2024         04           16                                    128/ШШ2024/0339

                                               

                             МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Д.Эчимэг даргалж тус шүүхийн шүүх хуралдааны 5 дугаар танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаанаар,

Нэхэмжлэгч: “Ш******* х*******”ХХК /РД:6/,

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч: Г.Н*******,

Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч: Э.М*******,

Хариуцагч: Ашигт малтмал, газрын тосны газар,

Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч: М.Б******* нарын хоорондын үүссэн “ашигт малтмалын хайгын тусгай зөвшөөрлийн хугацаа сунгахаас татгалзсан”-с үүссэн маргааныг хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Г.Н*******, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Э.М*******, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч М.Б*******, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Г.Булгантамир нар оролцов.

                                      ТОДОРХОЙЛОХ НЬ:             

         Нэг.Нэхэмжлэлийн шаардлага:

1.1.Нэхэмжлэгч шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлийн анхны шаардлагаа: “Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтсийн дарга Д.Ба*******н 2023 оны 11 дүгээр сарын 09-ний өдрийн 1******* тоот тусгай зөвшөөрлийн хугацаа сунгахаас татгалзсан шийдвэрийг хь бус болохыг тогтоож, “Ш******* х*******”ХХК-ийн хайгын XV-0******* тоот тусгай зөвшөөрлийн хугацааг сунгах хүсэлтийг хүлээн авч, хугацаа сунгах шийдвэр гаргахыг хариуцагчид даалгах” гэж тодорхойлж  байсан.

1.2.Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад буюу  2024 оны 03 дугаар сарын 12-ны өдөр нэхэмжлэгч нь нэхэмжлэлийн шаардлагаа өөрчилж:

Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтсийн даргын 2023 оны 11 дүгээр сарын 09-ний өдрийн 1******* тоот тусгай зөвшөөрлийн хугацаа сунгахаас татгалзсан шийдвэрийг хь бус болохыг тогтоож, “Ш******* х*******” ХХК-ийн хайгын XV-0******* тоот тусгай зөвшөөрлийн хүчин төгөлдөр байх хугацаа дуусгавар болгосон бүртгэлийг хүчингүй болгж, хайгын XV-0******* тоот тусгай зөвшөөрлийн хугацааг сунгах өргөдлийг хүлээн авч, зохих журмын дагуу сунгаж шийдвэрлэхийг хариуцагчид даалгах” гэж тодорхойлж;

1.3.Дахин 2024 оны 04 дүгээр сарын 15-ны өдөр нэхэмжлэлийн шаардлагаа тодрж:

 “Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтсийн даргын 2023 оны 11 дүгээр сарын 09-ний өдрийн 1******* тоот тусгай зөвшөөрлийн хугацаа сунгахаас татгалзсан шийдвэрийг хь бус болохыг тогтоож, хүчингүй болгж, “Ш******* х*******” ХХК-ийн хайгын XV-0******* тоот тусгай зөвшөөрлийн хүчин төгөлдөр байх хугацаа дуусгавар болгосон бүртгэлийг хүчингүй болгж, хайгын XV-0******* тоот тусгай зөвшөөрлийн хугацааг сунгах өргөдлийг хүлээн авч, зохих журмын дагуу сунгаж шийдвэрлэхийг хариуцагчид даалгах” гэжээ.

Хоёр:Хэргийн үйл баримт, процессын талаар:

2.1.Нэхэмжлэгч “Ш******* х*******” ХХК-д Х******* аймгийн Б-А сумын нутагт орших “Ө ” нэртэй газарт 304,56 гектар талбайд ашигт малтмалын хайгын тусгай зөвшөөрлийн Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтсийн даргын 2020 оны 10 дугаар сарын 23-ны өдрийн 409 дүгээр шийдвэрээр олгосон байна.

2.2.Ашигт малтмалын тухай хийн 22 дугаар зүйлд Хайгын тусгай зөвшөөрлийн хугацаа дуусахаас 1 сарын өмнө түүнийг эзэмшигч нь хугацаа сунгах тухай өргөдлийг төрийн захиргааны байглагад гаргана гэж заасны дагуу нэхэмжлэгч компани нь ашигт малтмалын хайгын тусгай зөвшөөрлийн сунгах өргөдлөө өгөөгүй байна.

2.3.Нэхэмжлэгч “... тус компанийн гүйцэтгэх захирал Б.Э-О нь хүнд гэмтэл авч түр хугацаанд ярих, явах, бичих чадваруудаа алдсан бөгөөд хүндэтгэн үзэх шалтгаантайгаар хьд заасан хугацаанд тусгай зөвшөөрлийн хугацаа сунгах өргөдлөө өгч чадаагүй буюу 2023 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдөр Кадастрын хэлтэст өгсөн..., хариуцагчаас 2023 оны 11 дүгээр сарын 09-ний өдрийн 1******* албан бичгээр тусгай зөвшөөрлийн хугацаа сунгахаас татгалзсан нь нэхэмжлэгчийн компанийн сонгон шалгаралтын үндсэн дээр эзэмшсэн тусгай зөвшөөрлийн дагуу гарч буй их хэмжээний зардал, төлбөр хураамж төлж байгаа болон Ашигт малтмалын тухай хийн 7 дугаар зүйлийн 7.1, 31 дүгээр зүйлд заасан шаардлагыг хангаж байхад тусгай зөвшөөрлийн хугацааг сунгахаас татгалзсан нь хь бус” гэж маргасан бол;

2.4.Хариуцагч нь  “...Ашигт малтмалын тухай хийн 22 дугаар зүйлд “Хайгын тусгай зөвшөөрлийн хугацаа дуусахаас 1 сарын өмнө түүний эзэмшигч нь хугацаа сунгах тухай өргөдлийг төрийн захиргааны байглагад гаргана” гэж заасны дагуу тусгай зөвшөөрлийн хугацаа сунгах хүсэлтээ 2023 оны 11 дүгээр сарын 03-ны өдөр ирүүлээгүй тул Ашигт малтмалын тухай хийн 53 дугаар зүйлийн 53.1.1-д зааснаар тусгай зөвшөөрлийн хүчин төгөлдөр байх хугацаа дууссан..., нэхэмжлэгч компанийн гаргасан гомдол, хүсэлтийн дагуу Ашигт малтмал, газрын тосны газраас 2023 оны 11 дүгээр сарын 09-ний өдрийн 1******* дугаартай албан бичиг, 2023 оны 11 дүгээр сарын 28-ны өдрийн 1/5551 дугаартай албан бичгээр нэхэмжлэгч компаниас ирүүлсэн “хүсэлтийг шийдвэрлэх боломжгүй гэх” хариу хүргүүлсэн нь хьд нийцэж байна” гэж няцааж маргасан.

Гурав.Хэргийн оролцогчдын тайлбар түүний үндэслэл:

3.1.Нэхэмжлэгч шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлдээ:

“Ш******* х*******” ХХК нь Х******* аймгийн Б-А сумын нутагт байрлах Ө нэртэй газарт XV-0******* дугаартай ашигт малтмалын хайгын тусгай зөвшөөрөл эзэмшдэг.

Уг тусгай зөвшөөрлийн хугацаа 2023 оны 11 дүгээр сарын 03-ны өдөр дуусгавар болох байсан боловч Ашигт малтмалын тухай хьд заасны дагуу тусгай зөвшөөрлийн хугацаа дуусахад 1 сарын өмнө тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч хугацаа сунгах өргөдлийг Ашигт малтмал, газрын тосны газарт гаргах байсан боловч тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч “Ш******* х*******” ХХК-ийн захирал Б овогтой Э-О нь 2023 оны 05 дугаар сарын 10-ны өдөр нуруу, хүзүүгээ хугалж хүнд гэмтэж, ярих, явах, бичих чадваруудаа түр хугацаагаар алдаж, өнөөдөр хэвтрийн дэглэмтэй эмчилгээ хийлгэж байна.

Ийнхүү тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч нь хүндэтгэн үзэх шалтгааны улмаас тусгай зөвшөөрлийн хүчин төгөлдөр байх хугацаа 2023 оны 11 дүгээр сарын 03-ны өдөр дуусах хугацаанаас нэг сарын өмнө хугацаа сунгах өргөдлөө өгч чадаагүй болно.

Тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч дээрх хүндэтгэх шалтгааны улмаас 1 сарын өмнө өргөдлөө өгч чадаагүй боловч 2023 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдөр буюу тусгай зөвшөөрлийн хугацаа дуусгавар болохоос өмнө хугацаа сунгах хүсэлтээ Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтэст өгсөн.

Гэтэл тус газрын 2023 оны 11 дүгээр сарын 09-ний өдрийн 1******* тоот албан бичгээр хүсэлтийг хүлээн аваагүй тул Ашигт малтмал, газрын тосны газрын даргад 2023 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдөр гомдол, хүсэлт гаргаж, тусгай зөвшөөрлийг сунгах хүсэлт, холбогдох баримтаа өгсөн боловч 2023 оны 11 дүгээр сарын 28-ны өдрийн 1/5551 тоот албан бичгээр тусгай зөвшөөрлийн хугацаа дуусгавар болохоос 1 сарын өмнө сунгах өргөдлөө өгөөгүй тул тусгай зөвшөөрлийн хугацаа дууссан тул хүсэлтийг шийдвэрлэх боломжгүй гэсэн хариуг өгсөн.

Бид энэхүү тусгай зөвшөөрлийг сонгон шалгаралтын үндсэн дээр Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтсийн даргын 2020 оны 10 дугаар сарын 23-ны өдрийн 409 дугаар шийдвэрээр эзэмшиж, үүнээс хойш өнөөдрийг хүртэл эхний жил болон 2, 3 дахь жилийн тусгай зөвшөөрлийг төлбөрийг төлсөн болно. Тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч нь Ашигт малтмалын тухай хийн 21 дүгээр зүйлийн 21.1.5-д заасны дагуу ашигт малтмалын хайгын тусгай зөвшөөрлийн хугацааг 3 жилийн хугацаагаар 3 удаа сунгах эрхтэй билээ. Энэхүү эрхээ эдэлж, хугацаа дуусгавар болохоос өмнө хугацаа сунгах хах хариуцагчаас дээрх шалтгааныг үл харгалзан хугацаа сунгах хүсэлтийг шийдвэрлэхээс татгалзаж байгаад гомдолтой байна.

Ашигт малтмалын тухай хийн 22 дугаар зүйлийн 22.4-т “Тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч нь энэ хийн 7.2, 31 дүгээр зүйлд хол, шаардлагыг хангаагүй бол төрийн энэ хийн 7.2 хугацаа сунгахаас татгалзаж энэ тухай өргөдөл гаргасан этгээдэд бичгээр мэдэгдэж тусгай зөвшөөрлийн бүртгэлд тэмдэглэнэ” гэж заасан.

Манай компанийн хувьд дээрх хийн 7.2¹ болон 31²-р зүйлд заасан шаардлагыг хангаж байгаа болно. Гэтэл Ашигт малтмалын газраас зөвхөн 1 сарын өмнө хугацаа сунгах хүсэлтээ өгөөгүй гэсэн үндэслэлээр хугацаа сунгахаас татгалзаж байгаа нь тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчийн эрх, хь ёсны ашиг сонирхлыг зөрчиж байна.

Б.Э-О нь “Ш******* х*******” ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал бөгөөд хүнд гэмтэл авч, хэвтрийн дэглэмтэй байгаа нь хүндэтгэн үзэх шалтгаан бөгөөд хүнд тохиолдож болох энэхүү зовлон, хүндэтгэх шалтгааныг үл харгалзаж 1 сарын өмнө л хүсэлтээ өгөөгүй гэж буруутгаж, улмаар компанийн хь ёсоор сонгон шалгаралтын дүнд их хэмжээний зардал, төлбөр, хураамж төлж эзэмшиж байгаа тусгай зөвшөөрлийн хугацааг сунгахгүй байгаа эс үйлдэхүйн улмаас бидний эрх зөрчигдөж байх тул Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хийн 52 дугаар зүйлийн 52.5.1-д заасны дагуу тусгай зөвшөөрлийн хугацаа сунгахаас татгалзсан эс үйлдэхүйг хь бус болохыг тогтоож, “Ш******* х*******” ХХК-ийн эзэмшиж байгаа дээрх тусгай зөвшөөрлийн хугацааг сунгахыг даалгаж өгнө үү. Ашигт малтмалын тухай хийн 22 дугаар зүйлийн 22.1-д заасны төрийн захиргааны байглагад гаргаж, сунгах эсэхийг мөн хийн 22 дугаар зүйлийн 22.2-д заасны дагуу төрийн захиргааны байглага болох Ашигт малтмал, газрын тосны газар шийдвэрлээд байна.

“Ш******* х*******” ХХК-иас тусгай зөвшөөрлийг хугацаа сунгахаас татгалзсан Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтсийн дарга Д.Ба*******н 2023 оны 11 дүгээр сарын 09-ний өдрийн шийдвэрийг эс зөвшөөрч, дээд шатны байглага болох Ашигт малтмал, газрын тосны газрын даргад 2023 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдөр хугацаа сунгах хүсэлтээ өгсөн боловч тус газрын 2023 оны 11 дүгээр сарын 28-ны өдрийн 1/551 тоот албан бичгийг бидэнд 2023 оны 11 дүгээр сарын 29-ний өдөр мэдэгдсэн болно.

Уг мэдэгдлийг компанийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, дэд захирал А.Б 2023 оны 11 дүгээр сарын 29-ний өдөр очиж гарын үсэг зурж гардан авсан. Бичиг хүлээлцэх дэвтрийн хбарыг хавсаргасан байгаа.

Ийнхүү Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1.1-д заасны дагуу 2023 оны 11 дүгээр сарын 29-ний өдрөөс 2024 оны 01 дүгээр сарын 02-ны өдөр хүртэл 30 хоног, үүнээс бүх нийтийн амралтын өдөр 2023 оны 11 дүгээр сарын 29-ний өдөр, болон 2024 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдөр/ хоногийн дотор ийнхүү шүүхэд нэхэмжлэлээ гаргаж байна.

Тодрбал 2023 оны 11 дүгээр сарын 29-ний өдрөөс 30 хоногийн сүүлийн өдөр нь 2023 оны 12 дугаар сарын 29-ний өдөр байсан боловч энэ өдөр болон 2024 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрүүд бүх нийтийн амралтын өдөр байсан тул дараа өдрийн ажлын өдөр буюу 2024 оны 01 дүгээр сарын 02-ны өдөр шүүхэд нэхэмжлэлээ гаргасан болно.

Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтсийн дарга Д.Ба*******н 2023 оны 11 дүгээр сарын 09-ний өдрийн 1******* тоот тусгай зөвшөөрлийн хугацаа сунгахаас татгалзсан шийдвэрийг хь бус болохыг тогтоож, “Ш******* х*******” ХХК-ийн хайгын XV-0******* тоот тусгай зөвшөөрлийн хугацааг сунгах хүсэлтийг хүлээн авч, хугацааг сунгах шийдвэр гаргахыг хариуцагчид даалгаж өгнө үү” гэжээ.

3.2.Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч шүүх хуралдаан дээр гаргасан тайлбартаа:

Ашигт малтмалын тухай хийн 22 дугаар зүйлийн 22.1, 22.1.2, 22.1.3, 22.1.4-д заасан баримт дутуу гэж огт маргаагүй. Хэрвээ ингэж маргасан бол хариуцагч шүүхэд бичгээр хариу өгөх ёстой байсан. Тэгвэл бид нарын нэхэмжлэлийн шаардлага, баримт өөр байх байсан. Гэтэл маргааны аггаасаа халиад Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтсийг төлөөлж байгаа хүн нь шүүх хуралдаан дээр өнөөдөр Ашигт малтмалын тухай хийн 22 дугаар зүйлийн 22.1.1-т хайгын тусгай зөвшөөрлийн хбар /баримт бичгийг хүлээн авч байгаа эрх бүхий этгээд хбарыг эх хувьтай нь тулгаж, хбар үнэн зөв болох тухай тэмдэглэгээг үнэ төлбөргүй хийнэ/, хэрэв шуудангаар ирүүлсэн бол нотариатчаар гэрчлүүлсэн хбар; 22.1.2-т үйлчилгээний хөлс, тусгай зөвшөөрлийн жил бүрийн төлбөр төлсөн, түүнчлэн хайгын ажлын зардлын доод хэмжээнээс багагүй хэмжээний ажил гүйцэтгэсэн тухай баримт; гэж зааснаар үйлчилгээний хураамж дутуу учраас татгалзана гээд маргаад байгаа нь үндэслэлгүй байна. Хавтаст хэргийн 108 дугаар хуудсанд байгаа өргөдлийг өгөхөд аваагүй.

Монгол Улсын Үндсэн хийн Арван зургадугаар зүйлийн 11-д төрийн байглага, албан тушаалтан төрийн томилгоо гаргаж шийдвэрлэх эрхтэй төрийн байглага, албан тушаалтан иргэн, хийн этгээдийн өргөдлийг хүлээж авч хариу өгөх үүрэгтэй байдаг. Иргэдээс төрийн байглага, албан тушаалтанд өргөдөл, гомдол гаргах тухай хийн 12 дугаар зүйлд мөн адил заасан байгаа. Төрийн эрх бүхий байглага ирсэн өргөдөл, гомдлыг хүлээн авч өргөдөл, гомдол хүлээн авах цагийн хуваарь тогтоож мэдэгдэх ёстой. Тийм учраас Иргэдээс төрийн байглага, албан тушаалтанд гаргасан өргөдөл, гомдлыг шийдвэрлэх тухай хьд заасны дагуу өргөдөл, гомдлыг төрийн байглага, албан тушаалтан хүлээж авах үүрэгтэй байдаг. А.Б гэрч яг регистртэйгээ УЖ6 дугаар байгаа, төлөөлөгчийн хувьд Ашигт малтмалын тухай хийн 22 дугаар зүйлд заасан баримтуудаа хавсаргаад КА-11 маягтаа бөглөөд гол нь шууд өгөөгүй. Яагаад гэхээр тэр үйлчилгээний хураамжаа төлөхөөр 10 дугаар сарын 30-ны өдрийн Даваа гарагт Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтсийн бүртгэлийн ажилтан дээр очоод аль данс руу ямар хураамж хэдийг төлөх вэ гэдгийг асууж очсон, хугацаа дуусахаас өмнө очсон гэдэг нь ирсэн бичгийн бүртгэлээр харагдана. Холбогдох мэргэжилтнээс  асуухад танайх 10 дугаар сарын 03-ны өдөр дуусчихсан гээд ерөөсөө аваагүй байна. Хүндэтгэх шалтгаантай байсан учраас тусгай зөвшөөрлийг 3 жилийн хугацаа дуусаж байсан боловч компанийн захирал Б.Э-О 2023 оны 10 дугаар сарын 10-ны өдөр нуруу нугасын бэртэл авсан шалтгаанаас сунгалтын бичиг баримтыг хугацаанд нь өгч чадсангүй. Дээрх нөхцөл байдлыг харгалзан үзэж тусгай зөвшөөрлийн хугацааг тодорхой хугацаанд сунгаж өгч бидний ажилд гүн туслалцаа үзүүлэх хүсэлтээ холбогдох эрүүл мэндийн шалтгаантай баримтуудаа хамт өгсөн. 2023 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдөр КА-11 маягтыг өгөх гэхэд мэргэжилтнээс хугацаа нь 10 дугаар сарын 03-ны өдөр дуусчихсан байна гэж мэдэгдсэн. Яах тухайгаа асуухад та хүсэлт, холбогдох баримтаа манай даргад танилц, дараа нь бид шийднэ гэж хэлсэн байдаг. Түүнчлэн 10 дугаар сарын 30-ны өдөр хугацаа сунгаж өгнө үү гээд яваад байгаа юм. Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтсийн даргад гомдол гаргахад Кадастрын хэлтсийн даргын 2023 оны 11 дүгээр сарын 09-ний өдрийн 1******* дугаар тусгай зөвшөөрлийн хугацаа сунгахаас татгалзсан шийдвэр дээр Ашигт малтмалын тухай хийн 22 дугаар зүйлд заасан Ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлийн хугацаа дуусахаас 1 сарын өмнө түүнийг эзэмшигч нь хугацаа сунгах тухай өргөдлийг төрийн захиргааны байглагад гаргаж түүнд холбогдох баримт хавсарна гэж заасны дагуу төрийн захиргааны байглагад гаргаагүйн улмаас тус хийн 53.1.1-д заасны дагуу тусгай зөвшөөрлийн хүчин төгөлдөр байх хугацаа 2023 оны 11 дүгээр сарын 03-ны өдөр дууссан тул хүсэлтийг хүлээн авах боломжгүй гэдэг хариу өгдөг.

 Ашигт малтмал, газрын тосны газрын даргад тусгай зөвшөөрөл  сунгах тухай хүсэлтэй өгсөн бөгөөд Ашигт малтмал, газрын тосны газрын дарга “1 сарын өмнө өргөдлөө өгөөгүй байна гэдэг.

Хариуцагч нь 1 сарын өмнө өргөдөл өгөөгүй, яагаад 10 дугаар сарын 03-ны өдөр өгөөгүй юм бэ гэдгийг сая би гэрчээс асаа. 1 дүгээрт хавтаст хэрэгт авагдсан баримтууд байгаа. Тэгээд дээрээс нь манай компанид мэдэгдэл өгөх ёстой гээд гэрч маань хэллээ. Тэгэхээр хавтаст хэрэгт манай компанид мэдэгдэл өгсөн, шаардлага хангасан нотлох баримт байхгүй байгаа. Манай компани маань арваад ажилчинтай. Төдийгөөс, өдий хүртэл хүч хөдөлмөр гаргаж, нийгмийн даатгал, татвар, өр ширгүй өдий хүртэл явсан байдаг. Тэгэхээр энэхүү нөхцөл байдлыг харгалзан үзэж, мөн хүндэтгэн үзэх шалтгааныг харгалзан үзэж манай гаргасан нэхэмжлэлийг хүлээн авч, түүнчлэн өргөдлийг төрийн байглага дахин хүлээн авахыг даалгаж өгөхийг л хүсэж байна. Төрийн байглага нь Монгол Улсын Үндсэн хийн Арван зургадугаар зүйлд зааснаар өргөдөл гомдлыг хүлээж авах үүрэгтэй байдаг. Тийм учраас нэхэмжлэлийн шаардлагаа бүхэлд нь дэмжиж байна, нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хангаж шийдвэрлэж өгнө үү гэж хүсэж байна” гэв.

3.3.Хариуцагч шүүхэд бичгээр гаргасан хариу тайлбартаа:

“Ш******* х*******” ХХК-иас Нийслэл дэх захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь эс зөвшөөрч дараах тайлбарыг гаргаж байна.

Х******* аймгийн Б-А сумын нутагт орших "Ө " нэртэй газарт 304,56 гектар талбайд ашигт малтмалын хайгын тусгай зөвшөөрлийг Кадастрын хэлтсийн даргын 2020 оны 10 дугаар сарын 23-ны өдрийн 409 дүгээр шийдвэрээр анх 2020 оны 11 дүгээр сарын 03-ны өдөр “Ш******* х*******” ХХК-д олгосон.

“Ш******* х*******” ХХК нь ашигт малтмалын хайгын XB-0******* дугаартай тусгай зөвшөөрлийн хугацаа сунгах өргөдлийг хийн хугацаанд буюу 2023 оны 11 дүгээр сарын 03-ны өдрөөс өмнө төрийн захиргааны байглагад ирүүлээгүй тул Ашигт малтмалын тухай хийн 53 дугаар зүйлийн 531.1 дэх хэсэгт зааснаар тусгай зөвшөөрлийн хүчин төгөлдөр байх хугацаа дууссан байна.

Ашигт малтмалын тухай хийн 22 дугаар зүйлд Хайгын тусгай зөвшөөрлийн хугацаа дуусахаас 1 сарын өмнө түүнийг эзэмшигч нь хугацаа сунгах тухай өргөдлийг төрийн захиргааны байглагад гаргана гэж заасны дагуу тусгай зөвшөөрлийн хугацаа сунгах өргөдлийг хийн шаардлага ханган тусгай зөвшөөрлийн хугацаа дуусахаас 1 сарын өмнө ирүүлэхээр хьчилсан бөгөөд сунгах өргөдлийг ирүүлэхдээ Ашигт малтмалын тухай хийн 22.1.1 "хайгын тусгай зөвшөөрлийн хбар", 22.1.2 "үйлчилгээний хөлс, тусгай зөвшөөрлийн төлбөрийг жил бүр төлсөн, түүнчлэн хайгын ажлын зардлын доод хэмжээнээс багагүй хэмжээний ажил гүйцэтгэсэн тухай баримт", 22.1.3 "байгаль орчны менежментийн төлөвлөгөөг энэ хийн 40 дүгээр зүйлд заасны дагуу шинэчлэн батлсан баримт", 22.1.4 "хайгын тухайн үе шатны ажлыг гүйцэтгэсэн тухай тайлан, түүнийг хүлээлгэн өгсөн баримт" зэргийг тус тус хавсаргахыг шаарддаг.

Тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч Ашигт малтмалын тухай хийн 22 дугаар зүйлд заасны дагуу тусгай зөвшөөрлийн хугацааг сунгах өргөдлөө төрийн захиргааны байглагад ирүүлэх бөгөөд өргөдөл нь хийн шаардлага хангаж байвал тус хийн 21 дүгээр зүйлийн 21.1.5 дахь хэсэгт “... энэ хьд заасан нөхцөл, шаардлагыг хангасан тохиолдолд цацраг идэвхт ашигт малтмалаас бусад төрлийн ашигт малтмалын хайгын тус гараг идэх, ашиглал хугацаагаар 3 удаа сунгах. ...” гэж заасны дагуу 3 жилийн хугацаагаар сунгасан Геологи, уурхайн кадастрын хэлтсийн даргын шийдвэр гарч,  тус хийн 22 дугаар зүйлийн 22.2 дахь хэсэгт “... Төрийн захиргаанд байглага энэ хийн 22.1-д заасан өргөдлийг хүлээн авснаас хойш ажлын 10 өдөрт багтааж тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч нь мөн хийн 7.2, 31 дүгээр зүйлд заасан нөхцөл, шаардлагыг хангасан эсэхийг хянаж, зөрчилгүй бол тусгай зөвшөөрлийн хугацааг энэ хийн 21.1.5 дахь хэсэгт заасан хугацаагаа зөвшөөрлийн бүртгэлд тэмдэглэнэ” гэж заасны дагуу тусгай зөвшөөрлийн гэрчилгээний хавсралт болон кадастрын системд бүртгэл хөтөлж тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчид мэдэгддэг.

Ашигт малтмалын тухай хийн 22 дугаар зүйлийн 22.1 дэх хэсэгт заасан хугацаанд тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч тусгай зөвшөөрлийн хугацааг сунгах өргөдлөө төрийн захиргааны байглагад ирүүлээгүй бол мөн хийн 53 дугаар зүйлийн 53.1.1 дэх хэсэгт “... тусгай зөвшөөрлийн хүчин төгөлдөр байх хугацаа дууссан. ...” гэж заасны дагуу тусгай зөвшөөрлийн хугацааг дуусгавар болсныг геологи, уурхайн кадастрын системд бүртгэдэг бөгөөд тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчид мэдэгдэхийг Ашигт малтмалын тухай хиар зохицаагүй, мөн Геологи, уурхайн кадастрын даргын шийдвэр, бусад эрх зүйн акт гардаггүй болно.

“Ш******* х*******” ХХК-иас 2023 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдрийн “Хүсэлт гаргах нь" 08 дугаартай албан бичгийг манай байглагад ирүүлсний дагуу Кадастрын хэлтсийн даргын 2023 оны 11 дүгээр сарын 09-ний өдрийн 1******* дугаартай албан бичгээр “... хүсэлтийг хүлээн авах боломжгүй" хариу хүргүүлсэн, мөн нэхэмжлэгч компаниас 2023 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдрийн 09 дугаартай албан бичгээр Ашигт малтмал, газрын тосны газрын даргад хүсэлт гаргасны дагуу 2023 оны 11 дүгээр сарын 28-ны өдрийн 1/5551 дугаартай албан бичгээр танай хүсэлтийн дагуу шийдвэрлэх боломжгүй байна гэсэн хариу хүргүүлсэн нь хьд нийцэж байна. Иймд нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн шаардлага хь зүйн үндэслэлгүй байх тул Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хийн 106 дугаар зүйлийн 106.3.14 дэх хэсэгт заасны дагуу нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэж өгнө үү” гэжээ.

3.4.Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч шүүх хуралдаан дээр гаргасан тайлбартаа:

10 дугаар сарын 30-ны өдрийнх нь өргөдөл биш хүсэлт байгаа юм. Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч: Манайх хавтаст хэргийн 2023 оны 10 дугаар сарын 03-ны өдрийн хайгын тусгай зөвшөөрлийн хугацаа сунгах өргөдөл байгаа юм. Үүнийг өгөх гэхэд аваагүй, яагаад гэхээр холбогдох төрийн албан хаагч нь танай хугацаа сарын өмнө дуусчихсан байна гээд аваагүй. Тэгээд яагаад өгөөгүй гэхээр ийм шалтгаантай юм гээд хэлээд хүндэтгэн үзэх шалтгаантай талаарх хүсэлтээ өгөхөд Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтсийн мэргэжилтэн нь 11 дүгээр сарын 09-ний өдөр ямар хариу бичгээр өгсөн гэхээр үйлчилгээний хураамж төлөөгүй байна гэдэг.Танайх хайгын тайлангаа өгөөгүй байна гэж ерөөсөө татгалзаагүй, 1 сарын өмнө өгөөгүй байна гэдгийг мэргэжилтний амаар хэлснийгээ л бас цаасаар бичгээр өгөөд байгаа. Гол маргааны агга ийм учраас бид нар шүүхээр 2023 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдрийн өргөдлийг хүлээж авч шийдвэрлэхийг даалгъя л гэж байгаа. 10 дугаар сарын 03-ны өдрийн хайгын тусгай зөвшөөрөл сунгах өргөдөл байгаа юм. Яагаад өгөөгүй талаар ярьж байна. Үйлчилгээний хураамж төлөөгүй байна гээд татгалзаагүй байгаа.

Хүсэлтийнх нь дагуу төрийн захиргааны байглагаас Ашигт малтмалын тухай хийн 22 дугаар зүйлд заасан хугацаанд та нар төлбөрөө төлөөгүй, хүсэлтэй гаргаагүй байна гэдэг л хариу өгсөн. Хугацаа хь зөрчсөн гэж үзэх үндэслэл байхгүй. Хэрвээ 10 дугаар сарын 30-нд тусгай зөвшөөрлийн хугацаа сунгах өргөдөл өгсөн гэж үзвэл төрийн захиргааны байглага үйлчилгээ үзүүлнэ. Гэхдээ үйлчилгээний хураамж төлөөгүй байж Төрийн захиргааны байглагаас яагаад үйлчилгээ авах гээд байгаа юм. Үүнийг хь зүйн үндэслэлтэй тайлбарлаж чадахгүй байгаа юм байна.

Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтсийн даргын 2023 оны 11 дүгээр сарын 09-ний өдрийн 1******* дугаар тусгай зөвшөөрлийн хугацаа сунгахаас татгалзсан шийдвэр хь бус гэдгийг зөвшөөрөхгүй одоо хэлье. “Ш******* х*******” гэдэг компани 2023 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдрийн хүсэлт гаргах тухай 8 дугаартай албан бичгийг төрийн захиргааны байглагад ирүүлсэн. Үүний дагуу 2023 оны 11 дүгээр сарын 09-ний өдрийн 1******* гэдэг энэ албан бичгийн хариуг өгсөн болохоос биш Ашигт малтмалын тухай хийн 22 дугаар зүйлийн 22.1-д заасан тусгай зөвшөөрлийн хугацаа сунгах өргөдлийг хүлээн авч Кадастрын хэлтсийн даргын шийдвэр гараагүй юм. Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтсийн даргын өргөдлийг шийдвэрлэсэн шийдвэр гэдэг нь тусгай зөвшөөрлийн хугацаа сунгах өргөдлийг хүлээж аваад хьд заасан баримт бүрдээгүй буюу хамрагдаагүй тохиолдолд Кадастрын хэлтсийн даргын шийдвэр гардаг. Ийм шийдвэр гараагүй. Тэгэхээр үүнийг 10 дугаар сарын 30-ны өдрийн 8 дугаартай тусгай зөвшөөрлийн хүсэлт бол манай Төрийн захиргааны байглагын нэгжид тусгай зөвшөөрлийн хугацаа сунгах, өргөдөл гаргах хугацааг нэмж олгож өгнө үү гэдэг хүсэлт байгаа юм. Энэ хүсэлтэд л өгсөн хариу энэ хариу нь шийдвэр биш гэдгийг л хэлмээр байна. Үүнийг хүчингүй болгосноор шийдвэрийг хүчингүй болгоно гээд орсан байна. Хүчингүй болгосноор аж ахуйн нэгжид давуу байдал үүсэхгүй. Тэгэхээр тус маргаан бүхий захиргааны актыг хүчингүй болгох хь зүйн үндэслэл байхгүй гэдэг тайлбарыг хэлмээр байна. “Ш******* х*******” ХХК-ийн хайгын 21601 тоот тусгай зөвшөөрлийн хүчин төгөлдөр байх ёстой хугацаа дуусгавар болсон бүртгэлийг хүчингүй болгах, дуусгавар болсон бүртгэлийг хүчингүй болгах хь зүйн үндэслэлийг нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч, итгэмжилсэн төлөөлөгч нар хянаж ярьсан. Ямар хь зүйн үндэслэлээр хүчингүй болгах юм бэ гэдэг нь дараагийн асуудал. Хайгын ******* тоот тусгай зөвшөөрлийн хугацааг сунгах байдлыг хүлээн авч зохих журмын дагуу шийдвэрлэхийг хариуцагчид даалгах гэж байгаа юм. Хүлээн авах хь зүйн үндэслэл юугаар бүрдээд байгаа юм. Төрийн захиргааны байглага хьд заасан үндэслэл журмын дагуу Иргэдээс төрийн байглага, албан тушаалтанд гаргасан өргөдөл, гомдлыг шийдвэрлэх тухай хийн дагуу шийдвэрлэсэн. Ашигт малтмалын тухай хийн 22 дугаар зүйлд зааснаар мөн Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хийн 106 дугаар зүйлийн 106.3.14-т зааснаар нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү” гэв.

       ҮНДЭСЛЭХ НЬ:

Нэг.Маргааны зүйл, эрх зүйн харилцааны төрөл:

1.1.Энэ маргаанд “ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлийн хугацааг сунгах харилцаа”-ны хүрээнд үүссэн үйл баримт хэлэлцэгдсэн болно.

            Хоёр.Шүүхэд тогтоогдсон үйл баримтын талаар:

            2.1.Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтсийн даргын 2020 оны  10 дугаар сарын 23-ны өдрийн 409 дугаар тушаалаар  “Ш******* х*******” ХХК-д Х******* аймгийн Б-Адарга сумын нутагт байрлах, “Ө ” нэртэй газарт сонгон шалгаралтын үндсэн дээр хайгын тусгай зөвшөөрөл олгохоор шийдвэрлэж, 2020 оны 11 дүгээр сарын 03-ны өдөр ХV-0******* дугаартай тусгай зөвшөөрлийг олгожээ. /ХХ-ийн 39-41, 47 дахь талууд/

            2.2.Тус компани нь 2021, 2022, 2023 онуудад хайгын төлөвлөгөөг хянж, 2020, 2021, 2022 оны тайлангаа гаргаж, хайгын ажлын зардлын доод хэмжээгээ баталгаажсан байна. /ХХ-ийн 38 дахь тал/

            2.3.“Ш******* х*******” ХХК-ийн хайгын тусгай зөвшөөрлийн хугацаа нь 2023 оны 11 дүгээр сарын 02-ны өдрөөр дуусгавар болох байжээ.

2.4.Нэхэмжлэгч “Ш******* х*******” ХХК 2023 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдөр 08 дугаартай албан бичгээр Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтэст хандан “... хайгын тусгай зөвшөөрлийн хугацаа 2023 оны 11 дүгээр сарын 03-ны өдөр дуусгавар болно”, “... захирал Б.Э-О хэвтрийн дэглэмтэй эмчилгээ хийлгэж байгаа шалтгааны улмаас тусгай зөвшөөрөл сунгалтын баримт бичгийг хугацаанд нь өгч чадаагүй”, “нөхцөл байдлыг харгалзан үзэж тусгай зөвшөөрлийн сунгалт хийх хугацааг тодорхой хугацаагаар сунгаж өгч туслах”-ыг хүссэн хүсэлтийг гаргасан байна./Хх-ийн 73 дахь тал/

2.5.Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөс “Ш******* х*******” ХХК-ийг тусгай зөвшөөрлийн хугацаа сунгах хүсэлтээ Ашигт малтмалын тухай хийн дагуу нэг сарын өмнө буюу 2023 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдрөөс өмнө гаргах ёстой, Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтэст тусгай зөвшөөрөл сунгах өргөдөл, баримтуудаа өгч байгаагүй, манайх тусгай зөвшөөрлийн сунгалт хийх хугацааг сунгах эрх хэмжээгүй” гэж маргасан.

2.6.Уг тайлбарыг нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нараас няцааж, “... 2023 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдөр тусгай зөвшөөрлийг сунгахад шаардлагатай баримтуудаа бүрдүүлэн очиж, тусгай зөвшөөрлийг хүсэлтээ гаргасан боловч тусгай зөвшөөрлийг сунгах хүсэлтээ гаргах хугацаа хэтэрсэн гэдэг шалтгаанаар манай хүсэлт, материалыг тус байглагын “Нэг цэг”-ийн үйлчилгээний хэсэг дээрээс хүлээж аваагүй буцаасан, тусгай зөвшөөрлийг сунгах материалыг огт хүлээж аваагүй, тэнд байсан мэргэжилтэн нь “танайх  хугацаа хэтрүүлсэн шалтгаанаа бичгээр тайлбарлаж хүсэлтээ гарга” гэсэн учраас буцаж мөн өдрөө дахин ирж, 08 дугаартай албан бичгээ өгсөн”  гэсэн тул эдгээр маргааны хүрээнд нотлох баримтыг шалгаж, цуглж үнэллээ.

2.7.Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нь “нэхэмжлэгч тусгай зөвшөөрлийг сунгахад шаардлагатай материалаа бүрдүүлсэн байсан гэж байгаа бол “үйлчилгээний хураамж”-ийг төлсөн баримт гэж байх ёстой, ийм баримт байхгүй тул материалаа өгөөгүй гэдэг нь нотлогдоно” гэж маргасан бол, нэхэмжлэгч талаас үүнийг няцааж “... тусгай зөвшөөрлийг сунгахад шаардлагатай материал бүрдсэн, бүрдсэн материалаа аваад Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтсээс тусгай үйлчилгээний хураамж, зөвшөөрлийн төлбөр төлөх дансыг авах гээд мэргэжилтэнд  хандахад  танай өргөдөл гаргах хугацаа өнгөрсөн, өргөдлийг хүлээн авахгүй, тайлбараа даргад бичгээр өг гэсэн учраас уг төлбөрийг төлөх боломж байгаагүй учраас буцаж ирж тусгай зөвшөөрлийг сунгах хугацааг сунгах хүсэлтээ гаргасан” гэх агга бүхий тайлбарыг гаргаж байна. 

2.8.Иймд шүүх нэхэмжлэгчийн тайлбарлаж буй Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтэст 2023 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдөр 2 удаа ирсэн, эсэхийг  тогтоохоор шүүхийн үзлэг явлаа.

Үзлэгээр тус байглага руу орсон иргэн, аж ахуйн нэгжийн бүртгэлийн дэвтэрт бүртгэснээр 2023 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдрийн 13 цаг 30 минут болон 14 цаг 29 минутад УЖ6 регистрийн дугаартай иргэн орсон бүртгэл байгаа ба энэ нь “Ш******* х*******” ХХК-ийн дэд захирал А.Б  /түүний иргэний үнэмлэхийг  шүүх хуралдаанд эх хувиар үзэж, хбарлан авав/ тус байглагын “Нэг цэг” үйлчилгээ болон Кадастрын хэлтэст хандаж 2 удаа ирсэн болох нь тогтоогдож байгаа тул хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн шүүхэд гаргасан “тусгай зөвшөөрлийг сунгах материалаа огт гаргаж байгаагүй” гэх тайлбар нотлогдоогүй гэж үзлээ.   

2.9.Тодрбал, гэрч буюу Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтсийн мэргэжилтэн Н.Х “энэ хүнийг сайн санаж байна. Тусгай зөвшөөрлийн төлбөрөө төлөх гэсэн юмаа гэж надад хандахад нь миний хажууд сууж байсан төлбөрийн баримтын мэргэжилтнийг зааж өгсөн, тусгай зөвшөөрлийн мэргэжилтэн тус компанийн тусгай зөвшөөрлийн хугацаа сунгах өргөдлийг 1 сарын өмнө гаргана гэж заасан хийн хугацаа өнгөрсөн байна гэхэд, энэ хүн одоо яах вэ гэхээр нь би “та өргөдлөө хийн хугацаанд гаргаж чадаагүй шалтгаанаа тайлбарласан өргөдлөө манай дарга нарт хандаж гаргаж болно гэхэд энэ хүн гараад явсан” гэх агга бүхий тайлбар, гэрч А.Бгийн “Н.Х шалтгаанаа тайлбарласан өргөдлөө манайд даргад хандаж  гарга гэсэн тул би ийм өргөдлөө гаргахаар яарч гарч яваад өргөдлөө бичиж буцаж ирж өгсөн” гэх тайлбарууд хоорондоо зөрүүгүй байна.

2.10.Мөн гэрч Н.Х нь “энэ хүн хайгын тусгай зөвшөөрлөө сунгах өргөдлийн материалаа өгөх гэж оролдоогүй, гарт нь юу ч байхгүй байсан” гэснийг гэрч А.Б “миний цүнхэнд байсан, би тусгай зөвшөөрлийг сунгахын тулд үйлчилгээний хураамжид хэдэн төгрөг төлөхөө мэдэхгүй байсан, төлбөрөө төлөөд хамтад нь өгөх байсан учраас асуухад танай өргөдөл гаргах хугацаа дууссан, манай дарга нарт ханд гэдэг тайлбар гаргасан тул сандарч гарч яваад уг өргөдлөө бичиж буцаж ирж өгсөн” гэж мэдүүлсэн.

2.11.Гэрч нарын мэдүүлгээс үзвэл “Ш******* х*******” ХХК-ийн 2023 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдрийн 08 дугаар албан бичгээр гаргасан хүсэлт нь хариуцагч Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Нэг цэгийн мэргэжилтэн Н.Х зөвлөж, зааварласнаар хийгдсэн болох нь тогтоогдож байна.

2.12.Ингээд тус байглагын мэргэжилтний зааж, зөвлөснөөр гаргасан “Ш******* х*******” ХХК-ийн тусгай зөвшөөрлийн хүчин төгөлдөр хугацаа дуусаагүй байх үедээ гаргасан 2023 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдөр хүсэлтийн хариуг Ашигт малтмал, газрын тосны газраас  нэн даруй буюу тусгай зөвшөөрлийн хүчин төгөлдөр хугацааны дотор шийдвэрлээгүй атлаа, уг хугацааг дуусгасны дараа буюу 2023 оны 11 дүгээр сарын 09-ны өдрийн 1******* дугаар албан бичгээр тусгай зөвшөөрлийн хугацааг 11 дүгээр сарын 03-ны өдөр дууссан тул хүсэлтийг хүлээж авахгүй гэж татгалзжээ. /ХХ-ийн 72 дахь тал/

2.13.Хариуцагч нь маргаан бүхий актдаа “тусгай зөвшөөрлийн хүчин төгөлдөр байх хугацаа нь дуусгавар болсон” гэх үндэслэлийг зааснаас үзвэл “Ш******* х*******” ХХК-ийн эзэмших XV-0******* дугаартай тусгай зөвшөөрлийн хүчин төгөлдөр байх хугацааг  2023 оны 11 дүгээр сарын 02-ны өдрөөр дуусгавар болгож, дотоод мэдээллийн системдээ бүртгэсэн гэдэг нь нотлогдож байна. Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч энэ талаар маргаагүй болно.

2.14.Үүний дагуу “Ш******* х*******” ХХК дахин 2023 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдөр Ашигт малтмал, газрын тосны газрын даргад хандан “тусгай зөвшөөрлийг сунгаж өгөх хүсэлт гаргасан”-ыг тус даргаас 2023 оны 11 дүгээр сарын 28-ны өдрийн 1/5551 дугаартай албан бичгээр татгалзаж шийдвэрлэсэн /ХХ-ийн 70, 71 дэх тал/ зэрэг үйл баримтууд тогтоогдлоо.

Гурав.Маргаан бүхий актыг хянасан, шүүхээс хь хэрэглэсэн үндэслэлийн тухайд:

3.1.Ашигт малтмалын тухай хийн 22 дугаар зүйлийн 22.1-т “Хайгын тусгай зөвшөөрлийн хугацаа дуусахаас 1 сарын өмнө түүнийг эзэмшигч нь хугацааг сунгах тухай өргөдлийг төрийн захиргааны байглагад гаргаж, ...” гэж заажээ.

3.2.Ашигт малтмалын тухай хийн 22 дугаар зүйлийн 22.2-т “Төрийн захиргааны байглага энэ хийн 22.1-д заасан өргөдлийг хүлээн авснаас хойш ажлын 10 өдөрт багтааж тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч нь мөн хийн 7.2, 31 дүгээр зүйлд заасан нөхцөл, шаардлагыг хангасан эсэхийг хянаж, зөрчилгүй бол тусгай зөвшөөрлийн хугацааг энэ хийн 21.1.5-д заасан хугацаагаар сунгаж энэ тухай тусгай зөвшөөрлийн бүртгэлд тэмдэглэнэ” гэжээ.

3.3.Хийн дээрх заалтын дагуу Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтэс нь тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчээс тусгай зөвшөөрөл сунгах хүсэлтээ ямар цаг хугацаанд гаргаснаас үл хамаарч, хүсэлтийг нь хүлээж авч, түүнд нь тодорхой хариу өгөх үүрэгтэй байхад “тусгай зөвшөөрлийн хугацаа сунгах хүсэлтээ гаргах хугацаа дууссан тул уг хугацааг хэтрүүлсэн шалтгаанаа бичсэн өргөдлөө гарга” гэх тайлбар, зөвлөмж өгч “тусгай зөвшөөрлийг сунгах хугацааг сунгах өргөдөл” гаргсан үйлдэл нь хь бус болно.

3.4.Иймд нэхэмжлэгчийг тусгай зөвшөөрлийн хугацаагаа  сунгах өргөдөл, түүнд хавсаргах баримтыг 2023 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдөр гаргаагүй гэж буруутгах үндэслэл байхгүй буюу хариуцагч байглагад ажилладаг мэргэжилтэн нэхэмжлэгчийн гаргасан өргөдлийг хүлээн авч эрх бүхий этгээдээр хьд заасан шийдвэр гаргаагүй, өөр агга бүхий өргөдөл гаргсан буруутай үйл ажиллагааны улмаас нэхэмжлэгч “Ш******* х*******” ХХК-ийг төлөөлж ирсэн этгээд нь төөрөлдөж, тусгай зөвшөөрлийг сунгах хүсэлтээ зохих ёсоор гаргаж чадаагүй байна гэж үзлээ.

3.5.Өөрөөр хэлбэл, нэхэмжлэгч “Ш******* х*******” ХХК нь 2023 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдрийн байдлаар буюу тус компанийн эзэмших ХV-0******* дугаартай тусгай зөвшөөрлийг хүчинтэй байх хугацааны дотор уг тусгай зөвшөөрлийг сунгах хүсэлтэй байсан, зохих  эрх бүхий байглагад хандсан гэдэг нь Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтэст 2 удаа очсон үйл баримт болон компанийн 2023 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдрийн 08 дугаартай албан бичигт “тусгай зөвшөөрлийн сунгалт хийх хугацааг тодорхой хугацаагаар сунгаж өгч туслах”-ыг хүссэн зэргээр нотлогдсон гэж дүгнэв.

3.6.Ашигт малтмалын тухай хийн 22 дугаар зүйлийн  22.4-т “Тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч нь энэ хийн 7.2, 31 дүгээр зүйлд заасан нөхцөл, шаардлагыг хангаагүй бол төрийн захиргааны байглага хугацаа сунгахаас татгалзаж энэ тухай өргөдөл гаргасан этгээдэд бичгээр, эсхүл энэ хийн 17.1-д заасан цахим хэлбэрээр мэдэгдэж тусгай зөвшөөрлийн бүртгэлд тэмдэглэнэ” гэжээ.

3.7.Ашигт малтмалын тухай хийн 22 дугаар зүйл нь “Хайгын тусгай зөвшөөрлийг сунгах”-д төрийн захиргааны байглагын баримталбал зохих үйл ажиллагааг журамласан буюу зохицсан 4 заалт бүхий зохицалт байгаа бөгөөд энэ 22 дугаар зүйлээр тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч нь хайгын тусгай зөвшөөрлөө сунгах хүсэлтээ 1 сарын өмнө гаргаагүй бол уг тусгай зөвшөөрлийг сунгахаас татгалзах, өргөдлийг хүлээн авахгүй байх эрхийг төрийн захиргааны байглага, түүний албан тушаалтанд  олгоогүй байна.

3.8.Энэ тохиолдолд “байглага, албан тушаалтанд хиар эрх олгоогүй бол хориглоно” гэдэг эрх зүйн зарчим үйлчилнэ.

3.9.Өөрөөр хэлбэл, Ашигт малтмалын тухай хийн 22 дугаар зүйлийн 22.1-т заасан хугацаа нь тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч тусгай зөвшөөрлөө сунгах өргөдлөө гаргах хугацааг тогтоосон заалт ба тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч нь энэ хугацаанд гаргаагүй бол ямар эрх зүйн үр дагавар үүсэх талаар хьчлан тогтоогоогүй учраас төрийн байглагаас эрх зүйн тодорхой үр дагавар үүсгэхгүй байх ёстой, ялангуяа төрийн байглага, албан тушаалтанд хьд заагаагүй үр дагавар үүсгэх эрх хэмжээ байхгүй болно. 

3.10.Нөгөө талаас Ашигт малтмалын тухай хийн 22 дугаар зүйлийн 22.4-т заасан зохицалт нь тусгай зөвшөөрлийг сунгахаас татгалзах үндэслэлийг тогтоож өгсөн бөгөөд үүнээс өөр үндэслэлээр, түүний дотор тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч нь Ашигт малтмалын тухай хийн 22 дугаар зүйлийн 22.1-т заасан хугацаанд уг хүсэлтээ гаргаагүй бол тусгай зөвшөөрлийг сунгахаас татгалзаж болох эрхийг олгоогүй байна.

3.11.Иймд түүнчлэн ашигт малтмалын хайгын тусгай зөвшөөрлийг сунгахыг хүссэн өргөдөлд, түүнд хавсаргасан баримтыг “өргөдөл гаргах хугацаа хэтэрсэн” гэдэг үндэслэлээр тухайн байглагын бичиг хэргийн болон мэдээлэл лавлагааны ажилтан нь хүлээн авахаас татгалзах, шалтгаанаа тайлбарласан өргөдлөө гарга гэж шаардах, зөвлөх эрх түүнд хиар олгоогүй тул ийнхүү уг ажилтан хүлээн авдаггүй үйлдэл нь илт хь бус юм.

3.12.У нь Ашигт малтмалын тухай хийн 22 дугаар зүйлийн 22.2-т зааснаар өргөдлийг хүлээн авч сунгах эсэхийг шийдвэрлэх этгээдийг “төрийн захиргааны байглага” гэсэн байгаа тул энэ нь байглагын дарга л аливаа этгээдээс гаргасан өргөдөл, түүнд туссан асуудал, хавсаргасан баримтуудын талаар дүгнэлт хийх энэ шийдвэрийг гаргах эрхтэй болоод үүрэгтэй.  

            3.13.Ийнхүү нэхэмжлэгчийн 2023 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдөр гаргасан өргөдлийг тусгай зөвшөөрлийн хүчинтэй хугацааны дотор нэн даруй шийдвэрлэх боломжтой байхад шийдвэрлээгүй, тусгай зөвшөөрлийн хүчин төгөлдөр хугацааны дуусгавар болсны дараа хариуг өгч байгаа нь нэг талаасаа төрийн байглагын өргөдөл гомдолд хариу өгөх хугацааны дотор байгаа гэж харагдавч, нөгөө талаас Захиргааны ерөнхий хийн 4 дүгээр зүйлийн 4.2.2-т заасан “шуурхай, … байх” тусгай зарчим, мөн хийн 42 дугаар зүйлийн 42.1-т “Захиргааны байглагаас тодорхой асуудлыг шийдвэрлэхдээ хь, захиргааны хэм хэмжээний актаар зөвшөөрөгдсөн боломжит хувилбаруудаас аль нэгийг хэрэглэх, эсхүл хэрэглэхгүй байхыг сонгох боломж гэнэ” гэж, 42.2-т “Хьд өөрөөр заагаагүй бол захиргааны байглага эрх хэмжээнийхээ хүрээнд хьд заасан шаардлагад үндэслэн зорилгодоо нийцүүлэн сонгох боломжийг хэрэглэнэ” гэж заасан нийцээгүй байна.

            3.14.Тодрбал, Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтэс нь Ашигт малтмалын тухай хийн 1.1-д “Энэ хийн зорилт нь Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт ашигт малтмал эрэх, хайх, ашиглах болон хайгын талбай, уурхайн эдэлбэрийн орчныг хамгаалахтай холбогдсон харилцааг зохицахад оршино” гэж заасны дагуу ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрөлтэй холбоотой хамгаалалт бий болгох харилцааны оролцогч, төрийн байглага буюу энэ зорилго бүхий  төрийн үйлчилгээний мөн  байна.

            3.15.Энэ учраас хариуцагч нь төрөөс үйлчилгээ авахаас хандсан этгээдийн эрх хамгаалах, тусгай зөвшөөрлийн хүчин төгөлдөр байдлын хамгаалах зорилго, чиг үүрэг бүхий төрийн үйлчилгээний байглага тул “Ш******* х*******” ХХК-ийн нөхцөл байдлыг харгалзан нэн даруй  буюу тусгай зөвшөөрлийн хүчин төгөлдөр хугацааны дотор өргөдлийг шийдвэрлэх боломжийг сонгон ашиглах ёстой байхад уг боломжийг хэрэглэхгүйгээр тусгай зөвшөөрлийн хугацааг дуусгаж, үүний дараа “тусгай зөвшөөрлийн хүчин төгөлдөр хугацаа дууссан” гэх хариуг өгч байгаа нь төрийн үйлчилгээний мөн чанарт нийцээгүй, шуурхай байх тусгай зарчмыг баримтлаагүй гэж үзсэн болно.

            3.16.Шүүх дээр тогтоогдсон үйл баримт, шалтгаан, төрийн захиргааны байглагын албан тушаалтны буруутай үйл ажиллагаа зэрэг нөхцөлийг харгалзан “Ш******* х*******” ХХК-ийг тусгай зөвшөөрлийн хүчин төгөлдөр хугацааны дотор буюу 2023 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдөр XV-0******* дугаартай тусгай зөвшөөрлийг сунгахаар хандсан гэж үзсэн болно.

            3.17.Харин нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нараас өргөдлийг хугацаандаа гаргаж чадахгүй байсан шалтгаанаа тус компанийн захирал Б.Э-Оыг хэвтрийн дэглэм сахих заалт бүхий өвчтэй байснаа тайлбарлан, үүнийгээ нотлох баримтыг тухайн үед Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтэст гаргасан,  мөн одоо   шүүхэд гаргасан байгаа тул нэхэмжлэгчийг уг хугацааг хэтрүүлэх хүндэтгэн үзэх шалтгаантай байсан гэдгийг хүлээн авахгүй.

            3.18.У нь Г эмнэлгийн 2023 оны 05 дугаар сарын 25-ны өдрийн шинжилгээний бичиг /ХХ-ийн 79 дэх тал/, 2024 оны 03 дугаар сарын 06-ны өдөр нээсэн өвчний түүх /ХХ-ийн 107 дахь тал/, 2024 оны 03 дугаар сарын 14-ний өдрийн Эмнэлгийн магадалгаа /ХХ-н  106 дахь тал/, 2023 оны 10 дугаар сарын 01-ний өдөр нээсэн Амбулаториор  эмчлүүлэгчийн  карт /шүүхэд эх хувиар өгсөн/, 2024 оны 03 дугаар сарын 13-ны өдөр эмнэлэгт хэвтэж байгаа фото зураг /эх хувь/ зэрэг баримтууд нь 2023 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдрийн үед түүнийг хэвтрийн дэглэм сахих заалттай гэмтэл авсан байсан гэдгийг  нотолж чадах баримтууд биш байна.

            3.19.Дээрх нөхцөлүүдийг нэгтгэн дүгнэвэл, нэхэмжлэгч “Ш******* х*******” ХХК тусгай зөвшөөрлийн хүчин төгөлдөр байх хугацааны дотор багтаан тусгай зөвшөөрлийнхөө хугацааг сунгах хүсэлтээ илэрхийлсэн нь уг зөвшөөрлийн хугацааг сунгах үндсэн нөхцөл гэж үзсэн болох бөгөөд нэхэмжлэгч тусгай зөвшөөрлийн хугацаагаа сунгах өргөдлийг хьд заасан 1 сарын өмнө гаргаагүй нь тусгай зөвшөөрлийг сунгахаас татгалзах хь зүйн үндэслэл байхгүй, Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Геологи, уурхайн кадастрын хэлтэс, түүний даргад ийм эрхийг хиар олгоогүй, зөвшөөрөөгүй байх тул “Ш******* х*******” ХХК-ийн эзэмших ашигт малтмалын хайгын ХV-0******* дугаартай тусгай зөвшөөрлийг сунгахаас татгалзсан үйлдэл нь Ашигт малтмалын тухай хийн 22 дугаар зүйлд нийцээгүй учраас хь бус буюу хиар зөвшөөрөөгүй үйлдлийг гаргасан, уг шийдвэрийн улмаас нэхэмжлэгчийн тусгай зөвшөөрлийг хьд заасан журмаар сунгах, өргөдлөө шийдвэрлүүлэх эрхийг зөрчсөн гэж үзэн нэхэмжлэлийг хангах нь зүйтэй гэж үзэв.

3.20.Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөс “Ш******* х*******” ХХК-ийг хайгын тусгай зөвшөөрлийг сунгахад шаардлагатай байдаг Ашигт малтмалын тухай хийн 22 дугаар зүйлийн 22.1.4-т заасан “хайгын тухайн үе шатны ажлыг гүйцэтгэсэн тухай тайлан, түүнийг хүлээлгэн өгсөн баримт”-ыг шүүхэд гаргаж өгөөгүй тул ийм баримт байхгүй, өргөдөл нь бүрдэл дутуу байна гэх аггаар маргасан ба шүүх уг тайлбарыг нь нотлогдсон, эсхүл нотлогдоогүй гэж дүгнэх боломжгүй, харин нэхэмжлэгч “Ш******* х*******” ХХК-ийг XV-0******* дугаартай тусгай зөвшөөрлийн хугацааг сунгахаар өргөдлийг гаргасан үед Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтэс нь үүнийг шалгаж, дүгнэлт өгөх боломжтой, ийм эрхтэй гэж үзсэн болно.

3.21.Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтэст бүртгэлтэй байгаа маргаан бүхий бүртгэл нь хүчинтэй байгаа тохиолдолд тусгай зөвшөөрөл эзэмшиж байсан этгээдэд эрх зүйн үр дагавар үүсгэх буюу “тусгай зөвшөөрөл хүчингүй болсныг бүртгэсэн бүртгэлийг шүүх хүчингүй болгоогүй” гэх үндэслэлээр шүүхийн шийдвэрийг биелүүлэхээс татгалзах тохиолдол үүсэж болзошгүй учраас нэхэмжлэгч “Ш******* х*******” ХХК-ийн зөрчигдсөн эрхийг бүрэн сэргээх, шүүхийн шийдвэр биелэгдэхүйц байх нөхцөлийг хангаж, Ашигт малтмал, газрын тосны газрын дотоод нэгж, Кадастрын хэлтэст бүртгэлтэй байгаа “Ш******* х*******” ХХК-ийн эзэмших XV-0******* дугаартай тусгай зөвшөөрлийн хүчин төгөлдөр байх хугацааг  2023 оны 11 дүгээр сарын 02-ний өдрөөр дуусгавар болгож, бүртгэсэн бүртгэлийг хүчингүй болгосны үндсэн дээр тус компанийн уг тусгай зөвшөөрлийг сунгах өргөдлийг хүлээн авч, хьд заасан журмын дагуу шийдвэрлэхийг Ашигт малтмал, газрын тосны газарт даалгах нь зүйтэй гэж дүгнэв.

3.22.Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нь Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтсийн даргын тусгай зөвшөөрлийн хугацааг сунгахаас татгалзсан 2023 оны 11 дүгээр сарын 09-ний өдрийн 1******* дугаар албан бичгийг захиргааны шийдвэр биш гэж маргасныг хүлээн авах хь зүйн үндэслэлгүй.

3.23.Тухайлбал, Захиргааны ерөнхий хийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1-т “Захиргааны үйл ажиллагаа дараах хэлбэртэй байна” гээд мөн зүйлийн 11.1.1-т “захиргааны акт” гэж,  37 дугаар зүйлийн 37.1-т “Захиргааны акт гэж захиргааны байглагаас тодорхой нэг тохиолдлыг зохицахаар нийтийн эрх зүйн хүрээнд гадагш чиглэсэн, эрх зүйн шууд үр дагавар бий болгосон амаар, бичгээр гаргасан захирамжилсан шийдвэр болон үйл ажиллагааг ойлгоно” гэж заасан байдаг.

3.24.Хариуцагч Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтсийн дарга нь “Ш******* х*******” ХХК-ийн эзэмших XV-0******* дугаартай тусгай зөвшөөрлийг сунгахаас татгалзсан шийдвэрээ “тушаал” хэлбэрээр тусгайлан бичгээр гаргасан гэх нотлох баримт байхгүй бөгөөд тус албан тушаалтнаас ийнхүү тусгай зөвшөөрлийг сунгахгүй гэж шийдвэрлэсэн болохоо албан бичгээр илэрхийлж, чиглэсэн этгээдэд нь мэдэгдсэн тохиолдолд түүнийг захиргааны акт гэж үзэх тул уг тайлбарыг хүлээн аваагүй болно.

3.25.Дээрх хь зүйн үндэслэлүүдээр нэхэмжлэгч “Ш******* х*******” ХХК-ийн XV-0******* дугаартай тусгай зөвшөөрлийг сунгах өргөдлөө хьд заасан журмыг дагуу шийдвэрлүүлэх эрх, хь ёсны ашиг сонирхол нь захиргааны байглага, албан тушаалтны буруутай үйл ажиллагаанаас болж хөндөгдсөн гэж үзээд, нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хангаж шийдвэрлэлээ.

 Дөрөв.Анхан шатны шүүхэд нотлох баримт цуглсан, үнэлсэн талаар:

4.1.Шүүх нь хьд заасан журмын дагуу цуглж, бэхжүүлсэн буюу маргаан бүхий актын үндэслэл болсон нотлох баримтад дүгнэлт хийж, маргааныг шийдвэрлэх нь зүйтэй гэж үзсэн ба нотлох баримтыг үнэлэх нь хэргийг хянан шийдвэрлэсэн анхан шатны шүүхийн шүүгчийн дотоод итгэл, эрх хэмжээнд хамаарах болно.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3.1, 106.3.4, 106.3.12 дахь заалтыг тус тус удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1.Ашигт малтмалын тухай хийн 22 дугаар зүйлийн 22.1, 22.2, 22.4-т заасныг баримтлан нэхэмжлэгч “Ш******* х*******” ХХК-ийн нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хангаж, Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтсийн даргын 2023 оны 11 дүгээр сарын 09-ний өдрийн 1******* дугаар албан бичгээр тусгай зөвшөөрлийн хугацааг сунгахаас татгалзаж шийдвэрлэсэн нь хь бус болохыг тогтоож, уг шийдвэрийг хүчингүй болгож, “Ш******* х*******” ХХК-ийн хайгын XV-0******* дугаартай тусгай зөвшөөрлийн хүчин төгөлдөр байх хугацааг дуусгавар болгож бүртгэсэн бүртгэлийг хүчингүй болгож, хайгын XV-0******* дугаар тусгай зөвшөөрлийн хугацаа сунгах өргөдлийг хүлээн авч, Ашигт малтмалын тухай хьд заасан журмын дагуу шийдвэрлэхийг  Ашигт малтмал, газрын тосны газарт даалгасугай.

          2.Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хийн 48 дугаар зүйлийн 48.1 дэх хэсэгт заасныг баримтлан нэхэмжлэгч “Ш******* х*******” ХХК-ийн улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 70200 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж, уг хураамжид дүйцэх 70200 төгрөгийг хариуцагч Ашигт малтмал, газрын тосны газраас нөхөн гарган нэхэмжлэгчид олгосугай.

3.Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хийн 114 дүгээр зүйлийн 114.1-т заасны дагуу хэргийн оролцогчид, тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нь шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шийдвэр гардан авснаас хойш 14 хоногийн дотор давж заалдах журмаар гомдол гаргах эрхтэй болохыг тэмдэглэсүгэй.

 

 

 

   ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                   Д.ЭРДЭНЭЧИМЭГ