з*******сны дагуу тус шүүхэд 2023 оны 07 дуг*******р сарын 24-ний өдөр нэхэмжлэл гаргасн*******р хэргийг хянан шийдвэрлэснийг тэмдэглэж байна.

8. Нэхэмжлэгч нарын зүгээс “жирийн иргэний зарим эрхийг эдлэхгүйгээр төрийн тусгай албан туш*******лд тангараг өргөн шүүгчээр ажиллаж байсан нь Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийг шууд хэрэгжүүлэх үндэслэл болно, уг хуулийн 47.9-д з*******сан сарын дундаж цалинг 36 сар*******р тооцон тэтгэмж авах байтал олгохгүй байг******* нь хариуцагчийн хууль бус эс үйлдэхүй болно” зэргээр маргаж, тэтгэмжийн зөрүүг гаргуулах*******р ш*******рдсан бол, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн зүгээс “Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн 47 дуг*******р зүйлийн 47.9 дэх хэсгийн сарын дундаж цалин гэдэг нь тухайн шүүгчийн албан туш*******лын цалин тул нэхэмжлэлийг хангах үндэслэлгүй” хэмээн маргаж, нэхэмжлэлийг бүхэлд нь эс зөвшөөрч байна.

9. Шүүх, нотлох баримт цуглуулах үүргийн хүрээнд:

9.1.Баянгол, Хан-Уул, Сонгинохайрхан дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн Тамгын газрын 2023 оны 09 дүгээр сарын 27-ны өдрийн 716 дуг*******р албан бичгээр Баянгол дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхэд шүүгчээр ажиллаж байсан Л.Оюуны цалингийн дэлгэрэнгүй мэдээллийг 2019-2022 оны байдл*******р гаргуулан авсан, /хх-ийн 81-р тал/

9.2. Дархан-Уул аймаг дахь Сум дундын шүүхийн Тамгын газрын 2023 оны 09 дүгээр сарын 26-ны өдрийн 492 дуг*******р албан бичгээр Дархан-Уул аймаг дахь Сум дундын Иргэний хэргийн анхан шатны шүүгчийн шүүгчээр ажиллаж байсан Дулм*******гийн Оюундарийн 2019-2022 оны хоорондох цалингийн дэлгэрэнгүй мэдээллийг гаргуулан авсан, /хх-ийн 99-р тал/

9.3. Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн Тамгын газрын 2023 оны 10 дуг*******р сарын 03-ны өдрийн 796 дуг*******р албан бичгээр Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгчээр ажиллаж байсан Лхагв*******гийн Оийн 2019 оны цалингийн карт тус шүүхэд байхгүй байх тул гаргаж өгөх боломжгүй гэсэн ба харин 2020,2021,2022 оны цалин хөлсний дэлгэрэнгүй мэдээллийг гаргуулан авсан, /хх-ийн 94-р тал/

9.4. Дархан-Уул аймаг дахь Давж з*******лдах шатны болон Захирг*******ны хэргийн анхан шатны шүүхийн Тамгын газрын 2023 оны 09 дүгээр сарын 27-ны өдрийн 131 дуг*******р албан бичгээр Дархан-Уул аймгийн Иргэний хэргийн давж з*******лдах шатны шүүхийн шүүгчээр ажиллаж байсан Огийн Н*******ийн 2019-2022 оны хоорондох цалингийн дэлгэрэнгүй мэдээллийг гаргуулан авсан. /хх-ийн 88-р тал/

10. Шүүгчийн албан туш*******л хашиж байсан нэхэмжлэгч нарын шүүгчээр ажилласан хугац******* адил биш, өөр, өөр цаг хугац*******нд шүүгчээр томилогдож, өөр, өөр цаг хугац*******нд шүүгчийн албан туш*******л*******с чөлөөлөгдсөн тал*******рх Ерөнхийлөгчийн зарлиг гарсныг харгалзан шүүгчийн албан туш*******л*******с чөлөөлөгдсөн цаг хугац*******н*******с урагш тоолон 36 /гучин зург*******/ сарын хугац*******г*******р нэхэмжлэгч тус бүрийнх нь авч байсан цалинг хүснэгтлэн гаргахад дар*******х байна.

Үүнд хоол ун*******ны болон бусад нэмэгдэл ороогүй зөвхөн Шүүгчийн эрх зүйн байдлын тухай хууль хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байх үеийн болон одоогийн Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуульд з*******сан нэмэгдлүүд орсон болно.

нэрс	Л.О			Л.Оюун
Д/д	огноо	цалин	нэмэгдэл	Д/д	огноо	цалин	нэмэгдэл
1	2019.05	2,700,000	1,041,450	1	2019.06	2,700,000	2,190,676
2	2019.06	2,700,000	1,041,450	2	2019.07	2,700,000	2,190,676
3	2019.07	2,700,000	1,041,450	3	2019.08	2,700,000	438,135
4	2019.08	2,700,000	1,041,450	4	2019.09	2,700,000	438,135
5	2019.09	2,700,000	1,041,450	5	2019.10	2,700,000	834,543
6	2019.10	2,700,000	1,041,450	6	2019.11	2,700,000	2,190,676
7	2019.11	2,700,000	1,041,450	7	2019.12	2,700,00	2,190,676
8	2019.12	2,700,000	1,041,450	8	2020.01	2,700,000	2,190,676
9	2020.01	2,700,000	1,312,058	9	2020.02	2,700,000	2,190,676
10	2020.02	2,700,000	1,312,058	10	2020.03	2,700,000	2,190,676
11	2020.03	2,700,000	1,312,058	11	2020.04	2,700,000	2,190,676
12	2020.04	2,550,000	1,312,058	12	2020.05	2,700,000	2,190,676
13	2020.05	2,550,000	1,392,300	13	2020.06	2,700,000	2,228,489
14	2020.06	2,550,000	1,392,300	14	2020.07	2,700,000	963,574
15	2020.07	2,700,000	1,392,300	15	2020.08	2,700,000	2,288,489
16	2020.08	2,700,000	1,392,300	16	2020.09	2,700,000	2,288,489
17	2020.09	2,700,000	1,392,299	17	2020.10	2,700,000	2,288,489
18	2020.10	2,700,000.	1,392,299	18	2020.11	2,700,000	2,288,489
19	2020.11	2,700,000	1,392,299	19	2020.12	2,700,000	2,288,489
20	2020.12	2,700,000	1,427,615	20	2021.01	2,700,000	2,288,489
21	2021.01	2,700,000	1,411,613	21	2021.02	2,700,000	2,288,489
22	2021.02	2,700,000	1,392,299	22	2021.03	2,700,000	2,288,489
23	2021.03	2,700,000	1,392,299	23	2021.04	2,700,000	2,288,489
24	2021.04	2,700,000	1,392,299	24	2021.05	2,700,000	2,468,259
25	2021.05	2,700,000	1,523,700	25	2021.06	2,700,000	2,468,259
26	2021.06	2,700,000	1,523,700	26	2021.07	2,700,000	4,466,682
27	2021.07	2,700,000	1,105,634	27	2021.08	2,700,000	5,459,278
28	2021.08	2,700,000	1,474,145	28	2021.09	2,700,000	3,832,176
29	2021.09	2,700,000	1,474,145	29	2021.10	2,700,000	2,556,259
30	2021.10	2,700,000	1,474,145	30	2021.11	2,700,000	2,548,259
31	2021.11	2,700,000	1,474,145	31	2021.12	2,700,000	2,564,259
32	2021.12	2,700,000	1,474,145	32	2022.01	2,700,000	2,514,259
33	2022.01	2,700,000	1,080,000	33	2022.02	2,700,000	1,080,000
34	2022.02	2,700,000	1,080,000	34	2022.03	2,700,000	1,080,000
35	2022.03	2,700,000	1,080,000	35	2022.04	2,700,000	1,080,000
36	2022.04	2,700,000	1,080,000	36	2022.05	2,700,000	1,080,000
нийт		96,750,000	46,185,813			97,200,000	78,413,051
дундаж		2,687,500	1,282,939			2,700,000	2,178,140

 

нэрс	О.Н*******				Д.О*******
Д/д	огноо	цалин	нэмэгдэл	Д/д	огноо	цалин	нэмэгдэл
1	2019.03	3,000,000	1,921,818	1	2019.07	2,800,000	1,995,398.
2	2019.04	3,000,000	1,921,818	2	2019.08	2,800,000	1,995,390
3	2019.05	3,000,000	1,921,818	3	2019.09	2,700,000	2,163,630
4	2019.06	3,000,000	1,921,818	4	2019.10	2,700,000	2,190,676
5	2019.07	3,000,000	1,887,390	5	2019.11	2,700,000	2,190,676
6	2019.08	3,000,000	1,887,390	6	2019.12	2,700,000	2,190,676
7	2019.09	3,000,000	1,887,390	7	2020.01	2,700,000	2,190,676
8	2019.10	3,000,000	2,020,254	8	2020.02	2,700,000	2,190,676
9	2019.11	3,000,000	2,020,254	9	2020.03	2,700,000	2,190,676
10	2019.12	3,000,000	2,020,254	10	2020.04	2,700,000	2,190,676
11	2020.01	3,000,000	2,020,254	11	2020.05	2,700,000	2,190,676
12	2020.02	3,000,000	2,020,254	12	2020.06	2,700,000	2,190,676
13	2020.03	3,000,000	2,020,254	13	2020.07	2,700,000	3,119,551
14	2020.04	3,000,000	2,020,254	14	2020.08	2,700,000	3,119,551
15	2020.05	3,000,000	2,020,254	15	2020.09	2,700,000	2,190,676
16	2020.06	3,000,000	2,020,254	16	2020.10	2,700,000	2,388,259
17	2020.07	3,000,000	2,020,254	17	2020.11	2,700,000	2,388,259
18	2020.08.	3,000,000	1,058,228	18	2020.12	2,700,000	2,388,259
19	2020.09	3,000,000	2,020,254	19	2021.01	2,700,000	2,628,215
20	2020.10	3,000,000	2,120,659	20	2021.02	2,700,000	2,373,248
21	2020.11	3,000,000	1,562,590	21	2021.03	2,700,000	2,288,490
22	2020.12	3,000,000	1,542,297	22	2021.04	2,700,000	2,288,490
23	2021.01	3,000,000	2,120,659	23	2021.05	2,800,000	2,373,248
24	2021.02	3,000,000	2,120,659	24	2021.06	2,800,000	2,373,248
25	2021.03	3,000,000	2,120,659	25	2021.07	2,700,000	1,006,755
26	2021.04	3,000,000	2,120,659	26	2021.08	2,700,000	1,781,769
27	2021.05	3,000,000	2,160,659	27	2021.09	2,700,000	2,388,259
28	2021.06	3,000,000	1,880,300	28	2021.10	2,700,000	2,388,259
29	2021.07	3,000,000	1,392,270	29	2021.11	2,700,000	2,388,259
30	2021.08	3,000,000	1,813,013	30	2021.12	2,700,000	1,519,801
31	2021.09	3,000,000	2,160,659	31	2022.01	2,700,000	1,080,000
32	2021.10	3,000,000	2,145,043	32	2022.02	2,700,000	1,080,000
33	2021.11	3,000,000	2,223,073	33	2022.03	2,700,000	1,080,000
34	2021.12	3,000,000	2,223,073	34	2022.04	2,700,000	1,807,000
35	2022.01	3,000,000	1,950,000	35	2022.05	2,700,000	1,080,000
36	2022.02	3,000,000	1,950,000	36	2022.06	2,700,000	1,080,000
нийт		108,000,000	70,236,736			97,600,000	74,740,160
дундаж		3,000,000	1,951,020			2,711,111	2,068,614

 

11. Ийнхүү нэхэмжлэгч нарын шүүгчийн албан туш*******л*******с чөлөөлөгдсөн өдрөөс өмнөх сүүлийн гурван жилийн хугац*******нд авсан цалингийн тооцооллын тал*******р мөн марг*******н байхгүй болохыг тэмдэглэж байна.

12. Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн Аравдуг*******р бүлэгт “Шүүгчийн хар*******т бус байдал, түүнийг хангах баталг*******”-ны тал*******р нарийвчилсан зохицуулалт орсны дотор 42 дуг*******р зүйл. “Шүүгчийн хар*******т бус байх зарчим, баталг*******”, 42 дуг*******р зүйлийн 42.3.4. “Шүүгчийн эдийн засгийн болон нийгмийн хангамж, халамжийн тогтолцоог энэ хууль болон бусад хуулиар бүрдүүлэх, хангах”, 46 дуг*******р зүйл. “Шүүх, шүүгчийн эдийн засгийн баталг*******”, 46 дуг*******р зүйлийн 46.2. “Шүүгчийн цалин хөлс нь албан туш*******лын цалин болон албан ажлын онцгой нөхцөлийн, төрийн алба х*******сан хугац*******ны, докторын зэргийн нэмэгдлээс бүрдэнэ”, 47 дуг*******р зүйл. “Шүүгч, түүний гэр бүлийн гишүүний нийгмийн баталг*******”, 47 дуг*******р зүйлийн 47.7. “Шүүгчийн тэтгэвэртэй холбогдсон харилц*******г холбогдох хуулиар, ... ажлын гурван өдрийн нэмэгдэл амралт олгоно”, 47.9. “Шүүгчийг өндөр насны тэтгэвэрт гарахад түүний авч байсан сарын дундаж цалингийн хэмжээгээр 36 сарын хугац*******г*******р тооцож нэг уд*******гийн тэтгэмж олгоно” гэж хуульчилжээ.

13. Марг*******н бүхий энэ тохиолдолд зарим нэхэмжлэгч нар нь Төрийн албаны тухай хуулийн 60 дуг*******р зүйлийн 60.1. “Төрийн улс төрийн албан х*******гч*******с бусад төрийн албан х*******гч өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох үндэслэлээр чөлөөлөгдсөн бол үндсэн цалингийн дундж*******с ажилласан хугац*******г нь үндэслэн тооцож нэг уд*******гийн буцалтгүй тусламжийг олгоно. Нэг уд*******гийн буцалтгүй тусламжийн дээд хэмжээ нь 36 сарын үндсэн цалингийн дундж*******с хэтрэхгүй байна. Нэг уд*******гийн буцалтгүй тусламж тооцох цалингийн дундаж хэмжээ болон олгох шалгуур нөхцөлийг тодорхойлсон журмыг төрийн албаны  төв байгууллагын саналыг үндэслэн Засгийн газар тогтооно”,

Засгийн газрын 2019 оны 01 дүгээр сарын 09-ний өдрийн “Журам батлах тухай” 7 дуг*******р тогтоолын хавсралт*******р батлагдсан “Төрийн албан х*******гчид өндөр насны тэтгэвэрт гарахад нэг уд*******гийн буцалтгүй тусламж олгох журам”-ын 4 дүгээр зүйлийн 4.4. “Хэрэв Төрийн албаны тухай хуулиас бусад хуульд төрийн албан х*******гчид тэтгэвэрт гарахад нь зориулж нэг уд*******гийн тэтгэмж олгох тал*******р з*******сан бол төрийн албан х*******гч тэдгээр тэтгэмжийн аль илүүг сонгох эрхтэй ба энэ тохиолдолд тэтгэмжийг давхардуулан олгохгүй” гэх з*******лтын агуулгын хүрээнд нэг уд*******гийн тэтгэмж авахд******* “сонгох эрх”-ээ эдэлж, Шүүхийн тухай хуулийн 46 дуг*******р зүйлийн 46.2. “Шүүгчийн цалин хөлс нь албан туш*******лын цалин болон албан ажлын онцгой нөхцөлийн, төрийн алба х*******сан хугац*******ны, докторын зэргийн нэмэгдлээс бүрдэнэ” гэж з*******сны дагуу Улсын Их Хурлын 2021 оны 01 дүгээр сарын 14-ний өдрийн 04 дүгээр тогтоолын хавсралтууд*******р тогтоосон албан ажлын онцгой нөхцөлийн нэмэгдэл нь 40% байх, төрийн алба х*******сан хугац*******ны нэмэгдэл нь 25% байх, эдгээрийн нийлбэр 65%-р үндсэн цалин /УИХ-ын 2015 оны 01 дүгээр сарын 13-ны өдрийн 101 дүгээр тогтоолоор тогтоож 2022 оны 01 дүгээр сарын 01-ээс дагаж мөрдсөн/-г******* үржүүлэн тооцож сонголтоо хийх, зарим нь 2012 оны 03 дуг*******р сарын 07-ны өдөр батлагдаж, 2013 оны 04 дүгээр сарын 15-ны өдрөөс дагаж мөрдсөн ба 2021 оны 03 дуг*******р сарын 01-ний батлагдсан Монгол Улсын Шүүхийн тухай хууль хэрэгжиж эхлэх хүртэл хуулийн хүчин төгөлдөр үйлчилж байсан Шүүгчийн эрх зүйн байдлын тухай хуулийн 23 дуг*******р зүйлийн 23.1. “шүүгчийн албан туш*******лын цалингийн хэмжээ нь эдийн засгийн хувьд бусд*******с хар*******т бус ажиллах, амьдрахад хүрэлцээтэй, баталг*******тай байх боломжийг хангасан байна”, 23.2. “тухайн шүүгчийн цалингийн хэмжээ шүүгчээр ажилласан тав дахь жилээс эхлэн жил бүр өмнөх оныхоос хоёр хувиар нэмэгдэж байна” гэж з*******сн*******р энэхүү хоёр хувиар нэмэгдүүлэн тооцож байсан цалинг*******с нэг уд*******гийн тэтгэмж авахд******* “сонгох эрх”-ээ эдэлж сонголтоо хийхээр тайлбарлаж, харин хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөс “хууль хэрэглээний асуудал дээр Шүүхийн тухай хууль бол нарийвчилсан зохицуулалттай хууль учр*******с манай энэ тохиолдолд Шүүхийн тухай хуулийн 47 дуг*******р зүйлийн 47.9-д з*******сныг ямар нэг цензургүйгээр, ямар нэгэн шалтг*******нт холбоогүйгээр зөвхөн сарынх нь дундаж цалинг*******р олгох юм байна гэж Шүүхийн ерөнхий зөвлөл үзсэн” гэж тайлбарлаж байг*******г тэмдэглэх нь зүйтэй.

14. Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн 70 дуг*******р зүйлийн 70.1. “Монгол Улсын Үндсэн хуульд з*******сн*******р Шүүхийн ерөнхий зөвлөл нь шүүгчийн хар*******т бус, шүүхийн бие д*******сан байдлыг хангах, ... эрх ашгийг нь хамг*******лах зорилго бүхий шүүхийн захирг*******ны төв байгууллага” бөгөөд мөн хуулийн 70.2.3. “шүүгчийн хар*******т бус байдлыг хангах, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамг*******лах”, 70.2.4. “шүүхийн санхүү, эдийн засгийн баталг*******г хангах” зэрэг чиг үүргийг хэрэгжүүлэх бүрэн эрхтэй.

Түүнчлэн шүүгчийн хар*******т бус байдлыг хангаж, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамг*******лах чиглэлээр мөн хуулийн 73 дуг*******р зүйлийн 73.1.1. “Энэ хуульд з*******сан шүүгчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамг*******лах ажлыг хэрэгжүүлэх, зөрчигдсөн тохиолдолд арга хэмжээг авах”, 73.1.2. “Шүүгчийн хар*******т бус, халдашгүй байдалд сөргөөр нөлөөлсөн, шүүгчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхол хөндөгдөх нөхцөл үүссэн тохиолдолд холбогдох арга хэмжээг авах, зөрчигдөхөөс урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ авах” зэрэг бүрэн эрхийг хэрэгжүүлэх байгууллага байна.

15. Дээрх хуулиудын зохицуулалт болон хэрэгт цугласан баримтууд, шүүх хуралд*******н дээр тайлбарлагдсан үйл баримтуудыг нэгтгэн дүгнэвэл, хариуцагч Шүүхийн ерөнхий зөвлөл нь шүүгчээр ажиллаж байг*******д өндөр насны тэтгэвэрт гарах үндэслэлээр чөлөөлөгдсөн шүүгч нарт олгох нэг уд*******гийн тэтгэмжийг зохицуулсан Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн холбогдох з*******лтыг буруу тайлбарлан хэрэгжүүлж, нэхэмжлэгч нарт нэг уд*******гийн тэтгэмжийг дутуу олгосон, зөрүүг тооцож олгохоос татгалзсан эс үйлдэхүй гаргасан нь хууль бус,

16. Тодруулбал, Захирг*******ны ерөнхий хуулийн 37 дуг*******р зүйлийн 37.3. “эс үйлдэхүй гэж иргэн хуулийн этгээдээс эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлоо хэрэгжүүлэх, хамг*******луулах*******р гаргасан өргөдөл, гомдлыг шийдвэрлэх үүргээ захирг*******ны байгууллага хуульд з*******сан хугац*******нд биелүүлээгүй, эсхүл шийдвэрлэхгүй орхигдуулсныг ойлгоно” гэж з*******сан ба нэхэмжлэгч нарын 2023 оны 06 дуг*******р сарын 14-ний өдрийн хүсэлт /нэхэмжлэгч нар*******с гаргасан нэхэмжлэлийн үндэслэлд тусгагдсан агуулга нь энэхүү хүсэлтэд мөн тусгагдсан/-ийг “хүсэлтэд дурдсан асуудлыг шийдвэрлэх боломжгүйг мэдэгдье” гэсэн хариу хүргүүлж, шийдвэрлэхгүй орхигдуулсн*******р тогтоогдож байна.

17. Иймд Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн 47.9. “Шүүгчийг өндөр насны тэтгэвэрт гарахад түүний авч байсан сарын дундаж цалингийн хэмжээгээр 36 сарын хугац*******г*******р тооцож нэг уд*******гийн тэтгэмж олгоно” гэсний “авч байсан сарын дундаж цалингийн хэмжээ” гэдгийг үзэхдээ тухайн шүүгчийн гар дээр авч байсан нэмэгдэлтэй цалин буюу Шүүгчийн эрх зүйн байдлын тухай хууль /хүчингүй болсон/-ийн 23 дуг*******р зүйлийн 23.2. “тухайн шүүгчийн цалингийн хэмжээ шүүгчээр ажилласан тав дахь жилээс эхлэн жил бүр өмнөх оныхоос хоёр хувиар нэмэгдэж байна”, Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн 46.2. “Шүүгчийн цалин хөлс нь албан туш*******лын цалин болон албан ажлын онцгой нөхцөлийн, төрийн алба х*******сан хугац*******ны, докторын зэргийн нэмэгдлээс бүрдэнэ” гэж з*******сн*******р нэмэгдлүүд тооцогдох цалин байна, харин нэхэмжлэгч нарт нэг уд*******гийн тэтгэмжид зөвхөн албан туш*******лын цалингийн хэмжээгээр тооцож өгсөн нь авч байсан сарын дундаж хэмжээнд хүрэхгүй, “болон” гэдэг холбоос үгийн утгыг алдагдуулж орхигдуулсан, “авч байсан сарын дундаж”-ийг олох ш*******рдлагатай байх*******с гадна хариуцагч талын “47.9 дэх хэсгийн сарын дундаж цалин гэдэг нь шүүгчийн албан туш*******лын цалин” гэх тайлбарыг хүлээн авах боломжгүй байна.

18. Шүүх, нэхэмжлэгч нарт нэг уд*******гийн тэтгэмжийн зөрүүг олгохоос татгалзсан хариуцагчийн эс үйлдэхүй хууль бус гэж шийдвэрлэсний, нэхэмжлэгч нарыг нэг уд*******гийн тэтгэмжийн зөрүү авах эрхтэй гэж үзсэний үр дагаврыг шийдвэрлэж, “д*******лгах” ш*******рдлагыг хангахд**************ы түрүүнд хэргийн оролцогчдын марг*******гүй хэсэгт дүгнэлт өгөхгүйгээр, нэхэмжлэгч, хариуцагч талын хэн аль нь Шүүхийн тухай хуулийн 47 дуг*******р зүйлийн 47.9-д з*******сныг энэ марг*******нд тайлбарлан хэрэглэх тал*******р буюу нарийвчилсан зохицуулалт гэдгийг тодотгосныг тэмдэглээд, нэхэмжлэгч нар нь шүүгчийн албан туш*******л*******с чөлөөлөгдсөнөөс өмнөх 36 сард нэхэмжлэгч тус бүртээ ямар хэмжээний цалин авч байсан түүнийг энэхүү Үндэслэх хэсгийн 10-д хүснэгтэлж гаргасны дагуу үйл баримт*******р тогтоогдсон гэж үзэж, түүний дунджийг гаргасн*******р зөрүү нь тодорхойлогдох ёстой, ийнхүү үзэх нь хариуцагч захирг*******ны байгууллагын шийдвэр үндэслэл бүхий бодит байдалд нийцсэн, хуульд үндэслэх захирг*******ны үйл ажиллаг*******ны зарчмыг хангаж гарах, нэхэмжлэгч нарын зөрчигдсөн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхол хангагдах үндэслэл болно гэж дүгнэв.

19. Нэхэмжлэгч нарын авч байсан цалингийн хэмжээгээр буюу шүүгчийн албан туш*******л*******с чөлөөлөгдсөнөөс өмнөх 36 сарыг тус бүрд нь түүвэрлэн авч үзэх нь ижил хандахад байг******* ба Төрийн албаны тухай хуулийн 60 дуг*******р зүйлийн 60.1-д з*******сныг үндэслэн гарсан Журмын зохицуулалтыг хэрэглэхгүй байх, Шүүгчийн эрх зүйн байдлын тухай хууль болон Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн зөрүүтэй зохицуулалтыг ижил хандаж хэрэглэхгүй байх, тухайлбал нэхэмжлэгч Л.Оюун, Д.О******* нарын тухайд шүүгчээр 36 жил ажилл*******д тэтгэвэрт гарч буй энэ тохиолдолд Шүүгчийн эрх зүйн байдлын тухай хуульд з*******сан 2%-ийн өсгөн нэмэгдүүлсэн дүн 2,288,000 төгрөг байхад Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн 46 дуг*******р зүйлийн 46.2-д з*******сан мөнгөн дүн нь 1,080,000 төгрөг байг*******  энэ зөрүүг арилгах буюу нэхэмжлэгчийн шүүхээр хамг*******луулах эрх, хууль ёсны ашиг сонирхол сэргэх үндэслэл болно гэж үзэв.

20. Ийнхүү тайлбарлахын учир нь нэхэмжлэгч нар нь амьдралынх******* идэвхтэй хөдөлмөр эрхлэх бүхий л хугац*******нд шүүгчээр ажилласан, өөрөөр хэлбэл, шүүгчийн бүрэн эрхийг хэрэгжүүлэн ажилласны үр дагаварт, хөдөлмөрлөсний төлөө өндөр насны тэтгэвэрт гарахад нь төрөөс нэг л уд******* олгож буй тэтгэмж, тэр тэтгэмжийг олгох нөхцөл нь цалин байх, цалин гэх ойлголтыг хууль тогтоомжийн акт*******р энэ тохиолдолд Улсын Их Хурлын 2015 оны 11 дүгээр сарын 13-ны өдрийн 101 дүгээр тогтоол, Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн 2019 оны 06 дуг*******р тогтоол, Улсын Их Хурлын 2021 оны 01 дүгээр сарын 14-ний өдрийн 04 дүгээр тогтоол зэргээр урьдчилан тогтоосон хэмжээгээр авч үзэхээр байна.

Харин хариуцагч талын “Улсын Их Хурлын тогтоол магадгүй марг*******ш гар*******д өөрчлөгдөх үү, нөгөөдөр гар*******д өөрчлөгдөх үү, эсвэл энэ хууль батлагдах*******с сарын өмнө тогтоол гар*******д өөрчлөгдөх үү гэдгийг мэдэхгүй, хууль тогтоогч болон хуулийн төсөл өргөн барьж байг******* хүмүүсийн зүгээс шалтг*******лна” гэх тайлбар үндэслэлгүй байна.

21. Шүүхийн тухай хуулийн 47.9. “Шүүгчийг өндөр насны тэтгэвэрт гарахад түүний авч байсан сарын дундаж цалингийн хэмжээгээр 36 сарын хугац*******г*******р тооцож нэг уд*******гийн тэтгэмж олгоно” гэж з*******сныг бүрэн эрхийн хүрээнд хариуцагч захирг*******ны байгууллага хэрэгжүүлэхдээ өөрт олгосон эрх хэмжээг буруу тайлбарлан захирг*******ны акт гаргасан нь марг*******н гарах үндэслэл болсон, д*******лгах ш*******рдлагыг хангахд******* нэхэмжлэгч нарын эрх зүйн байдлыг дордуулахгүйгээр үйл баримт*******р тогтоогдсон 36 сарын хэмжээгээр тооцоолон хангаж шийдвэрлэв.

22. Захирг*******ны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 51 дүгээр зүйлийн 51.1-д зохицуулсны дагуу мөн хуулийн 48 дуг*******р зүйлийн 48.1. “улсын тэмдэгтийн хур*******мжийг нэхэмжлэгч урьдчилан төлөх бөгөөд нэхэмжлэл бүрэн эсхүл хэсэгчлэн хангагдсан тохиолдолд хариуцагч*******р нөхөн төлүүлж нэхэмжлэгчид буц*******н олгоно” гэсний дагуу улсын тэмдэгтийн хур*******мжийг урьдчилан төлөөгүй нэхэмжлэгч нар*******р нөхөн төлүүлж улсын төсөвт оруулж, хариуцагч*******с оруулсан хэмжээгээр төлүүлж нэхэмжлэгчид буц*******н олгохоор з*******ж шийдвэрлэв.

 Захирг*******ны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дуг*******р зүйлийн 106.1, 106.3, 106.3.4, 106.3.12, 107 дуг*******р зүйлийн 107.5-д з*******сныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь.

1. Монгол Улсын Шүүхийн тухай 46 дуг*******р зүйлийн 46.2, 47 дуг*******р зүйлийн 47.9, 70 дуг*******р зүйлийн 70.2.3, 70.2.4, Шүүгчийн эрх зүйн байдлын тухай хууль /2012 оны/-ийн 23 дуг*******р зүйлийн 23.1, 23.2, Захирг*******ны ерөнхий хуулийн 37 дуг*******р зүйлийн 37.3-д з*******сныг баримтлан нэхэмжлэгч нарын нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хангаж, нэхэмжлэгч нарыг өндөр насны тэтгэвэрт гарахад олгох нэг уд*******гийн тэтгэмжийг дутуу тооцож, зөрүүг олгохгүй байг******* хариуцагч Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн эс үйлдэхүй хууль бус болохыг тогтоож, нэг уд*******гийн тэтгэмжийн зөрүүд шүүгчээр ажиллаж байсан нэхэмжлэгч О.Н*******д 70,236,000 /далан сая хоёр зуун гучин зург*******н мянга/ төгрөг, шүүгчээр ажиллаж байсан нэхэмжлэгч Л.Оюунд 78,600,000 /далан найман сая зург*******н зуун мянга/ төгрөг, шүүгчээр ажиллаж байсан нэхэмжлэгч Д.О*******д 75,069,000 /далан таван сая жаран есөн мянга/ төгрөг, шүүгчээр ажиллаж байсан нэхэмжлэгч Л.От 45,934,000 /дөчин таван сая есөн зуун гучин дөрөв/ төгрөгийг тус тус шүүхийн төсвөөс гаргаж олгохыг хариуцагч Шүүхийн ерөнхий зөвлөлд д*******лгасугай.

2. Захирг*******ны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 48 дуг*******р зүйлийн 48.1, 51 дүгээр зүйлийн 51.1-д з*******сныг баримтлан нэхэмжлэгч О.Н*******ээс улсын тэмдэгтийн хур*******мжид урьдчилан төлсөн төлбөрийг төсвийн орлогод хэвээр үлдээж, нэхэмжлэгч Л.Оюун, Д.О*******, Л.О нар*******с тус тус 70,200 төгрөг гаргуулан улсын төсөвт оруулж, хариуцагч*******с 70,200 төгрөг гаргуулан нэхэмжлэгч О.Н*******д олгосугай.

Захирг*******ны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 114 дүгээр зүйлийн 114.1-д з*******сны дагуу нэхэмжлэгч, хариуцагч тэдгээрийн төлөөлөгч нар нь шүүхийн шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор Захирг*******ны хэргийн давж з*******лдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй.

 

  

 

 

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                 У.БАДАМСҮРЭН