2024         04           09                                     128/ШШ2024/0314

 

 

МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Ц.Мөнхзул даргалж, тус шүүхийн шүүх хуралдааны “3” дугаар танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаанаар,

Нэхэмжлэгч: “М*******” ХХК /РД:/,

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч: У.Ч, С.Б,

Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч: Д.О,

Хариуцагч: Татварын ерөнхий газрын харьяа Том татвар төлөгчийн газрын Татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Б.Б, Д.Б нар,

Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч: Х.А, Ц.Т нарын хоорондын “Татварын  ерөнхий газрын харьяа Том татвар төлөгчийн газрын татварын улсын байцаагчийн 2022 оны 12 дугаар сарын 20-ны өдрийн  НА-2 дугаартай  нөхөн ногдуулалтын актыг хүчингүй болгуулах” тухай маргааныг хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч У.Ч, С.Б, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Д.О, хариуцагч Б.Б, Д.Б, хариуцагч нарын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Х.А, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга П.Энхжаргал нар оролцов.

 

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэг. Хэргийн үйл баримт, процессын түүхийн талаар:

1.1. Татварын ерөнхий газрын Том татвар төлөгчийн газрын татварын улсын байцаагч Б.Б, Д.Б нараас 2022 оны 12 дугаар сарын 20-ны өдрийн НА-2 дугаартай нөхөн ногдуулалтын актаар “М*******” ХХК-ийн 2018 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2018 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг дуусталх хугацааны татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд шалгалт хийж 59,378,460.19 төгрөгийн нөхөн татвар, 17,813,538.06 төгрөгийн торгууль, 11,875,692.04 төгрөгийн алданги, нийт 89,067,690.29 төгрөгийн төлбөрийг төлүүлэхээр шийдвэрлэжээ.

1.2. Татварын маргаан таслах зөвлөлийн 2023 оны 04 дүгээр сарын 25-ны өдрийн 24 дугаартай тогтоолоор “... татварын улсын байцаагчийн нөхөн ногдуулалтын актаар 567,186,145.92 төгрөгийн зөрчилд 59,378,460.19 төгрөгийн нөхөн татвар, 17,813,538.06 төгрөгийн торгууль, 11,875,692.04 төгрөгийн алданги, нийт 89,067,690.29 төгрөгийн төлбөр ногдуулснаас 2,393,861.04 төгрөгийн торгууль, 1,595,907.36 төгрөгийн алданги, нийт 3,989,768.40 төгрөгийн төлбөрийг хүчингүй болгож, 59,378,460.19 төгрөгийн нөхөн татвар, 15,419,677.02 төгрөгийн төлбөр төлүүлэхээр өөрчилсүгэй” гэж шийдвэрлэсэн байна.

1.3. Татварын маргаан таслах зөвлөлөөс дээрх тогтоолыг “М*******” ХХК-д 2023 оны 05 дугаар сарын 08-ны өдрийн 35 тоот албан бичгээр хүргүүлжээ.

1.4. “М*******” ХХК-иас Татварын ерөнхий газрын харьяа Том татвар төлөгчийн газрын Татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Б.Б, Д.Б нарт холбогдуулан “Татварын  ерөнхий газрын харьяа Том татвар төлөгчийн газрын татварын улсын байцаагчийн 2022 оны 12 дугаар сарын 20-ны өдрийн  НА-2 дугаартай  нөхөн ногдуулалтын актыг хүчингүй болгуулах” тухай нэхэмжлэлийг 2023 оны 06 дугаар сарын 02-ны өдөр гаргасан байна.

 

Хоёр.Нэхэмжлэлийн үндэслэл:

2.1. Нэхэмжлэгчээс шүүхэд ирүүлсэн нэхэмжлэлдээ: “М******* төрийн өмчит хязгаарлагдмал хариуцлагатай компани нь Монгол Улсын Засгийн газрын 2017 оны 02 дугаар сарын 17-ны өдрийн 59-р тогтоолоор БНЭУ-ын Засгийн газрын хөнгөлөлттэй зээлийн хөрөнгөөр газрын тос боловсруулах үйлдвэр барьж байгуулах төслийг хэрэгжүүлэхээр байгуулагдан үйлдвэрийг 2025-2026 онд ашиглалтад оруулах төлөвлөгөөний дагуу ажиллаж байна. ТЕГ-ын харьяа Том татвар төлөгчийн газраас манай компанийн 2018 оны албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд хяналт шалгалт хийж, дараах зөрчлүүдийг гаргасан гэж үзэн, 2022 оны 12 дугаар сарын 20-ны өдрийн 2 дугаартай нөхөн ногдуулалтын актыг тавьсан. Үүнд:

1. 2018 оны 53,196,912.00 төгрөгийн сургалтын төлбөрийг Итали улсад байрладаг “” компанид шилжүүлэхдээ албан татварыг нь дутуу ногдуулж суутгасан нь Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 17 дугаар зүйл 17.2.9.“Монгол улсад байрладаггүй албан татвар төлөгчийн Монгол улсын нутаг дэвсгэрт болон Монгол улсаас эх үүсвэртэй олсон орлогод 20 хувиар: г/Монгол улсын нутаг дэвсгэр дээр борлуулсан бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үйлчилгээний орлого” гэж заасныг зөрчсөн,

2. 2018 оны 460,792,321.92 төгрөгийн зөвлөх үйлчилгээний 53,196,912.00 төгрөгийн сургалтын нийт 513,989,233.92 төгрөгийн төлбөрийг Итали улсад байрладаг “” компанид шилжүүлэхдээ нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулж, төлөөгүй нь Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйл 7.2.5.“оршин суугч бус этгээдийн оршин суугч этгээдэд борлуулсан бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээ” мөн хуулийн 16 дугаар зүйл “Албан татвар төлөгч нь бараа, ажил, үйлчилгээнд ногдох нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг дор дурдсан журмаар дараа сарын 10-ны дотор төрийн сангийн дансанд шилжүүлж, батлагдсан маягтын дагуу тайлангаа харьяалах татварын албанд тушаана:”, 16.1.2.“оршин суугч бус этгээдээс энэ хуулийн 7.2.5-д заасан гаалийн бүрдүүлэлт хийлгээгүй бараа, ажил, үйлчилгээг худалдан авахдаа үнийн дүнгээс албан татварыг суутган авч төсөвт төлнө” гэж заасныг зөрчсөн.

“М” ХХК нь дээрх актыг хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй гэж үзэн, ТЕГ-ын дэргэдэх Татварын маргаан таслах зөвлөлд дараах үндэслэл бүхий гомдлыг 2023 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдөр гаргасан. Үүнд:

1. “М” ХХК нь Монгол улсад газрын тос боловсруулах үйлдвэр байгуулах төслийг БНЭУ-ын Засгийн газрын хөнгөлөлттэй зээлээр хэрэгжүүлж байгаа бөгөөд үйлдвэрийн Нарийвчилсан техник, эдийн засгийн үндэслэл (НТЭЗҮ)-ийг Энэтхэгийн “И” компани 2017-2018 онд боловсруулж, НТЭЗҮ-д хөндлөнгийн хяналт тавьж, дүгнэлт гаргах зөвлөх үйлчилгээний ажлыг Итали улсын К компани гүйцэтгэсэн. К компанийг Засгийн газрын 2017 оны 177 дугаар тогтоолын дагуу Төрийн өмчийн бодлого, зохицуулалтын газар (ТӨБЗГ)-аас олон улсад нээлттэй тендер зарлах замаар сонгон шалгаруулж, зөвлөх үйлчилгээний “0 тоот” гэрээг Захиалагч ТӨБЗГ, Төсөл хэрэгжүүлэгч компани “М” ХХК, Зөвлөх “К” нарын хооронд 2018 оны 01 дүгээр сарын 15-ны өдөр байгуулсан бөгөөд гэрээт ажлыг “Э” ТӨХХК-иас санхүүжүүлсэн. Тухайн үед Захиалагч тал болох Төрийн өмчийн бодлого, зохицуулалтын газар (ТӨБЗГ) нь зөвлөх компанид ногдуулах татварын хэмжээний асуудлаар Сангийн яамнаас чиглэл авсан бөгөөд тус яамнаас 2017 оны 12 дугаар сарын 21-ний өдөр ТӨБЗГ-т хүргүүлсэн 4-2/7158 тоот албан бичгээр Монгол Улсын Засгийн газар, Бүгд Найрамдах Итали Улсын Засгийн газар хооронд байгуулсан “Орлого ба хөрөнгийн татварыг давхардуулж ногдуулахгүй байх, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай” хэлэлцээр хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж буйг тэмдэглээд Итали улсын “К” компанийн Монгол улсаас эх үүсвэртэй орлогод дээрх хэлэлцээрийн дагуу татвар ногдуулахыг мэдэгдсэн. Өгөгдсөн чиглэлийн дагуу техникийн зөвлөх үйлчилгээнд 5 хувийн татварыг суутган “” компанид төлбөрийг хийсэн болно. Иймд дээрх зөрчилд хамаарах 7,979,536.80 төгрөгийн нөхөн татвар, 2,393,861.04 төгрөгийн торгууль, 1,595,907.36 төгрөгийн алдангийг хүлээн зөвшөөрөхгүй байна.

2. Манай компани нь ТӨБЗГ, “К” компанитай 2018 оны 01 дүгээр сарын 15-нд байгуулсан 0 тоот гэрээний 6.1-д заасанчлан гагцхүү “ажлын явц, чанарт тогтмол хяналт тавих” үүрэгтэй бөгөөд уг гэрээний 6.2-ийн дагуу Захиалагч буюу ТӨБЗГ нь гэрээний төлбөрийг Зөвлөх компанид шилжүүлэх үүрэг хүлээсэн юм. ТӨБЗГ нь төрийн захиргааны байгууллагын хувьд “Э” ТӨХХК-иас олгосон санхүүжилтийг өөрийн дансанд хүлээн авч гүйлгээ хийхэд хүндрэлтэй байсан тул манай компани Захиалагчийн өмнөөс төлбөрийг шилжүүлсэн болно.

Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар суутган төлөгч бус субъектийн өмнөөс шилжүүлсэн төлбөрөөс манай байгууллагыг татвар аваагүй зөрчил гаргасан гэж 51,398,923.39 төгрөгийн нөхөн татвар, 15,419,677.02 төгрөгийн торгууль, 10,279,784.68 төгрөгийн алданги ногдуулсныг хүлээн зөвшөөрөхгүй байна. ТЕГ-ын дэргэдэх ТМТЗ нь 2023 оны 04 дүгээр сарын 25-ны өдөр манай компанийн гомдлыг хянан хэлэлцээд нийт 89,067,690.29 төгрөгийн төлбөр ноогдуулснаас 2,393,861.04 төгрөгийн торгууль, 1,595,907.36 төгрөгийн алданги, нийт 3,989,768.40 төгрөгийн төлбөрийг татвар ногдуулж суутган тайлагнасан зөрчилд гэм буруу тогтоогдохгүй байна гэж дүгнэн хүчингүй болгож, 59,3789,460.19 төгрөгийн нөхөн татвар, 15,419,677.02 төгрөгийн торгууль, 10,279,784.58 төгрөгийн алданги, нийт 85,077,921.89 төгрөгийн төлбөрийг төлүүлэхээр шийдвэрлэсэн. Манай компани ТЕГ-ын харьяа Том татвар төлөгчийн газрын татварын улсын байцаагчийн 2022 оны 12 дугаар сарын 20-ны өдрийн НА-2 дугаартай нөхөн ногдуулалтын актыг дараах үндэслэлээр бүхэлд нь хүчингүй болгуулахаар энэхүү нэхэмжлэлийг гаргаж байна. Учир нь:

1. “Орлого ба хөрөнгийн татварыг давхардуулж ногдуулахгүй байх, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай” Монгол Улсын Засгийн газар, Бүгд Найрамдах Итали Улсын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрийг анх 2001 оны 06 дугаар сарын 18-ны өдөр үзэглэж, 2003 оны 07 дугаар сарын 15-ны өдөр гарын үсэг зурж, 2004 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс эхлэн хүчин төгөлдөр болсон байна. Энэхүү хэлэлцээр нь өнөөдрийг хүртэл хүчин төгөлдөр үйлчилж байгаа гэсэн мэдээллийг татварын байгууллагын цахим хуудас (https://or.mta.gov.mn/?page id=1391)-aac Монгол улсад үйл ажиллагаа явуулж байгаа төрийн болон хувийн хэвшлийн аж ахуйн нэгж байгууллагууд авч байна. Тухайн үед ТӨБЗГ-аас төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага (Сангийн яам)-аас дээрх асуудлаар тодруулга авахад мөн хэлэлцээрийг хүчин төгөлдөр мөрдөж, хэлэлцээрийн дагуу татвар ногдуулах чиглэл өгсөн. Монгол Улсын Татварын ерөнхий хуулийн 2.2-т “Монгол Улсын олон улсын гэрээнд татварын хууль тогтоомжоос өөрөөр заасан бол олон улсын гэрээний заалтыг дагаж мөрдөнө” гэж заасныг үндэслэн Монгол Улсын Засгийн газар, Бүгд Найрамдах Итали Улсын Засгийн газар хооронд байгуулсан “Орлого ба хөрөнгийн татварыг давхардуулж ногдуулахгүй байх, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай” хэлэлцээр болон Сангийн яамнаас өгсөн чиглэлийн дагуу “” компанид гэрээт ажлын төлбөрийг шилжүүлэхдээ албан татварыг 20 хувиар бус хэлэлцээрт заасны дагуу 5 хувиар ногдуулан, суутган татварын байгууллагад төлсөн.

Иймд 53,196,912.00 төгрөгийн сургалтын төлбөрийг Итали улсын “” компанид шилжүүлэхдээ албан татварыг дутуу ногдуулж суутгасан нь Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн /ААНОАТХ/ 17 дугаар зүйлийн 17.2.9. дэх заалтыг зөрчсөн гэж үзэх үндэслэлгүй байна. Мөн Татварын ерөнхий хуулийн 75 дугаар зүйлийн 75.2-т “Татварын алба нь татвар төлөгчийн хууль ёсны эрх ашиг, сонирхлыг хүндэтгэн, татвар ногдуулах, төлөх, тайлагнах үйл ажиллагаатай холбогдуулан түүнийг хууль тогтоомжийн дагуу мэдээллээр хангаж, туслалцаа үзүүлэх үүрэгтэй” гэж заасан байх тул татвар байгууллага нь өөрөө цахим хуудсандаа байршуулсан мэдээллийнхээ үнэн зөв, хүчин төгөлдөр эсэхэд хариуцлага хүлээх нь зайлшгүй бөгөөд татвар төлөгчид өөрийн албан ёсны цахим хуудсаараа буруу ташаа мэдээлэл өгсөн, түүнчлэн үүнийгээ хүлээн зөвшөөрч татварын нөхөн ногдуулалтын актад дурдсан алданги, торгуулийг хүчингүй болгосон ч татварыг 20 хувиар ногдуулан суутган төлөх үүргийг хэвээр үлдээснийг хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй гэж үзэж байна.

2. Дээр дурдсан зөвлөх үйлчилгээний гэрээний Захиалагч ТӨБЗГ, Зөвлөх БНИУ-ын “К” компани бөгөөд захиалагч ТӨБЗГ нь Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлагийн хувьд улсын төсвөөс санхүүждэг, НӨАТ суутган төлөгч биш байгууллага болно. Гэтэл “Э” ХХК-иас манай компаниар дамжуулан 460,792,321.92 төгрөгийн зөвлөх үйлчилгээ, 53,196,912.00 төгрөгийн сургалтын төлбөр, нийт 513,989,233.92 төгрөгийн төлбөрийг Итали улсын “К*******” компанид шилжүүлэхдээ НӨАТ ногдуулж төлөөгүй нь НӨАТ-ын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.2.5. дахь заалт, мөн хуулийн 16 дугаар зүйл 16.1.2. дахь заалтыг тус тус зөрчсөн гэж үзэх үндэслэлгүй байна. Иймд, ТЕГ-ын харьяа Том татвар төлөгчийн газрын татварын улсын байцаагчийн 2022 оны 12 дугаар сарын 20-ны өдрийн НА-2 дугаар нөхөн ногдуулалтын актыг хүчингүй болгож, шийдвэрлэж өгөхийг хүсье” гэжээ.

2.2.Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч У.Ч шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: ““Монгол Улсад газрын тос боловсруулах үйлдвэр байгуулах төслийг 2017 оноос хойш Энэтхэг Улсын зээлийн ерөнхий хэлэлцээрийн хүрээнд хэрэгжүүлээд явж байгаа. Аливаа төсөлд хамгийн эхлээд нарийвчилсан техник эдийн засгийн үндэслэл хийгддэг. Төслийн захиалагч Монгол Улсын Засгийн газар, Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яам бөгөөд нарийвчилсан техник эдийн засгийн үндэслэлийг боловсруулах сонгон шалгаруулалтыг Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яамнаас зохион байгуулаад Энэтхэгийн компанийг сонгон шалгаруулсан, улмаар техник эдийн засгийн үндэслэлийг боловсруулах зөвлөх үйлчилгээний гэрээг 2017 оны 9 дүгээр сард байгуулсан. 2017 оны 9 сараас хойш зөвлөх үйлчилгээ Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яаманд хийгдээд явж байсан. Техник, эдийн засгийн үндэслэл боловсруулах ажилд заавал хөндлөнгийн этгээдээс хяналт тавигдах ёстой гэсэн шийдвэр гараад Засгийн газрын тогтоол гарсан байгаа. Засгийн газрын тогтоолоор техник, эдийн засгийн үндэслэлд хөндлөнгийн хяналт тавьж, үнэлгээ дүгнэлт хийх, зөвлөх үйлчилгээг сонгон шалгаруулах, зөвлөх ажиллуулах үүрэг даалгаврыг Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газарт өгсөн. Тендерийг Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газраас явуулаад, сонгон шалгаруулалтад шалгарсан компанитай зөвлөх үйлчилгээний гэрээ байгуулаад энэ зөвлөх үйлчилгээг үндсэндээ техник, эдийн засгийн үндэслэл хийгдсэн хугацаанд буюу 2018 оноос 2020 оны хооронд хөндлөнгийн хяналт тогтоох зөвлөх үйлчилгээг хийлгэсэн. Италийн “К” гээд компани сонгон шалгараад 01 дүгээр сарын 15-ны өдөр зөвлөх үйлчилгээний гэрээ байгуулсан.

Манай компанийн 2018 оны татвар төлөлтийн байдалд хийсэн шалгалтын үр дүнд нөхөн ногдуулалтын акт тавьсан бөгөөд энэ нөхөн ногдуулалтын актаар нийт хоёр төрлийн татварын асуудал ярьж байгаа. Зөвлөх үйлчилгээтэй холбоотой Италийн “К*******” гэдэг компанийг ажиллуулаад энэ компаниас татвар ногдуулсантай холбоотой асуудал гарсан. Ямар татварын асуудал байна гэхээр нэгдүгээрт, аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар явж байгаа. Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар гэдэг асуудал тухайн үед Монголын талаас “КТ” гэдэг компанид 5 хувийн аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварыг ногдуулж суутгасан байгаа. Үүнийг бол бид тухайн үед холбогдох эрх бүхий байгууллагуудаас авсан чиглэл, мэдээлэл, тодруулгын үндсэн дээр Итали болон Монгол Улсын Засгийн газар хоорондын одоо хүчин төгөлдөр үйлчилж буй давхар татварын хэлэлцээрт “Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварт техникийн зөвлөх үл хөдлөхийн 5 хувиар ногдуулна” гэсний дагуу гэрээндээ болон тендерийн үе шатанд татварын хэмжээгээ тодорхой болгоод гэрээгээ байгуулаад татвараа суутгаад явсан байгаа. Нөхөн ногдуулалтын актаар дээрх давхар татварын гэрээ тухайн үед хүчин төгөлдөр биш байсан учраас аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварт 20 хувийг суутгах ёстой байсан гэж үзээд 15 хувийн нөхөн ногдуулалтын акт тавьчхаад байгаа юм.

Хоёрдугаарт, нэмэгдсэн өртгийн албан татварын асуудал яригдаж байгаа. Үндсэндээ тендерийн үе шатаас авч үзэх ёстой асуудал болоод байгаа. Товчхондоо бол Италийн зөвлөх компаниас 10 хувийн нэмэгдсэн өртгийн албан татвар суутгаагүй, суутгах ёстой байсан гээд нөхөн ногдуулалтын актад дурдаад явчихсан. Бидний хувьд тендерийн үе шатанд Монгол Улсын Засгийн газрын тогтоолоосоо авхуулаад энэ зөвлөх үйлчилгээнд КТ гэх компанийг сонгон шалгаруулсан тендерт анхнаасаа захиалагч нь тодорхой байсан. Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газраас зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэх компанийг сонгон шалгаруулах тендерийг явуулаад сонгон шалгаруулалтын үр дүнгээр КТ гэдэг компанитайгаа захиалагч буюу Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газраас зөвлөх үйлчилгээний гэрээгээ байгуулаад явсан. Гол асуудал нь төлбөрийг зөвлөх үйлчилгээ үзүүлсэн компанид шилжүүлэхдээ манай компанийн дансаар дамжуулан шилжүүлсэн учраас нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг суутган төлөх ёстой байсан гэсэн тайлбарыг хэлээд байгаа. Манай компанийн хувьд анхнаасаа тендерийн үед татварын хувь хэмжээг бүгдийг нь тодорхой болгоод гэрээгээ байгуулчихсан байхад манай компани төлбөрийг нь цааш дамжуулан шилжүүлэхдээ тендерийн үед тусгаагүй татварыг суутган авах ямар ч үндэслэл байхгүй. Ийм зүйлүүд дээр маргаж байгаа. Дээрх хоёр төрлийн татварын асуудал дээр ногдуулсан нөхөн ногдуулалтын актыг хүчингүй болгоно уу гэсэн хүсэлттэй байна” гэв.

2.3.Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч С.Б шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: ““Хоёр үндэслэлээр нөхөн ногдуулалтын акт тавьсан байгаа. Эхний асуудал нь аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуульд заасан хувь хэмжээгээр буюу 20 хувиар оногдуулах гэж заасан байтал 5 хувиар ногдуулсан нь буруу гэж үзэж байгаа. Нэхэмжлэгчийн зүгээс үүнийг үндэслэлгүй гэж үзэж байгаа. Учир нь зөрчил үйлдсэн гэж үзэж акт тавигдсан. Гэтэл Зөрчлийн тухай хуулийн 1 дүгээр зүйлийн 3.1 дэх хэсэгт “Зөрчил үйлдсэн хүн, хуулийн этгээдийн зөрчил үйлдсэн нөхцөл байдал, зөрчлийн шинжид харгалзаж тохирсон байна” гэж заасан. Аливаа зөрчил нь гэм буруугийн санаатай болон болгоомжгүй хэлбэртэй. Гэтэл үүнд нэхэмжлэгч байгууллагын зүгээс ямар нэгэн гэм буруугийн асуудал байхгүй гэж үзэж байгаа. 2018 оны 01 дүгээр сарын 15-ны өдөр гэрээ байгуулагдсан бөгөөд гэрээ байгуулахаас өмнө 2017 онд Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газраас эрх бүхий байгууллагуудад удаа дараа татварын хувь хэмжээ ямар байх, Монгол Улсад мөрдөгдөж байгаа хуулиар Монгол Улсад 20 хувь, Итали улсад 28 хувиар тус тус татвар төлөх гэж байна. Үүнийг хэрхэн шийдвэрлэх вэ гэдэг албан тоотыг удаа дараа илгээж байсан. Сангийн яамнаас эхний ээлжид Монгол Улсын хуулиар зохицуулагдах талаар хариуг 2017 оны 12 дугаар сарын 11-ний өдөр ирүүлсэн байдаг. Ингээд аравхан хоногийн дараа буюу 2017 оны 12 дугаар сарын 21-ний өдөр залруулга гээд “Хэлэлцээр хүчин төгөлдөр юм байна шүү, энэ хэлэлцээрийг татварын харилцаанд дагаж мөрдөх юм байна” гэдэг хариуг ирүүлсэн. Тухайн эрх бүхий байгууллагуудаас ирүүлсэн албан тоотуудыг жагсаагаад үзэхээр нийт 6 удаагийн албан тоотоор хэлэлцээр хүчин төгөлдөр юм байна гэсэн. Үүний дараа гэрээ байгуулсан. Гэрээгээр эрх бүхий этгээд, албан байгууллагаас ирүүлсэн тоотуудад үндэслээд гэрээний тусгай нөхцөлийн 1.8-д “Татварын хувь хэмжээ 5 хувь” байна гэж заасан. Гэрээ байгуулахын тулд тендер зарлаад улмаар үүний дагуу үнийн санал ирүүлсэн. Эдгээр тендерийн бичиг баримт, үнийн санал ирүүлсэн байдал гэсэн бүх бичиг баримт дээр аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар 5 хувь байна гэж тусгагдсан байгаа. Иймээс энэ гэрээний дагуу гэрээнд заасан хувь хэмжээгээр татварыг ногдуулж, суутгасан байгаа. Тэгэхээр гэрээний талууд зарчмын хүрээнд өөрсдийн байгуулсан гэрээнийхээ дагуу тохирч татварын хувь хэмжээг 5 хувь гэсэн байгаа. Энэ гэрээ өнөөдөр хүчин төгөлдөр байгаа. Энэ гэрээг Монгол Улсын хууль тогтоомж зөрчсөн гэдэг үндэслэлээр хүчин төгөлдөр бусад тооцсон зүйл байхгүй байгаа тохиолдолд М******* дангаараа гэрээг зөрчөөд 5 хувиар ногдуулах үндэслэлгүй байсан учраас гэм буруугүй юм байна гэж үзэж байгаа юм.

Дараагийн асуудал нь нэмэгдсэн өртгийн албан татвар суутгаж тооцоогүй буруу гэж дүгнэсэн байгаа. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай асуудалд гэрээний захиалагч тал Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газар байгаа. Тэгэхээр Иргэний хуулийн 343 дугаар зүйлийн 343.1-д “Захиалагч тал нь ажлын үр дүнг хүлээн авч хөлс төлөх үүрэгтэй”, 351 дүгээр зүйлийн 351.1.1-д “Захиалагч нь ажлын үр дүнг хүлээн авч хөлс төлөх үүрэгтэй” гэж заасан. Хөлс төлөх үүргийг тухайн гэрээгээр Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газар хүлээсэн юм байна. Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газар нэмэгдсэн өртгийн албан татвар суутган төлөгчөөр бүртгэгдэж гэрчилгээ аваагүй, суутган төлөгч биш учраас нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг суутган төлөх эрх зүйн үндэслэл байхгүй байсан. М*******ийн тухайд тэр үед Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газраас өгсөн чиглэлийн дагуу төлбөрийг “Э” ХХК-иас шилжүүлэн авч дамжуулж төлсөн байдаг. Тэгэхээр гэрээгээр нэмэгдсэн өртгийн албан татварын талаар зохицуулаагүй. Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газар буюу захиалагчаас өгсөн чиглэлийн дагуу энэ мөнгийг шилжүүлсэн болохоор өөрөө дур мэдэж нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг суутгаж төлөх ийм эрх зүйн орчин, чиглэл үүрэг байхгүй байсан учраас нэмэгдсэн өртгийн албан татвар суутган төлсөнд буруугүй юм байна гэж үзэж байгаа. Хоёрдугаар асуудлын тухайд М*******ийг төрөөс дэмжих тухай хууль, журам хүртэл батлагдсан байгаа. Тэгэхээр М*******ийг төрийн бүх байгууллагууд буюу төрөөс дэмжинэ шүү гэдэг ийм хуулийн зорилго оршиж байна. Төрийн эрх бүхий байгууллагууд нь өөрсдөө хэлэлцээр хүчин төгөлдөр, энэ нь хэлэлцээрийн дагуу татвар ногдуулна. Татварын ерөнхий газарт 2018 оны 01 дүгээр сарын 05-ны өдөр Монгол Улсын Сангийн яамнаас албан бичиг хүргүүлсэн байдаг. Энэ хэлэлцээрийг мөрдөж ажиллаарай гэдэг тоотыг хүртэл хүргүүлсэн байгаа. Төрийн байгууллагууд нь өөрсдөө татварыг 5 хувиар авна шүү гэчхээд дараа нь буруу байна шүү гээд нөхөн ногдуулалтын акт тавиад байгаа нь үндэслэлгүй байна. Төрийн байгууллагуудын хоорондын үйл ажиллагаа уялдаагүй гэж харж байгаа. Гуравдугаар асуудал нь захиргааны акт гарчээ. Энэ захиргааны акт нь хуульд заасан шаардлагыг хангасан юм уу, үгүй юм уу гэдэг дээр дүгнэлт хэлэх нь зүйтэй. Захиргааны ерөнхий хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.1-д зааснаар “Захиргааны акт гаргахдаа захиргааны байгууллага бодит нөхцөл байдлыг тогтооно” гэж байгаа. Тэгэхээр саяын бодит нөхцөл байдал энэ актын татварын хувь хэмжээг дутуу тооцсон, бусад асуудал дээр гэм буруу байсан юм уу, үгүй юм уу, бодит нөхцөл нь ямар байсан юм, ямар үүрэг чиглэлийн дагуу ажиллаж байсан юм гэдгийг бүгдийг нь тогтоох ёстой байсан. Тогтоож байж акт гаргах ёстой байсан гэж үзэж байгаа юм. Тэгэхээр Захиргааны ерөнхий хуулийн 24 дүгээр зүйлд заасныг зөрчсөн гэж үзэж байгаа. Дараагийн дугаарт нь Захиргааны ерөнхий хуулийн 25 дугаар зүйлд “Захиргааны байгууллагын үүрэг холбогдох нотлох баримтыг цуглуулна, гуравдагч этгээдээс тайлбар гаргуулна” гэж заасан байгаа. Энэ үүргээ хэрэгжүүлээгүй юм байна. Учир нь сая тайлбарласантай холбоотойгоор энэ албан бичгүүдийг цуглуулах, Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газраас тайлбар гаргуулах гэх зэрэг ажиллагааг хийх ёстой. Эдгээрийг хийсний дараа акт гаргах байжээ. Эдгээр ажиллагаануудыг хийгээгүй байна гэж дүгнэж байгаа.

Гуравдугаар асуудал нь юу вэ гэхээр захиргааны актад тавигдах хэлбэрийн шаардлагыг Захиргааны ерөнхий хуулийн 39.1.3-д, 40 дүгээр зүйлд тус тус зааж өгсөн. Тэгэхээр Захиргааны ерөнхий хуулийн 40.1.3-д “Захиргааны акт гаргах болсон хууль зүйн үндэслэлийг заах” гэж байгаа. Гэтэл энэ захиргааны актад хууль зүйн үндэслэлийг мөн хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.3.3-д “Захиргааны байгууллагын захиргааны акт гаргах эрх олгогдсон хууль зүйл заалтыг тодорхой заана” гэсэн байгаа. Гэтэл акт гаргах эрх олгосон хуулийн заалт нь ямар хуулийн ямар заалтаар эрх олгогдсон юм, ямар эрхийн дагуу энэ актыг гаргаж байгаа юм гэдэг нь акт дээр огт тусгаагүй, энэ хэлбэрийн шаардлагыг хангаагүй, мөн хуульд байхгүй зүйл заалтыг баримталчихсан. Ямар хууль вэ гэхээр зөрчлийн үйлдэгдэх үеийн Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.2.9-ийн “г” гэж заасан байгаа юм. 2011 онд хуульд нэмэлт өөрчлөлт орчихсон байсан ба үүнд “г” гэдэг заалт ерөөсөө байхгүй. 2006 оны 06 дугаар сарын 29-ний өдөр мөрдөгдөж байсан Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийг баримталж захиргааны актыг гаргасан байгаа. Энэ захиргааны актад дээрх хуулийн 17.2.9-ийн “г” дурдаад шийтгэл оногдуулсан байгаа юм. Гэтэл энэ “г” гэдэг заалт нь 2011 оны 11 дүгээр сарын 25-ны өдрийн хуулиар байхгүй болчихсон юм шиг харагдаад байгаа. “г” заалтад “Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт борлуулсан бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн ажил үйлчилгээний орлого” гэж заасныг баримтлаад акт тавьсан боловч энэ заалт нь байхгүй байна. 2022 онд үйлдэгдээд байгаа акт байтал 2011 онд тэр заалт нь байхгүй болчихсон юм шиг харагдаад байгаа. Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19.1.1 дэх заалтыг үндэслэж нөхөн ногдуулалтын актыг үйлдсэн, гэтэл энэ заалт нь мөн Зөрчлийн тухай хуульд байхгүй байна. Тэгэхээр хуульд байхгүй зүйл заалтыг үндэслээд шийтгэл оногдуулаад байгаа нь хуулиар тавьсан хэлбэрийн шаардлагыг хангаагүй ийм акт байна гэж үзэж байна. Эдгээр үндэслэлүүдээр захиргааны актыг хүчингүй болгож өгнө үү” гэв.

2.4.Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Д.О шүүх хуралдаанд гаргасан дүгнэлтдээ: “2017 оны 11 дүгээр сарын 21-ний өдөр Сангийн яам, Бүгд Найрамдах Итали улсын Монгол Улсад суугаа Элчин сайдын яаманд бичиг хүргэгдсэн. 2%-ийн 5%-аар татвар ноогдуулах давхар татварын гэрээ хүчин төгөлдөр байгаа талаар тодорхой дурдсан. 2017 оны 12 дугаар сарын 21-ний өдөр Сангийн яам нь төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газар залруулга хүргүүлэх тухай албан бичиг хүргүүлсэн. Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газар маргаанд нэлээн оролцоод явж байгаа. Энэ хариу хүргэгдээд байгаа албан бичиг зарим нь Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газар очсон. Энэ нөхцөл байдлаас харах юм бол Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газар энэ төслийн нэг талаасаа захиалагч Итали улсын КТ гэж компанийн олж ирсэн захиалагч нь Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газар, италийн аж ахуйн нэгжид бид нарын татварын өрөнд орчхоод байгаа төлбөрийг төлөх үүрэгтэй. Гэрээний түрүүн судлуулсан заалтуудаараа төлөх үүрэгтэй хуулийн аж ахуйн нэгж нь төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газар. Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газарт бидний хөрөнгө ч байдаг. Тийм учраас Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газар луу бид нар халдаж чадахгүй. Харин Монгол Улс газрын тосны үйлдвэртээ байж болохгүй энийг чангаагаад яваад байя гэсэн ийм санаа бодол байгаа юм байх даа. Энийг ялгаад харчих ёстой юм байсан юм болов уу гэж харж байгаа. Орлого дамжуулах гүйлгээ хийхийг татварын асуудал болгож хараад байна. Зорилго нь юу байсан юм, хэний өмнөөс ямар гүйлгээ шилжүүлсэн бэ гэдгийг харах юм бол Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газар дээрээ актаа тавиач. Төрийн өмч хөрөнгө, мөнгө төгрөг байгаа байх. Тэндээс мөнгө төгрөгөө олоод авбал яасан юм бэ. Түрүүн хэлээд байсан үүнийг дарга, сайд шийдэхгүй гэж тайлбарлаад байсан. Гэтэл бид нар нэг даргад хандаагүй. Жишээ нь төрийн нарийн бичгийн дарга гэдэг юм уу, сангийн сайд гэдэг юм уу, захиргаа удирдлагын газрын дарга гэдэг юм уу нэр зааж бид нар хандаагүй, тийм ашиг сонирхол байгаагүй. Санхүүгийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагын хувиар хандсан. Тэнд мэдээллээ нягтлаад бид нарт ямар хариу өгөх нь төлөөлж байгаа даргын асуудал байгаа. н.Г******* гээд нэг дарга тоот өгчихөөр ингэдэг юм гэсэн асуудал ярьж болохгүй юм. Бид нар төрийн захиргааны төв байгууллагад хандаж, хариугаа авсан. Ялангуяа  манай татварынхан ч тухайн цаг үедээ хэлэлцээр хүчин төгөлдөр гэдгийг мэдээгүй байна. Хожим мэдчихээд Сангийн яам руугаа ч хандаагүй юм шиг байна. Гадаад хэргийн яам руу хандаад Гадаад хэргийн яам хариу өгөөд тэгээд ийм байна гээд манайд очоод актыг тавиад явчхаж байгаа. Акт ноогдуулаад байгаа этгээдийн зохист хэмжээний буруу байгааг харгалзах ёстой. Итали улсын Элчин сайдын яам олон газар ч хүргэгдсэн байсан. Энэ хэлэлцээр хүчин төгөлдөр гэж хөрөнгө оруулалт татдаг ч юм уу хүнээс үйлдвэрлэлийнх нь зөвлөх үйлчилгээ авчхаад тийм юм байдаггүй юм, одоо тэр тохиолдол чинь өөр гээд явж болохгүй. Цаана нь Монгол Улсын нэр хүнд гэдэг асуудал байна байх. Манайх суутган төлөгчөөр бүртгэхдээ тайлан мэдээ гаргаж явж байгаагаа үгүйсгэхгүй. Гэхдээ энэ тохиолдолд суутган төлөгч мөн эсэхийг шүүх бас анхаарах болов уу гэж бодож байна. Манайд орж ирсэн орлого биш. Засгийн газрын 2017 оны 6 сарын 20-ны өдрийн 177 тоот тогтоол байгаа. Үүнд захиалагчийг хэн бэ гэдгийг нь мөн заачихсан. Бид нар Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газрыг оруулж ирээд шийдээдхээч гэдэг чинь энэ хэд хэдэн үндэслэлээс хараад байсан. Энэ дээр нарийвчилсан техник эдийн засгийн үнэлгээ, үндэслэлийг боловсруулах ажилд хяналт тавих этгээдийг Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газар олоорой гэчихсэн байгаа. Тэгэхээр энэ захиалагчийг нь Засгийн газарт заагаад өгчхөж байна. Энэ дээр санхүүжилт шийдэхийг Сангийн яам мөн Эыг олоорой гэсэн үг. Энэ мөнгө нь Эоос манайд орж ирсэн мөнгө байгаа, зээл ч юм шиг, хууль ч юм шиг байгаа. Үүнийг Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газрын зөвшөөрлийн дагуу шилжүүлсэн процесс. Үүнийг актаа гаргахдаа ойлгосон уу, хууль ном ийм гээд муйхарлаад явчихсан уу? Энийг бас бодох ёстой.

Нөхцөл байдлаа бүрэн дүүрэн дүгнэх ёстой юм гэж хэлж байгаа юм. Төрийн байгууллага, ялангуяа санхүүгийн асуудлаар, татварын хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийн асуудлаар мэдээллийг нь бүрэн агуулж хадгалж байгаа 100% үнэн зөв мэдээллээр хангах эрх бүхий этгээдүүдэд хандаад байгаа. Тэгээд хандаад хариу өгчихөөр бид нарт итгэл төрж байгаа. Тэгсэн төрийн байгууллагын мэдээлэл үнэн зөв энэ чинь ойлгомжтой гээд ингээд явж байсан чинь ийм асуудал ярьж байна. Захиргааны ерөнхий хуулийн 4.2.8-д итгэл хамгаалах зарчим энд үйлчлэх  ёстой. Татварын ерөнхий хуулийн 75.2-т заасан хууль тогтоомжийн дагуу мэдээллээр хангах үүрэгтэй. Татвар төлөгчид мэдээлэл авъя гээд тухайн үедээ мэдэхгүйдээ хариулаагүй юм уу, мэдэж байгаад үр дагавар оруулна гээд хариулаагүй юм уу 3 эх сурвалжаар мэдээлэл авъя, яаж суутгагдах юм гээд хандаад байхад хариу өгөөгүй мөртлөө өнөөдөр ийм байдалтай байж байна.  Эцэслээд хэлэхэд Монгол Улс хойд улсаас нефтийн хувьд шатахууны хувьд хамаарлаа багасгах ёстой. Тэр агуулгаараа нефть боловсруулах үйлдвэрийг байгуулах хууль тогтоомж гарсан. Монгол Улс Д аймаг, А******* сумд, дотоодын түүхий эдэд түшиглэсэн газрын тос боловсруулах түүхий эд, үйлдвэртэй болох ёстой юм. Ийм учраас Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 3.1-д заасны дагуу шүүх актыг хүчингүй болгож өгнө үү” гэв.

 

Гурав. Хариу тайлбар, татгалзал:

3.1. Хариуцагч нар шүүхэд бичгээр ирүүлсэн хариу тайлбартаа: “Татварын ерөнхий газрын Том татвар төлөгчийн газрын татварын улсын байцаагч Б.Б, Б.Б бид тоот регистрийн дугаартай “М*******” ХХК-ийн 2018 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2018 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг дуусталх хугацааны албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд татварын хяналт шалгалт хийх ерөнхий удирдамж, 212******* тоот томилолтоор /ААНОАТ-ын тайлангийн алдагдал баталгаажуулах-Иж бүрэн/ шалгалт хийж, татварын улсын байцаагчийн 2022 оны 12 дугаар сарын 22-ны өдөр НА-2 нөхөн ногдуулалтын актаар 567,186,145.92 төгрөгийн зөрчилд нийт 89,067,690.29 төгрөгийн төлбөрийг төлүүлэхээр ногдуулсан. Татвар төлөгч дээрх шийдвэрийг эс зөвшөөрч 2023 оны 06 дугаар сарын 02-ны өдөр Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхэд нэхэмжлэл гаргасан байна. Бид энэхүү нэхэмжлэлд дурдсан асуудлуудад дараах тайлбарыг хүргүүлж байна. Үүнд:

1. Орлого ба хөрөнгийн татварыг давхардуулж ногдуулахгүй байх, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай Монгол улсын Засгийн газар, Бүгд найрамдах Итали улсын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрийн 30 дугаар зүйл. “Хүчин төгөлдөр болох”, 30.2.“Соёрхон баталсан баримт бичгийг харилцан солилцсоны дараа үеэс энэхүү Хэлэлцээр хүчин төгөлдөр болох бөгөөд түүний заалтууд доор заасны дагуу үйлчилж эхэлнэ:”, “а/Хэлэлцээр хүчин төгөлдөр болсон жилийн дараагийн хуанлийн жилийн 1 дүгээр сарын 1-ний өдөр болон түүний дараагийн өдрөөс эхлэн эх үүсвэрт нь суутгалаар төлсөн буюу хөнгөлсөн зохих татварууд, б/ Хэлэлцээр хүчин төгөлдөр болсон жилийн дараагийн хуанлийн жилийн 1 дүгээр сарын 1-ний өдөр болон түүний дараагийн өдрөөс эхлэн аливаа татварын жилд төлбөл зохих бусад татварууд” гэсэн байна.

Батламж жуух бичгийг талууд 2021 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдөр Ром хотноо солилцсон. Иймд энэхүү хэлэлцээр нь 2022 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс эхлэн хэрэгжиж эхэлсэн тул 20 хувиар татвар ногдуулах нь зүйтэй гэж үзсэн.

2. “М*******” ХХК, Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газар болон Итали улсад байрладаг “” компанитай “Газрын тос боловсруулах үйлдвэр болон дамжуулах хоолой барих төслийн нарийвчилсан техник эдийн засгийн үндэслэл боловсруулах” ажлын гүйцэтгэлд хөндлөнгийн хяналт тавьж, дүгнэлт гаргах захиалагчийн инженер-зөвлөх үйлчилгээний гурван талт гэрээг байгуулсан. Энэхүү гэрээний эцсийн үр дүн, өгөөжийг “М*******” ХХК хүртэж байгаа мөн зөвлөх үйлчилгээний төлбөр нь тус компанийн харилцах данснаас шилжсэн тул хуулийн дагуу суутгалыг хийх үүрэг хүлээх ёстой. Татвар төлөгч нь нэмэгдсэн өртгийн албан татвар суутган төлөгчөөр бүртгүүлсэн эсэхээс үл хамааран Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 16 дугаар зүйл “Албан татвар ногдуулах, төсөвт төвлөрүүлэх, тайлагнах, 16.1.2. оршин суугч бус этгээдээс энэ хуулийн 7.2.5-д заасан гаалийн бүрдүүлэлт хийлгээгүй бараа, ажил, үйлчилгээг худалдан авахдаа үнийн дүнгээс албан татварыг суутган авч төсөвт төлнө” гэж заасны дагуу оршин суугч бус этгээдээс үйлчилгээ авч, орлого шилжүүлэхдээ татварыг нь суутган авч төсөвт төвлөрүүлэх үүрэгтэй” гэжээ.

3.2. Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Х.А шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: ““Татварын улсын байцаагч нар тухайн аж ахуйн нэгжийн 2018 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн хоорондох татвар төлөлт, ногдуулалтыг шалгасан. Нэхэмжлэгч тал зөвлөх үйлчилгээ үзүүлсэн талаар маргахгүй байгаа. Газрын тос боловсруулах үйлдвэр барихтай холбоотой үйлчилгээг тухайн компаниас авсан байдаг. Улмаар нэхэмжлэгч нь хуульд зааснаар суутгагчийн үүргийг гүйцэтгээгүй байна гэж акт тавьсан. Татварын ерөнхий хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.1.19-д суутган төлөгчийн талаар зааж өгсөн байдаг. Үүнд “Тухайн татварын хуулийн дагуу татвар төлөгчийн олгох татварыг суутгаж төсөвт шилжүүлэх, тайлагнах үүрэг бүхий этгээдийг нь суутган төлөгч” гэж зааж өгсөн. Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль болон Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 17.2.9 болон 7.2.5, 16.3-д заасан үндэслэлээр гадагш шилжүүлсэн орлогоос 20 хувийн албан татварыг суутгах үүрэгтэй байтал энэ үүргээ биелүүлээгүй байгаа юм. Татварын ерөнхий хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1-д “Энэ татварыг хуулиар бий болгож, тогтоох, өөрчлөх, өмчлөх, чөлөөлөх, хүчингүй болгох эрхтэй” гэж заасан. Татварын улсын байцаагч нар татварын хууль тогтоомжийг улсын хэмжээнд хэрэгжүүлэхдээ хуульд захирагдаж, бусдын нөлөөллийг үл харгалзан хэрэгжүүлдэг. Тэгэхээр тухайн аж ахуйн нэгжийн зөвлөх үйлчилгээг гадаад компаниас авсантай холбоотой гадагш шилжүүлж байгаа орлогоос Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 17.2.9-т зааснаар суутгагчийн үүргийг биелүүлээгүй байна. Иймд нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү” гэв.

 

ҮНДЭСЛЭХ нь:

            1. “М*******” ХХК-иас Татварын ерөнхий газрын харьяа Том татвар төлөгчийн газрын Татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Б.Б, Д.Б нарт холбогдуулан “Татварын  ерөнхий газрын харьяа Том татвар төлөгчийн газрын татварын улсын байцаагчийн 2022 оны 12 дугаар сарын 20-ны өдрийн НА-2 дугаартай  нөхөн ногдуулалтын актыг хүчингүй болгуулах” тухай нэхэмжлэл гаргаж, нэхэмжлэлийн үндэслэлээ,

-Эрх бүхий этгээдээс авсан удаа дараагийн чиглэл, зөвлөмжийн дагуу татварын ногдлыг тодорхойлж татварыг зөвхөн өөрийн хуулийн этгээдийн дансаар дамжуулж төлсөн,

-“Газрын тос боловсруулах үйлдвэр болон дамжуулах хоолой барих төслийн нарийвчилсан техник эдийн засгийн үндэслэл боловсруулах” ажлын гүйцэтгэлд хөндлөнгийн хяналт тавьж, дүгнэлт гаргах захиалагчийн инженер-зөвлөх үйлчилгээ”-ний 2018 оны 01 дүгээр сарын 15-ны өдрийн 0 тоот гэрээгээр 5 хувийн татвар ногдуулахаар тохирсон, уг гэрээг хүчингүй болгосон аливаа нөхцөл байхгүй,

-Зөрчлийн тухай хуульд заасан зөрчлийн шинжгүй, захиалагч биш байхад аж ахуйн нэгжийн орлогын болон нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг нөхөн ногдуулсан нь үндэслэлгүй,

-Захиргааны ерөнхий хуулийн 24, 25 дугаар зүйлд заасан үүргээ хэрэгжүүлээгүй, мөн хуулийн 39, 40 дүгээр зүйлд заасан шаардлагыг хангаагүй буюу хуульд байхгүй зүйл(ААНОАТ-ын тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.2.9.г, Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 1.1 гэх) заалтыг баримталсан” гэх агуулгаар тайлбарлан маргасан.

2. Шүүх хэрэгт авагдсан бичгийн нотлох баримтууд, хэргийн оролцогчдын шүүхэд ирүүлсэн, шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбарт үнэлэлт, дүгнэлт өгөөд дараах үндэслэлээр нэхэмжлэлийг бүхэлд хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэв. Үүнд:

3. Татварын ерөнхий газрын Том татвар төлөгчийн газрын татварын улсын байцаагч Б.Б, Д.Б нараас 2022 оны 12 дугаар сарын 20-ны өдрийн НА-2 дугаартай нөхөн ногдуулалтын актаар “М*******” ХХК-ийн 2018 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2018 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг дуусталх хугацааны татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд шалгалт хийж 59,378,460.19 төгрөгийн нөхөн татвар, 17,813,538.06 төгрөгийн торгууль, 11,875,692.04 төгрөгийн алданги, нийт 89,067,690.29 төгрөгийн төлбөрийг төлүүлэхээр шийдвэрлэжээ.

4. Татварын маргаан таслах зөвлөлийн 2023 оны 04 дүгээр сарын 25-ны өдрийн 24 дугаартай тогтоолоор “... татварын улсын байцаагчийн нөхөн ногдуулалтын актаар 567,186,145.92 төгрөгийн зөрчилд 59,378,460.19 төгрөгийн нөхөн татвар, 17,813,538.06 төгрөгийн торгууль, 11,875,692.04 төгрөгийн алданги, нийт 89,067,690.29 төгрөгийн төлбөр ногдуулснаас 2,393,861.04 төгрөгийн торгууль, 1,595,907.36 төгрөгийн алданги, нийт 3,989,768.40 төгрөгийн төлбөрийг хүчингүй болгож, 59,378,460.19 төгрөгийн нөхөн татвар, 15,419,677.02 төгрөгийн төлбөр төлүүлэхээр өөрчилж” шийдвэрлэжээ.

5. Татварын ерөнхий хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1-д “Хуульд заасны дагуу нөхөн төлүүлэх болон хугацаанд нь төлөөгүй татварт алданги тооцох бөгөөд уг алдангийн хэмжээ нь нөхөн төлүүлэх татварын үнийн дүнгийн 20 хувиас хэтрэхээргүй байна”, Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Татварыг хуулиар тогтоосон хугацаанд нь төлөөгүй бол хүн, хуулийн этгээдийг хугацаа хэтэрсэн хоног тутамд төлөгдөөгүй татварын 0.1 хувьтай тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно” гэж, тайлбар хэсэгт “Энэ зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан торгуулийн хэмжээ нь төлөх татварын хэмжээний 10 хувиас хэтрэхгүй байна” гэж тус тус заажээ.

6. Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль/2006 он/-ийн 17 дугаар зүйлийн 17.2.9-т “Монгол Улсад байрладаггүй албан татвар төлөгчийн Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт болон Монгол Улсаас эх үүсвэртэй олсон дараахь орлогод 20 хувиар” албан татвар ногдуулахаар, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.2.5-д “оршин суугч бус этгээдийн оршин суугч этгээдэд борлуулсан бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээ”-г Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт борлуулсан ажил, үйлчилгээнд хамруулж албан татвар ногдуулахаар тус тус зохицуулжээ.

7. Хуулийн дээрх зохицуулалтын дагуу нэхэмжлэгч хуулийн этгээд нь гадаад улсын хуулийн этгээдийн үзүүлсэн үйлчилгээний төлбөрийг шилжүүлэхдээ хуульд заасан хэмжээгээр татвар суутган төлөх үүрэгтэй атал энэ үүргээ эс хэрэгжүүлж, Итали улсын “К*******” компаниас үзүүлсэн зөвлөх үйлчилгээний төлбөрт хуульд зааснаас бага хэмжээгээр татвар ногдуулж төлсөн байх тул маргаан бүхий актыг хууль бус гэж үзэхгүй. Тодруулбал,

8. “Орлого ба хөрөнгийн татварыг давхардуулж ногдуулахгүй байх, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай” Монгол улсын Засгийн газар, Бүгд найрамдах Итали улсын Засгийн газар хоорондын конвенц”-ийн 30 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Энэхүү Конвенцийг соёрхон батлах бөгөөд соёрхон баталсан баримт бичгийг аль болох хурдан хугацаанд Ром-д харилцан солилцоно”, 2 дахь хэсэгт “Соёрхон баталсан баримт бичгийг харилцан солилцсон өдрөөс энэхүү Конвенц хүчин төгөлдөр болох бөгөөд түүний заалтууд дор дурдсаны дагуу үйлчилж эхэлнэ: а/ Конвенц хүчин төгөлдөр болсон жилийн дараагийн хуанлийн жилийн 01 дүгээр сарын 01-ний өдөр болон түүний дараагийн өдрөөс эхлэн эх үүсвэрт нь суутгалаар төлсөн буюу хөнгөлсөн зохих татварууд, б/ Конвенц хүчин төгөлдөр болсон жилийн дараагийн хуанлийн жилийн 1 дүгээр сарын 1-ний өдөр болон түүний дараагийн өдрөөс эхлэн аливаа татварын жилд төлбөл зохих бусад татварууд” гэж заасан байх ба тус конвенцэд 2003 оны 09 дүгээр сарын 01-ний өдөр гарын үсэг зурсан хэдий ч батламжлах жуух бичгийг талууд 2021 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдөр Ром хотноо солилцсон болох нь Гадаад харилцааны яамнаас Сангийн яаманд хүргүүлсэн 2021 оны 12 дугаар сарын 27-ны өдрийн 09/5763 дугаар албан бичигт дурдагджээ.

9. Дээрхээс үзвэл, “М*******” ХХК нь Итали улсын хуулийн этгээдийн 2018 онд үзүүлсэн үйлчилгээний төлбөрийг шилжүүлэхдээ хүчин төгөлдөр болоогүй конвенцийн зохицуулалтад заасан татварын хувь хэмжээг хэрэглэсэн нь буруу байна.

10. Татвар төлөгч хуулийн этгээд болон Төрийн өмчийн бодлого, зохицуулалтын газраас дээрх конвенц хүчин төгөлдөр эсэх талаар удаа тодруулга хүссэн, тухайлбал, Төрийн өмчийн бодлого, зохицуулалтын газрын 2017 оны 11 дүгээр сарын 22-ны өдрийн А-1/3308 тоот албан бичигт “...Монгол Улсад 20 хувь, Итали улсад 28 хувийн татвар төлөх нөхцөл бүрдээд байна. Иймд ... татварыг хөнгөлөх асуудлыг шийдвэрлэх өгөхийг хүсье” гэсэн байх ба Сангийн яамны,

-2017 оны 12 дугаар сарын 11-ний өдрийн А-2/6920 тоот албан бичигт “... Монгол Улсын Засгийн газар, Итали Улсын Засгийн газар хооронд байгуулсан хүчин төгөлдөр үйлчилж буй давхар татварын хэлэлцээр байхгүй тул Итали Улсын К компанид шилжүүлэх төлбөрт ногдуулах татварыг Монгол Улсын татварын хуулийн дагуу шийдвэрлэнэ” гэсэн,

- 2017 оны 12 дугаар сарын 21-ний өдрийн А-2/7158 тоот албан бичигт “... Монгол Улсын Засгийн газар, Бүгд Найрамдах Итали Улсын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрийн статусыг нягталсны үндсэнд хэлэлцээрийг хүчин төгөлдөр мөрдөхийг үүгээр мэдэгдэж Сангийн яамны 2017 оны 4-2/6920 тоот албан бичгийг үүгээр залруулж байна. Бүгд Найрамдах Итали Улсын К******* компанийн Монгол Улсаас эх үүсвэртэй олох орлогод хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж буй Орлого ба хөрөнгийн татварыг давхардуулж ногдуулахгүй байх, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай Монгол Улсын Засгийн газар, Бүгд Найрамдах Итали Улсын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрийн дагуу татвар ногдуулахыг мэдэгдье” гэсэн,

- 2018 оны 01 дүгээр сарын 05-ны өдрийн 4-2/63 тоот албан бичигт “Орлого ба хөрөнгийн татварыг давхардуулж ногдуулахгүй байх, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай Монгол Улсын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрийн статусыг нягтлахад хэлэлцээр хүчин төгөлдөр мөрдөгдөхөөр байна. Хэлэлцээр хүчин төгөлдөр тул хэрэгжүүлж ажиллана уу” гэжээ.

11. Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газар, Итали улсын “К” С.п.А нарын хооронд байгуулагдсан “Газрын тос боловсруулах үйлдвэр болон дамжуулах хоолой барих төслийн нарийвчилсан техник эдийн засгийн үндэслэл боловсруулах” ажлын гүйцэтгэлд хөндлөнгийн хяналт тавьж, дүгнэлт гаргах захиалагчийн инженер-зөвлөх үйлчилгээний гэрээ”-ний 1.1. Нэр томъёоны тайлбар хэсэгт “Гэрээнд хэрэглэх хууль” гэж гэрээний тусгай нөхцөлд заасан Монгол Улсад хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа хууль болон бусад эрх зүйн актыг хэлнэ”, II. Гэрээний тусгай нөхцөл хэсгийн 1.8-д “Татвар:16789 ам.доллар Тайлбар: БНИУ, Монгол Улс хоорондын байгуулсан Орлого ба хөрөнгийн татварыг давхардуулж ногдуулахгүй байх,_ татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай хэлэлцээрийн дагуу 5 хувийн татвар төлнө” гэж заажээ.

12. Төрийн эрх бүхий байгууллагуудаас өгсөн чиглэл болон “Газрын тос боловсруулах үйлдвэр болон дамжуулах хоолой барих төслийн нарийвчилсан техник эдийн засгийн үндэслэл боловсруулах” ажлын гүйцэтгэлд хөндлөнгийн хяналт тавьж, дүгнэлт гаргах захиалагчийн инженер-зөвлөх үйлчилгээний гэрээ”-нд татварыг 5 хувиар тооцож суутгахаар тохиролцсоноос үзвэл, нэхэмжлэгч нарын өмгөөлөгчийн “эрх бүхий этгээдээс авсан удаа дараагийн чиглэл, зөвлөмжийн дагуу татварын ногдлыг тодорхойлж татварыг зөвхөн өөрийн хуулийн этгээдийн дансаар дамжуулж төлсөн” гэсэн тайлбарыг буруутгахааргүй боловч энэ нь Татварын ерөнхий хууль/2008/-ийн 3 дугаар зүйлийн 3.1-д “Татварыг зөвхөн Улсын Их Хурал хуулиар бий болгох, өөрчлөх, хөнгөлөх, чөлөөлөх, хүчингүй болгох” зохицуулалтад нийцэхгүй тул энэ үндэслэлээр маргаан бүхий актыг хүчингүй болгох боломжгүй.

13. Өөрөөр хэлбэл, Эрх бүхий этгээдийн албан бичиг, чиглэл, түүний дотор хуульд зааснаас бага хэмжээгээр татвар ногдуулахаар гэрээ байгуулсан нь хуулиар тогтоосон татварын хэмжээг өөрчлөх үндэслэл болохгүй.

14. Мөн “Орлого ба хөрөнгийн татварыг давхардуулж ногдуулахгүй байх, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай” Монгол улсын Засгийн газар, Бүгд найрамдах Итали улсын Засгийн газар хоорондын конвенц”-ийн 2 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт заасан конвенцэд хамаарах татварт нэмэгдсэн өртгийн албан татвар хамаарахгүй байна.

15. “М*******” ХХК нь 2017 оны 11 дүгээр сарын 24-нд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгэгдсэн тухайдаа маргаагүй.

16. Энэ тохиолдолд нэхэмжлэгч хуулийн этгээд нь Татварын ерөнхий хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.6-д заасны “татвар суутгагч"-д тооцогдох тул Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.1-д “Албан татвар суутган төлөгч нь борлуулсан бараа, ажил, үйлчилгээнд ногдох албан татварыг доор дурдсан журмаар дараа сарын 10-ны өдрийн дотор төрийн сангийн нэгдсэн дансанд шилжүүлж, баталсан маягтын дагуу тайлангаа харьяалах татварын албанд тушаана”, 16.1.2-т “оршин суугч бус этгээдээс энэ хуулийн 7.2.5-д заасан гаалийн бүрдүүлэлт хийлгээгүй бараа, ажил, үйлчилгээг худалдан авахдаа үнийн дүнгээс албан татварыг суутган авч төсөвт төлнө” гэсэн зохицуулалтыг үндэслэн холбогдох татварыг суутган авч төлөх үүрэгтэй. 

17. Иймд нэхэмжлэгч талын “Манай компани К компанитай байгуулсан гэрээний зөвхөн ажлын явц, чанарт тогтмол хяналт тавих үүрэгтэй бөгөөд уг гэрээний 6.2-ийн дагуу захиалагч буюу ТӨБЗГ нь гэрээний төлбөрийг зөвлөх компанид шилжүүлэх үүрэг хүлээсэн боловч ТӨБЗГ нь төрийн захиргааны байгууллагын хувьд “Э” ТӨХХК-аас олгосон санхүүжилтийг өөрийн дансанд хүлээн авч, шилжүүлэх боломжгүй байсан тул манай компани захиалагчийн өмнөөс төлбөрийг шилжүүлсэн болно. Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар суутган төлөгч бус субъектийн өмнөөс шилжүүлсэн төлбөрөөс татвар аваагүй зөрчил гаргасан гэсэн нь хууль бус” гэх тайлбарыг хүлээж авах үндэслэлгүй.

 

 

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3.14-т заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1. Татварын ерөнхий хууль/2008/-ийн 3 дугаар зүйлийн 3.1, 4 дүгээр зүйлийн 4.1.6, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль/2006 он /-ийн 17 дугаар зүйлийн 17.2.9, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.2.5, 16 дугаар зүйлийн 16.1, 16.12-т заасныг тус тус баримтлан нэхэмжлэгч “М*******” ХХК-иас Татварын ерөнхий газрын харьяа Том татвар төлөгчийн газрын Татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Б.Б, Д.Б нарт холбогдуулан гаргасан “Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайдын 2023 оны 08 дугаар сарын 15-ны өдрийн А/356 дугаартай “Газар ашиглах эрх дуусгавар болгох тухай” тушаалыг хүчингүй болгуулах” тухай нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосугай.

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.1 дэх хэсэгт зааснаар нэхэмжлэгчийн улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 70,200 төгрөгийг улсын төсвийн орлогод хэвээр үлдээж, илүү төлсөн 533,100 төгрөгийг улсын төсвийн орлогоос буцаан гаргуулж нэхэмжлэгчид олгосугай.

3. Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 114 дүгээр зүйлийн 114.1-д заасны дагуу хэргийн оролцогчид, тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нь шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор давж заалдах журмаар гомдол гаргах эрхтэй.       

 

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                            Ц.МӨНХЗУЛ