2024         01          23                                          128/ШШ2024/0076

                                        МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Д.Халиуна даргалж, тус шүүхийн хуралдааны 3 дугаар танхимд хийсэн нээлттэй шүүх  хуралдаанаар,

Нэхэмжлэгч: Ё*******гийн Б*******  /РД:*******/,

Хариуцагч: Шүүхийн ерөнхий зөвлөл,

Маргааны төрөл: Шүүхийн ерөнхий зөвлөл нарын хооронд үүссэн Шүүхийн ерөнхий зөвлөлөөс шүүгчийг өндөр насны тэтгэвэрт гаргахад олгох нэг удаагийн тэтгэмжийн зөрүүг Шүүхийн ерөнхий зөвлөлөөс гаргуулахыг даалгахтай холбоотой захиргааны хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Н.Д*******, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Т.Н*******, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга М.Дэлгэрмөрөн нарыг оролцуулав.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэг. Нэхэмжлэлийн шаардлага: Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн 2023 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн ******* дугаар албан бичгээр тэтгэмжийн зөрүү олгохгүй байгаа эс үйлдэхүй хууль бус болохыг тогтоож, тэтгэмжийн зөрүү 64715685 төгрөгийг гаргуулах.

Хоёр. Маргах үндэслэл болсон үйл баримтын хувьд.

2.1 Нэхэмжлэгч Ё.Б******* нь Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн 1994 оны 94 дүгээр зарлигаар Хэнтий аймаг дахь сум дундын шүүхийн шүүгчээр, 2001 оны 69 дүгээр зарлигаар Булган аймгийн шүүхийн ерөнхий шүүгчээр, 2009 оны 204 дүгээр зарлигаар Ховд аймгийн шүүхийн ерөнхий шүүгчээр тус тус томилогдож, шүүгчээр 22 жил ажиллаад Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн 2022 оны 05 дугаар 04-ний өдрийн 56 дугаартай зарлигаар шүүгчийн албан тушаалаас чөлөөлөгдөж, өндөр насны тэтгэвэрт гарсан.

2.2. Шүүгчийн албан тушаалаас чөлөөлөгдсөний дараа Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн Санхүү, хөрөнгө оруулалтын газраас 108 000 000 төгрөгийг олгожээ.

2.3. Нэхэмжлэгч Шүүхийн тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.9 дэх хэсэгт зааснаар нэг удаагийн тэтгэмжийг олгохдоо сарын дундаж цалингаас биш, харин дундаж цалин хөлснөөс тооцож олгох ёстой гэж үзээд Шүүхийн ерөнхий зөвлөлд хандсан байх бөгөөд Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн даргын 2023 оны 12 дугаар сарын 12-ны өдрийн ******* тоот албан бичгээр “шүүгчийг өндөр насны тэтгэвэрт гарахад түүний авч байсан сарын дундаж цалингийн хэмжээгээр 36 сарын хугацаагаар тооцож нэг удаагийн тэтгэмж олгоно... хүсэлтэд дурдсан асуудлыг шийдвэрлэхгүй боломжгүй” гэх хариуг авсан.

2.4. Нэхэмжлэгч нь үүний зөрүү 64715685 төгрөгийг нэхэмжлэгч Шүүхийн ерөнхий зөвлөлөөс гаргуулахаар нэхэмжилж байна.

2.5. Нэхэмжлэгчийн зүгээс “... Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.9 дэх хэсэгт “Шүүгчийг өндөр насны тэтгэвэрт гарахад түүний авч байсан сарын дундаж цалингийн хэмжээгээр 36 сарын хугацаагаар тооцож нэг удаагийн тэтгэмж олгоно” гэж заасан бөгөөд цалингийн тооцооллыг буруу гаргаж тэтгэмжийг дутуу олгосон ...” гэх агуулгаар маргаж байна.

2.6. Хариуцагчийн зүгээс “... Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.9 дэх хэсэгт шүүгчийг өндөр насны тэтгэвэрт гарахад түүний авч байсан сарын дундаж цалингийн хэмжээгээр 36 сарын хугацаагаар тооцож нэг удаагийн тэтгэмж олгоно гэж заасан бөгөөд Шүүхийн ерөнхий зөвлөл хуулийг уг заалтыг зөв тайлбарлан хэрэглэж, нэхэмжлэгчдэд тэтгэмжийг олгосон, сарын дундаж цалингийн хэмжээгээр 36 сарын хугацаагаар тооцож нэг удаагийн тэтгэмж олгоно гэж заасныг Шүүхийн ерөнхий зөвлөлөөс хэрэгжүүлэхдээ УИХ-ын 2015 оны 101 дүгээр тогтоолоор тогтоосон албан тушаалын цалингийн хэмжээнээс тооцож олгож байгаа нь хууль зөрчөөгүй ...” гэх агуулгаар тайлбарлаж байна.

Гурав. Маргаж буй үндэслэл.

3.1. Нэхэмжлэгч нэхэмжлэлийн үндэслэл, шаардлагаа: “Нэхэмжлэгч Ё.Б******* нь төрийн албанд 36 жил, үүнээс шүүхийн байгууллагад 28 жил ажилласнаас анхан шатны шүүхэд шүүгчээр 6, давж заалдах шатны шүүхийн ерөнхий шүүгчээр 22 жил ажилласан. Улмаар өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох насны дээд хязгаарт хүрч Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн 2022.05.04-ний өдрийн 56 дугаар зарлигаар Булган аймгийн Эрүү, иргэний давж заалдах шатны шүүхийн ерөнхий шүүгчийн албан тушаалаас чөлөөлөгдсөн. Иймд Монгол Улсын Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн даргын 2022.05.12-ны өдрийн 103 дугаар тушаалаар түүнд 108000000 /нэг зуун найман сая/ төгрөгийн нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгохоор шийдвэрлэж түүний ХААН банк дахь 5094599744 тоот дансанд шилжүүлсэн байна. Харин Ё.Б******* нь нэг удаагийн буцалтгүй тусламжаа дутуу олгосныг энэ 12 дугаар сард мэдэн гүйцээн олгохыг хүссэн боловч Шүүхийн ерөнхий зөвлөл эс зөвшөөрсөн хариу өгсөн тул хуулийн дагуу шүүхэд хандаж байна. Монгол Улсын Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 101 дүгээр зүйлийн 101.1 дэх хэсэгт цалин хөлс нь үндсэн цалин, нэмэгдэл, нэмэгдэл хөлс, ээлжийн амралтын цалин, шагнал урамшууллаас бүрдэнэ" гэж заасан.

Харин Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн 46 дугаар зүйлийн 46.2 дахь хэсэгт "шүүгчийн цалин хөлс нь албан тушаалын цалин болон албан ажлын онцгой нөхцөлийн, төрийн алба хаасан хугацааны, докторын зэргийн нэмэгдлээс бүрдэнэ" гэж заажээ. Иймд Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.9 дэх хэсэгт заасан шүүгчийн сарын дундаж цалин нь мөн хуулийн 46 дугаар зүйлийн 46.2 дахь хэсэгт зааснаар албан тушаалын цалин болон албан ажлын онцгой нөхцөлийн, төрийн алба хаасан хугацааны, докторын зэргийн нэмэгдлээс бүрдэхээр байна. Гэтэл Шүүхийн ерөнхий зөвлөл нэхэмжлэгчийн сарын дундаж цалин буюу сарын цалин хөлсний бүрэлдэхүүнээс нэмэгдлүүдийг хасч нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгосон нь буруу буюу Монгол Улсын Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн даргын 2022.05.12-ны өдрийн 103 дугаар тушаал хууль бус байгаа болно. Мөн нэхэмжлэгчийн сарын дундаж цалин буюу сарын дундаж цалин хөлсийг тооцохдоо Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайдын 2021.12.06-ны өдрийн А/92 дугаар тушаалаар батлагдсан журмыг ч баримтлах ёстой гэж үзэж байна. Ийнхүү дээр дурдсан хууль, журмын заалтуудыг баримтлан тооцоход Шүүхийн ерөнхий зөвлөлөөс иргэн Ё.Б*******д нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгохдоо 64715685 /жаран дөрвөн сая долоон зуун арван таван мянга зургаан зуун наян таван/ төгрөг дутуу олгосон байна. Нэхэмжлэлийн шаардлага: Монгол Улсын Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн даргын 2022.05.12-ны өдрийн 103 дугаар тушаалыг хүчингүй болгож иргэн Ё.Б*******д нэг удаагийн буцалтгүй тусламжид 64715685 /жаран дөрвөн сая долоон зуун арван таван мянга зургаан зуун наян таван/ төгрөгийг нэмж олгуулахаар өгнө үү.” гэв.

3.2.1. Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч хариу тайлбартаа: “Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.9 дэх хэсэгт "Шүүгчийг өндөр насны тэтгэвэрт гарахад түүний авч байсан сарын дундаж цалингийн хэмжээгээр 36 сарын хугацаагаар тооцож нэг удаагийн тэтгэмж олгоно..." гэж заасан бөгөөд Шүүхийн ерөнхий зөвлөл хуулийн уг заалтыг зөв тайлбарлан хэрэглэж, нэхэмжлэгчдэд тэтгэмжийг олгосон болно.

Нэхэмжлэлийн шаардлагыг эс зөвшөөрөх үндэслэл нь Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.9 дэх хэсгийн "... сарын дундаж цалин.." гэснийг хэрхэн ойлгохоос хамаарч байгаа тул "албан тушаалын цалин", "нэмэгдэл", "тэтгэмж” гэснийг хэрхэн ойлгож хэрэглэснийг дурдах нь зөв гэж үзлээ. 1.1. Албан тушаалын цалин Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 71 дүгээр зүйлийн 71.1.3 дахь хэсэгт зааснаар бүх шатны шүүхийн шүүгчийн цалин хөлсний хэмжээг Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн саналыг үндэслэн Улсын Их Хурал тогтоодог. Бүх шатны шүүхийн Ерөнхий шүүгч, шүүгчийн албан тушаалын цалингийн хэмжээг Монгол Улсын Их Хурлын 2015 оны 101 дүгээр тогтоолын хавсралтаар тогтоосон байна. Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.9 дэх хэсгийн "...сарын дундаж цалин.." гэдэг нь шүүгчийн албан тушаалын цалин юм. 1.2. Нэмэгдэл, тэтгэмж Нэмэгдэл болон тэтгэмжийг Монгол Улсын шүүхийн тухай хуульд заасны дагуу олгодог. Тодруулбал, нэмэгдлийг сар бүр, харин тэтгэмжийг тодорхой нөхцөл бүрдсэн тохиолдолд нэг удаа олгож байгаа болно.

Нэмэгдэл Нэмэгдлийг шүүгчид сар бүр олгодог бөгөөд нэмэгдлийн хэмжээг албан тушаалын цалингаас тооцно. Албан тушаалын цалин нь сар бүр олгогддог нэмэгдлийн хамт "цалин хөлс" гэсэн ойлголтыг бүрдүүлнэ. Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 46 дугаар зүйлийн 46.2 дахь хэсэгт "Шүүгчийн цалин хөлс нь албан тушаалын цалин болон албан ажлын онцгой нөхцөлийн, төрийн алба хаасан хугацааны, докторын зэргийн нэмэгдлээс бүрдэнэ" гэж заасан байна. Албан ажлын онцгой нөхцөлийн, төрийн алба хаасан хугацааны, докторын зэргийн нэмэгдлийг Улсын Их Хурлын 2021 оны 01 дүгээр сарын 14-ний өдрийн 04 дүгээр тогтоолоор "Шүүгчид нэмэгдэл олгох журам"-р баталсан бөгөөд уг тогтоолд дурдсанаар шүүгчд дараах нэмэгдлийг олгохоор хуульчилсан байна. Үүнд УИХ-ын 2021 оны 04 дүгээр тогтоолын 2 дугаар заалтаар докторын зэргийн нэмэгдэл; -Шүүн таслах ажлын онцгой нөхцөлийн нэмэгдэл /УИХ-ын 04 тогтоолын 1 дүгээр хавсралт/; -Шүүгчийн төрийн алба хаасан хугацааны нэмэгдэл /УИХ-ын 04 тогтоолын 2 дугаар хавсралт/-ийг тус тус баталсан.

Тэтгэмжийг тодорхой нөхцөл бүрдсэн тохиолдолд шүүгчид "нэг удаа" олгох талаар хуульд заасан бөгөөд энэ нь Шүүхийн тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.9 дэх хэсэгт заасан тэтгэмж юм. Тэтгэмжийг нэмэгдлийн нэгэн адил мөн л албан тушаалын цалингаас тооцдог. 2. Нэхэмжлэгч нь шаардлагадаа дурдсан Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.9 дэх хэсгийн". авч байсан сарын дундаж цалин.." нь УИХ-ын 2015 оны 101 дүгээр тогтоолоор тогтоосон Ерөнхий шүүгч, шүүгчийн албан тушаалын цалин юм. 36 сарын тэтгэмжийг "албан ажлын онцгой нөхцөлийн, төрийн алба хаасан хугацааны" нэмэгдлээс тооцох үндэслэлгүй. Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.9 дэх хэсэгт заасан "... сарын дундаж цалингийн хэмжээгээр 36 сарын хугацаагаар тооцож нэг удаагийн тэтгэмж олгоно" гэж заасныг Шүүхийн ерөнхий зөвлөлөөс хэрэгжүүлэхдээ УИХ-ын 2015 оны 101 дүгээр тогтоолоор тогтоосон албан тушаалын цалингийн хэмжээнээс тооцож олгож байгаа нь хууль зөрчөөгүй. Шүүх нийтийн эрх зүйн хүрээнд үүссэн аливаа маргааныг хараат бусаар хэлэлцэн шийдвэрлэхдээ тухайн харилцааг илүү нарийвчлан зохицуулсан хуулийг үндэслэх учиртай бөгөөд өрсөлдөх хэм хэмжээний хувьд Шүүхийн тухай хууль нь шүүгчийн эрх зүйн байдал, түүний өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох тохиолдлыг нарийвчлан зохицуулсан хууль гэдэгтэй хэн ч маргах боломжгүй юм” гэв.

ҮНДЭСЛЭХ нь:

Хуульд заасан журмаар хэрэгт авагдсан, шүүх хуралдаанд судлагдсан нотлох баримтууд, талуудын тайлбарыг үнэлээд, хууль тайлбарлан хэрэглэж, хариуцагч нь нэхэмжлэгчийн төрийн албан хаагчийн хувьд эдлэх эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг зөрчсөн болохыг тогтоож, нэхэмжлэлийн шаардлагыг дараах үндэслэлээр бүхэлд нь хангаж шийдвэрлэлээ.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3.4, 106.3.12 дахь хэсэгт заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1. Төрийн албаны тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.2, 57 дугаар зүйлийн 57.2.2, 57.2.3, 57.2.4, 57.7, 57.8, 77 дугаар зүйлийн 77.1 дэх хэсэгт заасныг баримтлан С.С*******ийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хангаж, Шүүхийн шинжилгээний үндэсний хүрээлэнгийн захирлын 2020 оны 11 дүгээр сарын 17-ны өдрийн Б/386 дугаар тушаалаар С.С*******ийн төрийн алба хаасан хугацааны нэмэгдлийг зогсоосон шийдвэрийг хууль бус болохыг тогтоож, 2020 оны 11 дүгээр сараас төрийн алба хаасан хугацааны нэмэгдлийг шүүхийн шийдвэр гарсан өдөр хүртэлх хугацаагаар тооцож олгуулж, ажил олгогчоор эрүүл мэнд, нийгмийн даатгалын шимтгэлийн зөрүүг нөхөн төлүүлж, цаашид төрийн алба хаасан хугацааны нэмэгдлийг олгохыг даалгасугай.

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1 дэх хэсэгт зааснаар нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 70,200 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагчаас гаргуулан нэхэмжлэгчид олгосугай.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 114 дүгээр зүйлийн 114.1-д заасны дагуу нэхэмжлэгч, хариуцагч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч шүүхийн энэхүү шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй.

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                         Д.ХАЛИУНА