ТОДОРХОЙЛОХ НЬ:

Давж заалдах шатны шүүх үүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.1 дүгээр зүйлийн 1, 3 дахь хэсэгт зааснаар прокурор Э.Хосбаярын эсэргүүцэл, шүүгдэгч *******, түүний өмгөөлөгч Ө.Батболд, шүүгдэгч *******, түүний өмгөөлөгч М.Энхтуяа, шүүгдэгч *******, түүний өмгөөлөгч Т., шүүгдэгч Д.ын өмгөөлөгч Г.Цэрэндолгор, шүүгдэгч *******, *******, ******* нарын гаргасан давж заалдах гомдолд дурдсан асуудлаар хязгаарлахгүйгээр хэргийн бүх ажиллагаа, шийдвэрийг бүхэлд нь хянан үзлээ.

Мөрдөн байцаалтын ажиллагааны явцад үүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 16.2 дугаар зүйлд заасан нотолбол зохих асуудлуудыг хангалттай шалгаж тодруулсан, хэрэгт авагдсан нотлох баримтын хүрээнд хэргийг эцэслэн шийдвэрлэсэн нь үндэслэлтэй болжээ.

Хэргийн үйл баримт, шүүгдэгч нарын гэм бурууг тогтооход үндэслэл болсон нотлох баримтуудыг цуглуулах, бэхжүүлэх, үнэлэх шатанд оролцогчийн хуулиар хамгаалагдсан эрхийг хассан, хязгаарласан зөрчил тогтоогдоогүй, үүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан шаардлагыг зөрчөөгүй байна.

1.Шүүгдэгч ******* нь 2018 оны 05 дугаар сараас 2019 оны 12 дугаар сарын хооронд бусадтай бүлэглэн 6 удаагийн үйлдлээр машин механизм ашиглан, бусдын 21 тооны бод, 12 тооны бог мал буюу олон тооны мал хулгайлж бусдад 21 000 000 төгрөгийн,

мөн 2018 оны 08 дугаар сараас 2019 оны 11 дүгээр сарын хооронд бусадтай бүлэглэн 4 удаагийн үйлдлээр машин механизм ашиглаж, хүн байнга амьдрах, орон байр, тусгайлан хамгаалсан байр, агуулахад нэвтэрч бусдын эд хөрөнгийг хүч хэрэглэхгүйгээр, нууцаар, хууль бусаар авч 30,020,800 төгрөгийн хохирол буюу нийт 10 удаагийн үйлдлээр 51 020 800 төгрөгийн хохирол учруулсан гэмт хэргийг;

2.Шүүгдэгч ******* нь 2018 оны 05 дугаар сараас 2019 оны 12 дугаар сарын хооронд бусадтай бүлэглэн 5 удаагийн үйлдлээр машин механизм ашиглан, бусдын 15 тооны бод, 12 тооны бог мал буюу олон тооны мал хулгайлж бусдад 14,300,000 төгрөгийн,

мөн 2018 оны 08 дугаар сараас 2019 оны 11 дүгээр сарын хооронд бусадтай бүлэглэн 3 удаагийн үйлдлээр машин механизм ашиглаж, хүн байнга амьдрах, орон байр, тусгайлан хамгаалсан байр, агуулахад нэвтэрч бусдын эд хөрөнгийг хүч хэрэглэхгүйгээр, нууцаар, хууль бусаар авч 25,304,000 төгрөгийн буюу нийт 8 удаагийн үйлдлээр 39 604 000 төгрөгийн хохирол учруулсан гэмт хэргийг;

3.Шүүгдэгч ******* нь 2018 онд бусадтай бүлэглэн 3 удаагийн үйлдлээр машин механизм ашиглан, бусдын 17 тооны бод мал буюу олон тооны мал хулгайлж бусдад 15 100 000 төгрөгийн,

мөн 2019 оны 10 дугаар сарын 23-наас 24-нд шилжих шөнө бусадтай бүлэглэн 1 удаагийн үйлдлээр машин механизм ашиглаж, тусгайлан хамгаалсан байр, агуулахад нэвтэрч бусдын эд хөрөнгийг хүч хэрэглэхгүйгээр, нууцаар, хууль бусаар авч 4 716 800 төгрөгийн буюу нийт 4 удаагийн үйлдлээр 19 846 800 төгрөгийн хохирол учруулсан гэмт хэргийг;

4. Шүүгдэгч *******  нь 2018 онд бусадтай бүлэглэн 2 удаагийн үйлдлээр машин механизм ашиглан, бусдын 13 тооны бод мал буюу олон тооны мал хулгайлж бусдад 9,100,000 төгрөгийн,

2019 оны 10 дугаар сарын  23-наас 24-нд шилжих шөнө бусадтай бүлэглэн 1 удаагийн үйлдлээр машин механизм ашиглаж, тусгайлан хамгаалсан байр, агуулахад нэвтэрч бусдын эд хөрөнгийг хүч хэрэглэхгүйгээр, нууцаар, хууль бусаар авч 4 716 800 төгрөгийн буюу нийт 3 удаагийн үйлдлээр 13 816 000 төгрөгийн хохирол учруулсан гэмт хэргийг;

5.Шүүгдэгч ******* нь 2018 оноос 2019 оны хооронд бусадтай бүлэглэн 7 удаагийн үйлдлээр машин механизм ашиглан, бусдын 20 тооны бод мал буюу олон тооны мал хулгайлж бусдад 29 000 000 төгрөгийн хохирол учруулсан,

мөн ганцаараа болон бусадтай бүлэглэн 2 удаагийн үйлдлээр гэмт хэргийн улмаас олсон хөрөнгө гэдгийг мэдсээр байж түүнийг авч, ашигласан гэмт хэргийг;

6. Шүүгдэгч ******* нь 2019 онд бусадтай бүлэглэн 5 удаагийн болон ганцаараа нэг удаагийн үйлдлээр машин механизм ашиглан, бусдын 54 тооны бод мал буюу олон тооны мал хулгайлж бусдад 47 600 000 төгрөгийн хохирол учруулсан гэмт хэргийг;

7. Шүүгдэгч ******* нь 2019 онд бусадтай бүлэглэн 7 удаагийн, ганцаараа нэг удаагийн үйлдлээр машин механизм ашиглан, бусдын 28 тооны бод мал буюу олон тооны мал хулгайлж бусдад 27 100 000 төгрөгийн хохирол учруулсан,

мөн 2019 онд бусадтай бүлэглэн 1 удаагийн үйлдлээр гэмт хэргийн улмаас олсон хөрөнгө гэдгийг мэдсээр байж түүнийг авч ашигласан гэмт хэргийг;

8. Шүүгдэгч ******* нь 2018 оны 05 дугаар сараас 2019 оны 12 дугаар сарын хооронд бусадтай бүлэглэн 5 удаагийн үйлдлээр машин механизм ашиглан, бусдын 6 тооны бод малыг хулгайлж бусдад 4 750 000 төгрөгийн хохирол учруулсан,

мөн 2019 онд бусадтай бүлэглэн 2 удаагийн үйлдлээр машин механизм ашиглаж, тусгайлан хамгаалсан байр, агуулахад нэвтэрч бусдын эд хөрөнгийг хүч хэрэглэхгүйгээр, нууцаар, хууль бусаар авч 6,384,000 төгрөгийн хохирол учруулсан гэмт хэргийг;

9. Шүүгдэгч ******* нь Э.тэй бүлэглэн 2019 оны 11 дүгээр сарын 13-ны өдөр Дорнод аймгийн сумын 2 дугаар багийн нутаг “Амгаланбулаг” гэх газар бэлчээрт байсан Дорнод аймгийн Хэрлэн сумын Засаг даргын тамгын газрын өмчлөлийн “Ангус” үүлдрийн жижиг эвэртэй хар зүсмийн хязаалан бух, “Ангус” үүлдрийн мухар хар зүсмийн хязаалан насны бух буюу 2 тооны үхэр хулгайлж, 10 000 000 төгрөгийн хохирол учруулсан гэмт хэргийг;

10. Шүүгдэгч нь , ******* нартай бүлэглэн 2018 оны 10 дугаар сарын 17-ноос 18-нд шилжих шөнө Дорнод аймгийн Чойбалсан сум 2 дугаар багийн нутаг “Дөхөм” гэх газраас иргэн ийн 4 тооны үхрийг хулгайлж, бусдад 6 000 000 төгрөгийн хохирол учруулсан гэмт хэргийг;

11. Шүүгдэгч нь *******, нартай бүлэглэн 2018 оны 10 дугаар сарын 17-ноос 18-нд шилжих шөнө Дорнод аймгийн Чойбалсан сум 2 дугаар багийн нутаг “Дөхөм” гэх газраас иргэн ийн 4 тооны үхрийг хулгайлж, бусдад 6 000 000 төгрөгийн хохирол учруулсан гэмт хэргийг;

12. Шүүгдэгч нь *******той бүлэглэн 2018 оны 03 дугаар сард Дорнод аймгийн сумын 3 дугаар багийн нутаг “Атар-4” гэх газарт бэлчээрт иргэн ийн адуунд нийлсэн байсан иргэн ын жижиг сартай хул зүсмийн охин даага, хул даага буюу 2 тооны адуу хулгайлж, 500 000 төгрөгийн хохирол учруулсан гэмт хэргийг;

13. Шүүгдэгч нь *******тай бүлэглэн 2017 оны 12 дугаар сарын 19-өөс 2017 оны 12 дугаар сарын 20-нд шилжих шөнө Дорнод аймгийн сумын 2 дугаар баг гэх газраас ы 9 тооны адууг буюу бусдын олон тооны адууг хулгайлан бусдад 6 250 000 төгрөгийн хохирол учруулсан гэмт хэргийг;

14. Шүүгдэгч нь *******тэй бүлэглэн 2019 оны 09 дүгээр сарын 18-аас 19-нд шилжих шөнө Дорнод аймгийн Булган сумын 3 дугаар багийн нутаг дэвсгэр “Зүүн ухаа хошуу” гэх газар бэлчээрт байсан иргэн ын үхэр сүргээс 1 тооны үхэр хулгайлж 1 500 000 төгрөгийн хохирол учруулсан гэмт хэргийг;

15. Шүүгдэгч нь , *******, Б. нартай бүлэглэн 2018 оны 05 дугаар сарын 12-ноос 13-нд шилжих шөнө Дорнод аймгийн сумын 2 дугаар багийн нутаг Баяннуур гэх газраас ын өмчлөлийн хүрэн халзан, хул ухаа зүсмийн 2 тооны морийг хулгайлан т 2 000 000 төгрөгийн хохирол учруулсан гэмт хэргийг;

16. Шүүгдэгч нь , *******, Б. нартай бүлэглэн 2018 оны 05 дугаар сарын 12-ноос 13-нд шилжих шөнө Дорнод аймгийн сумын 2 дугаар багийн нутаг Баяннуур гэх газраас ын өмчлөлийн хүрэн халзан, хул ухаа зүсмийн 2 тооны морийг хулгайлан т 2 000 000 төгрөгийн хохирол учруулсан гэмт хэргийг;

17. Шүүгдэгч нь , *******, нартай бүлэглэн 2018 оны 05 дугаар сарын 12-ноос 13-нд шилжих шөнө Дорнод аймгийн сумын 2 дугаар багийн нутаг Баяннуур гэх газраас ын өмчлөлийн хүрэн халзан, хул ухаа зүсмийн 2 тооны морийг хулгайлан т 2 000 000 төгрөгийн хохирол учруулсан гэмт хэргийг;

18. Шүүгдэгч нь *******, *******, ******* нартай бүлэглэн 2019 оны 12 дугаар сард Булган сумын 3 дугаар багийн нутаг “Баруун ар” гэх газраас иргэн ийн эзэмшлийн 1 тооны үхрийг бэлчээрээс хулгайлж 1 500 000 төгрөгийн хохирол учруулсан гэмт хэргийг тус тус үйлдсэн болох нь:

 

Хохирогч ын мөрдөн шалгах ажиллагаанд өгсөн: “Би 2018 оны 09 дүгээр сарын 27-ны өдөр Дорнод аймгаас ирж унагаа тамгалаад буцсан юм ... 2018 оны 09 дүгээр сарын 29-ний өдөр Дорнод аймагт гэртээ байж байтал Бааска гэх урд айлын хөрш залуу малд явж байгаад 2 тооны үхэр нядлагдсан байдалтай байхад нь таараад над руу залгаад танай үхэр юм шиг байна гэж хэлсэн тэгээд би өөрийн малчин руугаа залгаад очоод үз гэж хэлсэн улмаар манай малчин үзээд манай үхэр мөн байна гэж хэлсэн” гэх /1хх 54-57/,

Хохирогч ы өгсөн: “...2018 оны 05 дугаар сарын 18-нд би үхрээ бүртгэхэд бүрэн байсан. Улмаар 2018 оны 05 дугаар сарын 19-нд үхрээ бүртгэхэд 10 гаран үхэр дутаад байхаар нь үхрээ хайж явж байгаад бэлчээрээс нь олсон. 10 үхрээ олоод бүртгэхэд 1 үхэр маань дутаад байсан. Тэр үхрээ хайгаад явж байтал 2018 оны 05 дугаар сарын 20-ны өдөр Сэргэлэн сумын нутаг Баяннуур гэх газраас алдагдсан үхрээ гийн өвөлжөөн дээр нядлагдсан байдалтай байхад нь олсон. Намайг очиж үзэхэд хадлангийн өвсний үлдэгдлийг толгой, сэвсэн дээр нь хаясан байдалтай байсан... Манай алдсан үхэр ногоон халзан зүсмийн 4 настай, зүүн чих огтолбор, баруун чих араас ганзага имтэй эр үхэр байсан. Үхэр олсон гэх газар нь тухайн үед манай байсан газраас 8 км орчим зайтай байсан...” гэх /3хх 51-53/,

Хохирогч Ч.ын // өгсөн: “Би хулгайд алдсан 47 төрлийн эд зүйлсээс шар өнгөтэй хар угалз хээтэй Монгол гутал-200.000 төгрөг, Шаазан цайны аяга-20 ширхэг 46.000 төгрөг, мөнгөлөг өнгийн 6 ширхэг хундага, цартай гүц 86.000 төгрөг, цэнхэр өнгийн усны сав үнэлэхгүй, хүрэн өнгийн шилэн аяга, тавгийн ком 2 жижиг хайрцаг 25.000, 5 хошуу малын баримал /үнэлэхгүй/ зэрэг 6 төрлийн эд зүйлсээ авсан. Бусад 41 төрлийн эд зүйлийг аваагүй. Авсан 6 нэр төрлийн зүйлийн үнийг бодоход 357 000 төгрөг болж байна. Үлдсэн 41 төрлийн эд зүйлийн үнэ болох 6 027 000 төгрөг нэхэмжилнэ” гэх /3хх 147/,

Хохирогч ы өгсөн: “...2018 оны 06 дугаар сарын 01-ний орой манай хонь дутсан юм шиг байхаар нь орой нь тоолж үзэхэд 12 тооны хонь дутсан байсан. Сэргэлэн сумын 4 дүгээр багийн нутаг “Навааны нуур” гэх газар орших өөрийн өвөлжөөний хашаан дээр очиход хашааны баруун талд залгаа байх өвсний хашаан дотор хонины сэвс байсан... Алдсан 12 хонины 4 тооны хонь нь хязаалан, 8 тооны эр хонь дутсан... Манай хонь зүүн чих угаараа огтолсон, баруун чих араас ганзага имтэй...” гэх /4хх 38-39/,

Хохирогч гийн: “...Манай адуунаас 2018 оны 09 дүгээр сарын дундуур байх нийт 40 гаран тооны ухаа хонгор азаргатай адуу болон хүрэн халзан азаргатай адуунууд алга болсон. ...Гэтэл адуу байхгүй болсноос хойш 3 хоногийн дараа хүрэн халзан азаргатай адуу, хонгор азаргатай адуу ертөнцийн зүгээр зүүн талаас газрын тосны 21-р талбай руу явдаг зам дагаад гараад ирсэн юм. Тухайн үед гайхаж адуугаа бүртгэж үзэхэд адуунаас 11 тооны адуу дутуу байсан. Ямар ч байсан миний адуунаас 11 тооны адуу хулгайд алдагдсан” гэх /4хх 116/,

Хохирогч ийн өгсөн: “...2019 оны 11 дүгээр сарын 19-ний өдөр гэрээсээ зүүн хойно байх хаваржаан дээр байх байшин дээр очиход манай хаваржааны байшингийн цонхыг түлхээд орхисон байдалтай цонх онгорхой байхаар нь хаалгаа харсан чинь хаалга маань цоожтой байсан. Тэгэхээр нь байшин дотор ороод үзсэн чинь бурхны шүүгээн дээр  байсан 1 ширхэг мөнгөн аяга, бас хажууд нь байсан Таван-дэнэ нэвтрүүлгийн надад дурсгаж байсан 5 хошуу малын баримал, 14 инчийн малчин зурагт, нарийн урт хивс бас 2 морины зурагтай жижиг хивс хүрэн өнгийн морин хуур зэрэг эд зүйл хулгайд алдагдсан байсан. ...” гэх /4хх 124-125/,

Хохирогч ын өгсөн: “...Манай байгууллагын хээрийн ангид нийт 11 контейнер байдаг ба тухайн контейнеруудад 2019 оны 10 дугаар сарын 23-аас 24-нд шилжих шөнө хууль бусаар нэвтэрч эд зүйлс алдагдсан байсан ба эд зүйлс алдагдсан хугацаанд манай компанийн хээрийн ангийн манаач байхгүй байсан талаар надад хэлсэн. Хөлдөөгч 2 ширхэг, угаалгын машин 1 ширхэг, будаа агшаагч 1 ширхэг, ариутгалын шүүгээ 1 ширхэг, 2 ширхэг дөрвөлжин хэлбэртэй том цагаан ган сав 2 ширхэг, дунд цагаан ган сав 4 ширхэг, агааржуулагч 1 ширхэг, цахилгаан халаагуур 2 ширхэг усны цайны зуух, хоолны зуурны таг 1 ширхэг, том сэнс 1 ширхэг, цахилгааны утас 2 боодол зэрэг эд зүйлс алдагдсан байсан миний санаж байгаагаар тухайн үед 8-9 контейнерын цоожийг нь эвдэж хөшиж онгойлгоод эд зүйлс хулгайлсан байсан.  Алдсан 12 төрлийн эд зүйлийн үнэлгээ нь 4 716 800 төгрөг болсон. Үүнийг нэхэмжилнэ...” гэх /7хх 48-51/,

Хохирогч ын өгсөн: “...2019 оны 12 сарын 06-ны орой 17 цагийн үед Үнэнбат над руу утсаар залгаад гэрээс урагшаа 3 км газарт манай 3, тэдний 3 тооны үхэр бэлчээрт махлагдсан хэргийн газарт арьс, толгой, сэвс нь байна гэсэн. Хоёр эр үхрээ тус бүрийг нь 1500.000 төгрөгөөр, халтар сувиа гунжин үнээгээ 1200.000 төгрөгөөр үнэлнэ... Махлагдсан үхэр дотор хар эр үхэр, улаан халзан хязаалан эр үхэр, улаан гунжин үнээ нь манайх, Үнэнбатынх улаан бөөр алаг хязаалан эр үхэр, хар халзан хязаалан эр үхэр, халтар сувай үнээ болно...” гэх /7хх-139-140/,

Хохирогч ын өгсөн: “...2019 оны 11 дүгээр сарын 29-ээс 30-нд шилжих шөнө ахын 2 эр үхэр, 1 гунжин үнээ, миний эзэмшлийн 2 эр үхэр, 1 сувай үнээ маань олдохгүй байсан бөгөөд 2019 оны 11 дүгээр сарын 30-ны өдөр манай малчин Үнэнбат гэх залуу үхрүүдийг хайж яваад манай гэрээс урагш 3 километрт манай үхрүүдийг нядалчихсан байсан...” гэх /7хх 142-143/,

Хохирогч ын өгсөн: “...2019 оны 12 дугаар сарын 08-аас 09-ний орчим Дорнод аймгийн Булган сумын нутаг “Өвдөг” гэх газарт миний улаан зүсмийн хязаалан үхэр маань нядлагдсан байсан. ...улаан зүсмийн хязаалан үхрээ 1500.000  төгрөгөөр үнэлж байна” гэх /8хх 94-96/,

Хохирогч ын өгсөн: “2018 оны 06 дугаар сард өвөлжөөнөөсөө нүүхдээ ногоон вагончик дотроо гэрийнхээ эд хогшлыг хийгээд хамгийн цаад талын мухарт нь мөнгөн эмээл, авдар дотроо хазаар, ташуур, хөөргөө хийгээд нүүсэн. 2018 оны 08 дугаар сарын 26-ны өдөр өвөлжөөн дээрээ хөрзөн сийлэхээр эхнэр , хүү , хадам дүүгийн туслах малчин Болор-дэнэ нарын хамт өглөө ирж хөрзөнгөө гишгэчихээд орой 16 цагийн үед буцсан. Тэгэхэд би авдар дотроосоо хөөргөө гаргаж тамхилаад буцаагаад хийсэн. 2018 оны 08 дугаар сарын 31-ний өдөр үдийн алдад граж дотроосоо ёмкость гаргахаар очиход вагончикны хаалга нь хаалттай, цоож нь байхгүй байхаар нь эхнэр г ороод эмээл хар гэхэд байхгүй байна гэхээр нь цагдаад ханд гэж хэлсэн... 12 хэрэглэлтэй модон эмээл байгаа, 9 товруутай мөнгөн хазаар /суран/, хулсан ташуур, халтар манан хөөрөг, хөөрөгтэйгөө адилхан чулуун толгойтой, шармал нуухтай, хул өнгийн даалин, хул өнгийн хурган дотортой эрэгтэй дээл, үйтэн хуаран гадартай хурган дотортой эрэгтэй дээл, цагаан шаазан морь зэрэг зүйлийг алдсан... Надад учирсан хохирол болох 12 хэрэглэлтэй дунд гарын мөнгөн эмээлийг цагдаагаас хүлээлгэн өгсөн. Мөн гадаргүй хурган дотортой дээл өгсөн боловч минийх биш учир аваагүй.  Одоо үлдсэн эд зүйл болох 10 ш аяга,  мөнгөн хазаар,  хулсан ташуур, миний өөрийн хурган дотортой хүрэн өнгийн үйтэн хуар, ягаан өнгийн гадартай 2 ширхэг дээл, 1 ш шаазан  сувинер, даалин, дунд гарын  хөөрөг зэрэг эд зүйл маань олдоогүй, хохирлыг маань барагдуулаагүй” гэх /9хх 50-54 тал/,

Хохирогч ийн өгсөн: “...2018 оны 10 дугаар сарын 18-ны өглөө 11 цагийн орчимд хонио услаад байж байхад манай үхрүүд төмөр замын урд харагдаад байхаар нь би үхрээ хураахаар үхэр дээрээ очсон чинь манай үхрээс 4 тооны үхэр байхгүй байхаар нь гэр рүүгээ буцаж очоод бүтэн нэрийг нь мэдэхгүй байна Сумо болон эхнэрээ аваад төмөр замын баруун гармаар гараад явж байтал төмөр замаар ертөнцийн зүгээр урагшаа явсан замын хажуугаар үхэр явсан мөр байхаар нь тэр мөрөөр нь дагаад 2 км хиртээ явж байхад уг замын ертөнцийн зүгээр баруун талд 4 малын сэвс мөн тарааж хаясан үхрийн шийрүүд байхаар нь харсан чинь манай үхрийн шийрүүд байсан. ... цагдаагийн байгууллагад болсон зүйлийн талаар мэдэгдсэн. ...зүс нь улаан халзан үнээ, хар үнээ, бөөр алаг үнээ, шар эрээн цоохор үхрүүд байсан...” уг мал мах авдаг газрын камерын бичлэгийг шүүж үзэхэд мах авдаг шөнө нь 4894 гэх дугаартай цагаан өнгийн Истана маркийн тээврийн хэрэгслээс мах буулгаад жинлээд өгч байгаа бичлэг байсан. Бичлэг дээр манай нутгийн нь 2 танихгүй хүнтэй мах буулгаад жинлээд эргээд машиндаа суугаад явж байгаа бичлэг байсан...” гэх /10хх 51-56/,

Хохирогч ын өгсөн: “...2019 оны 12 дугаар сарын 15-ны орой 23 цагийн орчимд ... Бямбаа бид хоёр тус машины араас хөөн 200-300 метр зайд ойртож очоод алдсан юм. Би тэр зугтаасан машиныг Приус-20 маркийн машин байна гэж бодсон. ... Бямбаа бид хоёр буцаж тухайн машины явсан мөрөөр хаваржааны суурь байсан  газарт буюу машины ... гэрэл туссан газарт цавь цагаан улаан үхэр цуслаад, сартай хүрэн зүсмийн үхрийг нядлаад гэдэс сэвсийг нь  гаргаад хаясан байдалтай байсан тул цагдаагийн газарт мэдэгдсэн. Цуслаад орхисон үхэр нь цавь цагаан улаан зүсмийн буруу талын чих урдаас ухам имтэй охин шүдлэн үхэр байсан. Харин нядлагдсан байсан үхэр нь зөв талын чих урдаас ухам имтэй сартай хүрэн зүсмийн шүдлэн эр үхэр байсан...” гэх /2хх 203-205/,

Хохирогч ын өгсөн: “...Би 2019 оны 07 дугаар сарын сүүлээр сумын “Амгаланбулаг” гэх газарт нутаглаж байхдаа өөрийн эзэмшлийн 70 орчим толгой тэмээгээ “Хашаат” гэх газраар бэлчээрлэж байгаад 2 тооны тэмээгээ бэлчээрээс алдсан. ...Бор зүсмийн ат, цагаан зүсмийн атаа тус бүрийг нь 2500.000  төгрөгөөр үнэлнэ. Миний 2 тэмээ нь хоёулаа онгин тамгатай” гэх /3хх 233/,

Хохирогч ын өгсөн: “...2019 оны 10 дугаар сарын 14-өөс 15-нд шилжих шөнө өөрийн үхрээс эвэртэй хар зүсмийн 3 настай сувай үнээ, эвэртэй улаан зүсмийн 5 настай эр үхэр зэргийг бэлчээрээс алдсан. ...Эвэртэй хар зүсмийн 3 настай сувай үнээ 2 чих цуулбар имтэй, эвэртэй улаан зүсмийн 5 настай эр үхэр 2 чих онь имтэй...” гэх /6хх 100-102/,

Хохирогч ын өгсөн: “...2019 оны 06 дугаар сарын сүүлээр 20-д гаргаад яг хэдний өдөр байсныг нь санахгүй байна, орой морьдоо хөлсөлчихөөд адуу харагдаж байсан тул гэрээсээ зайдуу хөтөлж байгаад адууныхаа зүгт хазаарыг нь мултлаад хөөчихсөн. Тухайн 4 тооны адуу нь ухаа халзан зүсмийн 7 настай морь, буурал зүсмийн 6 настай морь, хүрэн зүсмийн хязаалан насны морь, хүрэн зүсмийн шүдлэн үрээ зэрэг нь адуунд тавьсан өдрөөс хойш олдоогүй, эрэл сурал хийгээд ч олдоогүй. ...бүгд давхар саран тамгатай адуунууд байгаа” гэх /6хх 142-145/,

Хохирогч ын өгсөн: “...2018 оны 05 дугаар сарын 13-ны өдрийн үдийн орчим Цагаанаа адуугаа бүртгэхэд 2 морь алга болсон байсан. ...алга болсноос хойш 3 хоногийн дараа Цагаанаад Баваасан ахынхаас нэг утсаар өвөлжөөний хашаан дээр аргал дээр ...2 адууны арьс, толгой гэдэс байна гэж хэлсэн байсан. Би очиж чадаагүй. Цагаанаа очиж харсан. Миний алдсан 2 морины арьс толгой нь мөн байна гэсэн...” гэх /8хх 03-06/,

Хохирогч ын өгсөн: “...2019 оны 05 дугаар сарын 09-ний өдөр манай хүү өөрийн үхрүүдээ хурааж ирэхэд улаан тугалтай үнээ, улаан халзан хээлтэй гунж маань байхгүй болсон байсан...” гэх /3хх 188-189/,

Хохирогч ийн өгсөн: “...Өчигдөр буюу 2019 оны 12 дугаар сарын 09-ний өдөр манай малчин 1 тооны үхэр байхгүй байгаа талаар хэлсэн ба би ойр айл саахалтын үхрээр болон эрэл сурал хийж байх талаар хэлсэн. Ингээд өнөөдөр 11 цагийн орчимд намайг аймгийн төвд байхад манай нөхөр надад 1 тооны үхэр нядлагдаад арьс толгой сэвс олдсон талаар хэлсэн миний бие цагдаагийн байгууллагад хандаад хөдөө гэртээ ирсэн юм...” гэх /5хх 199-200, 206-207/,

Хохирогч П.гийн өгсөн: “...Улмаар адуунуудаа 2019 оны 05 дугаар сарын 17-ны өдөр Бүрд, Цагааннуур гэх газраас гэр рүүгээ ойртуулахад нэг азарга адуу байхгүй байсан. Миний 9 тооны адуу нь 7 нь нар саран тамгатай, 2 тооны адуу нь давхар саран тамгатай, зүс нь хонгор халзан гүү 4 настай, хүрэн гүү 4 настай, хул гүү, дух цавьдар гүү, дух цагаан хүрэн гүү, ухаа охин даага, хээр азарга 5 настай, дух цагаан гүү, хүрэн гүү тус тус байсан” гэх /6хх 29-33/,

Хохирогч ын өгсөн: “...манай үхрээс цагаан алаг хязаалан насны эр үхэр байхгүй байсан манай цагаан алаг эр үхэр андашгүй том биетэй үхэр байгаа юм. ...Хэрэг болсон газарт жижиг машины мөр байсан. Тухайн үед сэвс нь бараг халуунаараа байсан тул манай үхрийг нядалсан байна гэж бодоод яаралтай цагдаагийн байгууллагад мэдэгдсэн...” гэх /6хх 197-198, 201/,

Хохирогч ийн өгсөн:  “...2019 оны 02 дугаар сарын 03-ны өдөр 14 цагийн үед манай бор азаргатай нийт 35 тооны адуу худгаас ус уугаад урагшаа гарсан байдаг юм. Тухайн үед манай адууг төрсөн эгч , нар харж байсан. ... Манай алдагдсан адуу нь хүрэн зүсмийн гүү, өсгий цагаан хонгор зүсмийн гүү, ухаа халзан зүсмийн гүү, сартай цавьдар зүсмийн гүү, хээр зүсмийн гүү, хар дэлтэй цагаан хонгор гүү, ухаа зүсмийн гүү, шаргал зүсмийн морь, хонгор халзан морь, халиун зүсмийн морь, бор халзан зүсмийн морь, хээр зүсмийн морь, шодон цоохор морь, ухаа зүсмийн шүдлэн, хонгор шүдлэн, хонгор байдас, хээр шүдлэн, хээр зүсмийн шүдлэн, хүрэн зүсмийн унага, хонгор зүсмийн охин унага, хонгор халзан зүсмийн охин унага, хонгор халзан зүсмийн эр унага, хонгор зүсмийн эр унага, хул зүсмийн эр унага, хээр зүсмийн охин унага, хонгор зүсмийн эр унага нийт 8 тооны унага дээрх адуунууд нь бүгд ижил нум суман тамгатай. Бор зүсмийн азарга гурван нүдний чандмань тамгатай, хамар цагаан хонгор гүү, хонгор гүү, хүрэн морь зэрэг нь нэмэх тамгатай, 2 тооны хээр зүсмийн морь, ухаа халзан морь зэрэг нь хос арвай тамгатай, хээр зүсмийн үрээ нар саран тамгатай, ягаан халзан морь нь хас тамгатай. 2019 оны 11 дүгээр сарын сүүлээр аймгийн төвөөс 20 гаран км зайтай ын өвөө гэх хүний адуунаас 2 тооны даага олсон бөгөөд хуучин нум суман тамга байсныг өөр тамга дарсан байсан” гэх /8хх 156-159/,

Хохирогч ы өгсөн: “...2017 оны 12 сарын 19-өөс 20-ны хооронд манай зоосон тамгатай 9 тооны адуу алдсан...” гэх /2хх 32-34/,

Хохирогч ын өгсөн: “...2019 оны 10 дугаар сарын 06-аас 07-нд шилжих шөнө манай гэрээс баруун тийш 3 км орчим газарт манай баруун чих нь сам имтэй, сартай хар зүсмийн хязаалан насны эр үхэр махлаад арьс, гэдэс, толгой, шийрийг нь орхиод явсан байсан. ...ын , ын нарыг сэжиглэж байна. Үхрээ 1400.000 төгрөгөөр үнэлнэ...” гэх /2хх 138-139/,

Хохирогч ын өгсөн: “Миний хул халзан гүү 2017 оны 04 дүгээр сард ахын адуунд нийлсэн байсан ба тэгээд унагалахдаа охин хул зүсмийн /хар голтой/ унагатай болсон, би тэр унагатай гүүгээ авахгүй байж байгаад хул зүсмийн унага нь даага болоод 2018 оны 03 дугаар сарын эхэн үеэр алга болсон. Хар голтой хул зүсмийн охин даага алга болох үеэр миний адуунд байсан сартай хул зүсмийн охин даага маань алга болсон. ...Миний 2 тооны даага алдагдах үедээ тамгагүй байсан... нэг даагаа олж авахад “хийтэй онги” тамгаар тамгалсан байсан... Харин ахын адуунаас алдсан хар голтой хул зүсмийн охин даагаа олоогүй. Алдсан 2 тооны даага хоёулаа охин даага байсан...” гэх /5хх 39-44/,

Хохирогч ын өгсөн: “...Ингээд 2018 оны 02 дугаар сарын сүүлээр 26, 27-ны орчим манай дүү над руу залгаад “Таны хар зүсмийн эр даага алга боллоо” гэсэн. ...Улмаар 2018 оны 03 дугаар сард ахын гэрт очиход гэх залуу байсан харин маллаж байгаа морин дунд нь миний хар зүсмийн даага маань байж байгааг би олсон. Миний хар дааганы дэлийг нь дараад ахын таван хошуу тамгаар тамгалчихсан байсан... “Би энэ даагыг авчирсан юм” гэж үнэнээ хэлсэн... Манай хадам аав ийн адуунд байсан ахын хул зүсмийн даага миний хар зүсмийн эр даагатай хамт алга болсон уу эсвэл сүүлд алга болсон уу гэдгийг би мэдэхгүй байна...” гэх /5хх 98-102/,

Хохирогч Д.сүрэнгийн өгсөн: “...2019 оны 11 дүгээр сарын 17-ноос 18-нд шилжих шөнө өөрийн хашаандаа унаж байсан цагаан бор зүсмийн морийг нэг өнчин унаганы хамт өвс өгөөд орхисон юм. Гэтэл маргааш өглөө нь 05 цаг 30 минутын үед гэрээсээ гараад өвс өгөх гэхэд морь минь байхгүй байсан. Цагаан бор зүсмийн дэлийг нь засаагүй, оодон сүүлтэй, өндөр том биетэй, зөв талын гуяндаа нар саран тамгатай, толгойдоо ногоон өнгийн ногттой, хамрыг нь улаан даавуугаар бүрсэн байсан...” гэх /5хх 141-144/,

Хохирогч Б.гийн өгсөн: “...2015 онд Хэрлэн сумын Засаг даргын тамгын газарт малын үүлдэр угсааг сайжруулах зорилгоор тендер зарлаж Сэлэнгэ аймгаас тус бүр нь 5 сая төгрөгийн үнэтэй “Ангус” үүлдрийн 12-16 сартай 4 бухан бярууг Дорнод аймагт оруулж ирэн ЗДТГ-т хүлээлгэн өгсөн. 2018 оны 09 дүгээр сараас 2 тооны бухыг сумын харьяат гэх хүн маллаж байсан. Гэтэл 2019 оны 11 дүгээр сард тус 2 бух нь бэлчээрт нядлагдсан байгаа талаар сонссон...” гэх /1хх 198/ мэдүүлгүүд,

Хэргийн газрын үзлэг хийсэн тэмдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлт /1хх 187-1, 193, 9хх 34-40, 10хх 31-33/, *******ийн мэдүүлгийг газар дээр нь шалгасан тэмдэглэл /1хх 191-192/, *******гийн мэдүүлгийг газар дээр шалгах ажиллагаа, гэрэл зургийн үзүүлэлт /2хх 133-137/, *******ийн мэдүүлгийг газар дээр нь шалгасан тэмдэглэл /5хх 137/, *******ийн мэдүүлгийг газар дээр нь шалгасан тэмдэглэл /5хх 194-196, 6хх 24-25, 7хх 132-133/, гэрч Р. /1хх 60-61/, /1хх 65-66/, /1хх /, /1хх 199-200/, /1хх 201, 202/, /1хх 207/, /2хх 75-76/, /2хх 211/, /3хх 82/, /3хх 152/, /3хх 235-236/, /4хх 48/, Х.баатар /4хх 124-125/, Н. /5хх 54/, /5хх 146-147/, /6хх 29-33/, /6хх 107/, /6хх 149-152/, М.Мөнх-дэнэ /6хх 217-128/, Ц. /7хх 60/, /7хх 151-152/, /8хх 18-19/, Ж.Хүрэл-дэнэ, /8хх 24/, /8хх 109/, Х. /8хх 217-218/, /9хх 112-113/, Иргэний нэхэмжлэгч Д.дэнэ-Очир /9хх 61/ нарын мөрдөн шалгах ажиллагаанд өгсөн мэдүүлэг, эд зүйлийн үнэлгээ /2хх 29, 165, 197, 3хх 43, 138-142, 174,186,226, 4хх 202-203, 204, 5хх 37, 96, 159, 201, 6хх 71-72,108, 164, 202, 7хх 43,127, 8хх 2, 88,161-164, 9хх 46-47, 172, 10хх 43/, Хаан банкны дансны хуулга /2хх 161/, таньж олуулах ажиллагаа явуулсан тэмдэглэл, гэрэл зураг 3хх 46-47/, эд зүйл хураан авсан тэмдэглэл, эд зүйлд үзлэг хийсэн тэмдэглэл гэрэл зураг /3хх 129-131, 134-136, 4хх 199-201/, эд зүйл хүлээлгэн өгсөн тэмдэглэл /3хх 132,137/, Н.Энх-Одын ХААН банкны депозит дансны дэлгэрэнгүй хуулга /3хх 230/, малын махыг худалдаж авсан гэх ченж Н.Энх-Одын “Хаан Банк”-ны ... дугаарын данснаас 2019 оны 10 дугаар сарын 16-ны өдөр *******ийн ... дугаарын харилцах данс руу 2 500 000 шилжсэн гүйлгээний хуулга /6хх 110/, теле камерт үзлэг хийсэн тэмдэглэл /10хх 38-42/ зэрэг хэрэгт цуглуулж бэхжүүлсэн, анхан шатны шүүх хуралдааны хэлэлцүүлгээр хэлэлцэгдсэн хэрэгт хамааралтай ач холбогдол бүхий нотлох баримтуудаар нотлогдон тогтоогджээ.

 

Анхан шатны шүүх Шүүгдэгч овогт ын , овогт ын , овогт ийн , овогт гийн , овогт ын , овогт ын , овогт ын , овогт гийн нарыг үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.8 дугаар зүйлийн 1, 3.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг тус тус журамлан, мөн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар бүлэглэн, бусдын олон тооны малыг хулгайлсан гэмт хэргийг үйлдсэн гэм буруутайд; шүүгдэгч овогт ын , овогт ын , овогт ийн , овогт гийн , овогт гийн нарыг үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 3.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг журамлан, мөн хуулийн тусгай ангийн 17.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.1, 2.4-д зааснаар бүлэглэн, агуулахад нэвтэрч, машин механизм ашиглан хулгайлах гэмт хэргийг үйлдсэн гэм буруутайд; шүүгдэгч овогт гийн , овогт ын , овогт гийн , овогт ын , овогт ын , овогт ын , овогт ын , овогт гийн , овогт ы а, овогт ийн нарыг үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.8 дугаар зүйлийн 1, 3.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг тус тус журамлан, мөн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар бүлэглэн, бусдын малыг хулгайлсан гэмт хэргийг, шүүгдэгч овогт ын , овогт ын нарыг Монгол Улсын үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 3.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг журамлан, мөн хуулийн тусгай ангийн 18.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан гэмт хэргийн улмаас олсон хөрөнгө гэдгийг мэдсээр байж түүнийг бүлэглэн авсан гэмт хэргийг үйлдсэн гэм буруутайд тус тус тооцож;

үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.8 дугаар зүйлийн 1, 3.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг журамлан, мөн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар *******, Б., Б., Г.,  ******* нарыг  тус бүр 5 жил 3 сарын хорих ялаар, *******, Э.Баярхүү, А. нарыг тус бүр 2 /хоёр/ жилийн хорих ялаар,

үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 3.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг журамлан, мөн хуулийн тусгай ангийн 17.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.1, 2.4-д зааснаар шүүгдэгч *******, М. , *******, Э., Ч. нарыг тус бүр 2 /хоёр/ жилийн хорих ялаар,

үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 3.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг тус тус журамлан, мөн хуулийн тусгай ангийн 18.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар Г., Б. нарыг тус бүр 6 сарын хорих ялаар,

үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.8 дугаар зүйлийн 1, 3.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг тус тус журамлан, мөн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Ч.ийг 2 жилийн хорих ялаар, шүүгдэгч Г.ийг 6 сарын хорих ялаар,

- үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.8 дугаар зүйлийн 1, 3.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг тус тус журамлан, мөн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Ц., Э., О., М., Ц., Л., Д.а, У. нарыг тус бүр 1 жилийн зорчих эрхийг хязгаарлах ялаар тус тус  шийтгэж;

2021 оны 7 дугаар сарын 02-ны өдрийн Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-д заасныг баримтлан, үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 3.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг журамлан, мөн хуулийн тусгай ангийн 17.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.1, 2.4-д зааснаар шүүгдэгч *******т оногдуулсан 2 жилийн хорих ялыг, 2 жилийн зорчих эрхийг хязгаарлах ялаар,

шүүгдэгч д үүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар оногдуулсан 2 жилийн хугацаагаар хорих ялыг, 2 жилийн зорчих эрхийг хязгаарлах ялаар  тус тус сольж;

шүүгдэгч *******т үүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар  оногдуулсан 5 жил 3 сарын хорих ял дээр, мөн хуулийн тусгай ангийн 17.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.1, 2.4-т зааснаар оногдуулсан 2 жилийн хорих ялыг нэмж нэгтгэн нийт эдлэх ялыг 7 жил 3 сарын хорих ялаар,

шүүгдэгч Б., Г. нарт үүгийн хуулийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар оногдуулсан  тус бүрийн 5 жил 3 сарын хорих ял дээр, мөн хуулийн тусгай ангийн 18.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар оногдуулсан тус бүрийн 6 сарын хорих ялуудыг нэмж, нэгтгэн нийт эдлэх ялыг тус бүр 5 жил 9 сарын хорих ялаар,

шүүгдэгч *******, ******* нарт үүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар оногдуулсан тус бүрийн 2 жилийн хорих ял дээр, мөн хуулийн тусгай ангийн 17.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.1, 2.4-т зааснаар оногдуулсан тус бүрийн 2 жилийн хорих ялуудыг нэмж, нэгтгэн нийт эдлэх ялыг тус бүр 4 /дөрөв/ жилийн хорих ялаар,

шүүгдэгч *******т үүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар оногдуулсан 2 жилийн хорих ял дээр,  мөн хуулийн тусгай ангийн 17.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.1, 2.4-т зааснаар оногдуулсан 2 жилийн хорих ялыг нэмж нэгтгэн нийт эдлэх ялыг 4 /дөрөв/ жилийн хорих ялаар тус тус тогтоож;

үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.9 дугаар зүйлийн 1, 4 дэх хэсэгт заасныг журамлан, шүүгдэгч *******т энэ шийтгэх тогтоолоор оногдуулсан 7 жил 3 сарын хорих ял дээр, өмнөх шийтгэх тогтоолоор оногдуулсан хорих ялаас эдлээгүй үлдсэн 5 жил 4 сар 27 хоногийн хорих ялыг нэмж нэгтгэн, нийт эдлэх ялыг 12 жил 7 сар 27 хоногийн хорих ялаар,

шүүгдэгч *******т үүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар оногдуулсан 6 сарын хорих ял дээр, өмнөх шийтгэх тогтоолоор оногдуулсан ялаас эдлээгүй үлдсэн 1 жил 7 сар 9 хоногийн хорих ялыг нэмж, нэгтгэн нийт эдлэх ялыг 2 жил 1 сар 9 хоногийн хорих ялаар,

шүүгдэгч *******т энэ шийтгэх тогтоолоор оногдуулсан 5 жил 3 сарын хорих ял дээр, өмнөх шийтгэх тогтоолоор оногдуулсан ялаас эдлээгүй үлдсэн 5 жил 6 сар 27 хоногийн хорих ялыг нэмж, нэгтгэн нийт эдлэх ялыг 10 жил 9 сар 27 хоногийн хорих ялаар тус тус тогтоож;

 2021 оны 7 дугаар сарын 02-ны өдрийн Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-д заасныг баримтлан, шүүгдэгч *******т, ******* нарт  оногдуулсан 4 /дөрөв/ жилийн хорих ялыг, 4 /дөрөв/ жилийн Зорчих эрхийг хязгаарлах ялаар  тус тус сольж, 

үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.9 дугаар зүйлийн 1, 4 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч *******т энэ шийтгэх тогтоолоор оногдуулсан 4 жилийн Зорчих эрхийг хязгаарлах ял дээр өмнөх Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийг хэрэглэсэн Хэнтий аймгийн Сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн 2021 оны 07 дугаар сарын 09-ний өдрийн 234 дүгээр  шүүгчийн захирамжаар шийдвэрлэсэн 1 жил 4 сар 20 хоногийн зорчих эрхийг хязгаарлах ялаас эдлээгүй үлдсэн 6 сар 17 хоногийн зорчих эрхийг хязгаарлах ялыг нэмж нэгтгэн нийт 4 жил 6 сар 17 хоногийн зорчих эрхийг хязгаарлах ялаар,

Шүүгдэгч  *******т энэ шийтгэх тогтоолоор оногдуулсан 4 жилийн зорчих эрхийг хязгаарлах дээр өмнөх Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийг хэрэглэсэн Хэнтий аймгийн Сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн 2021 оны 07 дугаар сарын 09-ний өдрийн  шүүгчийн захирамжаар шийдвэрлэсэн 3 жил 6 сар 08 хоногийн зорчих эрхийг хязгаарлах ялаас эдлээгүй үлдсэн 2 жил 08 сар  24 хоногийн зорчих эрхийг хязгаалах ялыг нэмж нэгтгэн нийт 6 жил 8 сар 24 хоногийн зорчих эрхийг хязгаарлах ялаар тогтоож,

Шүүгдэгч *******т 4 жилийн зорчих эрхийг хязгаарлах ялыг үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.9 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар тусад нь эдлүүлэх,

үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.6 дугаар зүйлийн 3, 4 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч *******т оногдуулсан 12 жил 7 сар 27 хоногийн, *******т оногдуулсан 2 жил 1 сар 9 хоногийн, *******д оногдуулсан 4 жилийн, шүүгдэгч *******эд оногдуулсан 5 жил 3 сарын, шүүгдэгч *******, ******* нарт оногдуулсан 5 жил 9 сарын, шүүгдэгч *******т оногдуулсан 10 жил 9 сар 27 хоногийн хорих ялуудыг нээлттэй хорих байгууллагад эдлүүлэхээр шийдвэрлэхдээ шүүгдэгч нарын гэмт хэрэг үйлдсэн нөхцөл байдал, гэмт хэргийн нийгмийн аюулын шинж чанар, хэр хэмжээ зэргийг харгалзан үзсэн байх бөгөөд шүүх хэргийг хянан шийдвэрлэхдээ үүгийн хуулийг зөв тайлбарлан хэрэглэсэн байна.

үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.3 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт “үүгийн хариуцлага нь тухайн хүн, хуулийн этгээдийн үйлдсэн гэмт хэрэг, гэмт хэргийн нийгмийн аюулын шинж чанар, хэр хэмжээ, гэм буруугийн хэлбэрт тохирсон байна.” гэж зааснаас гадна шүүх гэмт хэрэг үйлдсэн хүнд ял оногдуулахдаа гэмт хэрэг үйлдсэн нөхцөл байдал, учирсан хохирол, хор уршгийн шинж чанар, гэмт хэрэг үйлдсэн хүний хувийн байдал, гэмт хэрэг үйлдэхэд гүйцэтгэсэн үүрэг, оролцоог харгалзан ялыг ялгамжтай оногдуулах нь хуулийн шаардлагад нийцнэ.                    

үүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.1 дүгээр зүйлийн 1.4 дэх хэсэгт “Давж заалдах шатны шүүх шүүгдэгчид холбогдох хэргийн зүйлчлэлийг өөрчлөн ялыг хөнгөрүүлж, эсхүл шүүгдэгчид холбогдох хэргийн нөхцөл байдал, зүйлчлэлийг өөрчлөхгүйгээр ялыг хөнгөрүүлж болно.” гэж заасан.

Иймээс шүүгдэгч ******* түүний өмгөөлөгч Ө.Батболд, шүүгдэгч ******* түүний өмгөөлөгч Т., шүүгдэгч ******* түүний өмгөөлөгч М.Энхтуяа, шүүгдэгч  ******* нар нь “шүүхээс оногдуулсан ялыг хөнгөрүүлж өгнө  үү” гэсэн агуулга бүхий давж заалдах гомдол, шүүгдэгч ******* нь тус шүүх хуралдаан дээр “ялыг хөнгөрүүлж өгнө үү” гэсэн тайлбар гаргасныг тус тус хүлээн авч, шийтгэх тогтоолд өөрчлөлт оруулах нь зүйтэй гэж тус шүүхээс дүгнэв. Үүнд:

 - Шүүгдэгч *******ыг үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.8 дугаар зүйлийн 1, 3.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг журамлан, мөн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар 4 жил 8 сарын хорих ялаар шийтгэж, үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.9 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар энэ шийтгэх тогтоолоор оногдуулсан 4 жил 8 сарын хорих ял дээр өмнөх шийтгэх тогтоолоор оногдуулсан ялаас эдлээгүй үлдсэн 3 жил 6 сар 27 хоногийг нэмж нэгтгэн, нийт эдлэх ялыг 8 жил 2 сар 27 хоногоор тогтоох,

- Шүүгдэгч *******ийг үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.8 дугаар зүйлийн 1, 3.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг журамлан, мөн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар 4 жилийн хорих ялаар шийтгэж, үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.8 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар энэ шийтгэх тогтоолоор оногдуулсан 4 жилийн хорих ял дээр үүгийн хуулийн тусгай ангийн 18.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар оногдуулсан 6 сарын хорих ялыг нэмж нэгтгэн, нийт эдлэх ялыг 4 жил 6 сарын хорих ялаар тогтоох,

- Шүүгдэгч *******ийг үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.8 дугаар зүйлийн 1, 3.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг журамлан, мөн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар 4 жил 2 сарын хорих ялаар шийтгэх,

- Шүүгдэгч *******г үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.8 дугаар зүйлийн 1, 3.7 дугаар зүйлийн 1, 6.7 дугаар зүйлийн 1.3 дахь хэсэгт заасныг тус тус журамлан, үүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар 1 жил, мөн хуулийн тусгай ангийн  17.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.1, 2.4-т зааснаар 1 жилийн хорих ялаар тус тус шийтгэж, үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.8 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар үүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар оногдуулсан 1 жилийн хорих ял дээр мөн хуулийн тусгай ангийн 17.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.1, 2.4-т зааснаар оногдуулсан 1 жилийн хорих ялыг нэмж нэгтгэн, нийт эдлэх ялыг 2 жилийн хорих ялаар тогтоох,

- Шүүгдэгч *******г үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.8 дугаар зүйлийн 1, 3.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг журамлан, мөн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар 4 жилийн хорих ялаар шийтгэж, 2021 оны 7 дугаар сарын 02-ны өдрийн Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.2-т заасныг баримтлан, шүүгдэгч *******д  оногдуулсан 4 жилийн хорих ялыг 4 жилийн зорчих эрхийг хязгаарлах ялаар солих,

- Шүүгдэгч *******ийг үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.8 дугаар зүйлийн 1, 3.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг журамлан, мөн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар 4 жил 8 сарын хорих ялаар шийтгэж, үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.8 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар үүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар оногдуулсан 4 жил 8 сарын хорих ял дээр, мөн хуулийн тусгай ангийн 17.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.1, 2.4 дэх хэсэгт зааснаар оногдуулсан 2 жилийн хорих ялыг нэмж нэгтгэн, нийт эдлэх ялыг 6 жил 8 сарын хорих ялаар, мөн  хуулийн ерөнхий ангийн 6.9 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг журамлан шүүгдэгч *******т энэ шийтгэх тогтоолоор оногдуулсан 6 жил 8 сарын хорих ял дээр, өмнөх шийтгэх тогтоолоор оногдуулсан хорих ялаас эдлээгүй үлдсэн 5 жил 4 сар 27 хоногийн хорих ялыг нэмж нэгтгэн, нийт эдлэх ялыг 12 жил 27 хоногийн хорих ялаар тогтоох нь зүйтэй гэж тус шүүхээс үзлээ.

Шүүгдэгч *******д үүгийн хуулийн тусгай ангийн 18.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар оногдуулсан 6 сарын хорих ялыг эрүүгийн хэргийг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад эдэлж дууссан гэж үзэх үндэслэлтэй байна.  Тэрээр анхан шатны шүүхийн шийтгэх тогтоолд дурдсанаар 159 хоног цагдан хоригдсон, түүнээс хойш давж заалдах шатны шүүх хуралдаанаар хэргийг хэлэлцэх  хүртэл 109 хоног, нийт 268 хоног цагдан хоригджээ. Түүнд оногдуулсан 6 сарын хорих ял буюу 180 хоногийг нийт цагдан хоригдсон хоног болох 268 хоногоос хасч тооцоход 88 хоног үлдэж байна. Иймд үүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар оногдуулсан 4 жилийн  зорчих эрхийг хязгаарлах ялаас дээрх 88 хоногийг хасаж тооцох нь зүйтэй байна.

Иймд шүүгдэгч *******г шүүх хуралдааны танхимаас суллах нь зүйтэй гэж тус шүүх бүрэлдэхүүн шийдвэрлэв.

 

Түүнчлэн анхан шатны шүүх хэргийг шийдвэрлэхдээ үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.5 дугаар зүйлийн 3, 4 дэх хэсэгт заасны дагуу шүүгдэгч нарын гэмт хэрэг үйлдэхдээ ашигласан тээврийн хэрэгслийн үнийг тэднээс хувь тэнцүүлэн гаргуулсан нь зөв боловч зарим тээврийн хэрэгслийн үнийг гаргуулалгүй үлдээсэн, мөн үнийн дүнг зөрүүтэй бодсон, зарим шүүгдэгчийг бичилгүй орхигдуулсан байх тул шийтгэх тогтоолын 15 дугаар заалтыг дараах байдлаар өөрчлөн зөвтгөх нь зүйтэй гэж үзэв.  Үүнд:

Хохирогч ын 2 үхэр хулгайлахад ашигласан “SUBARU” impreza УБЗ дугаартай тээврийн хэрэгслийн үнэ 1 000 000 төгрөгийг шүүгдэгч *******, *******, *******, ******* нарт хувааж тус бүр  250 000 төгрөг; Хэрлэн сумын ЗДТГ-ын 2 бух хулгайлахад ашигласан “TOYOTA” prius УБГ дугаартай тээврийн хэрэгслийн үнэ 3 000 000 төгрөгийг шүүгдэгч ******* ******* нарт хувааж тус бүр 1 500 000 төгрөг;  хохирогч ы 9 адуу хулгайлахад ашигласан улсын дугааргүй улаан өнгийн “DAYUN” мотоциклын үнэ 200 000 төгрөгийг шүүгдэгч *******, нарт хувааж тус бүр 100 000 төгрөг; хохирогч ын 1 үхэр хулгайлахад ашигласан “NISSAN” fuga ДОР дугаартай тээврийн хэрэгслийн үнэ 2 000 000 төгрөгийг шүүгдэгч *******, ******* нарт хувааж тус бүр 1 000 000 төгрөг; хохирогч ы 1 үхэр хулгайлахад ашигласан “SONATA”-2 ДОР дугаартай тээврийн хэрэгслийн үнэ 200 000 төгрөгийг шүүгдэгч *******, *******, ******* нарт хувааж тус бүр 67 000 төгрөг; хохирогч ын 2 тэмээ хулгайлахад ашигласан улсын дугааргүй “DAYUN” маркийн мотоциклын үнэ 100 000 төгрөгийг шүүгдэгч *******, ******* нарт хувааж тус бүр 50 000 төгрөг; хохирогч гийн 11 адуу хулгайлахад ашигласан улсын дугааргүй улаан өнгийн “DAYUN” маркийн мотоциклын үнэ 100 000 төгрөгийг шүүгдэгч *******, *******, *******, ******* нарт хувааж тус бүр 25 000 төгрөг; хохирогч ийн 1 үхэр хулгайлахад ашигласан “TOSKA” 86-62 ДОР дугаартай тээврийн хэрэгслийн үнэ 2 000 000 төгрөгийг шүүгдэгч *******, *******, *******, ******* нарт хувааж тус бүр  500 000 төгрөг;  хохирогч П.гийн 9 адуу хулгайлахад ашигласан “HYUNDAI” porter ДОА дугаартай тээврийн хэрэгслийн үнэ 5 000 000 төгрөгийг шүүгдэгч *******, *******, *******, *******, ******* нарт хувааж тус бүр 1 000 000 төгрөг; хохирогч ын 4 үхэр хулгайлахад ашигласан “HYUNDAI” porter 61-96 ДОА дугаартай тээврийн хэрэгслийн үнэ 4 000 000 төгрөгийг шүүгдэгч *******, *******, ******* нарт хувааж тус бүр 1 334 000 төгрөг; хохирогч Д.Дугарын 1 үхэр хулгайлахад ашигласан “PRIUS”-20 ДОА дугаартай тээврийн хэрэгслийн үнэ 14 000 000 төгрөгийг шүүгдэгч *******, нарт хувааж тус бүр 7 000 000 төгрөг; хохирогч “ ” ХХК-иас эд зүйл хулгайлахад ашигласан “HYUNDAI” porter 83-09 ДОА дугаартай тээврийн хэрэгслийн үнэ 500 000  төгрөгийг шүүгдэгч *******, *******, ******* нарт хувааж тус бүр  167 000 төгрөг; хохирогч ийн 4 үхэр хулгайлахад ашигласан “SSANGYONG” istana 48-94 ДОА дугаартай тээврийн хэрэгслийн үнэ 350 000 төгрөгийг шүүгдэгч , нарт хувааж тус бүр  175 000 төгрөг;  хохирогч гийн 11 адуу хулгайлахад ашигласан “SONATA” УБК дугаартай тээврийн хэрэгслийн үнэ 100 000 төгрөгийг шүүгдэгч ******* *******, *******, ******* нарт хувааж тус бүр 25 000 төгрөг;  хохирогч ын 2 үхэр хулгайлахад ашигласан “TOYOTA” prius /мөнгөлөг/ УБЯ дугаартай тээврийн хэрэгслийн үнэ 12 000 000 төгрөгийг шүүгдэгч *******, ******* нарт хувааж тус бүр 6 000 000 төгрөг; хохирогч ын 2 адуу хулгайлахад ашигласан “TOYOTA” prius ДОР дугаартай тээврийн хэрэгслийн үнэ 3 000 000 төгрөгийг шүүгдэгч *******, , Б., нарт хувааж тус бүр 750 000 төгрөг; хохирогч ын 1 адуу хулгайлахад ашигласан улсын дугааргүй ногоон өнгийн “DAYUN” маркийн мотоциклын үнэ 100 000 төгрөгийг шүүгдэгч *******, нарт хувааж тус бүр 50 000 төгрөг буюу  шүүгдэгч нараас нийт 47 650 000 төгрөг гаргуулах нь зүйтэй байна.

Шүүгдэгч тус бүрээр тооцвол, шүүгдэгч *******ээс 2 039 000 төгрөг, *******оос 867 000 төгрөг, *******аас 467 000 төгрөг, *******гээс 467 000 төгрөг, *******ээс 9 834 000 төгрөг, *******оос 617 000 төгрөг, ээс 50 000 төгрөг, *******ээс 12 184 000 төгрөг, *******ээс 2 500 000 төгрөг, аас 175 000 төгрөг, гээс 175 000 төгрөг, *******гаас 9 484 000 төгрөг, ас 7 000 000 төгрөг, ээс 100 000 төгрөг, оос 750 000 төгрөг, Б.ээс 750 000 төгрөг, аас 750 000 төгрөгийг тус тус  гаргуулж, гэмт хэргийн улмаас бусдад учруулсан хохирлыг нөхөн төлөхөд зарцуулж, илүү гарсан тохиолдолд улсын төсөвт шилжүүлэх нь зүйтэй гэж үзлээ.

Шүүгдэгч *******ийн гаргасан гомдлын тухайд:

Хэрэгт авагдсан эрүүгийн хариуцлага хүлээж байсан эсэхийг шалгах хуудасны 130-д шүүгдэгч *******ийг 4 удаа ял шийтгүүлсэн  гэж бичигдсэн /шүүгдэгч нарын хувийн байдлын талаарх 2 дугаар хавтаст хэрэг/ байх боловч *******, , нарт холбогдох хэргийг Дорнод аймаг дахь Сум дундын шүүхийн 2010 оны 07 дугаар сарын 15-ны өдрийн 39 дүгээр шийтгэх тогтоолоор ...шүүгдэгч *******ийг үүгийн хуулийн тусгай ангийн 145 дугаар зүйлийн 145.2-т зааснаар 2 жилийн хорих ял оногдуулсныг Дорнод аймгийн давж заалдах шатны шүүхийн 2010 оны  08 дугаар сарын 23-ны өдрийн 40 дүгээр магадлалаар хэрэгт нэмэлт мөрдөн байцаалт хийлгэхээр Дорнод аймгийн Прокурорын газарт; мөн Дорнод аймаг дахь Сум дундын шүүхийн 2012 оны 03 дугаар сарын 29-ний өдрийн 09 дүгээр шийтгэх тогтоолоор үүгийн хуулийн тусгай ангийн 145 дугаар зүйлийн 145.2, мөн хулийн тусгай ангийн 89 дүгээр зүйлийн 89.2-т зааснаар нийт 3 жил хорих ял оногдуулсныг  Дорнод аймгийн давж заалдах шатны шүүхийн 2012 оны 06 дугаар сарын 05-ны өдрийн 23 дугаар магадлалаар хэрэгт нэмэлт мөрдөн байцаалт хийлгэхээр тус тус буцааж шийдвэрлэжээ.

Харин уг хэргийг Дүүргийн эрүүгийн хэргийн анхан шатны 1 дүгээр шүүхийн 2014 оны 12 дугаар сарын 02-ны өдрийн 12 дугаартай шийтгэх тогтоолоор *******т үүгийн хуулийн тусгай ангийн 145 дугаар зүйлийн 145.2, мөн хуулийн тусгай ангийн 89 дүгээр зүйлийн 89.2-т зааснаар 100.000 төгрөгийн эд хөрөнгө хурааж, нийт 3 жил 6 сарын хорих ял оногдуулж улмаар 2015 оны 11 дүгээр сарын 05-ны өдөр Өршөөл үзүүлэх тухай хуульд зааснаар үлдсэн 2 жил 1 сар 2 хоногийн ялаас өршөөн суллагдсан болох нь эрүүгийн хариуцлага хүлээж байсан эсэхийг шалгах хуудсаар тогтоогдож байна.

Иймд шүүгдэгч *******ийн “...шийтгэх тогтоолд намайг олон удаа ял шийтгүүлсэн мэтээр бичсэн нь надад сөрөг үр дагавартай. Учир нь магадлангаар ороход нөлөөлөх учир зөвтгөж өгнө үү. ...” гэх агуулга бүхий гомдол гаргасныг хүлээн авч магадлалд бичигдэх биеийн байцаалтад зөвтгөж өөрчлөх  нь зүйтэй гэж үзлээ.

Шүүгдэгч Д.ын өмгөөлөгч Г.Цэрэндолгор “шийтгэх тогтоолын 9 дүгээр хуудсанд бичигдсэн биеийн байцаалтад  Д.ыг Хан-Уул дүүрэг, 16 дугаар хороо 46-16 тоотод түр оршин суух  хаягтай гэснийг Улаанбаатар хот Хан-Уул дүүрэг, 4-р хороо, тоотод бүртгэлтэй” гэж өөрчлөлт оруулж өгнө үү гэх агуулга бүхий гомдол гаргажээ.

үүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.4 дүгээр зүйлийн 5 дахь хэсэгт “...ял шийтгүүлсэн этгээдийн хувийн байдал, ялыг хөнгөрүүлэхтэй холбоотой баримт гаргаж өгч болно.” гэж заасан тул шүүгдэгч Д.ын өмгөөлөгч Г.Цэрэндолгорын нотлох баримтаар гаргаж өгсөн Нийслэлийн Хан-Уул дүүргийн 4-р хорооны Засаг дарга О.Ганхуягийн тус дүүргийн 4-р хорооны 2 дугаар байрны тоотод 5 ам бүлийн хамт оршин суудаг тухай 2022 оны 09 дүгээр сарын 05-ны өдрийн 1958 тоотыг үндэслэн гомдлыг хүлээн авч магадлалд бичигдэх биеийн байцаалтад өөрчилж бичих боломжтой гэж үзэв.

Шүүгдэгч *******ийн гаргасан гомдлын тухайд:

Анхан шатны шүүх ******* нарт холбогдох хэргийг үүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 34.14 дүгэр зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан “Анхан шатны журмаар хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа нь тухайн шүүгдэгчийн хувьд прокуророос шүүхэд шилжүүлсэн эрүүгийн хэргийн хүрээнд явагдана.” гэсний дагуу хянан шийдвэрлэсэн тул шүүгдэгч *******ийн “ нь , Нармандах нарын 6 үхэр хулгайлахад оролцсон учир хохирол, машины үнэлгээнээс хасагдах ёстой”, “ ” ХХК-ний агуулахаас бид нарыг хулгай хийснээс хойш , нар хулгай хийсэн учир шалгаж өгнө үү.”, “шалгаж хохирлыг хувааж төлүүлж өгнө үү.” гэх агуулга бүхий гомдлыг хүлээж авах хууль зүйн үндэслэлгүй байна. Иргэн Х.т эрүүгийн хэрэг үүсгэн яллагдагчаар татан шалгаж улмаар 2021 оны 12 дугаар сарын 20-ны өдрийн Прокурорын тогтоолоор хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон нь 11 дүгээр хавтаст хэргийн 51-52 дугаар талд авагджээ.

Түүнчлэн хохирогч Ц.ийн хохирлын асуудал өмнөх хэрэгт нь шийдвэрлэгдсэн энэ хэрэгт хамааралгүй учраас энэ тухай гаргасан гомдлыг хүлээж авах боломжгүй байна.

Харин хохирогч мөнгөн тоноглолтой эмээлээ буцааж авсан нь хэрэгт авагдсан нотлох баримтаар тогтоогдож /9хх 44/ байх тул 9 285 000 төгрөгийн хохирлоос 5 000 000 төгрөгийг хасаж 4 285 000 төгрөг болгох, хохирогч 6 төрлийн буюу 357 000 төгрөгийн эд зүйлээ буцааж авсан /3хх 129-132, 134-137/ байх тул 2 128 000 төгрөг гаргуулсныг 2 009 000 төгрөг болгож өөрчлөн зөвтгөх, мөн шүүх хохирогч ы 12 тооны хонины хохирол 2 200 000 төгрөгийг *******, ******* нараас  гаргуулалгүй орхигдуулсан байх тул хувь тэнцүүлж 1 100 000 төгрөгийг нэмж гаргуулахаар шийтгэх тогтоолд тус тус өөрчлөлт оруулах нь зүйтэй байна.

Хохирогч нь 1ш үстэй дээл хүлээж авсан боловч миний алдсан дээл биш гэдэг шалтгаанаар Цагдаагийн газарт буцааж өгсөн гэх боловч энэ дээл нь шүүхэд ирээгүй тул түүний үнэ 1 500 000 төгрөгийг хохирлоос хасч тооцох үндэслэлгүй байна. Энэ тухай гомдлоо зохих байгууллагад гаргах эрхтэй юм. 

Шүүгдэгч *******ын гаргасан гомдлын тухайд:

Шүүх түүнээс 15 4 667 төгрөгийн хохирол гаргуулахаар шийдвэрлэсэн. Үүнээс нь эмээлээ буцааж авсан нь хэрэгт авагдсан нотлох баримтаар тогтоогдож /9хх 44/ байх тул 9 285 000 төгрөгийн хохирлоос 5 000 000 төгрөгийг хасаж 4 285 000 төгрөг болгон зөвтгөвөл зохино.

Түүнчлэн гомдолд дурдаагүй хэдий ч хохирогч 6 төрлийн буюу 357 000 төгрөгийн эд зүйлээ буцааж авсан /3хх 129-132, 134-137/ байх тул түүнд олгох хохирлыг 2 009 000 төгрөг болгож өөрчлөхөөс гадна хохирогч ы 12 хонины үнэ 2 200 000 төгрөгийг гаргуулалгүй орхигдуулсныг  түүнд ногдох 1 100 000 төгрөгийг *******оос гаргуулж шийтгэх тогтоолд өөрчлөлт оруулахаар тус шүүхээс шийдвэрлэв.

Харин ын буцааж хураалгасан гэх үстэй дээл, гэх байцаагчид хураалгасан 1ш мөнгөн аяга нь шүүхэд ирээгүй тул  тэдгээрийн  үнийг хохирлоос хасч тооцох боломжгүй гэж үзлээ. Энэ тухай гомдлоо зохих байгууллагад гаргах эрхтэй. 

Анхан шатны шүүхээс шүүгдэгч *******т ял оногдуулахдаа өмнөх шийтгэх тогтоолоор оногдуулсан ялаас эдлээгүй үлдсэн ялын зарим хэсгийг Өршөөл үзүүлэх тухай хуульд хамруулж, 2 жилийн хорих ялыг зорчих эрхийг хязгаарлах ялаар сольж шийдвэрлэсэн байхад түүний зорчих эрхийг хязгаарлах  ялыг хасалгүйгээр 5 жил 6 сар 27 хоногийн  хорих ял гэж алдаатай, буруу бичсэнийг шийтгэх тогтоолд өөрчлөлт оруулах замаар зөвтгөх, мөн зорчих эрхийг хязгаарлах ялыг Дорнод аймгийн Хэрлэн сумын нутаг дэвсгэрээс гарахыг хязгаарлаж  шийдвэрлэх нь зүйтэй байна.

Хохирогч 6 төрлийн буюу 357 000 төгрөгийн эд зүйлээ буцааж авсантай /3хх 129-132, 134-137/ холбоотойгоор шүүгдэгч *******ийн түүнд төлөх мөнгөн дүнг 2 009 000 төгрөг болгож өөрчлөх нь зүйтэй байна.

Шүүгдэгч ******* түүний өмгөөлөгч Т. нарын “...оногдуулсан ялыг Өршөөлийн хуульд хамруулж өгнө үү.” гэх, шүүгдэгч *******гийн “...оногдуулсан ялыг зорчих эрхийг хязгаарлах ялаар сольж өгнө үү.” гэх,  гомдлуудыг тус тус хүлээн авах боломжгүй тул хэрэгсэхгүй болгохоор тус шүүхээс шийдвэрлэв.

Анхан шатны шүүх ******* нарт холбогдох хэргийг шийдвэрлэхдээ 2021 оны Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн зүйл заалтыг буруу хэрэглэсэн, шүүгдэгч *******т оногдуулсан ялыг нэмж нэгтгэхдээ буруу тооцсон, мөн түүний эдлэх зорчих эрхийг хязгаарлах ялыг хаана хэрхэн эдлүүлэх талаар шийтгэх тогтоолд дурдалгүй орхигдуулсан, шүүгдэгч нарын гэмт хэрэг үйлдэхдээ ашигласан тээврийн хэрэслийн үнийг буруу тооцсон зэрэг алдаа гаргасан байх тул Дорнод аймгийн Прокурорын газрын ахлах прокурор Э.Хосбаярын 2022 оны 05 дугаар сарын 24-ний өдөр бичсэн 08 дугаар эсэргүүцлийг хүлээн авч, шийтгэх тогтоолын 3, 5, 6, 9, 12, 15 дугаар заалтуудад өөрчлөлт оруулах нь зүйтэй гэж  шүүх бүрэлдэхүүн үзэв.

Шүүгдэгч *******, *******, *******, *******, *******, ******* нарын 2022 оны 04 дүгээр сарын 22-ны өдрөөс 2022 оны 2022 оны 09 сарын 13-ны өдрийг хүртэл цагдан хоригдсон 109 /нэг зуун ес/ хоногийг тэдний ял эдлэх хугацаанд тус тус оруулан тооцохоор шийдвэрлэв.

Шүүгдэгч ******* нь давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргасан гэх боловч түүний өмгөөлөгч М.Энхтуяагийн гаргаж өгсөн гомдолд анхан шатны шүүхийн хүлээн авсан дардас дарагдаагүй байсан тул түүнийг гомдол гаргасан гэж үзэх үндэслэлгүй байна.

 

үүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.9 дүгээр зүйлийн 1.4, мөн зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

 

1. Прокурорын бичсэн эсэргүүцлийн болон шүүгдэгч *******, шүүгдэгч Д.ын өмгөөлөгч Г.Цэрэндолгор, шүүгдэгч *******, шүүгдэгч ******* түүний өмгөөлөгч М.Энхтуяа, шүүгдэгч *******, шүүгдэгч ******* түүний өмгөөлөгч Ө.Батболд нарын давж заалдах гомдлын зарим хэсгийг тус тус хүлээн авч,  Дорнод аймаг дахь Сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн 2022 оны 04 дүгээр сарын 26-ны өдрийн 2022/ШЦТ/145 дугаар шийтгэх тогтоолын тогтоох хэсэгт дор дурдсанаар өөрчлөлт оруулсугай. Үүнд:

2 дахь заалтын: “ ... овогт ын , овогт ын , овогт ын , ын ,  овогт ын нарыг  тус бүр 5 жил 3 сарын хорих ялаар...” гэснийг “ ... овогт ын , овогт ын нарыг тус бүр 4 жил 8 сарын хорих ялаар, овогт ын ийг 4 жил 2 сарын хорих ялаар, овогт ын , ын нарыг тус бүр 4 жилийн хорих ялаар ...” гэж,

“... овогт ийн , овогт гийн , овогт гийн нарыг тус бүр 2 /хоёр/ жилийн хорих ялаар...” гэснийг “... овогт ийн , овогт гийн нарыг тус бүр 2 жилийн, үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.8 дугаар зүйлийн 1, 3.7 дугаар зүйлийн 1, 6.7 дугаар зүйлийн 1.3 дахь хэсэгт заасныг журамлан, мөн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар овогт гийн г ...1 жилийн хорих ялаар ...” гэж,

“... шүүгдэгч овогт ын , овогт ын , овогт ийн , овогт гийн , Суврагачин овогт гийн нарыг тус бүр 2 жилийн хорих ялаар ...” гэснийг “ ... шүүгдэгч овогт ын , овогт ын , овогт ийн , Суврагачин овогт гийн нарыг тус бүр 2 жилийн хорих ялаар, үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 3.7 дугаар зүйлийн 1, 6.7 дугаар зүйлийн 1.3 дэх хэсэгт заасныг журамлан, мөн хуулийн тусгай ангийн 17.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.1, 2.4-т зааснаар овогт гийн г 1 жилийн хорих ялаар ...” гэж;

3 дахь заалтын “...Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1 ...” гэснийг “...Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.2 ...” гэж;

4 дэх заалтын “... шүүгдэгч *******т оногдуулсан 5 жил 3 сарын хорих ял дээр, мөн хуулийн тусгай ангийн 17.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.1, 2.4-д зааснаар оногдуулсан 2 жилийн хорих ялыг нэмж нэгтгэн нийт эдлэх ялыг 7 жил 3 сарын хорих ялаар,” гэснийг  “ ... шүүгдэгч *******т оногдуулсан 4 жил 8 сарын хорих ял дээр, мөн хуулийн тусгай ангийн 17.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.1, 2.4-д зааснаар оногдуулсан 2 жилийн хорих ялыг нэмж нэгтгэн, нийт эдлэх ялыг 6 жил 8 сарын хорих ялаар” гэж,

“ ... шүүгдэгч Б., Г. нарт оногдуулсан  тус бүр 5 жил 3 сарын хорих ял дээр, үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 3.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг тус тус журамлан, мөн хуулийн тусгай ангийн 18.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Б., Г. нарт оногдуулсан 6 сарын хорих ялыг нэмж, нэгтгэн нийт эдлэх ялыг 5 жил 9 сарын хорих ялаар,” гэснийг “ ... Б.эд оногдуулсан 4 жилийн хорих ял дээр, мөн хуулийн тусгай ангийн 18.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар оногдуулсан 6 сарын хорих ялыг нэмж нэгтгэн, нийт эдлэх ялыг 4 жил 6 сарын хорих ялаар,” гэж,

“ ... шүүгдэгч *******, ******* нарт оногдуулсан 2 жилийн хорих ял дээр, мөн хуулийн ерөнхий ангийн 1.8 дугаар зүйлийн 1, 3.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг журамлан, мөн хуулийн тусгай ангийн 17.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.1, 2.4-д зааснаар оногдуулсан 2 жилийн хорих ялыг нэмж, нэгтгэн нийт эдлэх ялыг 4 /дөрөв/ жилийн хорих ялаар,” гэснийг “ шүүгдэгч *******д холбогдох хэсгийг үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.8 дугаар зүйлийн 1, 3.7 дугаар зүйлийн 1, 6.8 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг журамлан, мөн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч *******д                оногдуулсан 1 жилийн хорих ял дээр, үүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.1, 2.4-т зааснаар оногдуулсан 1 жилийн хорих ялыг нэмж, нэгтгэн, нийт эдлэх ялыг 2 жилийн хорих ялаар,” гэж,

5 дахь заалтын: “ ... шүүгдэгч *******т энэ шийтгэх тогтоолоор оногдуулсан 7 жил 3 сарын хорих ял дээр, өмнөх шийтгэх тогтоолоор оногдуулсан хорих ялаас эдлээгүй үлдсэн 5 жил 4 сар 27 хоногийн хорих ялыг нэмж нэгтгэн, нийт эдлэх ялыг 12 жил 7 сар 27 хоногийн хорих ялаар,” гэснийг “ ... шүүгдэгч *******т энэ шийтгэх тогтоолоор оногдуулсан 6 жил 8 сарын хорих ял дээр, өмнөх шийтгэх тогтоолоор оногдуулсан хорих ялаас эдлээгүй үлдсэн 5 жил 4 сар 27 хоногийн хорих ялыг нэмж нэгтгэн, нийт эдлэх ялыг 12 жил 27 хоногийн хорих ялаар,” гэж,

...“шүүгдэгч *******т энэ шийтгэх тогтоолоор оногдуулсан 5 жил 3 сарын хорих ял дээр, өмнөх шийтгэх тогтоолоор оногдуулсан ялаас эдлээгүй үлдсэн 5 жил 6 сар 27 хоногийн хорих ялыг нэмж, нэгтгэн нийт эдлэх ялыг 10 жил 9 сар 27 хоногийн хорих ялаар тус тус тогтоосугай.” гэснийг “шүүгдэгч *******т энэ шийтгэх тогтоолоор оногдуулсан 4 жил 8 сарын хорих ял дээр, өмнөх шийтгэх тогтоолоор оногдуулсан ялаас эдлээгүй үлдсэн 3 жил 6 сар 27 хоногийн хорих ялыг нэмж нэгтгэн, нийт эдлэх ялыг 8 жил 2 сар 27 хоногийн хорих ялаар тус тус тогтоосугай.” гэж;

6 дахь заалтын: “2021 оны 7 дугаар сарын 02-ны өдрийн Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-д заасныг баримтлан, шүүгдэгч *******т, ******* нарт  оногдуулсан 4 /дөрөв/ жилийн хорих ялыг, 4 /дөрөв/ жилийн зорчих эрхийг хязгаарлах ялаар  тус тус сольсугай.” гэснийг “2021 оны 7 дугаар сарын 02-ны өдрийн Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.2-т заасныг баримтлан, шүүгдэгч *******, *******, ******* нарт  оногдуулсан  тус бүрийн 4 /дөрөв/ жилийн хорих ялыг, 4 /дөрөв/ жилийн зорчих эрхийг хязгаарлах ялаар  тус тус сольсугай.” гэж;

9 дэх заалтын: “үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.6 дугаар зүйлийн 3, 4 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч *******т оногдуулсан 12 жил 7 сар 27 хоногийн, *******т оногдуулсан 2 жил 1 сар 9 хоногийн, *******д оногдуулсан 4 жилийн, шүүгдэгч *******эд оногдуулсан 5 жил 3 сарын, шүүгдэгч *******, ******* нарт оногдуулсан 5 жил 9 сарын, шүүгдэгч *******т оногдуулсан 10 жил 9 сар 27 хоногийн хорих ялуудыг нээлттэй хорих байгууллагад эдлүүлсүгэй.” гэснийг “үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.6 дугаар зүйлийн 3, 4 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч *******т оногдуулсан 12 жил 27 хоногийн, *******т оногдуулсан 2 жил 1 сар 9 хоногийн, *******д оногдуулсан 2 жилийн, *******эд оногдуулсан 4 жил 2 сарын, шүүгдэгч *******эд оногдуулсан 4 жил 6 сарын, шүүгдэгч *******т оногдуулсан 8 жил 2 сар 27 хоногийн хорих ялуудыг нээлттэй хорих байгууллагад эдлүүлсүгэй.” гэж;

12 дахь заалтын: “...шүүгдэгч ...” гэсний дараа “*******” гэж, “...шүүгдэгч Д.ыг Улаанбаатар хот Хан-Уул дүүргийн нутаг дэвсгэрээс гарахыг гэсний дараа шүүгдэгч *******г Дорнод аймгийн сумын нутаг дэвсгэрээс гарахыг ...” гэж;

15 дахь заалтын: “үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.5 дугаар зүйлийн 3, 4 дэх хэсэгт зааснаар гэмт хэрэг үйлдэхэд ашигласан тээврийн хэрэгслийн үнэ болох нийт 52 858 000 төгрөгнөөс шүүгдэгч *******ээс 1809.000 төгрөг, шүүгдэгч *******оос 1684.000 төгрөг, шүүгдэгч *******аас 395.000 төгрөг, шүүгдэгч *******оос 784.000 төгрөг, шүүгдэгч *******гээс 395.000 төгрөг, шүүгдэгч *******ээс 14447.000 төгрөг, оос 750.000 төгрөг, ээс 750.000 төгрөг, аас 750.000 төгрөг, *******ээс 13 647.000 төгрөг, *******гаас 14 297.000 төгрөг, ээс 100.000 төгрөг, ээс 50.000 төгрөг, аас 1000.000 төгрөг, гээс 1000.000 төгрөг, ас 10000.000 төгрөгийг тус тус гаргуулж, гэмт хэргийн улмаас бусдад учруулсан хохирлыг нөхөн төлөхөд зарцуулж, илүү гарсан тохиолдолд улсын төсөвт шилжүүлсүгэй.” Гэснийг

“үүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.5 дугаар зүйлийн 3, 4 дэх хэсэгт зааснаар гэмт хэрэг үйлдэхэд ашигласан тээврийн хэрэгслийн үнэ болох нийт 47 209 000 төгрөгнөөс, шүүгдэгч *******ээс 2 039 000 төгрөг, шүүгдэгч *******оос 867 000 төгрөг, шүүгдэгч *******аас 467 000 төгрөг, шүүгдэгч *******оос 617 000 төгрөг, шүүгдэгч *******гээс 467 000 төгрөг, шүүгдэгч *******ээс 12 184 000 төгрөг, оос 750 000 төгрөг, ээс 750 000 төгрөг, аас 750 000 төгрөг, *******ээс 9 834 000 төгрөг, *******гаас 9 484 000 төгрөг, ээс 100 000 төгрөг, ээс 50 000 төгрөг, аас 175 000 төгрөг, гээс 175 000 төгрөг, ас 7 000 000 төгрөг, *******ээс 2 500 000 төгрөгийг тус тус гаргуулж, гэмт хэргийн улмаас бусдад учруулсан хохирлыг нөхөн төлөхөд зарцуулж, илүү гарсан тохиолдолд улсын төсөвт шилжүүлсүгэй.” гэж;

16 дахь заалтын: “...шүүгдэгч *******ээс нийт 17 289 432 төгрөгийг гаргуулан...” гэснийг “...шүүгдэгч *******ээс нийт 13 303 767 төгрөгийг гаргуулан...” гэж, “... овогт ын д 500.000 төгрөг...” гэснийг “... овогт ын д 1 600 000 төгрөг гэж, “... овогт ын д 2128.000 төгрөг...” гэснийг “... овогт ын д 2 009 000 төгрөг...” гэж, “... овогт гийн д 9285.000 төгрөг...” гэснийг “... овогт гийн д 4 285 000 төгрөг гэж;

“...шүүгдэгч *******оос нийт 15 4 667 төгрөгийг гаргуулан...” гэснийг “...шүүгдэгч *******оос нийт 11 919 000 төгрөгийг гаргуулан...” гэж, “... овогт ын д 500.000 төгрөг...” гэснийг “... овогт ын д 1 600 000 төгрөг гэж, “... овогт ын д 2 128.000 төгрөг...” гэснийг “... овогт ын д 2 009 000 төгрөг...” гэж, “... овогт гийн д 9285.000 төгрөг...” гэснийг “... овогт гийн д 4 285 000 төгрөг гэж;

“шүүгдэгч *******оос нийт 4 628 000 төгрөг гаргуулан...” гэснийг “шүүгдэгч *******оос нийт 4 509 000  төгрөг гаргуулан...” гэж, “... овогт ын д 2128.000 төгрөг...” гэснийг “... овогт ын д 2 009 000 төгрөг...” гэж тус тус өөрчлөлт оруулж, шийтгэх тогтоолын тогтоох хэсгийн бусад заалтыг хэвээр үлдээсүгэй.

2. үүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.10 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч *******, *******, *******, *******, *******, ******* нарын 2022 оны 04 дүгээр сарын 26-ны өдрөөс 2022 оны 09 дүгээр сарын 13-ны өдрийг хүртэл цагдан хоригдсон 109 /нэг зуун ес/ хоногийг шүүгдэгч нарын ял эдлэх хугацаанд тус тус оруулан тооцсугай.

3. Шүүгдэгч нь ******* нь нийт 268 хоног цагдан хоригдсоноор үүгийн хуулийн тусгай ангийн 18.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт  оногдуулсан 6 сарын хорих ял буюу 180 хоногийн ялыг эдэлж дууссан байх тул түүнийг шүүх хуралдааны танхимаас суллаж, цагдан хоригдсон хоногоос үлдсэн 88 хоногийг үүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар оногдуулсан 4 жилийн хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах ялаас хасаж тооцсугай.

4. Давж заалдах шатны шүүх хуралдаан эхлэхээс өмнө шүүгдэгч ******* 2022 оны 09 дүгээр сарын 13-ны өдөр хохирогч “ ” ХХК-ийн ХААН банкны 502 801 9572 тоот дансанд 1 573 000 төгрөг, хохирогч ын 540 519 4625 тоот дансанд 412 500 төгрөг, 2022 оны 04 дүгээр сарын 26-ны өдөр хохирогч гийн 507 634 6070 тоот дансанд 862 000 төгрөг;

шүүгдэгч ******* 2022 оны 05 дугаар сарын 22-ны өдөр хохирогч Хэрлэн сумын Засаг даргын тамгын газрын Төрийн банкин дахь 100 071 455 402 тоот дансанд 3 700 000 төгрөг, 2022 оны 05 дугаар сарын 19-ний өдөр 1 200 000  төгрөгийг хохирогч д бэлнээр /эгч Б.Болорцэцэг төлсөн/;

Шүүгдэгч ******* 2022 оны 05 дугаар сарын 03-ны өдөр хохирогч хохирогч ын 541 303 72 тоот дансанд 1 250 000 төгрөг тус тус төлcөн болохыг дурдсугай.

5. үүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40.1 дүгээр зүйлд зааснаар анхан болон давж заалдах шатны шүүх үүгийн хуулийг зөрүүтэй хэрэглэсэн, үүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийг ноцтой зөрчсөн нь шүүхийн шийдвэрт нөлөөлсөн, шүүх хуулийг Улсын дээд шүүхийн албан ёсны тайлбараас өөрөөр тайлбарлаж хэрэглэсэн гэж үзвэл энэхүү магадлалыг гардуулсан, эсхүл хүргүүлснээс хойш 14 хоногийн дотор хэргийн оролцогч хяналтын журмаар гомдол, прокурор, дээд шатны прокурор эсэргүүцэл гаргах эрхтэй болохыг дурдсугай.

 

 

         ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                           З.ЭНХЦЭЦЭГ

         ШҮҮГЧИД                                             С.ОЮУНТУНГАЛАГ

                                                                       Ж.ДОЛГОРМАА