2024 оны 05 сарын 30 өдөр Дугаар 183/ШШ2024/02385 Улаанбаатар хот

 

 

МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

******* дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Д.Энхцэцэг даргалж, шүүгч Д.Хулан, Г.Солонго нарын бүрэлдэхүүнтэй, тус шүүхийн танхимд хийсэн иргэний хэргийн шүүх алдаанаар,

 

Нэхэмжлэгч: ******* дүүргийн 1 дүгээр хороо, ******* оффис ******* тоот хаягт байрлах,  ******* ******* ******* *******  ХХН  /*******/-ийн нэхэмжлэлтэй

 

Хариуцагч: ******* дүүргийн 15  дугаар хороо,    тоот хаягт байрлах ХХК /РД:/,

 

Хариуцагч: ******* дүүргийн 15 дугаар хороо, тоот хаягт оршин суух // нарт холбогдох

 

Гэм хорын хохиролд 481 328 761 төгрөг гаргах тухай иргэний хэргийг хянан хэлэлцэв.

 

Шүүх алдаанд: 

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч ,

Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч //,

Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч , Хариуцагчийн өмгөөлөгч  //, //,

Шүүх алдааны нарийн бичгийн дарга Э.Дулмаа оролцов.

 

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

 

1. Нэхэмжлэгч ******* ******* ******* *******  ХХН нь хариуцагч Адил Оч ХХК, нарт холбогдан гэм хорын хохиролд 382 128 761 төгрөг гаргах тухай нэхэмжлэл гаргасан. Нэхэмжлэгч нэхэмжлэлийн шаардлагын үндэслэлээ дараах байдлаар тодорхойлж байна. Үүнд: ХХК нь шаардах эрхээ ******* ******* ******* ******* ХХН ******* байглагад шилжүүлсэн байдаг. ХХК нь аймгийн сумын нутаг дэвсгэрт ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлийг эзэмшдэг. Хил залгаа ХХК нь жоншны ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрөл эзэмшдэг. ХХК нь олборлолтоо байнга явж ирсэн. Харин ХХК-ийн хувьд хайгын үйл ажиллагаа явж байгаад *******5 оны 11 дүгээр сард нүүрсний ашиглалтын лиценз авсан байдаг. Уурхай байгж, олборлолт хийж эхлээгүй. Хөгжүүлэлтийн шатандаа байгаа. Энэ хугацаанд хиллэж оршдог ХХК-ийн захирал Ц. нь хь бусаар ХХК-ийн газар руу дайрч орж их хэмжээний жонш олборлож байгаль орчинд их хэмжээний хохирол учрсан байдаг. Энэ үйлдлийг удаа дараа хэлж ирсэн. Хь бус олборлолтын улмаас байгаль орчин ноцтой сүйдэж, гүн нүх, цооног үүсэж нийт 6 га газрыг хамарсан хь бус үйлдэл тогтоогддог. Энэ гэм буруутай үйлдлийг ХХК-аас гомдол гаргаж аймаг дахь сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүх болон аймаг дахь Давж заалдах шатны шүүхээс 2021 оны 10 дугаар сарын 27-ны өдрийн байдлаар дугаартай магадлалаар эцэслэн шийдвэрлэгдсэн. Энэ магадлалд дурдахдаа учирсан хохирлыг гэм буруутай этгээдээс иргэний журмаар нэхэмжлэн авахыг тусгайлан заасан байдаг. Иймд нэхэмжлэгч тал иргэний хэргийн анхан шатны шүүхэд хандаад нэхэмжлэлээ дэмжиж явж байна. Хариуцагчийн хь бус жонш олборлосон гэм буруутай үйл ажиллагаанаас болж ХХК-ийн газарт их хэмжээний газар сүйдсэн. Энэ нөхцөл байдлын улмаас орон нутгийн иргэд, мал амьтан унаж гэмтэх, осол аваар гарах ноцтой байдал үүссэн. Хөгжүүлэлтийн шатандаа явж байгаа учраас компанийн зүгээс дайрч орсон хил залгаа талбайгаас 6 км зайтай байнгын хар хамгаалалтын үндсэн ажилтан байдаг. Хь бусаар дайрч ороод олборлолт яваад байсан учраас үүнийг таслан зогсооход хүч хүрэхгүй байсан. Тиймээс харьяа байглагад нь гомдол гаргаж, шалгсан. Хь хяналтын байглага болон мэргэжлийн хяналтын газраас тухайн газрыг хэмжиж, тогтоож ХХК нь ХХК-ийн тусгай зөвшөөрөл бүхий талбай руу дайрч орсныг тогтоосон байдаг. Энэ хугацаанд таслан зогсоох хүч хүрэхгүй байсан. Компани өөрийнхөө зардлаар дайрч орсон газрыг тойран шуудуу ухдаг, тэрийг нь тэгшлээд дайраад ордог байсан. Удаа дараа гомдол гаргаад шалгаж байх явцад үйл ажиллагааг таслан зогсоох, мөн дайрч орсон талбайг битүүмжлэхийг цагдаагийн газарт хүсэлт гаргасан боловч цагдаагийн байглагын зүгээс битүүмжилж өгөөгүй. Хар хамгаалалт гаргахыг шаардсан байдаг. Хэрвээ хамгаалалт гаргаж талбайг хамгаалахгүй бол орон нутгийн иргэд, бичил уурхай эрхлэгчид, ХХК, нинжа гэж ярьдаг иргэд маш олноороо дайрч орж, гэмт хэрэг үйлдэх зэрэг компанийн зүгээс гомдол гаргаад тухай бүрд нь шалгж явсан байдаг. Мэргэжлийн хяналтын байглага нь сум орон нутгаас хамгаалалт гаргахыг шаардсаны үндсэн дээр ХХК мэргэжлийн хар хамгаалалтын хоёр компанитай хар хамгаалалт үзүүлэх гэрээ байгж *******7 оны 4 дүгээр сараас 2022 оны 10 дугаар сар хүртэл хар хамгаалалт гаргаж ажилласан байдаг. Энэхүү гэрээний дагуу төлбөрийг буруутай этгээдээс нэхэмжилж байгаа. Хэрвээ хариуцагч ХХК нь ХХК-ийн эзэмшлийн талбай руу нэвтэрч жонш олборлож, хь зөрчөөгүй бол эдгээр гүн нүх үүсэж, мал амьтан унах эрсдэлтэй, аюултай орчин үүсэхгүй, нөхөн сэргээлтийг тухай бүрд нь хийсэн бол ХХК заавал хар хамгаалалтын мэргэжлийн компани ажиллах шаардлага байхгүй байсан. Хөдөлмөрийн гэрээгээр ажилладаг хоёр хар хамгаалалтын ажилтантай байдаг. Иргэний ******* 497 дугаар зүйлийн 497.1 дэх хэсэгт бусдын эрх, амь нас, эрүүл мэнд, нэр төр, алдар хүнд, ажил хэргийн нэр хүнд, эд хөрөнгөд хь бусаар санаатай буюу болгоомжгүй үйлдэл /эс үйлдэхүй/-ээр гэм хор учрсан этгээд уг гэм хорыг хариуцан арилгах үүрэгтэй гэж хьчилсан. Иймд гэм хорын хохирлыг ХХК хариуцаж арилгах нь хьд нийцэж байна гэж үзэж байна. Тиймээс ХХК, ХХК нарын байгсан хар хамгаалалтын гэрээний дагуу хийсэн 274 200 000 төгрөг болон ХХК-тай 2020 оноос 2022 оны хугацаанд хийсэн хар хамгаалалтын 198 128 761 төгрөг, мөн шинжээчийн зардлыг буруутай талаас гаргах ёстой байдаг. Мөрдөн байцаалтын явцад ХХК болон Ц. оос гаргахаар шаардаж байсан боловч татгалзаж байсан. Прокурорын зүгээс компанид албан тоотоор мэдэгдэл ирүүлж уг төлбөрийг шаардаж шинжээчийн дүгнэлт гарна гэсний дагуу шинжээчийн зардалд ХХК-д 5 000 000 төгрөг, мөн ХХК-д 9 000 000 төгрөгийг тус тус төлсөн байдаг. Хариуцагчийн хь бусаар санаатай үйлдлээр гэм хор учрсан гэм хорын хохиролд нийт 481 328 761 төгрөгийг гаргж, ******* ******* ******* ******* ХХН-д олгож өгнө үү. Хариуцагч ХХК болон Ц. нараас татгалзаж байна гэв.

 

2. Хариуцагч Адил Оч ХХК, нар нь нэхэмжлэлийн шаардлагыг эс зөвшөөрөх бөгөөд татгалзлын үндэслэлээ дараах байдлаар тайлбарлаж байна. Үүнд: Манай ХХК нь 2002 оноос хойш аймгийн суманд оршдог Хөтөл ус гэх жоншны уурхайтай. 2002 оноос хойш үйл ажиллагаагаа одоог болтол явж байгаа. Нэхэмжлэлийн шаардлагыг хь зүйн үндэслэлгүй гэж үзэж, бүхэлд нь хүлээн зөвшөөрөхгүй. Хамгаалалт авна гэдэг бол өөрийн чиг үүрэг гэж ойлгож байна. Хийн этгээдүүдэд холбогдох төрийн захиргааны байглагаас ******* хүрээнд тусгай зөвшөөрөл авч тодорхой хэмжээний хариуцлага хүлээх үүрэг хүлээсэн байдаг. Хамгаалалт авах бол хайгалт, ашиглалтын компанид гуравдагч этгээдийг нэвтрүүлэхгүй байх, хамгаалалтын арга хэмжээ авах үүрэг өөрт нь байгаа. Энэ чиг үүргийг хэрэгжүүлсний төлөө гуравдагч этгээдээс мөнгө авах харилцаа байж болохгүй. Манай компанийн хувьд өөрийнхөө эзэмшлийн талбайдаа бүрэн хашаа татсан байдаг. Мөн ялгаагүй хар хамгаалалттай байдаг. Хариуцагч тал дайрч ороогүй. Энэ бол санамсаргүй болсон үйлдэл байгаа юм. Тухайн үед манайх үйл ажиллагаа явдаг байсан. Тусгай зөвшөөрөл, хайгын талбай тухайн үед манай байглага ямар шалтгааны улмаас сунгаагүй байхад тэрийг нь хүчингүй болгоод аль аль талд нь мэдэгдээгүй үүднээс ийм асуудал үүссэн. Им асуудал үүссэн байна. Хэдүүлээ ярилцаад зөвшилцье гэхэд ХХК ярилцахыг хүсээгүй шууд цагдаа болоод шүүх алдаан болсон. Манайх буруугаа хүлээж аваад нэн түрүүнд нөхөн сэргээлтийн төлбөрийг төлсөн. Ашигт малтмалын үйл ажиллагаа гэдэг бол ашигт малтмалын тухай хь, бусад холбогдож байгаа хүмүүсийн хийж байгаа аргачлалаас харахад нэг газар бөөгнөрсөн ч юм уу, бөөрөнхий, гонзгой зүйл байдаггүй. ХХК нь ХХК, одоогийн ХХК-ийн эзэмшиж байгаа газрыг бүхэлд нь эзэмшдэг байсан. Тухайн үед ашиглалтынхаа тусгай зөвшөөрлийг сунгаагүйгээс болоод зарим хэсэг нь хүчингүй болсон байхад ХХК нэвтэрсэн гээд байгаа талбайг ашиглах хайг хийх тусгай зөвшөөрлийг авсан байдаг. Тухайн үедээ ХХК-ийн зүгээс ашигт малтмал олборлолтын үйл ажиллагаа явж байхдаа тухайн зурвасаа даваад олборлолтоо явсан байж байгаад хайран ХХК-аас танай газар луу орсон байна гэж албан тоот өгснөөр энэ асуудал эхэлсэн. ХХК-ийн удирдлагууд цагдаагийн байглагад мэдэгдээд уг асуудал өргөжөөд явсан байдаг. Санаатайгаар дайрч ороод байсан зүйл байхгүй. Хэрэгт авагдсан баримтаар харахад тухайн олборлолтын үйл ажиллагаа явах хэсэг дээр цагдаагийн байглагаас шалгаж эхэлснээс хойш дахин ХХК дахин дайрч орж ашиглалтын үйл ажиллагаа явсан гэх баримт байхгүй. Энэ нь хэрэгт байгаа нотлох баримтаар хангалттай нотлогдож байгаа. *******6 оноос 2022 оны хугацаанд ХХК тэнцүүгийн төлөвлөгөөгөө батлах, мөн олборлолт явах зөвшөөрлөө авч байж ашигт малтмал олборлох үйл ажиллагааг явдаг юм байна. Гэтэл ХХК *******5 оноос 2021 оныг хүртэл тэнцүүгээ батлаагүй, дахин олборлолтын үйл ажиллагаа яваагүй. ХХК ухсан нүх рүү дайрч орох гээд байсан, жонш олборлох гээд байсан гэдэг нь үндэслэлгүй худал тайлбар юм. Энэ нь ямар ч хэрэгт авагдсан баримтаар нотлогдохгүй. Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн гаргасан тайлбараас харагдаж байгаа. Ухсан гэж байгаа нүх, ХХК-ийн өөрийнх нь хамаарч байгаа хэсэгт нинжа гэх уурхайг зөвшөөрөлгүйгээр ухдаг, ашиг малтмал олборлодог иргэдийн довтолгоо байсан. Тэр довтолгооноос өөрсдийгөө хамгаалсан. Хар хамгаалалтын ажиллагаа гэдэг нь ямар ойлголттой. Өөрийнхөө эрхийг гуравдагч этгээдийн довтолгооноос хамгаалах гэж байгаа үйл ажиллагаа юм. Үүнийг авсан ч болно, авахгүй байсан ч болно. Гэтэл ХХК хажууд нь үйл ажиллагаа яваагүй байхад ХХК-аас болоод хамгаалалт авсан гэж байгаа нь утгагүй зүйл юм. Хэрэгт авагдсан баримтаар нэр бүхий өөр этгээдүүд дайрч, довтолж удаа дараа жонш олборлож байсан гэдэг нь харагдаж байгаа. Тэр хүмүүсээс хохирлоо нэхэмжлэх ёстой. ХХК том талбайтай үйл ажиллагаа явж байгаа хэр нь хоёр хамгаалагчаар хамгаалаад болж байна. Нэхэмжлэгч байглага өөрсдөө хоёр хамгаалагч ажиллдаг хэр нь хоёр хамгаалагч нь довтолгоог зогсоохгүй байгааг дахин нэмж хамгаалалт авснаа гуравдагч этгээдээс нэхэмжлэх нь үндэслэлгүй. Иргэний эрх зүй харилцаа бол өөрөө хувийн эрх зүйн харилцаа юм. Өөрөөр хэлбэл, А, Б хооронд харилцаа үүссэн бол, А, Б хооронд эрх үүрэг үүснэ. Хоёр компанитай хувийн эрх харилцаанд орсон компани нь ХХК өөрөө юм. Энэ компани нь тухайн хар хамгаалалтын байглагатай өөрсдөө үнийн дүнгээ тохиролцож гэрээ байгж байгаа бол тухайн гэрээний үүрийг өөрсдөө хариуцах ёстой. Орсон гэж байгаа талбай нь 1.46 га газар байгаа юм. Нэг га газар гэдэг бол том газар биш. Тийм газрыг хамгаалахад сарын 6 000 000 төгрөг гэж байгаа нь ямар ч амьдралд ойр биш. ХХК-ийн өөрсдийнх нь ашиглалтын хайгын тусгай зөвшөөрөл эзэмшиж байгаа газар нь өчнөөн том газар байгаа. Тэр газраа хоёр хамгаалагчаар хамгаалж байснаа дараа нь нэг га газраа 6 000 000 төгрөгөөр хамгаална гэдэг нь логикгүй зүйл юм. ХХК-иас гаргаж өгсөн баримт дээр маш тодорхой харагдаж байгаа. Ашигт малтмалын тухай хь, Байгаль орчныг хамгаалах тухай хиараа байгаль орчны логийн тэнцвэрт байдлыг хамгаалах үүрэг нь тухайн тусгай зөвшөөрөл эзэмшиж байгаа этгээдэд байгаа. Гаргаж байгаа нэхэмжлэл бол бүхэлдээ хь зүйн үндэслэлгүй байна. Эрүүгийн хэргийн шүүхийн шийдвэр дээр тодорхой байгаа. Нөхөн сэргээлт хийх зардал нь 100 000 000 төгрөг, тэрнээс олборлосон ашигт малтмал нь 1 000 000 000 төгрөг гэж байхад, хамгаалалтын зардал нь 500 000 000 төгрөг гэж байгаа. Ашигт малтмал олборлосны тал нь хамгаалалтын зардал гэж байгаа нь утгагүй зүйл юм. Нэхэмжлэлийн шаардлага бүхэлдээ хь зүйн үндэслэлгүй байна гэв.

 

4. Нэхэмжлэгчээс: ХХК-ийн ******* этгээдийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээ, 2021.07.29-ний өдрийн аймаг дахь сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн дугаар шийтгэх тогтоол, 2021.10.27-ны өдрийн аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн дугаар магадлал, Хар хамгаалалтын гэрээ, үнийн хүснэгт, хавсралт, Хар хамгаалалтын гэрээний нэмэлт өөрчлөлт-1 , хамгаалах талбайн зураг, Хар хамгаалалтын гэрээ, үйлчилгээний хөлс хавсралт №1, хавсралт №3, шилжүүлгийн мэдээлэл, Хар хамгаалалтын гэрээ нэмэлт өөрчлөлт №1 BHU-170606-01, Хар хамгаалалтын гэрээ нэмэлт өөрчлөлт №2 BHU-170606-01, Хар хамгаалалтын гэрээ BHU-170606-01, Хавсралт №2, Хар хамгаалалтын гэрээ сунгалт 1, BHU-170606-01, Хар хамгаалалтын гэрээ BHU-180316-01, Хар хамгаалалтын гэрээ BHU-170606-01 сунгалт III, сунгалт VI, Хар хамгаалалтын үйлчилгээ үзүүлэх гэрээ, хавсралт №1, Хар хамгаалалтын гэрээ BHU-20200120-01, хавсралт №1, хавсралт №2, Гэрээ сунгах нэмэлт өөрчлөлт II Хар хамгаалалтын үйлчилгээ үзүүлэх гэрээ BHU-202001200-01c, шилжүүлгийн мэдээллүүд, 2022.08.04-ний өдрийн итгэмжлэл, шилжүүлгийн мэдээллүүд, 2023.01.25-ны өдрийн төлбөр төлсөн тухай баримт, 2020.09.24-ний өдрийн аймаг сумын Засаг даргын 01/244 дүгээр тодорхойлолт, *******5.01.23-ны өдрийн Эрүүгийн хэрэг үүсгэж мөрдөн байцаалтын ажиллагаа явах тухай *******512000026 дугаар тогтоол, *******5.01.19-ний өдрийн Гэмт хэргийн талаархи гомдол, мэдээллийг хүлээн авсан тэмдэглэл, аймгийн цагдаагийн газрын мөрдөн байцаах тасагт гаргасан ХХК-ийн ХХК-ийн хь бусаар, бусдын эзэмшлийн талбайд ашигт малтмал олборлосон гэмт үйлдлийг шалгах тухай хүсэлт, *******5.01.13-ны өдрийн аймгийн сумын Засаг даргын 1/07 дугаар албан бичиг, *******5.01.21-ний өдрийн гаас авсан тайлбар, *******5.03.02-ны өдрийн Хохирогч болон түүний хь ёсны төлөөлөгчөөр тогтоох тухай тогтоол, *******5.03.02-ны өдрийн Иргэний нэхэмжлэгчээр тогтоох тогтоол, *******5.03.02-ны өдрийн Хохирогчоор байцаасан тэмдэглэл, *******5.03.05-ны өдрийн Гэрчийг байцаасан тэмдэглэл, *******5.04.24-ний өдрийн Гадагш явж болохгүй тухай баталгаа авах таслан сэргийлэх арга хэмжээ авсан тогтоол, *******4.12.17-ны өдрийн аймгийн Мэргэжлийн хяналтын газрын 489 дугаар Тусгай зөвшөөрөлтэй талбайн хилийн тухай албан бичиг, *******4.12.17-ны өдрийн Улсын ахлах байцаагчийн албан шаардлага, *******5.02.25-ны өдрийн 34б/538 дүгээр аймаг дахь цагдаагийн хэлтсийн албан бичиг, *******5.02.27-ны өдрийн аймгийн байгаль орчин, аялал жчлалын газрын албан бичиг, Ашигт малтмалын газрын *******5.11.04-ний өдрийн 5/8722 дугаар албан бичиг, *******7.04.10-ны өдрийн аймаг дахь сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхэд гаргасан хүсэлт, Мөрдөн байцаах албаны хүрээлэн буй орчны эсрэг гэмт хэрэг мөрдөх хэлтсийн *******8.08.21-ний өдрийн зардлын тухай албан бичиг, аймаг сумын Засаг даргын *******5.05.12-ны өдрийн 1/127 дугаар албан бичиг, *******7.03.03-ны өдрийн аймгийн мэргэжлийн хяналтын газрын 85 дугаар албан бичиг, *******6.04.01-ний өдрийн аймгийн прокурорын газрын 162 дугаар мэдэгдэх хуудас, 2020.01.29-ний өдрийн Мөрдөгчийн тогтоол, *******5.03.23-ны өдрийн аймаг дахь цагдаагийн газрын 34б/734 дүгээр албан бичиг, нэхэмжлэх, *******5.06.23-ны өдрийн Үнэлгээ хийх шинжээч томилох тогтоол, *******5.12.07-ны өдрийн Нэмэлтээр шинжилгээг шинжилгээний байглагаас гадуур хийлгэх тогтоол, аймаг сумын засаг даргын *******6.07.20-ны өдрийн 01/204 дугаар албан бичиг, Цагдаагийн ерөнхий газрын санхүү, хангамжийн газрын *******5.05.26-ны өдрийн 9-609 дүгээр албан бичиг, Эко трэнд ХХК-ийн *******5.10.28-ны өдрийн 18 дугаар албан бичиг, *******5.10.27-ны өдрийн Шинжилгээ хийлгэх тухай тогтоол, *******5.10.26-ны өдрийн Нэмэлт шинжилгээ хийлгэх тухай тогтоол, *******6.08.01-ний өдрийн Хохирогч болон түүний хь ёсны төлөөлөгчөөр тогтоох тогтоол, *******6.05.13-ны өдрийн Иргэний нэхэмжлэгчийг байцаасан тэмдэглэл, аймаг дахь цагдаагийн газрын *******5.03.23-ны өдрийн 34^б/734 дугаар албан бичиг, нэхэмжлэх, *******6.04.01-ний өдрийн бэлэн мөнгөний орлогын баримт, *******6.03.30-ны өдрийн №16/13 өдрийн ХХК-ийн аймгийн Цагдаагийн газрын хэрэг бүртгэх, мөрдөн байцаах тасгийн мөрдөн байцаагч Лхагважд гаргасан дүгнэлт, шинжээчийн дүгнэлт, *******5.01.26-ны өдрийн Шинжилгээ хийлгэх шинжээч томилох тогтоол, *******5.02.08-ны өдрийн Шинжээчийн дүгнэлт хүргүүлэх тухай албан бичиг, *******5.02.08-ны өдрийн дүгнэлт, 2023.08.25-ны өдрийн ******* ******* ******* ХХН-ийн албан бичиг, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд эрх залгамжлах тухй хүсэлт, Билэг ХХК-ийн төлөөлөн удирдах зөвлөлийн тогтоол, ХХК-ийн гүйцэтгэх захирлын 2023.05.12-ны өдрийн тушаал, 2023.05.12-ны өдрийн Шаардах эрх шилжүүлэх гэрээ, ХХК-ийн ******* этгээдийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээ, ******* ******* корпораци ХХН-ийн ******* этгээдийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээ, 2023.05.15-ны өдрийн 0010 дугаар итгэмжлэл, ХХК-ийн гүйцэтгэх захирлын тушаал, тодорхойлолт, 2023.11.30-ны өдрийн итгэмжлэл, 2023.12.21-ний өдрийн ******* ******* ******* ХХН-ийн албан бичиг, *******6.04.01-ний өдрийн бэлэн мөнгөний орлогын баримт, 2022.10.28-ны өдрийн А/22 дугаар н ХХК-ийн тодорхойлолт, сервис ХХК-ийн тодорхойлолт, аймаг сумын 2020.09.24-ний өдрийн 01/244 дүгээр тодорхойлолт, *******5.02.27-ны өдрийн 1/17 дугаар албан бичиг, *******5.02.08-ны өдрийн Шинжээчийн дүгнэлт хүргүүлэх тухай албан бичиг, *******6.02.23-ны өдрийн Нийслэл дэх захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгчийн 1664 дүгээр захирамж, *******6.03.24-ний өдрийн Захиргааны хэргийн давж заалдах шатын шүүхийн 199 дүгээр тогтоол, *******5.05.12-ны өдрийн 1/127 дугаар ХХК-ийн хь бус ажиллагааг таслах зогсоох тухай албан бичиг, *******2.07.05-ны өдрийн аймгийн Мэргэжлийн хяналтын газрын 6/196 дугаар албан бичиг, *******2.08.07-ны өдрийн Өргөдөл, гомдол, мэдээллийг харьяаллын дагуу шилжүүлэх тогтоол, аймгийн прокурорын газрын хариу мэдэгдэх 54 дугаар хуудас, *******2.09.18-ны өдрийн аймгийн Мэргэжлийн хяналтын газрын 7/256 дугаар албан бичиг, *******2.09.21-ний өдрийн аймгийн Гурвансайхан сумын засаг даргын тамгын газрын 4/180 дугаар албан бичиг, *******2.10.11-ний өдрийн аймаг дахь Сум дундын шүүхийн 38 дугаар шүүгчийн захирамж, *******2.06.25-ны өдрийн аймгийн прокурорын газрын 222 дугаар Прокурорын тогтоол, *******2.08.12-ны өдрийн Гэмт хэргийн талаархи гомдол, мэдээллийг шалгах хугацааг сунгах тогтоол, *******2.08.26-ны өдрийн Эрүүгийн хэрэг үүсгэж хэрэг бүртгэлт явах *******212000161 дугаар тогтоол, шилжүүлгийн баримт, *******5.03.23-ны өдрийн аймаг дахь Цагдаагийн газрын 34б/734 дугаар албан бичиг, Байгаль орчны зөвлөх Нуман-Алтай ХХК-ийн 2020.01.30-ны өдрийн 1/03 дугаар Шинжээчийн дүгнэлт, 2024.01.22-ны өдрийн албан бичиг, аймгийн Мэргэжлийн хяналтын газрын *******6.03.31-ний өдрийн 91 дүгээр албан бичиг, Ашигт малтмал ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл MV-020098 дугаар, тусгай зөвшөөрлийн гэрчилгээний 2 дугаар хавсралт, фото зургууд, *******7.09.13-ны өдрийн Хар хамгаалалтын гэрээ, хавсралт №1, хавсралт №2, 2024.03.26-ны өдрийн албан бичиг, аймгийн хяналтын газрын 2022.11.28-ны өдрийн 1/260 дугаар Нөхөн сэргээлтийн тухай албан бичиг, *******7.02.15-ны өдрийн аймгийн сумын Засаг даргын 01/45 дугаар албан бичиг, ХХК-ийн хар хамгаалалтын гэрээг цуцлах тухай мэдэгдэл, аймаг сумын засаг даргын 2022.07.07-ны өдрийн 01/141 дүгээр албан бичиг, аймаг, сумын Засаг даргын А/102 дугаар захирамж, 2024.04.09-ний өдрийн 04/03 дугаар албан бичиг, 2020.01.24-ний өдрийн Хар хамгаалалтын гэрээ, хавсралт №1, хавсралт №2, *******7.03.06-ны өдрийн Хар хамгаалалтын гэрээ, хавсралт №1, хавсралт №2 зэрэг баримтыг нотлох баримтаар хэрэгт ирүүлсэн байна. /1хх 5-158, 176-177, 243-2хх 59, 101-113, 117-167, 173-193, 202, 3 хх 24-66, 77-181, 204-209, 215-241 тал/

 

5. Хариуцагч нараас: ХХК-ийн ******* этгээдийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээ, 2022.07.18-ны өдрийн №22/07/18 дугаар итгэмжлэл, 2022.07.18-ны өдрийн 0251 дугаар итгэмжлэл, 2021.08.25-ны өдрийн 3336 дугаар Компанийн эрх шилжүүлэх гэрээ, 2021.08.25-ны өдрийн 3338 дугаар Худалдах, худалдан авах гэрээ, 2022.09.30-ны өдрийн итгэмжлэл, 2022.09.29-ний өдрийн итгэмжлэл, 2022.10.14-ний өдрийн Өмгөөлөл, хь зүйн туслалцаа үзүүлэх гэрээ, ХХК эзэмшигчийн эзэмшил /баланс/-ийн дагнасан хэрэглээний салбар замд УБТЗ ХНН-ийн сэлгээний зүтгүүрээр вагон тавьж өгөх, татаж авах тухай гэрээний Нэмэлт гэрээ, ТТГ/20/103 дугаарын гэрээг дүгнэсэн акт, ХХК-д ажиллаж буй даатгагчдын 2022 оны 04 дүгээр сарын нийгмийн даатгалын шимтгэл ногдалт, Александр Владимировичийн нас барсны гэрчилгээ, 2022.12.08-ны өдрийн 0759 дугаар итгэмжлэл /доверенность/, 2022.09.29-ний өдрийн 0507 дугаар итгэмжлэл, 2022.09.30-ны өдрийн 22/09/30 дугаар итгэмжлэл /доверенность/, Ашигт малтмалын хайгын тусгай зөвшөөрөл дугаар 6629х, ашигт малтмалын хайгын 6629Х тоот лицензийн гэрчилгээний 2 дугаар хавсралт, 1 дүгээр хавсралт, Ашигт малтмалын хайгын лицензийн 5976Х дугаар гэрчилгээ, гэрчилгээний 2 дугаар хавсралт, 1 дүгээр хавсралт, Ашигт малтмал ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл 6399А дугаар, Тусгай зөвшөөрлийн гэрчилгээний 1 дүгээр хавсралт, 2 дугаар хавсралт, лицензийн гэрчилгээний 1 дүгээр хавсралт, ашигт малтмал ашиглах 6399А тоот лицензийн гэрчилгээний 2 дугаар хавсралт, Цагдаагийн ерөнхий газрын мөрдөн байцаах албаны *******8.08.14-ний өдрийн 11/6-3390 дугаар албан бичиг, Ашигт малтмал, газрын тосны газрын *******8.09.04-ний өдрийн 2/5999 дугаар албан бичиг, *******5.10.27-ны өдрийн Мөрдөн байцаах газрын Байгаль хамгаалах журмын эсрэг гэмт хэрэг мөрдөх хэлтсийн ахлах мөрдөн байцаагч, цагдаагийн хошууч Б.Мөнхбатын гэрч С.Давааравданг дахин байцаасан тухай тэмдэглэл, Цагдаагийн ерөнхий газрын мөрдөн байцаах албаны *******8.07.30-ны өдрийн 11/6-3214 дүгээр албан бичиг, Ашигт малтмал, газрын тосны газрын *******8.08.16-ны өдрийн 7/5644 дүгээр албан бичиг, *******6.03.30-ны өдрийн - ХХК-ийн 16/13 дугаар дүгнэлт, *******5.12.11-ний өдрийн 10 дугаар байгаль орчны зөвлөх - ХХК-ийн шинжээчийн дүгнэлт, 2022.12.26-ны өдрийн Шийдвэр гүйцэтгэх ажиллагаа дуусгавар болсон тухай 01/01 дугаар тогтоол, аймгийн сумын засаг даргын тамгын газрын 2022.12.14-ний өдрийн 01/286 дугаар хүсэлт гаргах тухай албан бичиг, 2022.04.28-ны өдрийн Хар хамгаалалтын 28/04 дугаар гэрээ, 2023.01.01-ний өдрийн Хар хамгаалалтын 23/01/01-1 дугаар Хар хамгаалалтын гэрээ, Цагдаагийн ерөнхий газрын 202207000218 дугаар бүртгэлийн гэрчилгээ, н ХХК-ийн ******* этгээдийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээ, Адил Оч ХХК-ийн MV-006399 ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл бүхий Хөтөл-Ус-2 нэртэй талбайн байр зүйн зураг, мөнгөн шилжүүлгийн баримтууд, 2021.07.06-ны өдрийн Ашигт малтмал, газрын тосны газрын даргын Т/130 дугаар тушаал, аймгийн байгаль, орчин, аялал жчлалын газрын 2024.05.20-ны өдрийн 106 дугаар албан бичиг, *******5.12.09-ны өдрийн 1/172 дугаар албан бичиг, *******4.11.24-ний өдрийн 2/179 дүгээр албан бичиг, *******9.12.13-ны өдрийн 1/240 дүгээр албан бичиг, аймаг сумын засаг даргын *******7.11.23-ны өдрийн 01/280 дугаар албан бичиг, *******9.12.02-ны өдрийн 01/265 дугаар албан бичиг, 2020.11.02-ны өдрийн 01/274 дүгээр албан бичиг, 2022.02.11-ний өдрийн 01/37 дугаар албан бичиг зэргийг нотлох баримтаар хэрэгт ирүүлсэн байна. /1хх 164-170, 191-193, 203, 206-212, 231, 2хх 75-76, 3хх 23, 246-4хх 4 тал/

ҮНДЭСЛЭХ нь:

 

1. Нэхэмжлэлийн шаардлагын заримыг хангах үндэслэлтэй гэж үзэв.

 

2. Нэхэмжлэгч ******* ******* ******* ******* ХХН нь хариуцагч ХХК, ХХК, ХХК нарт холбогдан гэм хорын хохиролд 382 128 761 төгрөг гаргах нэхэмжлэлийн шаардлагыг анх шүүхэд гаргаж, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад хариуцагч ХХК, ХХК нараас татгалзаж, хариуцагч Адил оч ХХК-иас 481 328 761 төгрөг гаргахаар шаардлагаа дэмжиж, шаардах эрхийн үндэслэлээ дараах байдлаар тодорхойлж байна. Үүнд: Хариуцагч Адил оч ХХК нь өөрийн ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрөл бүхий талайгаас хэтэрч, хил залгаа орших манай эзэмшлийн талбайд хт бусаар жонш олборлолтын үйл ажиллагаа явж, зохих нөхөн сэргээлтийг хийгээгүйн улмаас том хэмжээтэй гүнзгий нүхнүүд бий болсон. Эдгээр нүхэнд хүн, мал амьтан унаж, бэртэх эрсдэлтэй нөхцөл байдлыг үүсгэсэн. Улмаар орон нутгийн иргэдэд ашигт малтмалыг хь бусаар олборлох боломжийг олгосон, нөгөө талаас сум орон нутгийн удирдлагаас өөрсдийн эзэмшлийн талбайд хар хамгаалалт гаргахыг шаардаж, гаргаагүй тохиолдолд тусгай зөвшөөрлийг цуцлах саналыг эрх бүхий төрийн захиргааны байглагад хүргэх талаар сансан. Иймд бидний зүгээс хар хамгаалалтын зардал гаргахаас өөр аргагүй болсон бөгөөд хариуцагчийн хь бус үйлдэлтэй шалтгаант холбоотой болох нь аймаг дахь Сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн 2021.07.29-ний өдрийн дугаар шийтгэх тогтоолоор нотлогдоно. Иймд хар хамгаалалтын гэрээний дашуу сервис ХХК-д төлсөн 274 200 000 төгрөг, ХХК-д төлсөн 198 128 761 төгрөг, шинжээчийн зардалд ХХК-д төлсөн 5 000 000 төгрөг, ХХК-д төлсөн 4 000 000 төгрөг, нийт 481 328 761 гаргахаар шаардах эрхтэй гэж тодорхойлж байна.

 

3. Хариуцагч Адил оч ХХК нь нэхэмжлэлийн шаардлагыг эс зөвшөөрөх бөгөөд татгалзлын үндэслэлээ дараах байдлаар тайлбарлаж байна. Үүнд: Нэхэмжлэгчээс гаргасан хар хамгаалалтын зардал нь ХХК-ийн хь бус үйлдэлтэй шалтгаант холбоотой гэж үзэх үндэслэлгүй. Өөрөөр хэлбэл, аймаг дахь Сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн 2021.07.29-ний өдрийн дугаар шийтгэх тогтоолоор тогтоогдсон үйл баримт нь нэхэмжлэгчийн эзэмшлийн 1.46 га талбайд л хамаарах талбайд олборлолт хийсэн болохыг тогтоосон. Гэтэл нэхэмжлэгчийн гаргасан гээд байгаа хар хамгаалалтын зардал нь уг 1.46 га талбайг, эсхүл тусгай зөвшөөрөл бүхий л талбайг бүхэлд нь хамгаалж байгаа эсэхийн алин болох нь тодорхойгүй. Түүнчлэн, хариуцагчийн эзэмшлийн талбайд орон нутгийн ярианы хэлээр нинжа гэж нэрлэгдсэн хь бусаар ашигт малтмал олборлодог иргэд довтолж байсан. Энэ үйлдлийг хамгаалах зорилгоор нэхэмжлэгч тал хар хамгаалалт авсан учраас хариуцагчийн хь бусаар санаатай буюу болгоомжгүй үйлдэл, эс үйлдэхүйн улмаас хохирол учирсан гэж үзэх шалтгаант холбоо тогтоогдохгүй, гэрээний үнийн дүн зах зээлд ижид төрлийн үйлчилгээ үзүүлж байгаа үнэ ханшаас хэт өндөр байх тул нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хүлээн зөвшөөрөхгүй гэж тайлбарласан.

 

4. Хэрэгт авагдаж шүүх алдаанаар шинжлэн судалсан, тус шүүхийн шийдвэрийн тодорхойлох хэсгийн 4, 5 дугаарт дурдагдсан баримтаар дараах үйл баримт тогтоогдож байна. Үүнд:

 

4.1 аймаг дахь Сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатын шүүхийн 2021.07.29-ний өдрийн дугаар шийтгэх тогтоолоор ... Шүүгдэгч ийг хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагаа, эрүүл ахуйн журмыг сахин хангах үүрэг бүхий этгээд энэ үүргээ биелүүлээгүйгээс хүний бие махбодид хүнд гэмтэл учрсан, хүний амь нас хохирсон гэмт хэргийг үйлдсэн гэм буруутайд, хь бусаар ашигт малтмал ашиглаж олборлосны улмаас онц их хэмжээний хохирол учрсан гэмт хэргийг үйлдсэн гэм буруутайд тооцсон...., /1хх 6-24 тал/

 

4.2 аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатын шүүхийн дүгээр магадлалаар ... Шийтгэх тогтоолын тогтоох хэсгийн 7 дугаар заалтын Шүүгдэгч болон ХХК-иас Иргэний хээлийн 497 дугаар зүйлийн 497.1, 497.3, 510 дугаар зүйлийн 510.1 дэх хэсэгт тус тус зааснаар хь бусаар олборлолт явж олсон ашигт малтмалын үнэ болох 1 169 294 000 төгрөгийг, байгаль орчин нөхөн сэргээлтийн төлбөр болох 105 913 328 төгрөгийг тус тус гаргж аймгийн сумын Засаг даргын тамгын газарт олгосугай гэснийг, Шүүгдэгч болон ХХК-иас Иргэний хээлийн 497 дугаар зүйлийн 497.1,3 дахь хэсэг, 510 дугаар зүйл, Эрүүгийн ******* Ерөнхий ангийн 7.5 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт зааснаар хь бусаар олборлолт явж ослон ашигт малтмалын үнэ болох 1 169 294 000 төгрөгийг улсын төсвийн орлогод, байгаль орчин нөхөн сэргээлтийн төлбөр болох 105 913 328 төгрөгийг тус тус гаргж аймгийн сумын Засаг даргын тамгын газарт олгосугай гэж өөрчилж шийтгэх тогтоолын бусад заалтыг хэвээр үлдээсэн, /1хх 25-31 тал/

 

4.3 *******7.03.06-ны өдрөөс *******9.12.31-нийг өдрийг хүртэл ХХК, сервис ХХК нар Хар хамгаалалтын , , BHU-170906-01, BHU-180316-01 гэрээг тус тус байгж, хамгаалагч талын зүгээс үйлчлүүлэгч талыг гадны гэмт халдлага, хулгай, гадны болон энгийн иргэд, мал амьтан, техник хэрэгсэл хамгаалалтын бүсэд зөвшөөрөлгүй нэврүүлэхгүй байх бусад хэрэг зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, таслах зогсоох, харилцааг зохицахаар, нэг сарын төлбөрийг 5 600 000 төгрөг байхаар тус тус тохиролцож, гэрээний төлбөрт нийт 190 400 000 төгрөг төлсөн, /1хх 32-87, 104-128, 152-158 тал/

 

4.4 2020.01.24-ний өдөр ХХК, н ХХК нарын хооронд ...Адил оч ХХК-ний хь бусаар олборлолт явсан 106⁰3237 45⁰1651 106^*3236 45⁰1639 106⁰3221 45⁰1639, 106⁰3221 45⁰1651 координат бүхий талбайг гадны гэмт халдлага, хулгай, гадны болон энгийн иргэд, мал амьтан, техник хэрэгсэл хамгаалалтын бүсэд зөвшөөрөлгүй нэтрүүлэхгүй байх, бусад хэрэг зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, таслах зогсоох, хамгаалалтын бүс дэх үйл ажиллагааг тасралтгүй хэвийн үргэлжлүүлэх нөхцөл боломжоор хангах зэрэг үйлчилгээ авахтай холбогдсон харилцааг зохицахаар BHU-20200120-01 дугаар Хар хамгаалалтын гэрээг байгж, гэрээний хугацааг 2020.01.21-ны өдрөөс 2020.12.31-ний өдрийг хүртэлх байхаар, нэг сарын төлбөрийг 8 000 000 төгрөг байхаар тус тус харилцан тохиролцож, BHU-20200120-01с дугаар Гэрээ сунгах нэмэлт өөрчлөлт орах тухай гэрээгээр гэрээний хугацааг 2022.12.31-ний өдөр хүртэл сунгасан, гэрээний төлбөрт нийт 272 000 000 төгрөгийг төлсөн, /1хх 88-103,129-151, 3 хх 216-219 тал/

 

4.5 аймгийн сумын засаг даргын 2020.09.24-ний өдрийн 01/244 дүгээр, 2022.12.21-ний өдрийн 01/292 дугаар, тодорхойлолтоор тус сумын нутагт үйл ажиллагаа явдаг ХХК-ийн ашиглалтын талбайд ХХК хь бусаар ухсан газарт аюулгүй ажиллагааг хангах үүднээс хамгаалалтын алба ажиллдаг нь үнэн талаар тодорхойлсон, /2хх 9 тал/

 

4.6 *******7.04.10-ны өдөр ХХК-ийн , Ц.Монгол нар аймаг дахь Сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатын шүүхэд аймгийн сумын нутаг Хөтөл-Ус гэдэг газар ХХК-ийн хь бусаар ашигт малтмал олборлож, нөхөн сэргээлт хийхгүйгээр орхисон талбайд иргэд хь бусаар, хулгайгаар жонш олборлох асуудал гарсаар ... 1. Ухсан нүх, осол гарч болзошгүй энэ талбайг шүүхээс эцсийн шийдвэр гарч, нөхөн сэргээлт хийх хүртэл битүүмжилж, аливаа этгээд орохыг хоригдож өгнө үү, 2. Энэ талбайг Шүүхээс эцсийн шийдвэр гарч нөхөн сэргээлт хийх этгээдэд хүлээлгэн өгөх хүртэл хар хамгаалалт гаргаж хамгаалах, аваар ослоос сэргийлэх арга хэмжээ авч ажиллахыг ХХК, Захирал В.П.-д даалгаж өгнө үү гэж хүсэлт гаргаж байсан, /2 хх 31 тал/

 

4.7 *******6.04.01-ний өдөр ХХК нь -Эко ХХК-д байгаль орчны хохирлын үнэлгээний шинжээчийн ажлын үнэ 4 000 000 төгрөгийг, *******5.03.03ны өдөр Эко тренд ХХК-д 5 000 000 төгрөгийг тус тус төлсөн, /2хх 40, 101 тал/

 

4.8 *******5.01.26-ны өдөр Дорноговь аймаг дахь Цагдаагийн хэлтэс Адил оч ХХК нь зэргэлдээ оршдог ХХК-ний эзэмшлийн лицензтэй талбайд ашигт малтмал дураараа олборлосон гэх гомдолд эрүүгийн хэрэг үүсгэж, мөрдөн байцаалтын ажиллагаа явж, уг ажиллагааны хүрээнд Эко тренд ХХК, ХХК, нар шинжээчийн дүгнэлт гаргасан, /2 хх 11-59, 102-113, 117-167, 215-244, 3хх 40-48, 53-65 тал/

 

4.9 Адил оч ХХК нь аймгийн сум, Хөтөл ус-3 гэх газарт байрлах 310 гектар талбайд хайг хийх 6629Х тусгай зөвшөөрөл, аймгийн сум, Хөтөл ус-2 гэх газарт байрлах 43 гектар талбайд ашигт малтмал ашиглах 6399А тусгай зөвшөөрлийг тус тус эзэмшдэг, /2 хх 204-206 тал, 210-214 тал/

 

4.10 ХХК нь MV-020098 дугаартай аймгийн Гурвансайхан, сум, Хар тойром гэх газарт орших 23062.99 гектар талбай бүхий уурхайн талбайд ашигт малтмал ашиглах тусгай зөвшөөрөл эзэмшдэг, /3хх 79-80 тал/

 

4.11 ХХК-ийн 2023.05.12-ны өдрийн Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн 01 дугаар тогтоолоор ХХК, В.П. нарын ХХК-д учрсан гэм хорын хохирлыг нэхэмжлэх, шаардах эрх болон гэм хор учрснаас үүссэн өр төлбөрийг шаардах эрхийг ******* ******* ******* ******* ХХН-д шилжүүлсэн, /2 хх 175-188 тал /

 

4.12 Дорноговь аймаг дахь Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газрын 2022.12.26-ны өдрийн 01/01 дүгээр тогтоолоор Адил оч ХХК, Ц. од холбогдох 22410095 дугаар гүйцэтгэх баримт бичигт явах шийдвэр гүйцэтгэх ажиллагааг дуусгавар болгосон, /2хх 245 тал/

 

4.13 2022.04.28-ны өдөр Адил оч ХХК, н ХХК нарын хооронд 28/04 дугаартай, Адил Оч ХХК-ний эзэмшлийн 43 га талбай бүхий ашиглалтын тусгай зөвшөөрөлтэй Хөтөл ус-2 уурхайн гэрээгээр хамгаалалтанд хүлээлгэн өгсөн обьект эд хөрөнгийг гэмт халдлага, зөрчлөөс хамгаалах, урьдчилан сэргийлэх, үйлчлүүлэгч байглагын үйл ажиллагаа явах хэвийн нөхцөл бололцоог хангах харилцааг зохицах аггатай нэг сарын 3 300 000 төгрөгийн төлбөртэй байхаар харилцан тохиролцож байгсан, 2023.01.01-ний өдөр 2023.12.31-ний өдрийг дуустал хугацаатай хар хамгаалалтын 23/01/01-1 дугаар ижил агга бүхий гэрээг дахин байгсан, гэрээний төлбөрт 29 700 000 төгрөг төлсөн, /2 хх 247-250 тал, 3 хх 1-10, 15-23 тал/

 

4.14 Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгчийн *******6.02.23-ны өдрийн 1664 дүгээр шүүгчийн захирамжаар Адил оч ХХК-ний 5976Хтусгай зөвшөөрлийн хүрээнд Хөтөл ус-1 талбайг эзэмших эрхийг нөхөн сэргээхийг Ашигт малтмалын газарт даалгах тухай нэхэмжлэлийн шаардлагыг хүлээн авахаас татгалзаж, хэргийг хэрэгсэхгүй болгосныг Захиргааны хэргийн Давж заалдах шатны шүүхийн *******6.03.24-ний өдрийн 199 дүгээр тогтоолоор анхан шатны шүүхийн шүүгчийн 1664 дүгээр захирамжийг хэвээр үлдээсэн зэрэг үйл баримт тогтоогдож байна. /3 хх 31-37 тал /

 

5. Зохигч, нэхэмжлэгч хар хамгаалалтын гэрээ байгж, тухайн төрлийг үйлчилгээ авах болсон үндэслэл нь хариуцагчийн хь бус үйлдэлтэй шалтгаант холбоотой эсэхэд маргаантай.

 

6. Иргэний ******* 497 дугаар зүйлийн 497.1-д бусдын эрх, амь нас, эрүүл мэнд...эд хөрөнгөд хь бусаар санаатай буюу болгоомжгүй үйлдэл /эс үйлдэхүй/-ээр гэм хор учрсан этгээд гэм хорыг хариуцан арилгах үүрэгтэй гэж, мөн ******* 510 дугаар зүйлийн 510.1-д Бусдын эд хөрөнгөд гэм хор учрсан этгээд уг гэм хорыг арилгахдаа гэм хор учрахаас өмнө байсан байдалд нь сэргээх /адил нэр, төрөл, чанарын эд хөрөнгө өгөх, гэмтсэн эд хөрөнгийг засах зэргээр/ буюу учирсан хохирлыг мөнгөөр нөхөн төлнө гэж тус тус заажээ.

 

Дээрх ******* зохицалт нь зөрчлийн улмаас үүсэх үүрэгт хамаарах бөгөөд зөрчлийн улмаас үүсэх үүрэг нь урьдчилан хэлэлцэн тохиролцсон ямар нэг гэрээ, хэлцлийг зөрчсөнтэй холбоогүйгээр бусдын амь нас, эрүүл мэнд, нэр төр, ажил хэргийн нэр хүнд, эд хөрөнгөд өөрийн хь бус санаатай болон болгоомжгүй үйлдэл, эс үйлдлээр гэм хор учрсан этгээд уг гэм хорыг хариуцан арилгахтай холбоотойгоор үүсдэг.

 

Иймд гэм хорын хариуцлага хүлээлгэх үндэслэл нь гэм хор учрагчийн хь бус үйлдэл, эс үйлдэхүй нь хохирол учрсан үйл баримттай шалтгаант холбоотой байхыг ойлгодог.

 

Хэргийн баримтаар хариуцагч Адил оч ХХК нь хөрш зэргэлдээ оршдог ХХК-ний эзэмшлийн тусгай зөвшөөрөлтэй талбайд ашигт малтмал хь бусаар олборлосон гэх гомдлыг дагуу аймаг дахь Сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатын шүүхийн 2021.07.29-ний өдрийн дугаар шийтгэх тогтоолоор ... шүүгдэгч ийг хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагаа, эрүүл ахуйн журмыг сахин хангах үүрэг бүхий этгээд энэ үүргээ биелүүлээгүйгээс хүний бие махбодид хүнд гэмтэл учрсан, хүний амь нас хохирсон гэмт хэргийг үйлдсэн гэм буруутайд, хь бусаар ашигт малтмал ашиглаж олборлосны улмаас онц их хэмжээний хохирол учрсан гэмт хэргийг үйлдсэн гэм буруутайд тооцсон, нэхэмжлэгч ХХК нь сервис ХХК-тай хар хамгаалалтын гэрээ байгж *******7.03.06-ны өдрөөс *******9.12.31-нийг өдрийг хүртэл хугацаанд нэг сарын 5 600 000 төгрөгөөр тооцож, нийт 190 400 000 төгрөгийн төлбөр төлсөн, н ХХК-тай байгсан хар хамгаалалтын гэрээний дагуу 2020 оны 2 дугаар сараас 2022 оны 12 дугаар сарын дуустал нэг сарын 8 000 000 төгрөгөөр тооцож нийт 272 000 000 төгрөгийн төлбөр төлсөн, үйл баримт тогтоогдсон.

 

Түүнчлэн хэрэгт авагдсан нэхэмжлэгч ХХК-ний н ХХК-тай байгсан хар хамгаалалтын гэрээний 1 дүгээр зүйлийн 1.1-д ......Адил оч ХХК-ний хь бусаар олборлолт явсан 106⁰3237 45⁰1651 106^*3236 45⁰1639 106⁰3221 45⁰1639, 106⁰3221 45⁰1651 координат бүхий талбайг гадны гэмт халдлага, хулгай, гадны болон энгийн иргэд, мал амьтан, техник хэрэгсэл хамгаалалтын бүсэд зөвшөөрөлгүй нэтрүүлэхгүй байх, . үйл ажиллагааг тасралтгүй хэвийн үргэлжлүүлэх нөхцөл боломжоор хангах гэх зэргээр тусгасан байна.

 

Дээрхээс үзэхэд тухайн хар хамгаалалтын зардал нэхэмжлэгчээс гарах болсон шалтгаан үндэслэл нь хариуцагч Адил оч ХХК-ний хь бусаар ашигт малтмалын олборлолт явсантай шалтгаант холбоотой гэж үзэхээр байх тул нэхэмжлэлийн шаардлагын заримыг дараах байдлаар хангах үндэслэлтэй гэж үзэв.

 

 

Тодрбал, Билэгт ХХК, н ХХК нарын хооронд байгагдсан хар хамгаалалтын гэрээний 1.1.2-т ...компанийн кэмпд гадны гэмт халдлага, хулгай, гадны болон энгийн иргэд, мал амьтан техник хэрэгсэл хамгаалалтын бүсэд нэвтрүүлэхгүй байх....үйл ажиллагааг тасралтгүй хэвийн үргэлжлэх нөхцөл боломжоор хангах гэж тусгасан байна.

 

Гэрээний дээрх заалтыг аймаг дахь Сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатын шүүхийн 2021.07.29-ний өдрийн дугаар шийтгэх тогтоолд эвдэгдсэн хөрс бүхий талбайн хэмжээг 1.46 га гэж тодорхойлсон, нэхэмжлэгч ХХК нь аймгийн Гурвансайхан, сум, Хар тойром гэх газарт орших 23062.99 гектар талбай бүхий уурхайн талбайд ашигт малтмал ашиглах MV-020098 дугаартай тусгай зөвшөөрөл эзэмшдэг зэрэг үйл баримттай харьцан дүгнэвэл 8 000 000 төгрөгийн дүн бүхий хар хамгаалалтын гэрээний зорилгыг нэхэмжлэгч ХХК-ийн ашигт малтмалын хайг, олборлолтын үйл ажиллагааг хэвийн явах нөхцлийг бүхэлд нь хангах зорилготой гэж үзэхээр байна.

 

Иймд хариуцагч Адил оч ХХК-ийн хь бус үйлдлийн улмаас нэхэмжлэгчээс гарсан хар хамгаалалтын нэмэлт зардлын хэмжээг ХХК, сервис ХХК нарын хооронд байгагдсан 5 600 000 төгрөгийн үнийн дүн бүхий хар хамгаалалтын гэрээ гэрээ, ХХК, н ХХК нарын хооронд байгагдсан 8 000 000 төгрөгийн үнэ бүхий хар хамгаалалтын гэрээний үнийн зөрүү 2 400 000 төгрөгөөр тооцож тогтоох нь шүүхийн шийдвэр хь ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий байх зарчимд нийцнэ гэж дүгнэв.

 

Өөрөөр хэлбэл, 2020 оны 2 дугаар сараас 2022 оны 12 дугаар сарыг дуустал нэг сарын 2 400 000 төгрөг, нийт 55 200 000 төгрөгийг гэм хорын шалтгаант холбоо тогтоогдож байна гэх үндэслэлээр хариуцагч Адил оч ХХК-иас гарган нэхэмжлэгч ХХК-д олгох үндэслэлтэй байна.

 

Харин ХХК-ний сервис ХХК-тай байгсан хар хамгаалалтын гэрээнд энэ талаар тусгаагүй, өөрөөр хэлбэл тухайн гэрээгээр үзүүлж буй хар хамгаалалтын үйлчилгээ нь ашигт малтмалын хайгын болон олборлолтын үйл ажиллагаа эрхэлж буй ******* этгээдийн ердийн хэвийн үйл ажиллагааг хангах зорилгоор эсхүл хариуцагч Адил оч ХХК-ний хь бус олборлолтын үйл ажиллагааны улмаас эвдэгдсэн хөрс бүхий талбайг хамгаалалтандаа авах алин болох нь тогтоогдохгүй байх тул сервис ХХК-д төлсөн хар хамгаалалатын хөлсийг гэм хор учрагчийн хь бус үйлдэлтэй шалтгаант холбоо тогтоогдохгүй байна.

 

7. Шинжээчийн зардал 9 000 000 төгрөг гаргах шаардлагын тухайд, хэргийн баримтаар эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад нэхэмжлэгч ХХК нь ХХК-д 4 000 000 төгрөгийн, Эко треэд ХХК-д 5 000 000 төгрөгийг тус тус шинжээчийн төлбөрт төлсөн болох нь тогтоогдсон.

 

Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай ******* 11.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт Шүүгдэгч гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутай болохыг шүүх тогтоовол түүнээс эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардлыг холбогдох баримтыг үндэслэн гаргна гэж заасан байна.

 

аймаг дахь Сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатын шүүхийн 2021.07.29-ний өдрийн дугаар шийтгэх тогтоолоор ... Шүүгдэгч ийг хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагаа, эрүүл ахуйн журмыг сахин хангах үүрэг бүхий этгээд энэ үүргээ биелүүлээгүйгээс хүний бие махбодид хүнд гэмтэл учрсан, хүний амь нас хохирсон гэмт хэргийг үйлдсэн гэм буруутайд, хь бусаар ашигт малтмал ашиглаж олборлосны улмаас онц их хэмжээний хохирол учрсан гэмт хэргийг үйлдсэн гэм буруутайд тооцсон бөгөөд шийтгэх тогтоол ******* хүчин дөр болсон байх ба шинжээчийн зардлыг уг шийтгэх тогтоолоор шийдвэрлээгүй байна.

 

Иймд эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад нэхэмжлэгчээс гарсан шинжээчийн зардал нь гэм хорын улмаас учирсан хохиролд хамаарах үндэслэлээр хариуцагч Адил оч ХХК-иас 9 000 000 төгрөг гарган нэхэмжлэгчид олгох үндэслэлтэй.

 

8. ХХК-ний 2023.05.12-ны өдрийн Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн 01 дугаар тогтоолоор ХХК, В.П. нараас ХХК-д учрсан гэм хорын хохирлыг нэхэмжлэх, шаардах эрх болон гэм хор учрснаас үүссэн өр төлбөрийг шаардах эрхийг ******* ******* ******* ******* ХХН-д шилжүүлснээр шүүх, ******* ******* ******* ******* ХХН-ийг эрх залгамжлагчаар тогтоосон.

 

Нэхэмжлэгч ийнхүү шаардах эрхээ шилжүүлсэн нь Иргэний ******* 123 дугаар зүйлийн 123.2-т Хь, гэрээ буюу үүргийн мөн чанарт харшлахгүй бол шаардах эрх эзэмшигч нь гуравдагч этгээдтэй байгсан гэрээний үндсэн дээр үүрэг гүйцэтгэгчийн зөвшөөрөлгүйгээр шаардах эрхээ шилжүүлж болно гэж заасныг зөрчөөгүй тул ХХК-д учирсан гэм хорын хорын хохирол 64 200 000 төгрөгийг хариуцагч Адил оч ХХК-иас гарган нэхэмжлэгч ******* ******* ******* ******* ХХН -д олгохоор шийдвэрлэсэн болохыг дурдах нь зүйтэй.

 

9. Шүүх Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хлийн 100 дугаар зүйлийн 100.8-д зааснаар зохигчдын зөвшөөрлөөр иргэдийн төлөөлөгчийн эзгүйд шүүх алдааныг явсан болно.

 

10. Улсын тэмдэгтийн аамжийн тухайд, нэхэмжлэгчийн нэхэжлэлийн шаардлага улсын тэмдэгтийн аамжаас хиар чөлөөлөгдөх бөгөөд хариуцагчаас нэхэмжлэлийн шаардлагын хангасан үнийн дүнд ногдох улсын тэмдэгтийн аамжийг гарган улсын орлогод орах нарт хариуцах нь хьд нийцнэ.

 

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай ******* 115 дугаар зүйлийн 115.1, 115.2.2, 116, 118 дугаар зүйлийг удирдлага болгон

ТОГТООХ нь:

 

1. Иргэний ******* 497 дугаар зүйлийн 497.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1 дэх хэсэгт зааснаар хариуцагч ХХК /РД:/-иас 64 200 000 /жаран дөрвөн сая хоёр зуун мянган/ төгрөг гарган нэхэмжлэгч ******* ******* ******* *******  ХХН  /РД:*******/-д олгож, нэхэмжлэлийн шаардлагаас үлдэх 417 128 761 төгрөгийг хэрэгсэхгүй болгосугай.

 

2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай ******* 106 дугаар зүйлийн 106.5-д зааснаар нэхэмжлэгч нь хариуцагч , Стар ХХК нарт холбогдох шаардлагаасаа татгалзсаныг баталж, хариуцагч , Стар ХХК нарт холбогдох иргэний хэргийг хэрэгсэхгүй болгосугай.

 

3. Улсын тэмдэгтийн аамжийн тухай ******* 41 дүгээр зүйлийн 41.1.7, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай ******* 56 дугаар зүйлийн 56.2-т заасныг баримтлан нэхэмжлэгч ******* монголын ******* ******* ХХН нь улсын тэмдэгтийн аамж төлөхөөс чөлөөлөгдсөн болохыг дурдаж, хариуцагч Адил оч ХХК-иас 478 950 төгрөг гарган улсын орлогод орсугай.

 

4. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай ******* 119 дүгээр зүйлийн 119.2, 119.7, 120 дугаар зүйлийн 120.2 дахь хэсэгт зааснаар шийдвэр нь танилцан сонсгомогц хүчинтэй болох бөгөөд зохигч, гуравдагч этгээд, тэдгээрийн төлөөлөгч буюу өмгөөлөгч нар энэхүү шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл уг шийдвэрийг гардан авснаас хойш 14 хоногийн дотор Нийслэлийн Иргэний хэргийн Давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэйг дурдсугай.

 

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ Д.ЭНХЦЭЦЭГ

 

ШҮҮГЧ Г.СОЛОНГО

 

ШҮҮГЧ Д.ХУЛАН