МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

Булган аймаг дахь Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Б.Батчимэг дгалж тус шүүхийн хуралдааны танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаана

Нэхэмжлэгч: Б.*******,

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Х.*******,   

Хиуцагч: Булган аймгийн Хангал сумын Засаг дга,

Хиуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч С.*******,

Гуравдагч этгээд Д., Ж.,

Гуравдагч этгээд нын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ж. нын хоорондын “Булган аймгийн Хангал сумын Засаг дгын *******015 оны дүгээр захирамжийн Д.т холбогдох хэсэг болон нэгж талбын 6303003*******39 дугатай м^******* газрыг Ж.т давхдуулан эзэмшүүлсэн шийдвэрийг тус тус илт хууль бус болохыг тогтоолгох”-ыг хүссэн мгааныг хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд нэхэмжлэгч Б.*******, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Х.*******, өмгөөлөгч М., хиуцагч Булган аймгийн Хангал сумын Засаг дга М. /цахима/, хиуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч С.*******, гуравдагч этгээд Ж., Д. /цахима/, гуравдагч этгээд нын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ж., гэрч Д. /цахима/, Л., Б.*******, шүүх хуралдааны нийн бичгийн дга Ж.Лхагвасүрэн н оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

1. Иргэн Б.******* нь Булган аймгийн Хангал сумын Засаг дгын *******015 оны 03 дуга сын *******6-ны өдрийн дугатай “Эзэмшил газ олгох тухай” захирамжийн Д.т холбогдох хэсэг болон *******0************** оны 05 дуга сын 05-ны өдрийн А/106 дугатай “Газ эзэмших эрх шилжүүлэх тухай” захирамж[1]-ийг тус тус илт хууль бус болохыг тогтоолгохоор мгав.
2. Дээрх Засаг дгын *******003 оны 9 дүгээр сын 18-ны өдрийн 67 дугатай “Газ эзэмшүүлэх, өмчлүүлэх зөвшөөрөл олгох тухай” захирамжа Хангал сумын ******* дуга багийн “ ” гэх газт “0.5” хэмжээс бүхий газрыг “гэр бүлийн хэрэгцээ”-ний зориулалта, *******007 оны 11 дүгээр сын *******0-ны өдрийн 1*******9 дугатай “Газ эзэмшүүлэх, өмчлүүлэх тухай” захирамжа мөн багийн нутаг “ ” гэх газт 0.3 га газрыг “өвөлжөөний” зориулалта Б.*******д эзэмшүүлэхээр, *******015 оны 03 дуга сын *******6-ны өдрийн дугатай “Эзэмшил газ олгох тухай” захирамжа тухайн багийн “ / /” гэх газт 0.5 га газрыг тус тус өвөлжөөний зориулалта гуравдагч этгээд н т эзэмшүүлэхээр шийдвэрлэжээ.
3. Нэхэмжлэлд “... Аймгийн Засаг дга Б.-д хандан *******0*******4 оны 01 дүгээр сын **************-ны өдөр гомдол ггахад Б.- эзгүй байсан Орлогч дга нь та н шууд шүүхэд ханд гэж хэлэн гомдлыг хүлээн авахаас татгалзсан тул шууд шүүхэд хандаж байна...” гэж тусгасан байна.
4. Нэхэмжлэгч Б.******* нь Булган аймгийн Хангал сумын Засаг дгын *******015 оны дүгээр захирамжа өөрт эзэмшүүлсэн газрыг Д.т давхцуулан эзэмшүүлсэн, улма тухайн газрыг эзэмших эрхийг Ж.т шилжүүлж миний газ эзэмших эрхийг зөрчсөн гэж мгав.
   1. Тэрээр итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөрөө төлөөлүүлэн шүүхэд ирүүлсэн нэхэмжлэл болон шүүх хуралдаанд ггасан нэмэлт тайлбтаа: “............. яахааа надаас зөвшөөрөл аваагүй. Ям ч юм мэдэгдэхгүйгээр газрыг минь нууца авчхаад ******* жилийн даа явах болохоороо хэлдэг юм бэ. Авсныхаа даа *******,100,000 төгрөгөөр надыг ав гэж байгаа юм. Би эзэмших эрхийг нь аваад *******0************** он хүртэл эзэмшиж байсан юм чинь гэрчилгээ аваагүй болгочихсон байж байна. Энэ луйврын чантай байхгүй юу” гэв.
   2. Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Х.******* шүүх хуралдаанд ггасан нэмэлт тайлбтаа: “ гэдэг хүн *******013 онд ах дүүсийн хүүхдүүд тэгээд би танайхтай хамт айлд байя таны малыг хаад хамт нэг ингээд байя гэсэн. Хүүхэд оюутнаа төгстөл тантай хамт байя гэсэн. Энэ хугацаандаа аавын хонийг маллаж байсан. Хамт малыг нь маллаж байгаад *******00 бог малтай танайх багтахгүй байна. Та урагшаагаа гаад буучих гээд аав тэр үед хоньтой үхэртэйгээ хамт байсан. Тэгээд айлд тавьсан хонио гуайд нийлүүлээд гуай малыг нь маллаад *******015 онд гуай ...1-3 сын хооронд та энэ малаа ав. Банкнаас миний малыг хурааж авч байна та хонио ав гэж хэлсэн. *******015 оны 5 дуга сын 15-ны өдөр гуай байгаа газраа шатаасан. гуай, ******* гэдэг хүнд *******017 онд би таны энэ газ дээр чинь гэрчилгээг ггаад авсан. Та энэ гэрчилгээг надаас ... *******,500,000 төгрөгөөр худалдаж ав гэж хэлсэн байсан. Аав болохоороо өөрийнхөө газрыг би чамаас худалдаж авна гэж юу байхав. Би хууль ёсоор нь явна гэж хэлээд ... шүүхээр явсан. Тэрнээс гэдэг хүнд би зөвшөөрөл байхгүй. Чи миний энэ газрыг ав гэсэн юм хэлээгүйгээс болж газрын мгаантай байгаа. гэдэг хүний гэрчилгээг хүчингүй болгож өгнө үү” гэв.
   3. Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч М. шүүх хуралдаанд ггасан тайлбтаа: “******* нь 1999 онд өндөр насны тэтгэвэртэй гаад Булган аймгийн Хангал суманд хувийн мал маллаж амьдч байсан. Тэнд очсон цагаасаа эхлээд Хангал сумын захиргааны байгууллагад хандаж газ эзэмших тала хүсэлт ггасан. Энэ үндэслэлээрээ *******003 онд *******д газ олгогдсон байгаа. Мөн *******007 онд олгогдсон байгаа. Энэ олгогдсон газруудыг *******0*******3 онд гэрчилгээ ггаж баталгаажуулсан ийм үйл бимт байгаа. Энэ гэрчилгээ ггаад баталгаажуулаад байгаа үйл бимтыг ******* гуай юу гэж ойлгосон юм бэ гэхээр өвөлжөөний хашаа байгаа “ ” гэх газ миний эзэмшилд байгаа гэж ойлгоод яваад байсан. Энэ “ ” гэх газраа өвөлжөөний хашаа биад амьдч байхад нь түүний үеэл дүү, ирж айл аймаг ******* жил байсан юм шиг байгаа. малтай ирсэн. Тэгээд энэ өвөлжөөн дээр ******* гэрийн мал багтахгүй байна.Та урагшаагаа гаад буучих гэдэг. 1 хашаа бьж урагшаагаа гсан. Гэтэл сумын Засаг дгын тамгын газ нь *******003 он, *******007 онд газ эзэмшүүлэх захирамж ггасан хэрнээ газ эзэмших эрхийн гэрчилгээг нь ерөөсөө олгоогүй. Энэ ******* хүн өндөр настай хүн орон нутаг руугаа байнга яваад байж чадахгүй хэд хэдэн удаа өргөдөл өгсөн байдаг. *******0*******1 онд өргөдөл ггангуут нь *******007 онд ггасан захирамж дээр нь 1*******5 гэдэг захирамжа газрын хаалт хийгээд явчихсан чинь *******гийн нэр байхгүй учраас 1*******9 гэдэг захирамжийг үндэслээд газ олгосон. Ингэж олгохдоо сүүлд хашаа бьсан газрыг нь олгочихсон. Ийм үйл бимт хэрэгт дурдсан нотлох бимта байгаа. Гэтэл *******003 онд т 4 дүгээр дээр өвөлжөөний газ гээд 4 дүгээр дээр олгоогүй юм биччихсэн хэрнээ тэнд нь гэрчилгээ байгаа. *******007 онд өвөлжөөний газ гэж олгочхоод гэрчилгээ ггахдаа өвөлжөө, хавжааны газ гэж ггасан байгаа 0,5 га газ өвөлжөө, хавжааны зориулалта өвөл хавгүй нэг газра байгаад байдаг. *******015 онд сумын Засаг дгын захирамж ггаад шинээр газ олгочихсон нөхцөл байдал хагддаг. ийн олгосон газрыг захирамж ггахдаа *******014 оны газ зохион байгуулалтын төлөвлөгөөг сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын *******014 оны 6 дуга сын *******5-ны өдрийн 8 дуга хуралдааны 164 тоот тогтоолоор баталсан. Уг төлөвлөгөөнд тусгагдсаны дагуу газ олгогдож байна гэсэн захирамж гсан. Гэтэл иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын хуралдааныг нь аваад үзэхээр “ Хөтөл” гэдэг газт өвөлжөө, хавжааны зориулалта газ олгоё гэсэн газ зохион байгуулалтын төлөвлөгөөнд тусгагдсан юм байхгүй. Ийм байхад шинээр газ олголоо гэж хандаж газ олгож байгаа нь хууль бус гэж үзэж байгаа юм” гэв.

5. Хиуцагч:
   1. Булган аймгийн Хангал сумын Засаг дга М. шүүх хуралдаанд ггасан тайлбтаа: “Нэхэмжлэлийн шадлагыг хүлээн зөвшөөрөхгүй байна...” гэв.
   2. Хиуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч С.******* шүүхэд ирүүлсэн болон шүүх хуралдаанд ггасан нэмэлт тайлбтаа: “******* гуай гуай *******-той холбоотой өвөлжөөний газрын мгаан гсан. Манайх анх мэдээллийн санд хувийн хэрэг хаана байгаа юм, мэдээллийн сан дээр тулгуурлаж анх материалыг хүргүүлсэн байгаа. Хангал суманд газрын даамал байхгүй. Хангал суманд *******003 онд ******* гээд газрын даамал хиуцаж байсан. *******0*******1 онд тухайн газрууд нь мэдээллийн санд оруулах явцад ******* гэж хүн ажиллаж байсан мөн гэж хүн ажиллаж байсан байгаа. Энэ ******* хүн ...тодорхой хиулт өгөх байх гээд гэрчээр дуудаад ирүүлчихсэн байна. Манай мэдээллийн санд анх ороход *******003 оны 67 дугатай захирамж огт бүртгэл байгаагүй. *******003 оны 67 дуга захирамжийг Улсын бүртгэл дээр бичигдээгүй сүүлд Хангал сум дээр ажиллах явцад ...гч ирсэн. Гэрээ гэрчилгээ олгогдсон ям ч бүртгэл байхгүй. *******007 оны 1*******9 дүгээр захирамжа “ ” гээд газрын захирамж гсан байгаа. Энэ нь 0,3 га газ. Тухайн үед газрын даамла ажиллаж байсан тухайн үеийн захирамжа гэрээ бичиж өгсөн байгаа. Энэ олгогдсон захирамжийг үндэслээд *******0************** онд ******* даамал мэдээллийн санд оруулсан байгаа. Улсын бүртгэлийн Э дугатай гэрчилгээг олгоод гэрчилгээ ггасан хүн нь болохоор гээд газрын даамал байгаа. Өмгөөлөгчийн тайлб дээр гэрчилгээ дээр яагаад өвөлжөө хавжаа гчихсан бэ гээд байгаа... Зөвхөн захирамж дээр өвөлжөө бол өвөлжөө, хавжаа бол хавжаа гэж захирамжааа явж байгаа. Программ дээр өвөлжөө, хавжаа гээд шууд автомата татдаг учраас энэ дээр өвөлжөө хавжаа гэдэг гэрчилгээ гчихсан байгаа боловч захирамж нь өвөлжөө гэж явж байгаа. гуайд *******015 оны дүгээр захирамжа газрын даамал гуай газ эзэмшүүлээд цахим шийдвэр ггаад гэрчилгээ олгосон байгаа. Тухайн газрыг газрын даамал мэдээллийн санд оруулсан байгаа. Тухайн үед улсын бүртгэл дээр ******* гэсэн нэгж талбын дуга улсын бүртгэл дээр олгогдчихсон явж байгаа. *******0************** онд мэдээллийн санд оруулахад нэгж талбын дуга автомата хамгийн сүүлийн дугаа авч бүртгэгддэг байгаа. Тийм учраас нэгж талбын дуга өөрчлөгдсөн гэдгийг хуулах гээд мэдээллийн сангийн хэдэн онд ям иргэн оруулсан юм гэдэг тайлбыг ггах гэж тухайн материалыг авчирчихсан байгаа. Тухайн жилийн газ зохион байгуулалтын төлөвлөгөөнд Хөтөл гэж яг тусгагдаагүй байсан. Тухайн үед манайх нэгдсэн мэдээллийн сан гэж байгаагүй. Тухайн жилийн газ зохион байгуулалтын төлөвлөгөө сумын иргэдийн Хурла ороод байршил нэрээрээ гч байсан боловч иргэнийх нь тоогоор нь шууд манайх цаасан хэлбэрээр бүртгээд явдаг байсан. Тэгэхээр иргэнийх нь өвөлжөө хавжаанд зориулдаг хичнээн иргэн эзэмшүүлэх тоогоороо явж байсан учраас тоонд оруулаад тухайн газрыг эзэмшүүлчихсэн тохиолдол гчихсан байна лээ. Нэрүүдээр тухайн жилийн газ зохион байгуулалтын төлөвлөгөөнд тусгагдаагүй нь материалаас хагдсан. *******003 оны 67 дуга захирамж ******* гуайд газ нь олгогдсон гэрээ гэрчилгээ юм байхгүй ч гэсэн тухайн Засаг дгын захирамж шийдвэр байгаа учраас *******007 оны 1*******9 дээр захирамж гэдэг газ яг ям учиртай олгогдсон юм бэ гэж гч ирсэн. Газзүйн нэрийн зурган дээр ... гэдэг газрыг алийг хэлээд байгаа юм бэ гэж хайсан боловч 1 дүгээр багийн Цулх хэсгээс цаашаа гэдэг нэршил гч ирсэн байгаа. гэж захирамжилсан захирамж нэршлээрээ таахгүй хууль бус захирамж байхыг бол үгүйсгэхгүй болчхоод байгаа юм” гэв.
6. Гуравдагч этгээд:
   1.  Ж. шүүхэд ирүүлсэн болон шүүх хуралдаанд ггасан нэмэлт тайлбтаа: “... *******0*******1 оны 08 дуга сын *******0-ны өдөр гэдэг хүнээс /Зүүн / тус газрыг хууль ёсны худалдах худалдан авах гэрээний дагуу худалдан авч 630300******* нэгж талбын дугат гэрчилгээ авсан болно. ...Хууль ёсны дагуу худалдаж авсан боловч энэ хүмүүс биднийг өөрийн эзэмшлийн өвөлжөөний газтаа очих бүрт маш их доромжилж хааж байсан ба сэтгэл санаа эд хөрөнгө, цаг хугацаага хохирсонд гомдолтой байна. ...Энэ хүсэлтийг минь хгалзан үзэж хуулийн дагуу үнэн зөв шийдвэрлэж өгнө үү. ...Манай хашааны хажууд ******* гуайн жижиг амба байгаа. гуайгаас асууж байхад манай ах цуг байж байгаад манайхыг байж бай гээд хажууд өвөлжөө бьсан юм гэж хэлж байсан” гэв.
   2. Д. шүүхэд ирүүлсэн болон шүүх хуралдаанд ггасан нэмэлт тайлбтаа: “...Хотоос *******013 онд ******* ахын хажууд очсон. 1-******* жил болоод өвөлжөөний газ авах гээд өргөдөл ггаж өгөөд Хангал сумын иргэн болоод ******* ахын малтай өөрийн хэдэн малыг малласан. Булган аймгийн Хангал сумын Засаг дгад өргөдөл ггаж өгөөд ном дүрмээр нь газраа авсан. ******* ахын өвөлжөө нь урд талдаа хонхор дотор байгаа. гээд хүн дээр очиход чадал муутай юм байна энэ буун энгэр дээр авах уу? гэхэд нь ******* гуайн тэр зуслангийн хажуу талын савчтайг өгч туслаач гэж хэлсэн. Түүнээс биш надад захиргааны улсуудад гэм буруутай юм байхгүй байх гэж бодож байна. Намайг хотоос явахад миний дүү хүрээд ир, би чамд өвөлжөө, хавжааны газ бэлгэнд өгнө чи асуудал байхгүй. Чи нялх хүүхэдтэй авгайгаа дагуулаад хүрээд ир. Тэгээд Буунхаагаас малаа аваад миний хажууд миний малыг маллаад байж бай гэж тэгж ам гсан хүн. Тэгээд хэлснээ биелүүлсэн юм байхгүй. Тэгээд би га ядаад өөрийн гэсэн өвөлжөө хавжааны газтай болъё гээд газрын албанд өргөдөл өгөөд газ авсан” гэв.
   3. Гуравдагч этгээд нын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ж. шүүх хуралдаанд ггасан тайлбтаа: “Илт хууль бус болохыг тогтоолгох гэж шадлага ггаж байгаа юм байна. Илт хууль бус болох тухай яаж ойлгох вэ гэхээр Захиргааны ерөнхий хуулийн 47 дуга зүйлд нийн заагаад өгчихсөн байгаа. Захиргааны ерөнхий хуулийн 47 дуга зүйлийн 47.1.1-т утга агуулга илэрхий алдаатай гэж байгаа. Захиргааны акт ггах эрх зүйн үндэслэл байгаагүй. Захиргааны актыг ггах эрх зүйн үндэслэл байгаагүй гэж тайлбласан *******0************** оны 1******* дуга сын *******3-ны өдөр Захиргааны ерөнхий хуульд өөрчлөлт орсон байгаа. Акт ггах эрх зүйн үндэслэл байгаагүй. Яагаад эрх зүйн үндэслэл байгаагүй гэдгээ өнөөдөр нэхэмжлэгч өөрөө тайлблах учиртай. *******015 оны Булган аймгийн Хангал сумын Засаг дгын *******015 оны дугатай т газ олгосон захирамжаас хах юм бол Захиргааны ерөнхий хуулийн 47 дуга зүйлийн 47.1.6-д заасан захиргааны акт ггах эрх зүйн үндэслэл байгаагүй гэж үзэх үндэслэл байхгүй. Яагаад гэвэл өнөөдөр энэ Засаг дга өөрийнхөө эрх хэмжээний хүрээнд Газрын тухай хуулийг үндэслээд захирамж, шийдвэр ггадаг. Газрын тухай хуульд юу гэж заасан бэ гэхээр газ авахыг хүсэж байгаа этгээд тухайн газрыг авъя гэсэн хүсэлтээ өгнө. Түрүүн өмгөөлөгч ганцхан өргөдлөөс өөр юм байхгүй гээд ярьж байсан. Тэгэхээр зэрэг хүсэлтээ өгнө, энэ хүсэлтийг нь шалгаж үзээд тухайн хүсэлтийг бүртгэж аваад хуулийн дагуу өргөдөл гомдол хүлээж авдаг. Хуулийн дагуу хүлээж аваад Газрын тухай хуулийнхаа дагуу тухайн газрыг шалгана. Шалгаад хэн нэгэнд газрыг давхдуулж урьд өмнө нь олгосон байна уу, тухайн газ нь шадлагыг хангасан байна уу, үгүй юү гэдгийг шалгаж үзээд хуульд заасан журмын дагуу тухайн этгээдэд захирамж ггаж газрыг олгоно. Захирамж гсны дагуу яах вэ гэхээр газрыг хүссэн тохиолдолд газрын албан дээрээ очоод захирамжийнхаа дагуу гэрээгээ хийгээд газ өмчлөх гэрчилгээ авна. Булган аймгийн Хангал сумын Засаг дгын *******015 оны дүгээр захирамжид ерөөсөө хууль зөрчсөн буюу өнөөдрийн энэ Захиргааны ерөнхий хуулийн 47 дуга зүйлийн 47.1.6-д заасан захиргааны акт ггах эрх зүйн үндэслэл байгаагүй гэж үзэх үндэслэл байхгүй. Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч нь хиу тайлб дээр хэлж байсан. Яг тухайн үед *******015 оны Булган аймгийн Хангал сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын тогтоолд байгаагүй гэж тайлбласан байгаа. Гэтэл өнөөдөр энэ хиуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч тайлб ггасан. Тухайн үед газраа зааж бид н төлөвлөгөөгөө баталдаггүй байсан. Хүнийхээ тоогоор газ олгоно гээд зориулалтыг нь бичээд тухайн үед Иргэдийн хурлын тогтоол гдаг байсан гэж хэлдэг. Захиргааны ерөнхий хуулийн 47 дуга зүйлийн 47.1.6-д заасан алдаа байхгүй эрх зүйн дагуу явагдсан. *******003 оны захирамж 4 дүгээр дээр газ авсан байсан. *******007 оны өвөлжөөний газ өнөөдрийн “ ” гэдэг газ байгаа. *******007 онд гчихсан байхад өнөөдөр гэрчилгээгээ аваад байх нь энэ хүмүүсийн л асуудал шүү дээ. Түүнээс биш одоо хэн нэгнийг буруутгаад гэрчилгээ өгөөгүй, явж чадахгүй байсан гэдэг нь өөрсдийнх нь асуудал. Газ төрийн өмч. Хэрэв газрыг эзэмшиж байгаа бол газрын төлбөр зайлшгүй төлнө. Өнөөдөр мгаж байгаа бол *******003 оноос хойш өнөөдөр хүртэл газрын төлбөр төлсөн бимтаа ггаад ир. Газрын тухай хуульд газрын төлбөрийг төлөх үүрэгтэй. Гэтэл өнөөдрийнх нь газрын төлбөрийг төлөөгүй. Тухайн газрыг эзэмших эрхээ аваагүй, бид н гэрчилгээгүй байсан юм гэж яриад байгаа. Хууль мэдэхгүйгээр эрх нь зөрчсөн бол тэрийг сэргээх хууль зүйн үндэслэл байхгүй. Гэрчилгээтэй газ эзэмшүүлээд газрынхаа төлбөрийг төлнө. Газрын төлбөрийг ******* жил төлөөгүй бол тухайн газрыг шууд хурааж аваха хуулийн зохицуулалт байж байгаа. Тэгэхээр өнөөдрийн нэхэмжлэлдээ шадаад байгаа Захиргааны ерөнхий хуулийн 47 дуга зүйлийн 47.1.6-т заасан шадлага дээрх үндэслэлүүдээр үндэслэлгүй юм. Тухайн актыг ...Захиргааны ерөнхий хуулийн 9*******-93 дуга зүйлд заасна урьдчилан шийдвэрлэх журма заавал хангах үүрэгтэй. Тэгж байж өнөөдөр шүүхэд хандах ёстой. Хавтаст хэргийн 1*******-14 дүгээр хуудсанд байсан Булган аймгийн Засаг дгад хандсан нэг өргөдөл байж байгаа. Өргөдөл дээр ядаж Засаг дгад өгсөн тэмдэглэл байхгүй. Аливаа өргөдөл гомдлыг төрийн байгууллага хүлээж аваад тэмдэг ддаг. Захиргааны ерөнхий хууль, Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хууль, Газрын тухай хуулийн 60 дуга зүйлийн 60.1.1-т заасна заавал урьдчилсан шийдвэрлэх ажиллагааг хангах ёстой. Дээд шатны Засаг дгад хандаад хиуг аваад хэрэгт хийсэн байх ёстой. Нэхэмжлэлийн шадлага үндэслэлгүй учраас нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож өгөөч ээ” гэв.    
7. Гэрч:
   1. Д. шүүхэд болон шүүх хуралдаанд ггасан мэдүүлэгтээ: “...Манай суманд өвөлжөө хавжааны газ тус тусад нь олгох боломжгүй өвөлжөө, хавжаа гэж нэг газ олгодог байсан. ******* гуайн аманд байгаа өвөлжөөн дээр гэрчилгээ ггасан... Манай ******* дуга багт “ ” гэж газ байхгүй... Гэрчилгээн дээр алдаа гсан байж магадгүй. ...Та надад удахгүй дүү ирнэ. Ирэхээр нь дүүдээ өгнө гэж хэлээд таны хэлснээр өгсөн... ******* гуайн өвөлжөө нь амандаа байгаа. Хойшоогоо даваад ийн өвөлжөө... Зүүн амны урд талд нь байгааг гэрчилгээ олгож байсан. Ар талын өвөлжөөнд гэрчилгээ гаагүй байсан” гэв.
   2. Б.******* шүүх хуралдаанд ггасан мэдүүлэгтээ: “...*******003 онд Газрын тухай хууль анх шинэчлэгдэн батлагдсан. Тэрний дагуу Засаг дгын гэрчилгээжүүлэх захирамж гсан... Захирамж гсан бол гэрээ гэрчилгээ олгогдсон байх ёстой... Цэнхэр гэрчилгээг үндэслээд шинэчилж байсан. ...Жил болгоны 1******* дуга сын *******5-ны өдөр тухайн жилийн газрын төлбөрийг төлж багдуулсан байх ёстой... *******003 онд бор гэрчилгээ олгож байсан. 1998 онд цэнхэр гэрчилгээ олгож байсан. ...Бүх газруудад гэрээ, гэрчилгээг нөхөж олгож байсан” гэв.
   3. Л. шүүх хуралдаанд ггасан мэдүүлэгтээ: “Газрын кадастрын мэдээллийн санд гэрчилгээтэй мөртлөө бүртгэгдээгүй иргэн, аж ахуйн нэгжийг яалтай бүртгэх үүрэг даалгав өгсний хүрээнд иргэдтэй холбогдож газрын кадастр дээр нь бүртгэсэн. Би дөнгөж ажилдаа ороод удаагүй байх үеэр ******* гуай эхнэр над руу холбогдож газраа... цахимд бүртгүүлнэ гэдэг юмыг нь сонсоод холбогдож байна гээд оруулж байсан. ... гуай өөрийн биеэр зааж өгсөн. ... Нурчихсан хашаа байсан. гуай миний хашаа гэж байсан. Газрын кадастрын мэдээллийн санд 1601 гэсэн газ ашиглалтын дуга байдаг. Тэр дуга нь өөрөө өвөлжөө, хавжаа гэсэн утгатай гч ирдэг. ... Хуучин гэрчилгээ нь ям нэгэн цахим мэдээллийн сан гэж байдаггүй байх үед газрын даамлын өөрөө даалуулж дугалуулдаг байсан. Цахим мэдээллийн санд бүртгээд эхэлсэн чинь тэр газрын даамлын дуга биш программ өөрөө даалал авдаг болчихсон. Тэгэхээр тухайн үед газрын даамлын үүсгэсэн дугаа биш тухайн цахим санд бүртгэсэн даалла дугалагддаг болчихсон. *******015-*******016 оноос төсөл хэрэгжиж программ нээгдсэн...” гэв.

ҮНДЭСЛЭХ нь:

1. Иргэн Б.******* нь анх “Нэгж талбын 6303003*******39 дугатай м^******* газрыг Ж.т давхдуулан эзэмшүүлсэн шийдвэрийг илт хууль бус болохыг тогтоолгох”[*******]-оор Булган аймгийн Хангал сумын Засаг дга /цаашид “Засаг дга” гэх/-д холбогдуулан мгаан үүсгэсэн.
2. Тэрээр өөрийн газ эзэмших эрхтэй холбогдох мгааны тала “...Булган аймгийн Засаг дгад хандан *******0*******4 оны 01 дүгээр сын **************-ны өдөр гомдол ггахад Б.- эзгүй байсан, Орлогч дга нь шууд шүүхэд ханд гэж хэлэн гомдлыг хүлээн авахаас татгалзсан...” гэж нэхэмжлэлдээ тайлбласан байх тул Газрын тухай хуулийн 33 дуга зүйлийн 33.3 болон 60 дуга зүйлийн 60.1.1, 60.******* дахь хэсгүүдэд заасан үндэслэл хангагдсан гэж дүгнэн тухайн нэхэмжлэлээр Булган аймгийн Хангал сумын Засаг дгад холбогдуулан захиргааны хэрэг үүсгэн, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг эхлүүлсэн.
3. Нэхэмжлэгч нь тус ажиллагааны явцад буюу *******0*******4 оны 4 дүгээр сын 03-ны өдөр дээрх нэхэмжлэлийн шадлагаа “Хангал сумын Засаг дгын *******015 оны 03 дуга сын *******6-ны өдрийн дугатай “Эзэмшил газ олгох тухай” захирамжийн Д.т холбогдох хэсгийг илт хууль бусад тооцуулах” гэж нэмэгдүүлсэн тул тухайн нэмэгдүүлсэн шадлагын хүрээнд мгааныг хянан шийдвэрлэв.
4. Түүнчлэн хэргийг хянан хэлэлцэж байсан шүүх хуралдааныг 10 минутын хугацаага түр завслуулаад үргэлжлүүлэхэд тус хуралдаанд цахима оролцож байсан гуравдагч этгээд Д. нь цахим холболтыг салган, эргэж холбогдоогүй бөгөөд түүний шүүхтэй холбогдож байсан утасны дуга “Холбогдох боломжгүй” горимд шилжсэн байв.
5. Нэхэмжлэгч, түүний төлөөлөгч, өмгөөлөгч болон гуравдагч этгээдийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нын зүгээс тухайн оролцогчийг шүүх хуралдаанд үргэлжлүүлэн оролцуулах саналыг ггасан ч шүүх тухайн оролцогчийн шүүх хуралдаанд оролцох эрх болон түүний хүсэлтээр цахима оролцох боломжийг нь нэг бүрчлэн ханган түүний нэхэмжлэлийн шадлагын тала ггах тайлбыг сонссон бөгөөд тэрээр шүүх хуралдаанд оролцогчдын эхний болон нэмэлт тайлбыг сонсож, хэрэгт цуглсан бичгийн нотлох бимтуудыг шинжлэн судлах, гэрч Д., Б.******* наас мэдүүлэг авах хүртэлх шатанд оролцсон[3], түүнийг төлөөлөн тайлб ггах эрх бүхий итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ж. тухайн шүүх хуралдаанд биечлэн оролцож байгаа зэрэг нөхцөл байдлуудыг хгалзан Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн *******0************** оны 03 дуга сын 31-ний өдрийн 8******* дуга тогтоолоор батлагдсан “Шүүх хуралдаанд оролцогчийг зайнаас буюу цахима оролцуулах ажлыг зохион байгуулах журам”-д заасны дагуу Д.ийг оролцуулалгүйгээр шүүх хуралдааныг үргэлжлүүлж, хэргийг шийдвэрлэв.
6. Нэхэмжлэл бүхэлдээ үндэслэлгүй байна.
7. Нэхэмжлэгч, түүний итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч н нь “Д.т эзэмшүүлж, Ж.т шилжүүлсэн нэгж талбын 6303003*******39 дугатай газ нь Б.******* миний *******007 оноос эхлэн хууль ёсоор эзэмшиж эхэлсэн газтай давхцсаны улмаас Үндсэн хуули хамгаалагдсан хөдлөх болон үл хөдлөх хөрөнгө эзэмших эрхэд халдаж байна” гэх, хиуцагч болон гуравдагч этгээд Д., Ж., тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч н “...Б.*******гийн эзэмшсэн гээд байгаа газ Д.т эзэмшүүлсэн газтай давхцаагүй” гэх агуулга тус тус мгав.
8. Хэрэгт авагдсан Булган аймгийн Хангал сумын Засаг дгын ггасан даах шийдвэрүүдээр тус сумын ******* дуга багийн нутагт байршилтай газраас өвөлжөө, хавжааны зориулалта эзэмших эрх үүсгэсэн
   1. нэхэмжлэгч Б.*******д холбогдох хилцааны хүрээнд:
      1. Засаг дгын *******003 оны 09 дүгээр сын 18-ны өдрийн 67 дугатай захирамжийн “Нэг”-д “Хуулийн дагуу гэр бүлийн хэрэгцээнд газ олгон эзэмшүүлэх өмчлүүлэх асуудлыг иргэдийн хүсэлт саналд тулгуурлан хавсралт 1-ээр тогтоож баталгаажуулсугай” гэж, тус захирамжийн 1-р хавсралтын “*******0”-ын “Овог нэр” гэх хэсэгт “Б.*******”, “баг” хэсэгт “*******”, “олгосон газрын хэмжээ” хэсэгт “0.5”, “Байршил” хэсэгт “ /”, “Тайлб” хэсэгт “Олгов” гэж тусгажээ. Тухайн захирамжийг үндэслэн ггасан газ эзэмших эрхийн гэрчилгээ, гэрээ болон кадастрын зургийг хэргийн оролцогчдоос ирүүлээгүйгээс гадна, шүүхийн нотлох бимт цуглуулах ажиллагааны явцад тухайн нотлох бимтуудыг ггасан нь тогтоогдсонгүй.
      2. *******007 оны 11 дүгээр сын *******0-ны өдрийн 1*******9 дүгээр “Газ эзэмшүүлэх, өмчлүүлэх тухай” захирамжийн “Нэг”-д “Сумын *******003, *******006 оны Газ зохион байгуулалтын нэгдсэн төлөвлөгөөний дагуу, сумын хэмжээнд иргэдэд хашааны, зуслангийн, өвөлжөөний зориулалта, мөн аж ахуйн нэгжид эзэмшүүлэхээр хавсралтанд заагдсан иргэд, аж ахуйн нэгжид өмчлүүлэх, эзэмшүүлэх газрыг олгосугай”, 1-р хавсралтын “9”-ийн “Иргэд, ААН-н нэрс” хэсэгт “Б.*******”, “Баг, хороо” хэсэгт “*******-р баг”, “Эзэмших газрын зориулалт” хэсэгт “өвөлжөөний”, “Олгох газрын нэр” хэсэгт “ ”, “Хэмжээ/га” хэсэгт “0.3”, “Тайлб” хэсэгт “Эзэмших” гэж тус тус тэмдэглэсэн байна. Тухайн захирамжийг үндэслэн Булган аймгийн Хангал сумын газрын албаны мэргэжилтнээр ажиллаж байсан Д. 3000м^******* газрыг өвөлжөөний зориулалта эзэмшүүлэхээр “Иргэн, хуулийн этгээдэд газ эзэмшүүлэх гэрээ”-г Б.*******тэй байгуулжээ. Гэрээний толгой хэсэгт “*******003 оны 1******* дуга сын *******9-ны өдөр” гэх бичвэр байгаа ч огноо бичигдэх хэсэгт “*******00   оны    сын    өдөр” гэжээ. Гэрээнд эзэмшүүлсэн газрын байршил, хугацаа тус тус тодорхойгүй. Тухайн гэрээний хавсралт болох кадастрын зургийг хэргийн оролцогчдоос ирүүлээгүйгээс гадна, шүүхийн нотлох бимт цуглуулах ажиллагааны явцад ггасан нь тогтоогдоогүй.
      3. *******0*******3 оны 0******* дуга сын 0*******-ны өдрийн А/30 дугатай “Газ эзэмших эрхийн хугацааг сунгах тухай” захирамжа нэхэмжлэгчийн Хангал сумын ******* дуга багийн нутаг “ /*******/” гэх газт байрших, нэгж талбын 6303003*******39 дуга бүхий м^******* газрыг өвөлжөөний зориулалта эзэмших эрхийг 15 жилийн хугацаага сунгаж шийдвэрлэжээ. Тус шийдвэрийг үндэслэн Б.*******гийн дээрх нэгж талбын газрыг өвөлжөөний зориулалта эзэмших эрхийг улсын бүртгэлийн Э-03001035 дугат бүртгэн, 000016*******376 дугатай гэрчилгээг *******0*******3 оны 07 дуга сын 17-ны өдөр тус тус олгосон байна.  
      4. Хин тус сумын газрын албаны мэргэжилтнээр ажиллаж байсан  Л. Засаг дгын *******007 оны 11 дүгээр сын 09-ний өдрийн 06340-1*******5/*******007 дугатай шийдвэрийг үндэслэн Хангал сумын ******* дуга багийн нутаг “ *******” гэх газ байршилтай м^******* газрыг өвөлжөө, хавжааны зориулалта 15 жилийн хугацаатай эзэмшүүлэх “Иргэн, хуулийн этгээдэд газ эзэмшүүлэх гэрээ”-г *******0*******1 оны 3 дуга сын 09-ний өдөр байгуулж, улсын бүртгэлийн 00010*******165 дугаын гэрчилгээг олгон, холбогдох кадастрын зургийг хавсгасан байх ба тухайн газрын нэгж талбын дугаыг “6303003*******39” гэж тусгажээ.  
      5. Гэвч Засаг дгын *******007 оны 11 дүгээр сын 09-ний өдрийн 1*******5 дугатай дээрх захирамж нь “Газ эзэмшүүлэх, гэрчилгээ нөхөн олгох тухай” гэх тэргүүтэй байх ба тухайн захирамж нь энэхүү хэргийн оролцогч болох Б.*******, Д., Ж. нын хэн алинд газ эзэмших эрх олгосон агуулгагүй байна.
   2. гуравдагч этгээд Д., Ж. нт холбогдох хилцааны хүрээнд: Засаг дгын *******015 оны 03 дуга сын *******6-ны өдрийн дугатай захирамжа Булган аймгийн Хангал сумын ******* дуга багийн “ / /” гэх хаягт байршилтай 0.5 га газрыг өвөлжөөний зориулалта шинээр эзэмшүүлэх эрхийг н т олгохоор шийдвэрлэжээ. Хин Хангал сумын газрын албаны мэргэжилтэн Д. тус шийдвэрийг үндэслэн нэгж талбын ******* дуга бүхий 0.5 га буюу м^******* газрыг 15 жилийн хугацаатай эзэмшүүлэхээр “Иргэн, хуулийн этгээдэд газ эзэмшүүлэх гэрээ”-г *******015 оны 07 дуга сын 17-ны өдөр Д.тай байгуулж, улсын бүртгэлийн 000558166 дугатай гэрчилгээг *******015 оны 07 дуга сын *******7-ны өдөр ггасан байна.
      1. Улма Д. нь *******0*******1 оны 8 дуга сын *******0-ны өдөр дээрх газрыг эзэмших эрхээ Ж.т шилжүүлэх, Ж. Д.ийн уг эрхийг шилжүүлэн авах хүсэлтүүдийг Булган аймгийн Хангал сумын Засаг дгын Тамгын газт хаяглан ггаж, мөн өдөр “Газ эзэмших эрх шилжүүлэх гэрээ”-г байгуулжээ.
      2. Засаг дга А/106 дугатай “Газ эзэмших эрх шилжүүлэх тухай” захирамжийг *******0************** оны 05 дуга сын 05-ны өдөр гган Д.ийн нэгж талбын 630300******* дугатай газрыг эзэмших эрхийг Ж.т шилжүүлж, холбогдох гэрээг байгуулан, улсын бүртгэлийн Э-03000648 дугат бүртгэн, 000007*******333 дугатай гэрчилгээг олгосон үйл бимтууд тогтоогдов.
9. Газрын тухай хуулийн 3 дуга зүйлийн 3.1.3-т “"газ эзэмших" гэж газрыг гэрээнд заасан зориулалт, нөхцөл, болзлын дагуу хуули зөвшөөрсөн хүрээнд өөрийн мэдэлд байлгахыг” ойлгоно гэж тайлбласан.
10. Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч “Засаг дгын *******015 оны дүгээр захирамжийн Д.т холбогдох хэсэг Захиргааны ерөнхий хуулийн 47 дуга зүйлийн 47.1.6-д заасан үндэслэлээр илт хууль болсон” хэмээн шадлагын үндэслэлээ тодруулж, мэтгэлцэв.
11. Газрын тухай хуулийн 3 дуга зүйлийн 3.1.7-д “"газ эзэмших эрхийн гэрчилгээ" гэж энэ хуулийн дагуу Монгол Улсын иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагын газ эзэмших эрхийг баталгаажуулсан бимт бичгийг ойлгоно” гэж, *******7 дуга зүйлийн *******7.1-д “Газрыг энэ хуульд заасан зориулалт, хугацаа, болзолтойгоор гэрээний үндсэн дээр зөвхөн эрхийн гэрчилгээгээр эзэмшүүлнэ”, *******7.3-т “Нэгж талб бүр эрхийн гэрчилгээтэй байна”, 31 дүгээр зүйлийн 31.3-т “Хүсэлт ггасан газ нь бусдын эзэмшиж, ашиглаж байгаа газтай ям нэг хэмжээгээр давхцаагүй байна”, 33 дуга зүйлийн 33.1.1-д “энэ хуулийн *******9.1, *******9.*******, *******9.3-т заасан ... газрыг эзэмшүүлэх тухай шийдвэрийг аймаг, сум...-ийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурла баталсан газ зохион байгуулалтын ерөнхий болон тухайн жилийн төлөвлөгөөний дагуу ...сум...-ийн Засаг дга ггана” гэж тус тус хуульчилсан.
12. Нэхэмжлэлд “...Булган аймгийн Хангал сумын *******-р багт орших /Дөрөлж/ хаягт оршин байх 6303003*******39 нэгж талбтай м.кв талбай ...энэ газтаа 1999 оноос амьдч үр хүүхдээ өсгөн хүмүүжүүлж, малын өвс тэжээлээ хадаж малаа өсгөн амьдч байсан бөгөөд газраа *******007 оноос эхлэн хууль ёсоор эзэмшиж эхэлсэн ...” гэж шадлагын үндэслэлээ тайлбласан байх ба шүүх хуралдаанд дэмжсэн тайлбыг ггав.
13. Хиуцагч болон гуравдагч этгээд, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч болон гэрч наас тухайн тайлбыг үгүйсгээгүйн дээр  хэргийн оролцогчдын хэн аль нь гуравдагч этгээд Ж.ийн эзэмших эрхийн гэрчилгээтэй нэгж талбын 630300******* дугаын газт бигдсан байгаа модон байшин, малын хашааг нэхэмжлэгч Б.*******гийн бьсан, өмчлөлийн хөрөнгө бөгөөд тухайн газ Б.*******гийнх нутагладаг байсан гэдгийг зөвшөөрсөн тайлбуудыг ггаж байх ба тэд энэ тала мгаагүй.
14. Монгол Улсын иргэний газ эзэмших эрх нь Газрын тухай хуулийн *******7 дуга зүйлийн *******7.1 дэх хэсэгт заасны дагуу зөвхөн газ эзэмших эрхийг баталгаажуулсан гэрчилгээ олгогдсоноор эхэлнэ.
15. Хин тухайн гэрчилгээгээр эзэмших эрх үүсч буй газрын хэмжээ, байршлын хил, заагийг кадастрын зурга тодорхойлон бимтжуулах бөгөөд эзэмшлийн газрын талбай нэг бүр нь нэгж талбын дугатай байха хуульчлагдсан.
16. Нэхэмжлэгчээс нэхэмжлэлийн шадлагынхаа үндэслэлийг нотлох бимта ирүүлсэн “*******0*******1 оны 03 дуга сын 09-ний өдөр” гэх огноотой газ эзэмших эрхийн 00010*******165 дугаын гэрчилгээ, 06340-*******0*******1/00173 дугатай “Иргэн, хуулийн этгээдэд газ эзэмшүүлэх гэрээ” болон кадастрын зураг,  *******0*******3 оны 07 дуга сын 17-ны өдрийн огноо бүхий 000016*******376 дугаын гэрчилгээ нь түүний Булган аймгийн Хангал сумын ******* дуга багийн нутаг “ *******” гэх хаягт байршилтай, нэгж талбын 6303003*******39 дуга бүхий м^******* газрыг өвөлжөө, хавжааны зориулалта 15 жилийн хугацаага эзэмших эрхийг, 
17. гуравдагч этгээд Д.ийн эзэмших эрхийг баталгаажуулсан 000558166, Ж.ийн мөн эрхийг баталгаажуулсан 000007*******333 дугатай гэрчилгээнүүд нь тэдгээрийн Хангал сумын ******* дуга багийн нутаг “ / /” гэх хаягт байршилтай, /нэгж талбын дуга нь ******* буюу 630300******* болж өөрчлөгдсөн гэх/ м^******* газрыг өвөлжөөний зориулалта эзэмших эрхийг тус тус нотолж байна. Тодруулбал: Б.******* нь нэгж талбын 6303003*******37, гуравдагч этгээд Д. нь нэгж талбын *******, гуравдагч этгээд Ж. нь нэгж талбын 630300******* дугаын газруудыг тус тус эзэмших эрхийн гэрчилгээтэй байна.
18. Нэхэмжлэгч, түүний итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч болон өмгөөлөгч н нэхэмжлэлийн шадлагын “давхцуулж эзэмшүүлсэн” гэх үндэслэлээ өөрийн эзэмшлийн нэгж талбын 6303003*******39 дугатай “нэг газ”-т *******, 630300******* гэсэн өөр нэгж талбын дуга олгон, эзэмших эрх зөрчсөн гэх агуулгыг илэрхийлэн мэтгэлцэв. Гэвч даах нөхцөл байдал тогтоогдлоо. Үүнд:    
19. Тус шүүхийн *******0*******4 оны 03 дуга сын 06-ны өдөр бичгийн эх бимтад хийсэн үзлэг, мөн оны 4 дүгээр сын 30-ны өдөр газ дээр хийсэн үзлэгийн тэмдэглэлүүдээр нэгж талбын 6303003*******39 болон 630300******* дугатай газрууд нь

• ертөнцийн зүгээр Булган аймгийн Хангал сумаас Орхон аймаг руу явах чиглэлийн автомашины замын талд байрладаг өндөрлөг газ буюу уулын модтой бүхий хам[4]-а тусгалагдсан хоёр талын энгэрт тус тусдаа байрладаг буюу давхцалгүй, өөр өөр газрууд болох нь,
• Д.ийн эзэмшиж байсан нэгж талбын ******* дугатай газ болон Ж.ийн одоо эзэмшиж байгаа нэгж талбын 630300******* дугатай газрууд нь нэг газ бөгөөд тухайн газрыг эзэмших эрх Д.аас Ж.т шилжүүлсэн мэдээллийг “Газрын кадастрын нэгдсэн бүртгэлийн мэдээллийн сан”-д бүртгэхэд тус программ нэгж талбын “*******” гэх дугаыг өөрчлөн “630300*******” дугаыг олгосон болох нь Булган аймгийн Газрын хилцаа, билга хот байгуулалтын газрын *******0*******4 оны 03 дуга сын 04-ний өдрийн 01/161 дугатай албан бичгээр,
• түүнчлэн Д., Ж. нт эрх олгосон газ дээр Б.*******гийн гэр бүл нутаглаж байсан болох нь түүний бьсан гэх модон байшин болон малын хашаа, гэрч Д.ийн шүүхэд өгсөн “...Б.******* гуайнх “ ” орчмоор огт нутаглаж байгаагүй. “ ”-ийн аманд /одоо байгаа газраа/ л амьдса ирсэн...” гэх мэдүүлгээр тус тус тогтоогдож байна.

1. Хин Засаг дгын *******003 оны 67 дугатай захирамжид Хангал сумын ******* дуга багийн нутаг “ ” гэх хаягт байршилтай “0.5” хэмжээс бүхий газрыг нэхэмжлэгч Б.*******д эзэмшүүлэхээр тусгасан байх боловч тухайн шийдвэрийг үндэслэн газ эзэмших эрхийн гэрчилгээ олгосон болох нь хэрэгт нотлох бимт цуглуулах ажиллагааны явцад тогтоогдоогүй, “ ” гэх хаяг нь нэгж талбын 6303003*******39 дугаын газ нь ******* болон 630300******* дугаын газруудтай нэг байршилд давхцаж байгаа гэдгийг нотлохгүй, газрын байршлыг ерөнхий байдла тусгасан шийдвэр байна.
2. Нөгөө тала гэрч Д.ийн “...“ ” гэх газ нь Хангал сумын ******* дуга багийн нутагт хамаах хэдий ч “ ” орчмын газт хамаахгүй...” гэх мэдүүлэг болон нэхэмжлэл дэх “...*******007 оноос эхлэн хууль ёсоор эзэмшиж эхэлсэн...” гэх хэсгээр Б.*******гийн дээрх 67 дугатай захирамжа нэгж талбын *******, 630300*******, 6303003*******39 дугатай газруудын аль алиныг *******007 оноос өмнө хуульд заасна эзэмших эрхтэй болсон байсан гэдэг нь үгүйсгэгдэв.
3. Захиргааны ерөнхий хуулийн 47 дуга зүйлийн 47.1 дэх хэсэгт “Даах тохиолдолд захиргааны акт илт хууль бус болно”, 47.1.6 дахь хэсэгт “Захиргааны акт ггах эрх зүйн үндэслэл байгаагүй” гэж хуульчилсан.
4. Хин Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 59 дүгээр зүйлийн 59.1.6, 66 дуга зүйлийн 66.1 болон мгаан бүхий *******015 оны дугатай захирамжийг ггахад хүчин төгөлдөр үйлчилж байсан Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хууль[5]-ийн *******9 дүгээр зүйлийн *******9.*******, 31 дүгээр зүйлийн 31.1.3, Газрын тухай хуулийн 33 дуга зүйлийн 33.1.1, 38 дуга зүйлийн 38.4 дэх хэсгүүдэд заасна Булган аймгийн Хангал сумын Засаг дга нь өөрийн сумын хъяалах газрыг аж ахуйн нэгж, байгууллага, иргэдэд эзэмшүүлэх шийдвэрийг ггах бүрэн эрхийг хэрэгжүүлэх бөгөөд ингэхдээ бусдын эзэмших, ашиглах, өмчлөх эрх олгогдсон газтай давхцуулахгүй байх үүргийг хүлээсэн байна.
5. Нэхэмжлэгч, гуравдагч этгээд нын эзэмшиж байгаа газрууд нь хоёр тусдаа нэгж талбын дуга бүхий газрууд бөгөөд тухайн газрууд нь бүхэлдээ болон тодорхой хэсгүүдээрээ давхцаагүй болох нь тэдгээрийн газ эзэмших эрхийн гэрчилгээнүүдэд тусгагдсан уг газруудын нэгж талбын дугаууд, кадастрын зураг болон тус шүүхийн үзлэгээр тогтоогдож байх тул хиуцагчийг *******015 оны 03 дуга сын *******6-ны өдрийн дугатай захирамжийн Д.т холбогдох хэсэг болон *******0************** оны 05 дуга сын 05-ны өдрийн А/106 дугатай захирамжуудыг “эрх зүйн үндэслэл байгаагүй” байхад ггасан гэж буруутгах боломжгүй байна.
6. Тиймээс Булган аймгийн Хангал сумын Засаг дгын *******015 оны дүгээр захирамжийн Д.т холбогдох хэсэг болон нэгж талбын 6303003*******39 дугатай м^******* газрыг Ж.т давхдуулан эзэмшүүлсэн шийдвэрийг тус тус Захиргааны ерөнхий хуулийн 47 дуга зүйлийн 47.1.6 дахь хэсэгт заасан үндэслэлээр “илт хууль бус захиргааны акт болохыг тогтоолгох” нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэх нь зүйтэй гэж дүгнэлээ.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дуга зүйлийн 106.1, 106.3.14 дэх хэсгүүдэд заасныг тус тус удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1.Газрын тухай хуулийн *******7 дуга зүйлийн *******7.1, *******7.3, 33 дуга зүйлийн 33.1.1,  60 дуга зүйлийн 60.*******, Захиргааны ерөнхий хуулийн 47 дуга зүйлийн 47.1.6 дахь хэсгүүдэд заасныг тус тус үндэслэн иргэн Б.*******гийн “Булган аймгийн Хангал сумын Засаг дгын *******015 оны дүгээр захирамжийн Д.т холбогдох хэсэг болон нэгж талбын 6303003*******39 дугатай м^******* газрыг Ж.т давхдуулан эзэмшүүлсэн шийдвэрийг тус тус илт хууль бус болохыг тогтоолгох” нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосугай.

*******.Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 48 дуга зүйлийн 48.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дуга зүйлийн 7.1.*******-т заасна нэхэмжлэгчийн улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 70*******00 /далан мянга хоёр зуу/ төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй. 

3.Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 114 дүгээр зүйлийн 114.1 дэх хэсэгт заасна хэргийн оролцогч, тэдгээрийн төлөөлөгч нь шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шийдвэрийг гдан авснаас хойш 14 хоногийн дотор давж заалдах журма гомдол ггах эрхтэйг тайлбласугай.

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                 Б.БАТЧИМЭГ