“П” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй

                                                       захиргааны хэргийн тухай

 

Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг Ерөнхий шүүгч Д.Батбаатар даргалж, шүүгч Д.Баатархүү, Ц.Сайхантуяа нарын бүрэлдэхүүнтэй, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Н.Батзориг, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч С.Ж, Г.Т, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Н.Ц, хариуцагч Ц.М, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Д нарыг оролцуулан, Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2017 оны 5 дугаар сарын 24-ний өдрийн 398 дугаар шийдвэрийг эс зөвшөөрч нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Н.Ц-ын гаргасан давж заалдах гомдлоор, “П” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй, Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтэс, татварын улсын байцаагч Ц.М, Ч.С нарт холбогдох захиргааны хэргийг шүүгч Ц.Сайхантуяагийн илтгэснээр хянан хэлэлцээд

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2017 оны 5 дугаар сарын 24-ний өдрийн 398 дугаар шийдвэрээр: “Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн /2006 оны/14 дүгээр зүйлийн 14.1, 14.1.1, 14.1.13, 14.4-д заасныг тус тус баримтлан Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Ц.М, Ч.С нарт холбогдуулан гаргасан ““П” ХХК-ийн 2010-2012 оны нэмэгдсэн өртгийн албан татварын ногдуулалт, төлөлтийг шалгаж 2015 оны 6 дугаар сарын 19-ний өдрийн 250000006 тоот акт, “П” ХХК-ийн 2010-2012 оны татвар ногдуулалт, төлөлтийн байдал шалгаж 2015 оны 6 дугаар сарын 23-ны өдрийн 250007096 дугаар актыг хүчингүй болгуулах”, Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтэст холбогдуулан ““П” ХХК-ийн 2010-2015 оны нэмэгдсэн өртгийн албан татварын илүү төлөлтийг баталгаажуулсан акт гаргахыг Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтэст даалгах” шаардлага бүхий “П” ХХК-ийн нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож” шийдвэрлэжээ.

Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Н.Ц давж заалдах гомдолдоо: “Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн /2006/ 14 дүгээр зүйлийн 14.1.1-д үйлдвэрлэл, үйлчилгээний зориулалтаар худалдан авсан бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээнд төлсөн нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг төсөвт төлөх татвараас хасч тооцохоор заажээ. Гэвч анхан шатны шүүх хуулийг буруу хэрэглэн  нэхэмжлэгчийн хайгуулын үйл ажиллагаанд зориулсан 4.586.754.900 төгрөгийн бараа, ажил үйлчилгээний худалдан авалтыг үйлдвэрлэл, үйлчилгээний зориулалтаар худалдан авсан бараа гэж үзэх үндэслэлгүй байна” гэж дүгнэн нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн.

“П” ХХК-ийн эрхэлж буй газрын тосны хайгуулын үйл ажиллагаа нь Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1.1-д заасан үйлдвэрлэл, үйлчилгээ гэсэн ойлголтод дараах үндэслэлээр хамаарч байна.

1. Татварын хууль тогтоомжийн хүрээнд татвар төлөгчийн явуулж буй бүх төрлийн үйл ажиллагааг “үйлдвэрлэл, үйлчилгээ” гэж тодорхойлсон байдаг. Тухайлбал, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 8.1-д “Албан татвар төлөгчийн үйл ажиллагааны дараах орлогод албан татвар ногдоно”, 8.1.1-д “үндсэн болон туслах үйлдвэрлэл, ажил, үйлчилгээний борлуулалтын орлого” гэжээ. Үүнээс үзэхэд аж ахуй нэгжийн эрхэлж буй үндсэн болон туслах үйл ажиллагаа нь “үйлдвэрлэл, үйлчилгээ” гэх томьёололтой ижил утгатай байна. Мөн Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.4.3-д “Энэ хуулийн 13 дугаар зүйлд заасан үйлдвэрлэл, үйлчилгээнд зориулж импортолсон болон худалдаж авсан бараа, ажил,  үйлчилгээ” гэж заасан ба 2014 оны 7 дугаар сарын 01-ний өдрийн Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлтөөр 13 дугаар зүйлд “газрын тос” гэж нэмэгдсэн. Үүнээс үзэхэд газрын тосны хайгуулын үйл ажиллагааг үйлдвэрлэл, үйлчилгээ гэдгийг Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль өөрөө зөвшөөрсөн байна.
2. Тусгай зөвшөөрлийн хууль тогтоомжийн хүрээнд ч хууль тогтоогч тусгай зөвшөөрөлтэй эрхэлж буй бүх төрлийн аж ахуйн үйл ажиллагааг “үйлдвэрлэл, үйлчилгээ” гэж томьёолсон байна. Тодруулбал, Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1.1-д “тусгай зөвшөөрөл хүссэн өргөдөл /эрхлэх үйлдвэрлэл, үйлчилгээний төрөл, хугацааг тодорхой дурдах/”, 11.1.5-д “тухайн үйлдвэрлэл, үйлчилгээний онцлогоос шалтгаалан хуульд заасан бусад баримт бичиг” гэжээ. Тиймээс тусгай зөвшөөрөлтэй эрхэлж буй бүх төрлийн үйл ажиллагаа, түүн дотор газрын тосны хайгуулын үйл ажиллагаа нь үйлдвэрлэл, үйлчилгээ гэх ойлголтод хамаарч байна. Үүнээс гадна газрын тосны хайгуулын тусгай зөвшөөрөл нь Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай хуулийн 15.10-д зааснаар “үйлдвэрлэл, худалдааны” буюу нарийвчилбал “үйлдвэрлэл” гэсэн  ангилалд багтсан байна. Тиймээс “П” ХХК-ийн тусгай зөвшөөрлийн үндсэн дээр эрхэлж буй газрын тосны хайгуулын үйл ажиллагаа нь үйлдвэрлэл, үйлчилгээ мөн байна.
3. Түүнчлэн Татварын ерөнхий хуулийн 18 дугаар зүйлийн 18.1.7-д “хуулиар хориглоогүй үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхлэх тусгай зөвшөөрлийг төрийн захиргааны холбогдох байгууллагаас авсан өдрөөс хойш 10 хоногийн дотор энэ тухай татварын албанд мэдэгдэнэ” гэжээ. Татварын болон тусгай зөвшөөрлийн хууль тогтоомжийн харилцан уялдааг илэрхийлсэн дээрх зохицуулалтын хүрээнд ч газрын тосны хайгуулын үйл ажиллагаа нь үйлдвэрлэл, үйлчилгээнд хамаарахаар байна.
4. Нягтлан бодох бүртгэлийн Олон Улсын стандартын 6-д “Ашигт малтмалын хайгуулын ба үнэлгээ нь уул уурхайн үйлдвэрлэлийн эхний үе шат” буюу хайгуулын ажлыг “үйлдвэрлэл” гэдгийг маш тодорхой заасан. Мөн тус хэсэгт “эрэл, хайгуулын ажил нь ашигт малтмалын нөөцийг олж илрүүлэхэд чиглэгддэг” гэжээ. “П” ХХК-ийн хувьд газрын тосны нөөцийг илрүүлж худалдах, олсон ашгаасаа бүтээгдэхүүн хуваах гэрээнд заасан хувь хэмжээгээр Монгол Улсын Засгийн газартай хуваах зорилгоор өнөөдрийг хүртэл үйл ажиллагаа явуулж байна. Гэтэл анхан шатны шүүх Газрын тосны тухай хуулийн 4.1.8-д заасныг буруу тайлбарлан хайгуулын ажил нь “эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхэд чиглэдэггүй” гэсэн онолын болон практикийн үндэслэлгүй дүгнэлтийг хийлээ.

          Ийнхүү дээрх эрх зүйн зохицуулалтаас үзэхэд газрын тосны хайгуулын үйл ажиллагаа нь “үйлдвэрлэл, үйлчилгээ” гэсэн ангилалд хамаарч байгаа ба нарийвчилбал уул уурхайн үйлдвэрлэлийн нэг үе шат гэж тооцогдож байна. Хэрвээ газрын тосны хайгуулын үйл ажиллагааг үйлдвэрлэл, үйлчилгээ биш гэж үзвэл эдгээр болон бусад хуульд заасан үйлдвэрлэл, үйлчилгээтэй холбоотой заалтууд “П” ХХК-д хамаарахгүй байх, “П” ХХК тэдгээрийг биелүүлэхгүй байж болох үр дагаврыг бий болгож байна. Түүнээс гадна үйлдвэрлэлийн үе шат бүрт ногдуулж, хасалт хийгддэг Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын шинжээс ангид тайлбарыг анхан шатны шүүх хийж уул уурхайн үргэлжилсэн шинжтэй үйлдвэрлэлээс нэг үе шатыг нь таслан авч хасалт хийх эрхийг хязгаарлалаа.

          Дүгнэж үзвэл, татварын болон тусгай зөвшөөрлийн харилцааг зохицуулсан хууль тогтоомж, нягтлан бодох бүртгэлийн стандарт, нэмэгдсэн өртгийн албан татварын онолын аль ч тайлбараар Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1.1-д заасан үйлдвэрлэл, үйлчилгээ гэсэн томьёолол нь “бизнесийн”, “аж ахуйн үйл ажиллагаа” гэж ойлгогдож байна. Харин бараа, түүхий эд худалдаж аваад тэр дор нь бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг үйлдвэр эсхүл үйлчилгээний байгууллагыг л зөвхөн үйлдвэрлэл, үйлчилгээнд оруулж, харин бусад үйл ажиллагааг үүнд хамаарахгүй гэж тайлбарлах нь буруу юм.

          Шүүхийн шийдвэр хоорондоо зөрчилдөөнтэй ойлгомжгүй байна. Тодруулбал, шүүхийн шийдвэрийн үндэслэх хэсэг нь газрын тосны хайгуулын үйл ажиллагаа нь үйлдвэрлэл, үйлчилгээ биш буюу Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1.1-д хамаарахгүй гэсэн утгыг илэрхийлсэн байдаг. Гэвч шүүх шийдвэрийн тогтоох хэсэгтээ Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.4-д заасныг хамт баримталсан байдаг. Өөрөөр хэлбэл, шүүхийн шийдвэрийн тогтоох хэсэгт баримталсан хуулийн заалт нь үндэслэх хэсэгт заасан үндэслэлтэйгээ зөрчилдөж байна. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.4-д “хасагдахгүй нэмэгдсэн өртгийн албан татвар”-ын гурван төрлийг тоочиж заасан ба үүнд “П” ХХК-ийн худалдан авалтууд хамаардаггүй.

          Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.3-т зааснаас үзэхэд захиргааны хэргийн шүүх нь нэхэмжлэгчийн захиргааны хууль бус үйл ажиллагаа гэж тодорхойлсон захиргааны актыг хуульд нийцсэн эсэхийг шалгаж шийдвэрлэх үндсэн үүрэгтэй байна. Гэтэл анхан шатны шүүх маргаан бүхий актын хууль зүйн үндэслэлийг огт анхаараагүй, хариуцагчийн хэрэглэсэн хуулийн хэм хэмжээ нь зөв эсэхэд бүрэн гүйцэд дүгнэлт өгөөгүй зөвхөн хайгуулын үйл ажиллагаанд зориулсан нэмэгдсэн өртгийн албан татвар нь хасагдах ёстой эсэх гэсэн ерөнхий асуултад хариулж буй мэтээр хэргийг шийдвэрлэжээ.

• Татварын ерөнхий хуулийн 33 дугаар зүйлийн 33.2.2-т татварын улсын байцаагч зөрчлийг шийдвэрлэсэн үндэслэлээ актад тусгана гэж заасан ба нэмэгдсэн өртгийн албан татварын ногдуулалт, төлөлтийг баталгаажуулсан 250000006 дугаар актыг үйлдэхдээ хариуцагч нар нь Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1.1-д зааснаас гадна  мөн хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.7-д заасныг шийдвэрийн үндэслэлээ болгосон байдаг. Хариуцагчийн баримталсан Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.7 дахь заалт нь “Худалдаж авсан бараа, ажил, үйлчилгээ нь үйлдвэрлэл, үйлчилгээнд зориулагдсан байх”, “Худалдан авалтын зарим хэсэг нь Нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөгдөх, зарим хэсэг нь чөлөөлөгдөхгүй үйл ажиллагаанд зарцуулагдсан байх” гэсэн хоёр тохиолдол зэрэг бүрдсэн нөхцөлд хэрэглэгдэхээр байна.

Үүнээс үзэхэд хариуцагч нар нь нэгдүгээрт “П” ХХК-ийн газрын тосны хайгуулын үйл ажиллагаанд зориулсан худалдан авалтуудыг нь үйлдвэрлэл, үйлчилгээнд зориулагдсан гэдгийг хүлээн зөвшөөрсөн, хоёрдугаарт “П” ХХК-ийн 2010-2012 онуудад хийсэн нийт 5.608.677.544,59 төгрөгийн худалдан авалтаас 4.589.754.900,0 төгрөгийн худалдан авалт нь нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөгдсөн гэж үзэж акт үйлдсэн гэж ойлгогдож байна.

2014 оны 7 дугаар сарын 01-ний өдрийн Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулиар тус хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.1.26 дахь заалт буюу нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөгдөх жагсаалтад “газрын тос” гэж нэмсэн ба үүнээс өмнө уг жагсаалтад “газрын тос” гэж байгаагүй юм. Гэтэл байцаагч нар 2010-2012 оны асуудлыг шийдэхдээ Нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг буцаан хэрэглэж газрыг тосыг нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөгддөг хэмээн акт үйлдсэн. Ийнхүү маргаан бүхий захиргааны акт нь газрыг тосны хайгуулын үйл ажиллагаа нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөгддөг эсэх тухай хуулийн зохицуулалтад үндэслэсэн байхад шүүх огт энэ талаар дүгнэлт хийгээгүй.

Хариуцагч нарын гаргасан дараах зөрчлүүд нь Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.3.1-д заасан актуудыг хүчингүй болгох үндэслэл болж байна. Үүнд:

1. Татварын ерөнхий хуулийн 30 дугаар зүйлийн 30.1.1-д “татварын хяналт, шалгалтыг удирдамж, томилолтгүйгээр хийх” тухай заалтыг хариуцагч зөрчсөн. 2015 оны 6 дугаар сарын 19-ний өдрийн татварын хяналт шалгалт хийх томилолтыг хариуцагч нар шүүхэд ирүүлсэн байдаг. Тус томилолт нь 2015 оны 6 дугаар сарын 19-ний өдөр үйлдэгдсэн байх бөгөөд тус өдрөөс хойш 4 хоногийн хугацаанд нэмэгдсэн өртгийн албан татварын илүү төлөлтийг баталгаажуулахаар томилолтод заасан байна. Гэтэл нэмэгдсэн өртгийн албан татварын илүү төлөлтийг баталгаажуулахаар 250000006 актад “...татварын шалгалтыг Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Ц.М, Ч.С нар 2015 оны 6 дугаар сарын 16-ны өдрөөс 2015 оны 6 дугаар сарын 19-ний өдрийг хүртэл хийж гүйцэтгэв” гэжээ. Өөрөөр хэлбэл улсын байцаагч нар нь томилолт гарахаас өмнө буюу 2015 оны 6 дугаар сарын 16-ны өдөр томилолтгүйгээр татварын хяналт шалгалтыг хийсэн гэж ойлгогдож байна.

Тус томилолтын 6 дахь хэсэг буюу татварын хяналт шалгалтын төрөл гэсэн хэсэгт нэмэгдсэн өртгийн албан татварын илүү төлөлтийг баталгаажуулах гэж бичсэн байдаг. Харин 250007096 дугаар акт нь нэмэгдсэн өртгийн албан татварын илүү төлөлтийг баталгаажуулах бус харин татвар ногдуулалт, төлөлтийг шалгасан тухай акт ба тухайн томилолттой огт хамааралгүй байна. Эдгээрээс дүгнэж үзвэл маргаан бүхий хоёр акт нь хоёул томилолтгүйгээр үйлдэгдсэн ба энэ нь дангаар актыг хүчингүй болгох үндэслэл болж байна.

1. Татварын ерөнхий хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.5-д “татварын хяналт шалгалт хийх талаар татвар төлөгчид ажлын 10-аас доошгүй өдрийн өмнө урьдчилан мэдэгдэнэ” гэж заасан. Гэтэл хариуцагч нар нь 2015 оны 6 дугаар сард “П” ХХК-ийн татвар ногдуулалт, төлөлтийг шалгах болон нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулалт, төлөлтийг баталгаажуулах хяналт шалгалт хийхдээ огт мэдэгдээгүй. Байцаагч нар манай компанид огт мэдэгдэлгүйгээр акт үйлдсэн ба үүний улмаас “П” ХХК нь Татварын ерөнхий хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.1.5-д заасан эрхээ эдэлж чадаагүй юм. Хэдийгээр 2013 онд байцаагч нар татварын хяналт шалгалтыг хийж акт үйлдэж байсан боловч уг акт нь маргаан таслах зөвлөл дээр хүчингүй болсон учраас дахиж акт үйлдэхийн тулд хуульд заасан журмын дагуу мэдэгдсэний үндсэн дээр хяналт шалгалтыг гүйцэтгэх ёстой.
2. Дээрх байдлаар татварын улсын байцаагч нар Татварын ерөнхий хуулийг зөрчиж акт гаргаснаар Татварын ерөнхий хуулийн 14.1, 251.1, 30.1.6-д заасан татварын улсын байцаагч нь бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхдээ татвар төлөгчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хүндэтгэх зарчмыг алдагдууллаа. Ийнхүү татварын хууль тогтоомжийг зөрчиж үйлдэгдсэн захиргааны акт нь Захиргааны ерөнхий хуулийн 37 дугаар зүйлийн 37.6-д зааснаар хууль бус захиргааны актад тооцогдох ба Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.3.1-д заасны дагуу хүчингүй болгох үндэслэлтэй юм.

          Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын илүү төлөлт баталгаажуулалтыг шалгасан 250000006 дугаар актын хувьд хариуцагч нар Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1.1-д заасныг зөрчиж татвар төлөгч хүсэлт гаргаагүй байхад баталгаажуулалт хийсэн. Гэвч анхан шатны шүүх энэ хууль зөрчсөн үйлдлийн талаар огт дүгнэлт хийгээгүй.

          Мөн “П” ХХК-ийн зүгээс Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1.1-д заасны дагуу 2010-2015 оны нэмэгдсэн өртгийн албан татварын илүү төлөлтөө баталгаажуулах хүсэлтийг 2016 оны 4 дүгээр сарын 21-ны өдөр Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтэст гаргасан. Гэвч хариуцагч Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтсийн зүгээс тус хуулийн 15.1.2-т заасан 15 өдөрт багтаан хянаж баталгаажуулах үүргээ биелүүлээгүй болно. Иймд анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хүчингүй болгож, нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хангаж өгнө үү” гэв.

ХЯНАВАЛ:

Шүүх бүрэлдэхүүн Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 118 дугаар зүйлийн 118.3-д заасны дагуу нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Н.Цогтын гаргасан давж заалдах гомдлын хүрээнд анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хянахад шийдвэрийг хүчингүй болгох үндэслэл тогтоогдохгүй байна.

Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Ц.М, Ч.С нар 2015 оны 6 дугаар сарын 19-ний өдрийн нэмэгдсэн өртгийн албан татварын ногдуулалт, төлөлтийг баталгаажуулсан 250000006 дугаартай актаар “П” ХХК-ийн 2010 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг дуустал албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд шалгалт хийн “П” ХХК-ийн 2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар нэмэгдсэн өртгийн албан татварын төсвөөс буцаан авах 426.408.300,00 төгрөгийн үлдэгдлийг бууруулж, 00,00 төгрөгөөр баталгаажуулж, 2015 оны 6 дугаар сарын 23-ны өдөр 250007096 дугаар татварын улсын байцаагчийн актаар Татварын ерөнхий хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1 дэх заалтыг үндэслэн 32.267.200 төгрөгийн нөхөн татвар, 9.680.160 төгрөгийн торгууль, 0 төгрөгийг алданги, 0 төгрөгийн хүү, нийт 41.947.360 төгрөгийн төлбөр ногдуулжээ.

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль /2006 он/-ийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1-д “Иргэн, хуулийн этгээд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлснээсээ хойшхи хугацаанд энэ хуулийн 7, 8, 11 дүгээр зүйлд заасны дагуу төлсөн дор дурдсан нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг түүний төсөвт төлөх нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас хасч тооцно”, 14.1.1-д “үйлдвэрлэл, үйлчилгээний зориулалтаар худалдан авсан бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээнд төлсөн” гэж заасан бөгөөд анхан шатны шүүх нэхэмжлэгчийн хайгуулын үйл ажиллагаанд зориулан 4.586.754.900 төгрөгийн бараа, ажил үйлчилгээний худалдан авалтыг дээрх хуульд хамаарахгүй гэж дүгнэсэн нь үндэслэлтэй байна.

“П” ХХК нь газрын тос хайх, хамгаалах, олборлох, тээвэрлэх, хадгалах, борлуулахаар үүсгэн байгуулагдсан гадаадын хөрөнгө оруулалттай хуулийн этгээд юм.

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль /2006 он/-ийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.2-т “бараа” гэж мөнгөн хөрөнгөнөөс бусад бүх төрлийн эд хөрөнгийг; 4.1.8-д “үйлчилгээ” гэж бараа борлуулах, мөнгөн гүйлгээ хийхээс бусад аливаа үйл ажиллагааг ойлгохоор тус тус зааснаас үзвэл нэхэмжлэгч нь хайгуулын үйл ажиллагааны үр дүнд нэмүү өртөг шингэсэн бараа бусдад борлуулаагүй, ажил үйлчилгээг эрхлээгүй тул газрын тосны хайгуулын үйл ажиллагаанд зориулж худалдан авсан бараа, үйлчилгээнд төлсөн албан татвар нь Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1-д заасан төсөвт төлөх нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас хасч тооцогдох зохицуулалтад хамаарахгүй.

Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч нь давж заалдах гомдолдоо “...2015 оны 6 дугаар сарын 16-ны өдөр томилолтгүйгээр татварын хяналт шалгалтыг хийсэн” гэж дурдсан бөгөөд татварын улсын байцаагч Ц.М, Ч.С нар дээрх татварын хяналт шалгалтыг 2015 оны 6 дугаар сарын 19-ний өдрийн 25150600345 дугаар томилолтоор хийсэн ба маргаан бүхий актуудыг гаргахдаа томилолтгүй  байсан гэж үзэх үндэслэлгүй юм.

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1-д “Албан татвар суутган төлөгчийн илүү төлсөн албан татварыг дараах журмаар буцаан олгоно”, 15.1.1 “албан татвар суутган төлөгч буцаан авах хүсэлтээ албан татварын тооцоо хийж, тайлан тушаах үедээ харьяалах татварын албанд бичгээр ирүүлнэ” гэж тус тус заасан бөгөөд уг хуулийн зохицуулалт нь албан татвар суутган төлөгчийн илүү төлсөн албан татвараа буцаан авахын тулд аж ахуй, нэгж байгууллага харьяалах татварын албанд бичгээр хүсэлт гаргах үүрэгтэй гэж заасан тул татварын улсын байцаагч нар албан татвар суутган төлөгчийн илүү төлсөн албан татварыг хүсэлт гаргасны дараа түүнийг баталгаажуулах ёстой гэж ойлгохооргүй байна.

Мөн нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгчийн давж заалдах гомдолд “... “П” ХХК-ийн хувьд газрын тосны нөөцийг илрүүлж худалдах, олсон ашгаасаа бүтээгдэхүүн хуваах гэрээнд заасан хувь хэмжээгээр Монгол Улсын Засгийн газартай хуваах зорилгоор өнөөдрийг хүртэл үйл ажиллагаа явуулж байна...” хэмээн дурдсан байх бөгөөд Газрын тосны тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Гэрээлэгч нь газрын тосыг үр ашигтай олборлож эхэлсэн нөхцөлд газрын тостой холбогдсон үйл ажиллагаа явуулсан зардлаа нөхөж авах эрхтэй....” гэж заасны дагуу нэхэмжлэгч газрын тосыг үр ашигтай олборлож эхэлсэн тохиолдолд дээрх зардлыг нөхөж авах эрхтэй.

Анхан шатны шүүх эдгээр нөхцөл байдалд үндэслэл бүхий дүгнэлт хийж, нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосон нь зөв боловч Анхны ардчилсан сонгууль болж, байнгын ажиллагаатай парламент байгуулагдсаны 25 жилийн ойг тохиолдуулан өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.3-д “Хууль тогтоомж зөрчиж захиргааны зөрчил гаргасан болон шийтгэл хүлээсэн этгээдийг өршөөн хэлтрүүлнэ” гэж заасны дагуу татварын улсын байцаагчийн 2015 оны 06 дугаар сарын 23-ны өдрийн 250007096 дугаар актаар 9.680.160 төгрөгийн торгууль ногдуулсан хариуцлагаас “П” ХХК-ийг өршөөх нь зүйтэй байжээ.

Мөн “шүүхийн шийдвэрийн тогтоох хэсэгт баримталсан “Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1.13 гэх заалт хуульд байхгүй” хэмээн нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч гомдолдоо дурдсан байх бөгөөд Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.4.3 дахь заалтын дугаарыг буруу бичсэн нь шүүхийн шийдвэрийг хүчингүй болгох үндэслэл болохгүй.       

Иймд анхан шатны шүүхийн шийдвэрт зохих өөрчлөлтийг оруулахаар шийдвэрлэв.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.2, 120 дугаар зүйлийн 120.3-д заасныг тус тус удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1. Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2017 оны 5 дугаар сарын 24-ний өдрийн 398 дугаар шийдвэрийн тогтоох хэсгийн 1 дэх заалтын “Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн /2006 оны/ 14 дүгээр зүйлийн 14.1, 14.1.1, 14.1.13...” гэснийг “Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль /2006 он/-ийн  14 дүгээр зүйлийн 14.1, 14.1.1, 14.4.3...” гэж, 2, 3 дахь заалтын дугаарыг “3”, “4” гэж тус тус өөрчлөн, “Анхны ардчилсан сонгууль болж байнгын ажиллагаатай парламент байгуулагдсаны 25 жилийн ойг тохиолдуулан өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.3, 10 дугаар зүйлийн 10.3-д заасныг баримтлан “П” ХХК-ийг Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Ц.М, Ч.С нарын 2015 оны 6 дугаар сарын 23-ны өдрийн 250007096 дугаар актаар тогтоосон 9.680.160 төгрөгийн торгууль төлөх хариуцлагаас өршөөн хэлтрүүлсүгэй” гэсэн 2 дахь заалт нэмж, шийдвэрийн бусад хэсгийг хэвээр үлдээсүгэй.

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.1 дэх хэсэгт заасныг баримтлан нэхэмжлэгчээс давж заалдах гомдол гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70.200 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.5-д зааснаар шүүх хэрэглэвэл зохих хуулийг хэрэглээгүй, хэрэглэх ёсгүй хуулийг хэрэглэсэн, хуулийг буруу тайлбарлаж хэрэглэсэн, төсөөтэй харилцааг зохицуулсан хуулийг буруу хэрэглэсэн, мөн шүүх хуулиар тогтоосон хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны журам зөрчсөн нь шүүхийн шийдвэр гарахад нөлөөлсөн гэж үзвэл магадлалыг гардан авсан, эсхүл хүргүүлснээс хойш 14 хоногийн дотор Улсын дээд шүүхийн Захиргааны хэргийн танхимд гомдол гаргах эрхтэй.

  

                         ЕРӨНХИЙ ШҮҮГЧ                                                     Д.БАТБААТАР

                         ШҮҮГЧ                                                                          Д.БААТАРХҮҮ

                         ШҮҮГЧ                                                                          Ц.САЙХАНТУЯА