МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

Баянгол дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч А.Энхжаргал даргалж, тус шүүхийн танхимд хийсэн иргэний хэргийн шүүх хуралдаанаар,

Нэхэмжлэгч: Баянгол дүүрэг, тоот хаягт оршин суух, Б овогт Д Э /РД: /-ны нэхэмжлэлтэй,

 Хариуцагч: Баянгол дүүрэг, 19 дүгээр хороо,   тоот хаягт байрлах, “Х х х” ХХК /РД: /,

 

Хариуцагч: Баянгол дүүрэг, 6 дугаар хороо,  тоотод оршин суух Х овогт З С /РД: /-д холбогдох,

 Түрээсийн гэрээний үүрэгт 29,802,018.23 төгрөг, гарах ёсгүй зардал 2,792,730 төгрөг нийт 32,594,748.23 төгрөг гаргуулах, үл хөдлөх хөрөнгийг анхны байдалд оруулж хүлээлгэн өгөхийг хариуцагчид даалгах тухай үндсэн,

Түрээсийн гэрээг хүчин төгөлдөр бус болохыг тогтоолгох, засан сайжруулалтын зардал 20,000,000 төгрөгийг гаргуулах тухай сөрөг нэхэмжлэлтэй иргэний хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Д.Э, түүний өмгөөлөгч М.Д, хариуцагч “Х х х” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Т, хариуцагч З.С, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга С.Оюунсайхан нар оролцов.

 

ТОДОРХОЙЛОХ НЬ:

1. Нэхэмжлэгч Д.Э нь хариуцагч “Х х х” ХХК, З.Сд  холбогдуулан түрээсийн гэрээний үүрэгт 29,802,018.23 төгрөг гаргуулж, гарах ёсгүй зардал 2,792,730 төгрөг нийт 32,594,748.23 төгрөг гаргуулах, үл хөдлөх хөрөнгийг анхны байдалд оруулж хүлээлгэн өгөхийг хариуцагчид даалгах тухай нэхэмжлэлийн шаардлага гаргасан.

Нэхэмжлэлийн үндэслэлээ дараах байдлаар тайлбарласан. Үүнд:

1.1 “Хариуцагч “Х х х” ХХК-ийн албан ёсны хаягийн тухай хуулийн этгээдийн улсын бүртгэлийн нээлттэй мэдээллээс лавлагаа авахад Улаанбаатар хот, Сонгинохайрхан дүүрэг, 41 дүгээр хороо, тоот гэж улсын бүртгэлд бүртгэгдсэн байна. Гэвч “Х х х” ХХК нь энэхүү хаяг дээрээ үйл ажиллагаагаа явуулдаггүй, миний үл хөдлөх хөрөнгийг түрээслэн үйл ажиллагаагаа байнга явуулдаг болсон. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.2-т зааснаар хариуцагчийн үйл ажиллагаагаа байнга явуулдаг газрын шүүх буюу Баянгол дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхээр шийдвэрлүүлэхээр энэхүү нэхэмжлэлийг тус шүүхэд хандан гаргаж байгаа болно. Мөн хариуцагч “Х х х” ХХК нь надад хандан албан тоотоор хүсэлт гаргахдаа албан бланк дээрээ албан ёсны хаягаа Баянгол дүүрэг, 19 дүгээр хороо,  тоот гэж бичсэн байгаа нь ажил хэргээ энэхүү хаяг дээр байнга явуулдаг болох нь нотлогддог.

Д.Эы өмчлөлийн эрхийн улсын бүртгэлийн Ү-дугаартай, Баянгол дүүрэг, тоот хаягт байршилтай авто засвар, үйлчилгээний зориулалттай, 364.2 м.кв талбайтай, 2 давхар үл хөдлөх хөрөнгийг дагалдах зүйлсийн хамт “Х х х” ХХК-д түрээслүүлэхээр 2022 оны 4 дүгээр сарын 20-ны өдөр 1 дугаартай Түрээсийн гэрээ байгуулсан. Түрээсийн гэрээний хугацааг 2022 оны 4 дүгээр сарын 20-ны өдрөөс эхлэн 2024 оны 5 дугаар сарын 10-ны өдөр хүртэлх хугацаагаар эхний жилд 1 сарын 5,000,000 төгрөг, хоёр дахь жилд 1 сарын 5,500,000 төгрөгөөр, улирлаар төлбөрийг төлөх ба эхний сарын 25-ны өдөр төлөх нөхцөлтэй, мал болон гэрийн тэжээвэр амьтны эмнэлэг, эмийн сан, худалдаа эрхлэх зорилгоор буюу зөвхөн оффисын зориулалтаар эзэмшиж, ашиглуулахаар харилцан тохиролцсон. Гэтэл хариуцагч “Х х х” ХХК нь гэрээний 1.1, 5.1-д заасан зориулалтаар эзэмшиж, ашиглахгүй, түрээсийн төлбөрийг гэрээнд заасан хугацаанд огт төлөхгүй эсвэл дутуу төлж гэрээний 2.1.2-т заасан ноцтой зөрчлийг удаа дараа гаргаж, энэ тухай Түрээслүүлэгчээс өгсөн шаардлага, мэдэгдлийг огт тоохгүй, арга хэмжээ авахгүй Түрээслүүлэгчийг хохироосоор байсан тул гэрээний 10.2-т заасан хугацаанд Түрээсийн гэрээг цуцлах тухай мэдэгдлийг өгсөн болно. Бидний гэрээгээр тохиролцсон тохиролцооноос өөр зориулалтаар буюу амьтны өдөр өнжүүлэх зориулалтаар байрыг ашиглаж байгаа болох нь тэдний өөрсдийн фэйсбүүк пэйж хуудас, телевизээр явуулж байгаа сурталчилгаа зэргээр нотлогддог ба энэ талаар тодруулан удаа дараа очиж үзэхэд гэрээнд зааснаас өөр зориулалтаар ашиглаж байсан байдаг. Би ийм зориулалтаар ашиглахыг огт зөвшөөрөөгүй, зөвшөөрөхгүй. Хариуцагчаас 2022 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдөр 06 дугаартай албан тоотыг надад ирүүлсэн ба 1-т "... Мэдэгдэлд заасан 2 дахь заалтын 15,000,000 төгрөгийн түрээсийг 2023 оны 01-р сарын 25-ны өдрийн дотор төлж барагдуулах... гэж, мөн "... хүсэлтийн 1 дэх заалтын дагуу үүргээ биелүүлээгүй тохиолдолд 2023 оны 01-р сарын 25-ны өдрөөс түрээсийн гэрээг дуусгавар болгон байрыг чөлөөлж өгөхөд гомдолгүй болохыг үүгээр мэдэгдэж байна ... гэж гүйцэтгэх захирал З.Сэс албан бланк дээр тамга тэмдгээр баталгаажуулсан байсан. Гэтэл мөн л өөрийн бичиж өгсөн энэхүү амлалтаа бүрэн биелүүлээгүй, байрыг чөлөөлж өгөхгүй байгаагаас шүүхэд хандан шийдвэрлүүлэхээс өөр аргагүй болоод байна. Түрээсийн гэрээний хугацаанд барьцаа болон түрээсийн төлбөрт нийт 65,000,000 төгрөг төлөхөөс 38,500,000 төгрөг төлсөн байна. Нэхэмжлэл гаргах үед Түрээсийн гэрээг шүүхийн журмаар цуцлуулах тухай шаардлага гаргаж байгаатай холбогдуулан 2022 оны 5 дугаар сарын 10-ны өдрөөс 2023 оны 02 дугаар сарын 16-ны өдөр хүртэл нийт 9 сар 6 хоногийн хугацаанд түрээсийн төлбөрт 9 сарын 45,000,000 төгрөг, 6 хоногийн 1,071,429 төгрөг, барьцаа 5,000,000 төгрөг, нийт 51,071,429 төгрөг төлөгдсөн байх ёстойгоос 38,500,000 төгрөгийг төлж 12,571,429 төгрөгийн түрээсийн төлбөрийн үлдэгдэлтэй байна. Бид гэрээний 9.4-т "... Түрээслэгч нь гэрээнд заасан хугацаанд түрээсийн төлбөрөө төлөөгүй буюу дутуу төлсөн бол Түрээслүүлэгч гүйцэтгээгүй үүргийн үнийн дүнгээс тооцон хоног тутам 0.5 хувийн алдангийг тооцно ... гэж алдангийн талаар тохиролцсон ба огт төлөөгүй, дутуу төлсөн төлбөрийг тооцоолоход алдангид 3,825,000 + 10,575,000 + 2,677,500 + 8,062,500 = 25,140,000 төгрөг төлөх ёстой гэж үзэж байна. Мөн гэрээний 9.5-д "... Түрээслэгч гэрээнд заасан ноцтой зөрчил гаргасан тохиолдолд Түрээслүүлэгч гэрээг дангаар цуцалж нэг сарын түрээсийн төлбөртэй тэнцэх хэмжээний торгуулийг тооцож авна ... гэж тохиролцсон ба торгуульд 5,000,000 төгрөг төлөхөөр байна. Ингээд түрээслэгч нь түрээсийн төлбөр, алданги, торгуульд нийт 12,571,429 + 25,140,000 + 5,000,000 = 42,711,429 төгрөг төлөх үүрэгтэй байна.

Иймд талуудын хооронд 2022 оны 4 дүгээр сарын 20-ны өдөр байгуулагдсан 1 дугаартай Түрээсийн гэрээний үүрэгт нийт 42,711,429 төгрөг гаргуулан, нэхэмжлэгч миний өмчлөлийн эрхийн улсын бүртгэлийн Ү- *дугаартай, Баянгол дүүрэг, 19 дүгээр хороо, * тоот хаягт байршилтай авто засвар, үйлчилгээний зориулалттай, 364.2 м.кв талбайтай, 2 давхар үл хөдлөх хөрөнгийг хариуцагч “Х х х” ХХК болон түүний Д амьтны эмнэлгийн эзэмшлээс албадан чөлөөлөн шийдвэрлэж өгнө үү.” гэжээ.

 1.2 Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ц.Т нь 2023 оны 5 дугаар сарын 17-ны өдөр гаргасан нэхэмжлэлийн нэмэгдүүлж тодруулсан шаардлагадаа: “Нэхэмжлэгч анх 2023 оны 03-р сарын 23-ны өдөр шүүхэд гаргасан шаардлагад Түрээсийн гэрээний үүрэгт 42,711,429 төгрөг нэхэмжилснийг тодруулж байна. Өөрөөр хэлбэл анх түрээсийн гэрээний үүрэгт холбогдох зардлыг гарах ёсгүй зардалтай хамтатган нэхэмжилсэн байсан. Мөн шүүхэд өгсөн цаг хугацаанаас хойших гарсан түрээсийн төлбөрийг нэмж нэхэмжилж байна. (Тооцооллыг хавсралтаар хүргүүлж байна.)

Түрээсийн гэрээний 4.6 түрээсийн төлбөрт халаалт, цахилгаан, цэвэр бохир ус, хог хаягдал, цэвэрлэгээ үйлчилгээний болон түрээсийн байртай холбоотой урсгал зардал ороогүй болно. Түрээслэгч өөрөө хариуцан төлнө... гэж тохирсон. 2023.4.11 өдрийн байдлаар хариуцагч хэрэглэсэн цахилгаан, дулааны төлбөр төлөөгүй цахилгааны хязгаарлалтад орох мэдэгдэл утсаар, бичгээр авсан байдаг. Эдгээр зардлыг хариуцагч төлөөгүй.

Түрээсийн гэрээний 8.2.9. гэрээ дуусгавар болсны дараа үл хөдлөх хөрөнгийг анхны байдлаар буцаан өгөх үүрэгтэй, 9.6. байрыг чөлөөлөх үед анхны байдалд оруулж хүлээлгэж өгнө гэж тохирсон. Хариуцагч үл хөдлөх хөрөнгийн гадна фасадыг үйл ажиллагааны зориулалтын дагуу будаж, хаягжуулсныг арилгуулж өмнөх байдалд оруулахыг даалгуулах.

Нэхэмжлэгч ХБНГУ-д ажиллаж амьдардаг. Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Г.Б түрээсийн гэрээний төлбөр, үүрэгтэй холбоотой ХБНГУ-аас 2 удаа Монгол улсад ирж, явсан. 2023.02.15-ны өдөр Монгол улсад ирж шүүхэд нэхэмжлэл гаргаж хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд оролцсон. 2023.02.15-ны өдөр онгоцны тийзэнд 733 евро буюу тухайн өдрийн Монгол банкны ханшаар ( 1$ =3,810 төгрөг ) 2,792,730 төгрөг төлсөн. Өмнө нь нэхэмжилсэн 2 удаагийн онгоцны тийзны хөлс 6,270,000 төгрөг, 15 хоногийн цалингийн 5,400,000 төгрөг нийт 11,670,000 төгрөгийг нэхэмжлэлийн 15 хоногийн цалингийн 5,400,000 төгрөгөөс татгалзаж 2,792,730 төгрөг болгон гарах ёсгүй зардалд тооцон нэхэмжилж байна.

Иймд түрээсийн төлбөр 19,300,000 төгрөг, алданги 9,650,000 төгрөг,  ашиглалтын зардал болох цахилгааны төлбөр 170,471 төгрөг, усны төлбөр 67,260.55 төгрөг, дулааны төлбөр 614,286.68 төгрөг, үл хөдлөх эд хөрөнгийг анхны байдалд оруулж хүлээлгэж өгөхийг хариуцагчид даалгах, гарах ёсгүй зардал 2,792,730 төгрөг, нийт 32,594,748.23 төгрөгийг хариуцагч “Х х х” ХХК, З.С нараас гаргуулж өгнө үү.” гэжээ.

1.3 Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нэхэмжлэлийн зарим шаардлагаас татгалзсан. Үүнд: “...Түрээсийн зүйлийг өөр түрээслэгчид түрээслүүлсэн тул маргаан бүхий хөрөнгийг анхны байдалд оруулах шаардлагагүй болсон. Иймээс үүнтэй холбоотой шаардлага болох үл хөдлөх эд хөрөнгийг анхны байдалд оруулж хүлээлгэж өгөхийг хариуцагч нарт даалгах шаардлагаасаа татгалзаж байна.” гэжээ.

2. Хариуцагч “Х х х” ХХК хариу тайлбартаа: “Түрээсийн гэрээг хариуцагч хуулийн этгээд нь гэрээний үргэлжлэх хугацааг 2 буюу түүнээс дээш жилээр үргэлжлүүлэхээр харилцан тохиролцсоны үндсэн дээр байгуулсан.

Тухайн гэрээнд талуудын хүсэл зоригийн илэрхийлэл бүрэн тусгагдсан гэж ойлгож бидний зүгээс маргаан бүхий байрыг засан сайжруулахад зориулж өөрсдийн хөрөнгөөр 45,000,000 төгрөгийн засвар үйлчилгээг хийж үйл ажиллагааг явуулж эхэлсэн.

Гэрээний явцад төлөвлөгөөт хөрөнгө оруулалтын ажлууд саатсаны улмаас түрээсийн төлбөрийг тухай бүр хийж чадахгүй байсан нь маргааны гол шалтгаан болсон хэдий ч бидний зүгээс нэхэмжлэгч талыг хохиролгүй болгох тал дээр онцгой анхаарч аль болох гэрээг хугацаанд нь үргэлжлүүлэхийг эрмэлзэж ирсэн. Гэтэл нэхэмжлэлийн шаардлагад бидний хугацаа хоцрогдуулан өгч байсан түрээсийн төлбөрүүдийг гэрээний 4.2 дахь заалт болох /улирлаар төлбөр тооцогдоно / гэх заалтаар тооцож алдангийг тооцоолсон нь улирал бүр огт түрээсийг бүтэн хэмжээгээр төлөөгүй мэт болж, алдангийн хэмжээг давуулан нэхэмжилжээ. Учир нь хугацаа хоцорсон түрээсийн төлбөрийг төлбөр төлсөн өдөртэй харьцуулж үлдэгдэл төлбөрөөс алданги тооцогддог хууль зүйн зохицуулалттай байдаг. Түүнчлэн түрээсийн төлбөрийг нэхэмжлэх хэсэг дээр тухайн нэхэмжлэлийг гаргахаас өмнө түрээнээс хасуулж байсан зарим нэг төлбөр /2022.11.11-нд 6,500,000 зэлийн гэрээ, 2022.12.27-нд 500,000, 2023.02.18-нд 3,000,000/-үүдийг огт дурдаагүй байгаа нь нэхэмжлэл гаргах хүртэл хугацааны түрээсийн төлбөрийг давуулан нэхэмжилсэн байна. Мөн нэмэгдүүлэн гаргасан ХБНГУ-с 2 удаагийн ирж очих зардал, цалингүй чөлөөний цалин зэрэгт нэхэмжилж буй төлбөрүүд нь тухайн хэрэг маргаантай огт холбогдолгүй бөгөөд дээрх хугацаануудад хууль ёсны итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч гэх Г.Б, Д.Энартай тогтмол харилцаж байсан.

Иймд нэмэгдүүлэн гаргасан нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгох, үндсэн нэхэмжлэлээс торгууль, барьцаа болох 10,000,000 төгрөгийг хэрэгсэхгүй болгож, албадан чөлөөлүүлэх тухай шаардлагыг хүлээн зөвшөөрч, нэхэмжлэлийн зарим хэсэгтэй эвлэрч байна. Харин гэрээний үүргийн дагуу нэхэмжилсэн шаардлагаас тайлбарт дурдагдсан байдлаар ахин тооцуулж, бидний зүгээс гаргасан сөрөг нэхэмжлэлийн мөнгөн дүнтэй дүйцүүлэн шийдвэрлэж өгнө үү.

Нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн нэмэгдүүлж тодруулсан шаардлагын тухайд:

Нэхэмжлэгч нь анхны гаргасан нэхэмжлэлийн шаардлагын зарим хэсгийг багасган зөвхөн түрээсийн төлбөртэй маргах тухай дурдсан байна.

Хариуцагч нь маргаан бүхийн объектод нийт 9 сар 6 хоног байрлаж дээрх хугацаанд гэрээний үүргийг биелүүлээгүйн улмаас шүүхэд хандсан талаар анхны нэхэмжлэлд дурдаж, дээрх хугацааны түрээсийн төлбөрийг 46,071,429 төгрөгөөр тооцоолон нарийвчлан гаргасан байдаг. Бид дээрх тооцоололтой маргаагүй бөгөөд гагцхүү нэхэмжлэгч талд төлж байсан түрээсийн төлбөрийг үнэн зөвөөр тогтоолгохоор маргадаг. Учир нь хэдийгээр түрээсийн төлбөрийг гэрээгээр хүлээсэн хугацаанд төлөөгүй ч гэсэн хугацаа хожимдуулж төлж ирсэн болно. Дээрх төлбөрүүдийг төлж байсан баримтууд нь хавтаст хэрэгт авагдсан бөгөөд мөнгөн төлбөрийн задаргааг нэмж тооцоолоход 42,000,000 төгрөг төлсөн нь баримтаар нотлогддог.

Түүнчлэн нэхэмжлэгч тал нь 2022 оны 11 дүгээр сарын 11-ний өдөр зээлийн гэрээгээр бидний эзэмшлийн 0.07 га бүхий газрыг түрээсийн төлбөрт тооцон барьцаалан авсан байдаг. Иймд дээрх шаардлагын үндсэн төлбөрийг бүрэн барагдуулсан гэж бидний зүгээс үзэж буй бөгөөд алдангийн тооцоолсон хэсгийг эс зөвшөөрч, нэхэмжлэл гаргаснаас хойших түрээсийн төлбөртэй маргахгүй болно.

Нэхэмжлэлийн шаардлагын 2, 3, 4 дэх шаардлагууд болон түрээсийн гэрээний 4 дэх хэсгийн 6 заалтад заасанчлан маргахгүй болно.

Шаардлагын 5-д үл хөдлөх хөрөнгийг анхны байдалд оруулан хүлээлцэх тухайд: Бидний зүгээс маргаан бүхий үл хөдлөхийг 2023 оны 05 дугаар сарын 18-ны өдөр нэхэмжлэгч талд хүлээлгэн өгсөн бөгөөд харин ч хуучин байдлыг засан сайжруулсан байгааг нэхэмжлэгч тал хүлээн зөвшөөрдөг. Мөн хариуцагчаас засварт гарсан төлбөрийг нөхөж тооцуулахаар сөрөг нэхэмжлэлд дурдсан байгаа болно. Иймд тухайн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү. Гарах ёсгүй зардлын тухайд: Дээрх шаардлагын талаар урьд гаргаж байсан бичгээр тайлбарт эс зөвшөөрч байсан. Учир нь түрээсийн гэрээний маргаан бүхий хугацаанд хоёр ч хууль ёсны итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч бидэнтэй харьцаж байсан. ХБНГУ-аас яг маргаантай холбогдуулан ирээд буцсан нь тодорхойгүй гэж үзэж байгаа тул шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү.” гэж маргажээ.

3. Хариуцагч З.С шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “Нэхэмжлэгчийн гаргасан нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй.” гэж маргасан.

4. Хариуцагч “Х х х” ХХК-аас нэхэмжлэгч Д.Эд холбогдуулан түрээсийн гэрээг хүчин төгөлдөр бус болохыг тогтоолгох, засан сайжруулалтын зардал 20,000,000 төгрөгийг гаргуулах тухай сөрөг нэхэмжлэл гаргасан. Хариуцагч сөрөг нэхэмжлэлийн үндэслэлдээ: “Х х х” ХХК болон иргэн Д.Э нарын хооронд 2022 оны 04 дүгээр сарын 20-ны өдөр байгуулсан түрээсийн гэрээ нь Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.1-д заасан хууль зөрчсөн хэлцэл юм.

Учир нь Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.3-т “Хуульд өөрөөр заагаагүй бол түрээсийн гэрээг бичгээр байгуулах бөгөөд үл хөдлөх эд хөрөнгө түрээслэх гэрээг үл хөдлөх эд хөрөнгийн бүртгэлийн газарт бүртгүүлнэ”, мөн зүйлийн 318.4 дэх хэсэгт “Энэ хуулийн 318.3-т заасан шаардлагыг хангаагүй гэрээ хүчин төгөлдөр бус байна" гэж заасан байдаг. Гэтэл хариуцагч нь түрээсийн гэрээг үл хөдлөх эд хөрөнгөө манай компанид түрээслэхдээ буюу 2022 оны 04 дүгээр сарын 20-ны өдөр Улсын бүртгэлийн газарт бүртгүүлээгүй тул бидний байгуулсан гэрээ нь байгуулагдсан цагаасаа эхлээд хүчин төгөлдөр бус хэлцэл юм.

Иймд 2022 оны 04 дүгээр сарын 20-ны өдөр байгуулсан түрээсийн гэрээг хүчин төгөлдөр бус болохыг тогтоож өгнө үү. Бидний байгуулсан гэрээ нэгэнт хүчин төгөлдөр бус учраас Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.5-д хэсэгт “Энэ хуулийн 56.1-д заасан хэлцэл хийсэн талууд нь уг хэлцлээр шилжүүлсэн бүх зүйлээ харилцан буцааж өгөх, боломжгүй бол үнийг төлөх үүрэгтэй гэсний дагуу түрээсийн байранд хийсэн засан сайжруулалтын зардлаас 20,000,000 төгрөгийг иргэн Д.Эаас гаргуулахаар сөрөг нэхэмжлэл гаргаж байна.” гэжээ.

 

5. Нэхэмжлэгч хариуцагчийн сөрөг нэхэмжлэлд “Түрээсийн гэрээг хүчин төгөлдөр бус хэлцэлд тооцуулах шаардлагын тухайд: Иргэн Д.Э “Х х х” ХХК-ийн хооронд 2022.04.20-ны түрээсийн гэрээ байгуулагдсан.

Гэрээг байгуулаад түрээслэгчид үйл ажиллагаагаа явуулах хугацаа хүссэнийг хүлээн зөвшөөрч нэг сарын хугацаанд түрээсийн төлбөр авахгүйгээр тохиролцож хөнгөлөлт өгч Түрээсийн гэрээний 4.4 дэх хэсэгт ...засан тохижилтыг хийх хугацаа дууссан буюу 2022.5.10-ны өдрөөс эхлэн түрээсийн төлбөрийг тоолно... гэж оруулсан.

Түрээслэгч Иргэний хуулийн 42.1дэх хэсэгт заасан хэлцлийг хуульд заасан хэлбэрээр тохиролцож бичгээр хийж баталгаажуулж, мөн хуулийн 42.2 дах хэсэгт заасан энгийн хэлбэртэй бичгийн хэлцэл нь хүсэл зоригоо илэрхийлэгч этгээд гарын үсэг зурснаар хүчин төгөлдөр болно гэсний дагуу Түрээсийн гэрээ хүчин төгөлдөр байгуулагдсан. Түрээсийн гэрээг Улсын бүртгэлийн газарт 2022.11.09-ний албан ёсоор бүртгүүлсэн. Иргэний хуулийн 196 дугаар зүйд заасан Гэрээг байгуулсанд тооцох зүйлийн 196.1-д заасан үндэслэлээр гэрээг байгуулсанд тооцож, 196.1.1 дэх хэсэгт заасан гэрээний гол нөхцөлийн талаар талууд тохиролцож, байр буюу эд хөрөнгийг шилжүүлж өгснөөр хүчин төгөлдөр хэлцэл байгуулагдсан гэж үзнэ. Түрээслэгч энэ хугацаанд байрыг ашиглаж орлого олж үйл ажиллагаа явуулж ирсэн. Өөрөөр хэлбэл Иргэний хуулийн 8.1.6-д зааснаар иргэний эрх зүйн харилцаа үүссэн байтал хариуцагч харилцаа үүсээгүй, хүчин төгөлдөр бус хэлцэл гэж байгаа нь үндэслэлгүй болно.

Түрээсийн байранд засан сайжруулалтын зардалд 20,000,000 төгрөг нэхэмжилж байгаа тухайд: Түрээслэгч өөрийн үйл ажиллагаанд зориулж засан тохижилт хийхээр тохиролцож уг ажлын зардлыг өөрсдөө хариуцна, харин нэг сарын түрээсийн төлбөр 5,000,000 төгрөгийн хөнгөлөлт эдлүүлэх хүсэлтийг гаргаж тохиролцож улмаар эдэлсэн. Түрээсийн гэрээний 4.6 дах хэсэгт түрээсийн төлбөрт халаалт, цахилгаан, цэвэр бохир ус, хог хаягдал, цэвэрлэгээ үйлчилгээний болон түрээсийн байртай холбоотой урсгал зардал түрээсийн төлбөрт ороогүй болохыг хүлээн зөвшөөрч гарын үсэг зурсан. Түрээслэгч байрны засан тохижилт хийсэн гэх боловч засан тохижилт хийсэн Эажлын хөлсийг нь өгөөгүй хэмээн “Х х х” ХХК-ийг Иргэний шүүхэд Эхандсан байна. Засан тохижилттой холбоотой бодит гарсан зардлын талаар нэхэмжлэгчийн хэлэлцэгдэж байгаа шүүх хуралд гэрчээр оролцож бодит байдлыг гэрчилнэ гэдгийг бидэнд мэдэгдсэн. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэр тухай хуулийн 6.5 дах хэсэгт “Зохигч гагцхүү бодит байдалд нийцсэн тайлбар өгөх, хэрэг хянан шийдвэрлэхэд ач холбогдолтой нотлох баримт гаргах үүрэгтэй” гэж заасан. Гэтэл “Х х х” ХХК-ийн шүүхэд ирүүлсэн санхүүгийн баримтууд нь нотлох баримтын шаардлага хангахгүй, засвартай, тамга тэмдэг нь зөрүүтэй, сав баглаа боодол, савлагаа нь хуурамч, үнийн хувьд бодит биш, НӨАТ- гүй зэрэг байгаа нь нотлох баримтаар үнэлэгдэх байтугай Эрүүгийн хуулийн 23.2. 1 дэх хэсэгт заасан хуурамч баримт бичиг үйлдэх, ашиглах гэмт хэргийн хэв шинжийг агуулсан үйлдэл гэж харагдаж байна.

Нэхэмжилж байгаа 20,000,000 төгрөгийн эх үүсвэр хариуцагчийн данснаас ч гараагүй хаанаас, ямар эх үүсвэрээс хэн гэдэг хүн төлбөр төлсөн баримт болох нь тодорхойгүй байна. Бусдын эд хөрөнгийг гэрээ байгуулж ашиглаж, эзэмшиж байх хугацаандаа Гэрээнд заасан нөхцөл, болзлыг зөрчиж, хуулиар хүлээн зөвшөөрөгдөөгүй үйл ажиллагаа явуулж байсан нь Нийслэлийн Мал эмнэлгийн газрын улсын байцаагчдын шалгалтын дүгнэлтээр тогтоогдсон баримтыг нэхэмжлэгч хэрэгт өгсөн болно. Тухайлбал түрээслэгч Гэрээний 10.1.2 дах хэсэгт заасан Түрээсийн талбайг гэрээнд заасан зориулалтаар ашиглах боломжгүй болсон нь тогтоогдсон. Байрыг чөлөөлж өгөхгүй, ашигласан ус, дулааны мөнгийг төлөхгүй, байрын гадна хананд дур мэдэн нохой, муурын зураг зурж хэрэглэгчдийг төөрөгдүүлж хууль бусаар орлого олж байсан нь нэгэнт ил болсон. Түрээслэгчийн тухайд байрыг өмнөх байдалд засан тохижуулж хүлээлгэн өгөхийг удаа дараа шаардсан байгаа.

Иймд “Х х х” ХХК-ийн гаргасан сөрөг нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү.” гэсэн тайлбарыг гаргасан.

 6. Нэхэмжлэгчээс Улсын тэмдэгтийн хураамж төлсөн баримт, Иргэний үнэмлэхийн лавлагаа, Оршин суугаа газрын лавлагаа, Итгэмжлэл, Үл хөдлөх хөрөнгийн лавлагаа, Түрээсийн гэрээ, Шаардлага хүргүүлэх тухай, Мэдэгдэл хүргүүлэх тухай баримт, D хүсэлт, Нэхэмжлэлийн ихэссэн шаардлага, Улсын тэмдэгтийн хураамж төлсөн баримт, Итгэмжлэл, Мал эмнэлгийн газрын хариу хүргүүлэх тухай, Мэдэгдэл, Д. гийн дансны хуулга, Тооцоо нийлсэн акт, Хариу тайлбар, Нэхэмжлэлийн нэмэгдүүлсэн шаардлага, Гэрээнд түрээсийн төлбөр төлсөн байдал, Төлбөрийн нэхэмжлэх, Тооцооны үлдэгдлийн баталгаа, МИАТ ХК-ийн тодорхойлолт зэрэг баримтыг шүүхэд гаргаж өгсөн.

Хариуцагчаас “Х х х” ХХК-ийн Улсын бүртгэлийн гэрчилгээ,  Сөрөг нэхэмжлэл, Улсын тэмдэгтийн хураамж, Зарлагын баримтууд, Хариу тайлбар, зарлагын баримтууд, Зээлийн гэрээ, Барьцааны гэрээ, Хариу тайлбар зэрэг баримтыг шүүхэд гаргаж өгсөн.

Нэхэмжлэгчийн хүсэлтээр гэрчийн мэдүүлгийг шүүх бүрдүүлсэн байна.

Зохигчдын тайлбар, хэрэгт цугларсан нотлох баримтыг шинжлэн судлаад

ҮНДЭСЛЭХ НЬ:

1. Шүүх нэхэмжлэгчийн гаргасан нэхэмжлэлийн зарим хэсгийг хангаж, сөрөг нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгон шийдвэрлэх үндэслэлтэй гэж үзэв.

 2. Нэхэмжлэгч Д.Э дараах үндэслэлээр шаардах эрхээ тодорхойлсон. Үүнд: “Миний бие өөрийн өмчлөлийн үл хөдлөх хөрөнгийг “Х х х” ХХК-д түрээслүүлэхээр 2022 оны 4 дүгээр сарын 20-ны өдөр 1 дугаартай Түрээсийн гэрээ байгуулсан. Гэвч хариуцагч нар нь гэрээгээр хүлээсэн төлбөр төлөх үүргээ биелүүлээгүй тул түрээсийн төлбөр 19,300,000 төгрөг, алданги 9,650,000 төгрөг,  ашиглалтын зардал болох цахилгааны төлбөр 170,471 төгрөг, усны төлбөр 67,260.55 төгрөг, дулааны төлбөр 614,286.68 төгрөг, үл хөдлөх эд хөрөнгийг анхны байдалд оруулж хүлээлгэж өгөхийг хариуцагчид даалгах, гэрээнээс учирсан хохирол 2,792,730 төгрөг, нийт 32,594,748.23 төгрөгийг хариуцагч “Х х х” ХХК, З.С нараас шаардах эрхтэй.” гэжээ.

 3. Хариуцагч “Х х х” ХХК нэхэмжлэлийн шаардлагыг дараах үндэслэлээр үгүйсгэсэн.  Үүнд: “Түрээсийн гэрээг гэрээний үргэлжлэх хугацааг 2 буюу түүнээс дээш жилээр үргэлжлүүлэхээр харилцан тохиролцсоны үндсэн дээр байгуулсан. Түрээсийн зүйлийг засан сайжруулахад зориулж өөрсдийн хөрөнгөөр 45,000,000 төгрөгийн засвар үйлчилгээг хийсэн. Гэрээний явцад төлөвлөгөөт хөрөнгө оруулалтын ажлууд саатсаны улмаас түрээсийн төлбөрийг тухай бүр хийж чадахгүй байсан нь маргааны гол шалтгаан болсон. Биднийг хугацаа хожимдуулан өгч байсан түрээсийн төлбөрүүдийг гэрээний 4.2 дахь заалт болох заалтаар тооцож алдангийг тооцсоныг зөвшөөрөхгүй ба хуучин барилгыг засан сайжруулан олон өрөөтэй болгосон. Мөн нэхэмжлэгчийн төлөөлөгч ХБНГУ-аас яг маргаантай холбогдуулан ирээд буцсан нь тодорхойгүй гэж үзэж байна.” гэж маргажээ.

 4. Хариуцагч З.С нэхэмжлэлийн шаардлагыг дараах үндэслэлээр үгүйсгэсэн. Үүнд: “Компанийн өмнөөс нэхэмжлэгчтэй харилцаж байсан тул нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хүлээн зөвшөөрөхгүй.” гэж маргасан.

 5. Хариуцагч “Х х х” ХХК сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлага, үндэслэлээ “...Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.3-т заасан шаардлагыг хангаагүй тул бидний байгуулсан гэрээ нэгэнт хүчин төгөлдөр бус учраас дээрх хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.5-д хэсэгт зааснаар засан сайжруулалтын зардлаас 20,000,000 төгрөгийг иргэн Д.Эаас шаардах эрхтэй.” гэж тодорхойлсон.

 6. Нэхэмжлэгч Д.Э хариуцагчийн сөрөг нэхэмжлэлийг “Түрээсийн гэрээг Улсын бүртгэлийн газарт албан ёсоор бүртгүүлсэн. Түрээслэгч түрээсийн гэрээний хугацаанд байрыг ашиглаж орлого олж үйл ажиллагаа явуулж ирсэн. Түрээслэгч өөрийн үйл ажиллагаанд зориулж засан тохижилт хийхээр тохиролцож уг ажлын зардлыг өөрсдөө хариуцна гэж гэрээгээр тохиролцсон тул сөрөг нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү.” гэж няцаасан.

7. Хэрэгт авагдсан болон шүүх хуралдаанаар хэлэлцэгдсэн нотлох баримтаар дараах үйл баримт тогтоогдож байна.

7.1 Талууд 2022 оны 04 сарын 20-ны өдөр 1 тоот “Түрээсийн гэрээ”-г бичгээр байгуулж, түрээслүүлэгч нь гэрээнд зааснаар түрээсийн зүйл болох Баянгол дүүрэг, 19 дүгээр хороо, гудамж, тоот хаягт байршилтай, авто засвар, үйлчилгээний зориулалттай, 2 давхар 364,2 м.кв талбайтай үл хөдлөх хөрөнгийг 2022 оны 4 сарын 20-ны өдрөөс 2024 оны 5 сарын 10-ны өдрийг хүртэл 2 жилийн хугацаатай түрээслэгчийн буюу хариуцагчийн эзэмшил, ашиглалтад шилжүүлэх, түрээслэгч “Х х х” ХХК нь үл хөдлөх хөрөнгийг мал болон гэрийн тэжээвэр амьтны эмнэлэг, эмийн сан, худалдааны үйл ажиллагаа эрхлэн явуулахад зориулан эзэмшиж ашигласны 1 сарын түрээсийн төлбөрт 2022 оны 5 сарын 10-ны өдрөөс 2023 оны 5 сарын 10-ны өдрийг хүртэл 5,000,000 төгрөг, 2023 оны 5 сарын 11-ний өдрөөс 2024 оны 5 сарын 11-ний өдрийг хүртэл 5,500,000 төгрөгийг төлөх, төлбөрийг 3 сараар төлөх,  гэрээгээр тогтоосон хугацаанд үүргээ биелүүлээгүй бол гүйцэтгээгүй үүргийн үнийн дүнгээс тооцон хоног тутамд 0,5 хувиар алданги төлөх үүргийг тус тус хүлээжээ.  

7.2 Дээрх Баянгол дүүрэг, 19 дүгээр хороо, тоот хаягт байршилтай, авто засвар, үйлчилгээний зориулалттай, 364,2 м.кв талбайтай үл хөдлөх эд хөрөнгийн хууль ёсны өмчлөгчөөр Д.Эыг бүртгэж, Ү-*дугаар гэрчилгээ олгогдсон болох нь Улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын үл хөдлөх хөрөнгийн лавлагаагаар тогтоогдсон. /1хх-13/

7.3 Зохигчдын хооронд байгуулагдсан 2022 оны 04 сарын 20-ны өдөр 1 тоот “Түрээсийн гэрээ”-г бичгээр байгуулан нотариатаар гэрчлүүлж, улмаар 2022 оны 11 сарын 09-ний өдөр улсын бүртгэлд бүртгүүлсэн байна. /1хх-13, 17/

7.4 Нэхэмжлэгч Д.Э нь 2022.11.09, 2022.11.11-ний өдөр түрээсийн төлбөрийг төлөх болон объектыг чөлөөлөх тухай албан бичгийг хариуцагч “Х х х” ХХК-нд хүргүүлж байжээ. /1хх-24-25/

7.5 Хариуцагч “Х х х” ХХК-аас түрээсийн гэрээний үүрэгт 2022.10.28-ны өдөр 7,000,000 төгрөг, 2022.11.11-ний өдөр 10,000,000 төгрөг, 2023.01.24-ний өдөр 3,500,000 төгрөг, 2023.01.25-ны өдөр 6,500,000 төгрөг, 2023.02.18-ны өдөр 3,000,000 төгрөг, нийт 30,000,000 төгрөгийг төлсөн болох нь нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Д.Эгийн “Х” ХК-ийн дансны хуулгаар тогтоогдсон. /1хх-80-84/

8. Талууд гэрээний хүчин төгөлдөр байдал болон алданги төлөх эсэх, гэрээнээс үүссэн учирсан хохирлыг шаардах эрхтэй эсэх талаар маргасан.

 9. Зохигчдын хооронд байгуулагдсан 2022 оны 04 сарын 20-ны өдөр 1 тоот “Түрээсийн гэрээ”-ний агуулга, шинж, нөхцөл, талуудын хүлээсэн эрх, үүргээс дүгнэвэл Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.1 дэх хэсэгт “Түрээсийн гэрээгээр түрээслүүлэгч нь түрээслэгчийн эзэмшил, ашиглалтад аж ахуйн үйл ажиллагаа явуулах болон дүрэмд заасан зорилгоо биелүүлэхэд нь зориулж тодорхой хөрөнгө шилжүүлэх, түрээслэгч нь гэрээгээр тохирсон түрээсийн төлбөрийг төлөх үүргийг тус тус хүлээнэ” гэж зааснаар түрээсийн гэрээ байгуулагдсан гэж үзэх үндэслэлтэй болно.

 Дээрх гэрээг Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 22 дугаар зүйлийн 22.1-д “Үл хөдлөх эд хөрөнгийн түрээсийн эрхийг түрээслэгч, түрээслүүлэгчийн аль нэг талын гаргасан мэдүүлгийг үндэслэн энэ хуулийн 15 дугаар зүйлд заасан журмын дагуу бүртгэнэ” гэж зааснаар 2022 оны 11 сарын 09-ний өдөр улсын бүртгэлд бүртгүүлсэн нь Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.3 дах хэсэгт “Хуульд өөрөөр заагаагүй бол түрээсийн гэрээг бичгээр байгуулах бөгөөд үл хөдлөх эд хөрөнгө түрээслэх гэрээг үл хөдлөх эд хөрөнгийн бүртгэлийн газарт бүртгүүлнэ.” гэж заасан улсын бүртгэлд бүртгүүлэх шаардлагыг хангажээ.

 Зохигчдын хооронд байгуулагдсан түрээсийн гэрээ нь Иргэний хуулийн 189 дүгээр зүйлийн 189.1 дэх хэсэгт заасан гэрээний агуулгыг өөрсдөө тодорхойлж, чөлөөтэй байгуулах эрхийн хүрээнд байгуулсан, мөн хуулийн 42 дугаар зүйлийн 42.2 дахь хэсэгт зааснаар хийгдсэн, тэдгээрийн хүсэл зоригийн илэрхийлэл нь Иргэний хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1 дэх хэсэгт зааснаар хүчин төгөлдөр байна.

 10. Нэхэмжлэгч Д.Э нь түрээсийн гэрээний 8 дугаар зүйлийн 8.1.5, Иргэний хуулийн 206 дугаар зүйлийн 206.1, 208 дугаар зүйлийн 208.1‑д зааснаар түрээсийн зүйл болсон 364.2 м.кв талбайг 2022 оны 04 сарын 20-ны өдөр хариуцагч “Х х х” ХХК-д хүлээлгэн өгсөн, хариуцагч “Х х х” ХХК нь мөн хуулийн заалт, түрээсийн гэрээний 5 дугаар зүйлийн 5.1, 5.2-д заасны дагуу түрээсийн талбайг хүлээн авч, зохих журмын дагуу ашиглаж, түрээсийн төлбөрт 42,000,000 төгрөг төлсөн талаар талууд маргаагүй. 

 Зохигчдын шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбараар түрээсийн гэрээний 5.4-т заасан түрээслэгчийн засан тохижилтыг хийх хугацаа дууссанаас хойш буюу 2022 оны 5 сарын 10-ны өдрөөс эхлэн түрээсийн төлбөрийг тооцсон, хариуцагч “Х х х” ХХК түрээсийн зүйлийг 2023 оны 5 сарын 17-ны өдөр чөлөөлсөн, хариу үүрэг буюу хөрөнгийг ашигласан хугацааны төлбөрийг бүрэн төлж барагдуулаагүй буюу гэрээний үүргээ зохих ёсоор бүрэн биелүүлээгүй талаар, мөн нэхэмжлэгчийн ирүүлсэн түрээсийн төлбөрийн тооцоолол баримтаас 2022 оны 5 сарын 10-ны өдрөөс 2023 оны 5 сарын 17-ны өдрийг хүртэл 12 сар 7 хоногийн түрээсийн төлбөр 61,300,000 төгрөг төлөхөөс 42,000,000 төгрөг төлснийг хасч үлдэгдэл 19,300,000 төгрөгийг үгүйсгэж маргаагүй.

 

11. Түрээсийн гэрээний 4.6-д зааснаар “Гэрээний 4.1-д түрээсийн төлбөрт түрээслүүлэгчийн талбайд ногдох халаалт, цэвэр бохир ус, хог хаягдал, цэвэрлэгээ, үйлчилгээний болон түрээсийн байртай холбоотой урсгал зардал ороогүй болно. Түрээсийн гэрээний хугацаанд эдгээр зардлыг түрээслэгч өөрөө хариуцан төлнө.” гэж зааснаар түрээслэгч буюу хариуцагч “Х х х” ХХК хөрөнгийн ашиглалтын бүхий л зардлыг хариуцах үүрэг хүлээсэн бөгөөд цахилгааны төлбөр 170,471 төгрөг, усны төлбөр 67,260.55 төгрөг, дулааны төлбөр 614,286.68 төгрөг, нийт 852,018.23 төгрөгийг нэхэмжлэгч төлсөн болох нь хэрэгт авагдсан баримтаар тогтоогдож байх тул нэхэмжлэгч нь хариуцагчаас шаардах эрхтэй гэж үзэв.

 12. Нэхэмжлэгч хариуцагчийг гэрээнд заасан хугацаанд үүргээ зохих ёсоор бүрэн биелүүлээгүй гэрээний үүргээ зөрчсөн гэж үзэж үүргийн гүйцэтгэл буюу түрээсийн төлбөрийн үлдэгдэл мөнгөн төлбөрийн үүрэг 19,300,000 төгрөг, алданги 9,650,000 төгрөг нийт 28,950,000 төгрөгийг хариуцагчаас шаардсан. /1хх-149/

 2022 оны 04 сарын 20-ны өдөр 1 тоот “Түрээсийн гэрээ”-ний 9.4-т “Түрээслэгч гэрээнд заасан хугацаанд түрээсийн төлбөрөө төлөөгүй буюу дутуу төлсөн бол түрээслүүлэгч гүйцэтгээгүй үүргийн үнийн дүнгээс тооцон хоног тутамд 0,5 хувийн алдангийг тооцно.” гэж тусгажээ. Алдангийг гүйцэтгээгүй үүргийн үнийн дүнгийн 0,5 хувиас хэтрэхгүй хэмжээгээр, хугацаа хэтрүүлсэн хоног тутамд төлөх агуулгатай анз болохыг Иргэний хуулийн 232 дугаар зүйлийн 232.6-д тодорхойлсон.

 

Нэхэмжлэгч Д.Э нь гэрээний үүрэг биелүүлэх хугацааг хариуцагч хэтрүүлсэн гэж алдангид 9,650,000 төгрөг шаардахдаа тус нэхэмжлэлийн үндэслэлийг тайлбарлаагүй. Тодруулбал, шүүхэд 2022.02.20-ны өдөр гаргасан нэхэмжлэлд дурдснаар 26,500,000 төгрөгийн алданги шаардсан боловч 2023.5.17-ны өдөр нэхэмжлэлийн шаардлагаа тодруулахдаа 13,500,000 төгрөг болгон багасгасан, түрээсийн төлбөр төлсөн байдал гэх тооцооны хүснэгтээр 9,650,000 төгрөгөөр тодорхойлон гэрээнд үүрэг гүйцэтгэх хугацааг аль хугацаанаас хэдий хүртэл алдангийг тооцсон, /шүүх хуралдаанд нэхэмжлэгч тал алдангийг хэрхэн тооцсон талаар тайлбарлаж чадаагүй/ гэрээнд заасан алдангийн тооцоолол яаж гарсан, үүнийг хэрхэн гүйцэтгээгүй үүргийн 50 хувиар хязгаарласан эсэх талаарх баримтыг гаргаж өгөөгүй тул энэ тохиолдолд шүүх алдангийн талаар тооцоолол хийх үндэслэлгүй, хэргийн талуудын зарчимд нийцэхгүй болно.

 13. Хариуцагч “Х х х” ХХК нь гэрээнд заасан зориулалтын дагуу ашиглах, төлбөр төлөх үүргээ зохих ёсоор шударгаар биелүүлээгүй тул нэхэмжлэгч  гэрээнээс учирсан хохирол 2,792,730 төгрөгийг Иргэний хуулийн 219 дүгээр зүйлийн 219.1 дэх хэсэгт заасан хохирол шаардсан нь үндэслэлгүй.

Иргэний хуулийн 219 дүгээр зүйлийн 219.1 дэх хэсэг буюу үүрэг гүйцэтгэгч хүлээсэн үүргээ зөрчсөн тохиолдолд үүрэг гүйцэтгүүлэгч учирсан хохирлоо арилгуулахаар шаардах эрхтэй гэсэн зохицуулалттай боловч энэхүү зохицуулалт нь хоёр талын гэрээнд үүргийн гүйцэтгэлтэй саад болох нөхцөл байдлын тухай буюу үүрэг гүйцэтгэгч үүргээ огт биелүүлээгүй, эсхүл хугацаа хэтрүүлэх, эсхүл гэрээний үүргээ зохих ёсоор биелүүлээгүй буюу чанаргүй гүйцэтгэсэн тохиолдлыг зохицуулсан байна. Харин Г.Б нь хариуцагч “Х х х” ХХК-аас гэрээний үүргийг шаардахаар 2023.02.15-ны өдөр ХБНГУ-аас Монгол Улсад ирж, буцсан онгоцны тийз 733 евро буюу 2,792,730 төгрөгийг шаардаж буй нь нэхэмжлэгчийн хүсэл зоригийн дагуу хийсэн үйлдэл болох ба уг мөнгөтэй холбоотой шаардлага нь гэрээний улмаас учирсан хохиролд тооцогдохгүй болно.

 Энэ талаар шүүх хуралдаанд хариуцагчаас “…Бид нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Д.Эгуайтай их харилцаж байсан, түүний дансаар төлбөрийг төлж байсан, мөн түрээсийн гэрээний маргаан бүхий хугацаанд хоёр ч хууль ёсны итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч бидэнтэй харьцаж байсан. ХБНГУ-аас яг маргаантай холбогдуулан ирээд буцсан нь тодорхойгүй гэж үзэж байна.” гэх тайлбар гаргасан бөгөөд нэхэмжлэгчээс уг тайлбарыг баримтаар няцааж чадаагүй.

 Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.2-т “Зохигч, түүний төлөөлөгч нь хэргийн үйл баримт, гэм буруу байгаа эсэхийг нотлох буюу үгүйсгэх замаар мэтгэлцэх эрхтэй”, мөн хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.2.2, 38 дугаар зүйлийн 38.1-д “хэргийн оролцогч шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлийн шаардлага, түүнийг үгүйсгэх үндэслэл, тайлбар түүнтэй холбоотой баримтыг цуглуулах, гаргаж өгөх үүрэгтэй” гэж тус тус заасан бөгөөд нэхэмжлэгч нь нэхэмжлэлийн шаардлага үндэслэлээ баримтаар нотлох үүргээ хэрэгжүүлээгүй болно.

 14. Түүнчлэн нэхэмжлэгчээс хариуцагч З.Сд холбогдуулан нэхэмжлэлийн шаардлага гаргаж шаардах эрхтэй гэж үзсэн боловч нэхэмжлэгч Д.Э болон хариуцагч З.С нарын хооронд гэрээний болон гэрээний бус харилцаа үүссэн, мөн хариуцагч З.Сэс 2022 оны 04 сарын 20-ны өдөр 1 тоот “Түрээсийн гэрээ”-ний үүргийг шаардах эрхтэй болох нь хэрэгт авагдсан баримтаар тогтоогдохгүй байх тул тэрээр хариуцагч З.Сд холбогдуулан шаардлага гаргах эрхгүй гэж үзнэ.

 15. Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нь шүүх хуралдаанд түрээсийн зүйлийг өөр этгээдэд түрээслүүлсэн гэх үндэслэлээр үл хөдлөх эд хөрөнгийг анхны байдалд оруулж хүлээлгэж өгөхийг хариуцагчид даалгах шаардлагаас татгалзсан тул нэхэмжлэгчийн татгалзлыг баталж, холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгох үндэслэлтэй.

 16. Иймд дээр дурдсанаар хариуцагч “Х х х” ХХК-аас түрээсийн төлбөрийн үлдэгдэл 19,300,000 төгрөг, ашиглалтын зардал 852,018 төгрөг, нийт 20,152,018 төгрөгийг гаргуулж, нэхэмжлэгч Д.Эд олгож, нэхэмжлэлээс үлдэх шаардлага алданги 9,650,000 төгрөг, гэрээнээс учирсан хохирол 2,792,730 төгрөг нийт 12,442,730 төгрөгийг хэрэгсэхгүй болгож, хариуцагч З.Сд холбогдох түрээсийн төлбөр 19,300,000 төгрөг, алданги 9,650,000 төгрөг,  ашиглалтын зардал 852,018.23 төгрөг, гэрээнээс учирсан хохирол 2,792,730 төгрөг, нийт 32,594,748.23 төгрөгийг гаргуулах тухай нэхэмжлэгч Д.Эы нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгох үндэслэлтэй байна.

 17. Сөрөг нэхэмжлэлийн тухайд:

 

Хариуцагч “Х х х” ХХК түрээсийн гэрээг хүчин төгөлдөр бус болохыг тогтоож, Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.5-д хэсэгт зааснаар засан сайжруулалтын зардалд 20,000,000 төгрөгийг нэхэмжлэгчээс гаргуулахаар сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлага гаргасан.

 Талуудын хооронд байгуулагдсан 2022 оны 04 сарын 20-ны өдөр 1 тоот “Түрээсийн гэрээ” нь Иргэний хуулийн 318 дугаар зүйлийн 318.1, 318.3 дах хэсэгт заасан бичгээр хийж, улсын бүртгэлд бүртгүүлэх шаардлагыг хангасан хүчин төгөлдөр талаар дээр дүгнэсэн.

 

Энэхүү гэрээний 5 дугаар зүйлийн 5.2-т “Түрээслэгч өөрийн үндсэн үйл ажиллагааны онцлогт нийцүүлэн түрээсийн талбайд засан сайжруулалт хийж болно.”, 5.3-т “Түрээслэгч өөрийн зардлаар засвар, үйлчилгээ, засан сайжруулалтыг хийхдээ гаргасан зардлыг түрээсийн төлбөрөөс хасаж тооцохгүй.” гэж заажээ.

 Нэхэмжлэгчээс “...Түрээслэгч өөрийн үйл ажиллагаанд зориулж засан тохижилт хийхээр тохиролцож уг ажлын зардлыг өөрсдөө хариуцна гэж зөвшөөрөл авч хийж гүйцэтгэсэн.” гэх тайлбар, гэрч Б.Эрдэнэбаярын “...З.С болон түүний нөхөр нар манайх үйл ажиллагаандаа таруулж ийм, ийм юм хиймээр байна, та чадах уу гээд утсаар холбогдож байсан. 2 давхар хэдэн өрөө тусгаарлана, 1 давхарт шатны хөндийг будаж янзална гэсэн. ...би хийж гүйцэтгэсэн, бүр илүү ажил хийж өгсөн...” гэх мэдүүлгээр хариуцагч “Х х х” ХХК нь өөрийн үйл ажиллагааны онцлогт нийцүүлэн түрээсийн байранд засан сайжруулалт хийсэн үйл баримт тогтоогдож байх тул Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 37 дугаар зүйлийн 37.2-т “Хэргийн нотлох баримт нь зохигч, гуравдагч этгээд, тэдгээрийн төлөөлөгч буюу өмгөөлөгчийн тайлбар, гэрчийн мэдүүлэг, бичмэл ба цахим баримт, эд мөрийн баримт, эсхүл баримт бичиг, шинжээчийн дүгнэлт, кино ба гэрэл зураг, зураглал, дүрс, дууны бичлэг, ул мөрнөөс буулгаж авсан хэв, үзлэг, туршилт, таньж олуулах ажиллагааны болон шүүх хуралдааны тэмдэглэл зэрэг нотолгооны хэрэгслээр тогтоогдоно” гэж зааснаар нотлох баримтаар үнэлэх учиртай.

  Мөн хариуцагч “Х х х” ХХК нь сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлагаа нотолж ирүүлсэн зарлагын баримтууд нь тамга тэмдгийн зөрүүтэй, 20,000,000 төгрөгийн зарлагыг компанийн санхүүгийн тайланд тусгасан эсэх, үүний дагуу татварын албанд хуулийн хугацаанд мэдүүлсэн эсэх, Ebarimt-аа шивэгдсэн эсэх нь тодорхойгүй байх тул эдгээр баримт нь хуульд заасан журмын дагуу авагдаагүй, нотлох баримтын шаардлага хангахгүй баримт гэж үзэхээр байна. Иймээс дээрх  баримтаар нэхэмжлэгчээс засан сайжруулалтын зардалд 20,000,000 төгрөгийг шаардах эрхтэй болох нь тогтоогдоогүй гэж үзнэ.

 18. Түүнчлэн, хариуцагчаас “Х х х” ХХК “...2022 оны 11 дүгээр сарын 11-ний өдөр зээлийн гэрээгээр бидний эзэмшлийн 0.07 га бүхий газрыг түрээсийн төлбөрт тооцон барьцаалан авсан байдаг. Иймд дээрх шаардлагын үндсэн төлбөрийг бүрэн барагдуулсан гэж бидний зүгээс үзэж буй бөгөөд алдангийн тооцоолсон хэсгийг эс зөвшөөрч, нэхэмжлэл гаргаснаас хойших түрээсийн төлбөртэй маргахгүй болно.” гэх тайлбар гаргаж хэрэгт зээлийн болон барьцааны гэрээг нотлох баримтаар гаргаж өгсөн.

 Уг гэрээнээс үзэхэд зээлдүүлэгч Г.Б, зээлдэгч А.С нарын хооронд зээлийн болон барьцааны гэрээ байгуулагдсан нь  зохигчийн хооронд байгуулагдсан 2022 оны 04 сарын 20-ны өдөр 1 тоот “Түрээсийн гэрээ”-ний үүрэгтэй холбоотой болох нь хэргийн баримтаар тогтоогдохгүй байх тул хэргийн 145, 146 дугаар талд авагдсан баримтыг Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.2 дах хэсэгт зааснаар нотлох баримтыг тухайн хэрэгт хамааралтай, ач холбогдолтой, үнэн зөв, эргэлзээгүй талаас нь үнэлэх боломжгүй юм. Энэ талаар талуудын хэн аль нь нэхэмжлэлийн шаардлага гаргаагүй болно.

 19. Иймд нэхэмжлэгч Д.Эд холбогдуулан түрээсийн гэрээг хүчин төгөлдөр бус болохыг тогтоож, засан сайжруулалтын зардалд 20,000,000 төгрөг гаргуулах тухай хариуцагч “Х х х” ХХК-ийн сөрөг нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгох үндэслэлтэй байна.

 20. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1-т зааснаар нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 643,377 төгрөгөөс 320,923 төгрөгийг, хариуцагчаас улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 257,950 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж, улсын орлогоос 322,454 төгрөгийг, хариуцагчаас улсын тэмдэгтийн хураамжид 258,710 төгрөгийг тус тус гаргуулж нэхэмжлэгчид олгов. 

 Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 115 дугаар зүйлийн 115.2.2, 115.2.3, 116, 118 дугаар зүйлийг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

 

1. Иргэний хуулийн 318 дүгээр зүйлийн 318.1, 232 дугаар зүйлийн 232.6, 219 дүгээр зүйлийн 219.1 дэх хэсэгт заасныг баримтлан хариуцагч “Х х х” ХХК-аас 20,152,018 төгрөгийг гаргуулж нэхэмжлэгч Д.Эд олгож, нэхэмжлэлээс үлдэх шаардлага 12,442,730 төгрөг болон хариуцагч З.Сд холбогдох түрээсийн төлбөр 19,300,000 төгрөг, алданги 9,650,000 төгрөг,  ашиглалтын зардал 852,018.23 төгрөг, гэрээнээс учирсан хохирол 2,792,730 төгрөг, нийт 32,594,748.23 төгрөгийг гаргуулах тухай нэхэмжлэгч Д.Эы нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй тус тус болгосугай.   

 

2.  Иргэний хуулийн 56 дүгээр зүйлийн 56.1.1, 56.5 дах хэсэгт заасан үндэслэлгүй тул нэхэмжлэгч Д.Эд холбогдуулан түрээсийн гэрээг хүчин төгөлдөр бус болохыг тогтоож, засан сайжруулалтын зардалд 20,000,000 төгрөг гаргуулах тухай хариуцагч “Х х х” ХХК-ийн сөрөг нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосугай.

 

3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1-т зааснаар нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 643,377 төгрөгөөс 320,923 төгрөгийг, хариуцагчаас улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 257,950 төгрөгийг тус тус улсын орлогод хэвээр үлдээж, улсын орлогоос 322,454 төгрөгийг, хариуцагчаас улсын тэмдэгтийн хураамжид 258,710 төгрөгийг тус тус гаргуулж нэхэмжлэгчид олгосугай.

 

4. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.2, 119.7 дах хэсэгт зааснаар шийдвэр танилцуулан сонсгомогц хүчинтэй болох бөгөөд зохигч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч шийдвэрийг гарсан өдрөөс хойш 14 хоногт гардан аваагүй нь давж заалдах гомдол гаргах хугацааг хуульд заасан журмын дагуу тоолоход саад болохгүйг дурдаж, мөн хуулийн 120 дугаар зүйлийн 120.2 дахь хэсэгт зааснаар шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл гардан авснаас хойш 14 хоногийн дотор Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй болохыг дурдсугай.

 

 

                                ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                                      А.ЭНХЖАРГАЛ