2024 оны 06 сарын 18 өдөр                                                       120/ШШ2024/0012                                                  Даланзадгад сум

 

МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

аймаг дахь Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Ч.Баярмаа даргалж, тус шүүхийн шүүх хуралдааны Б танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаанаар,

Нэхэмжлэгч: ******* ******* ХХК

Хариуцагч:  аймгийн сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.*******, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Б.-, хариуцагч  аймгийн сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Д.*******/цахимаар/, хариуцагчийн өмгөөлөгч Б.Оюунтунгалаг, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн даргаар Т.Хонгорзул нар оролцов.

 

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

1. Нэхэмжлэгч ******* ******* ХХК нь  аймгийн сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хуралд холбогдан  аймгийн сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын хуралдааны 2023 оны 12 дугаар сарын 07-ны өдрийн "Зарим газар нутгийг орон нутгийн тусгай хцээнд авах тухай" 14/05 дугаар тогтоолын ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлийн МѴ-*******, *******-*******, *******- тоот тусгай зөвшөөрлүүдийн талбайтай давхацсан хэсгийг хүчингүй болгах /х хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад тодрсан/ нэхэмжлэл гаргасан.

2. Нэхэмжлэгч ******* ******* ХХК нь аймгийн сумын -1 нэртэй газарт орших ашигт малтмалын ашиглалтын *******-*******, *******-******* дугаар тусгай зөвшөөрөл, тус сумын Галын овоо-1 нэртэй газарт орших ашигт малтмалын ашиглалтын *******- дугаар тусгай зөвшөөрлүүдийг тус тус эзэмшдэг. Хариуцагч сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын хуралдааны 2023 оны 12 дугаар сарын 07-ны өдрийн 14/05 дугаар Зарим газар нутгийг орон нутгийн тусгай хцээнд авах тухай тогтоолоор дээрх тусгай зөвшөөрөл бүхий газруудыг бүхэлд нь буюу тусгай зөвшөөрлийн талбайн солбицлын дагуу хамгаалалтын бүс тогтоосон түүх, соёлын дурсгалт газрын 15 жилийн хугацаатай орон нутгийн тусгай хцээнд авч шийдвэрлэсэн.

3. Нэхэмжлэгчээс ...Газрын тухай хийн 16 дугаар зүйлийн 16.2-т "Аймаг, сум, нийслэл, дүүрэг энэ хийн 16.1.1, 16.1.6, 16.1.7, 16.1.11, 16.1.16-д заасан зориулалтаар өөрийн эрх хэмжээнд нийцүүлэн газрыг орон нутгийн тусгай хцээнд авч болно" гэж заасны дагуу нутгийн захиргааны байглагаас газрыг орон нутгийн тусгай хцээнд авах эрх хэмжээг тогтоосон боловч тус хийн зохицалтыг зөрчиж буюу өөрийн бүрэн эрхэд хамаарахгүй Газрын тухай хийн 16 дугаар зүйлийн 16.1.15-д "хамгаалалтын бүс тогтоосон түүх, соёлын дурсгалт газар" гэж заасан ангиллаар "******* *******" ХХК-ийн эзэмшлийн тусгай зөвшөөрлийн талбайтай бүхэлд нь давхцан орон нутгийн тусгай хцээнд авахаар шийдвэрлэсэн нь захиргааны шийдвэр хьд үндэслэсэн, бодит нөхцөлд тохирсон, үндэслэл бүхий байх, хь ёсны итгэлийг хамгаалах зарчмыг зөрчсөн... гэж,

4. Хариуцагчаас ...Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай хийн 28 дугаар зүйлийн 28.3 дахь хэсэгт нутаг дэвсгэрийнхээ тодорхой хэсгийг орон нутгийн хамгаалалтад авах тухай шийдвэр гаргах, түүний хилийн зааг, хамгаалалтын тогтоох гэж сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын бүрэн эрхийн тодорхой хьчилсан бөгөөд энэхүү эрхийн дагуу сумын иргэдийн Төөлөгчдийн Хурлаас тус сумын багийн нутаг дэвсгэрт орших газар нутгийг уурхайн нөлөөллөөс хамгаалж, авч үлдэх зорилгоор түүх соёлын дурсгалт газрын ангиллаар орон нутгийн тусгай хцээнд авсан... гэж тус тус тайлбарлан маргасан.

5.  аймгийн сумын Засаг дарга нь 2023 оны 12 дугаар сарын 14-ний өдрийн Мэдэгдэл хүргүүлэх тухай 1/708 дугаар албан бичгээр дээрх тогтоол гарсан талаар нэхэмжлэгчид мэдэгдсэн.

5. Нэхэмжлэгч нь 2024 оны 01 дүгээр сарын 11-ний өдөр тус шүүхэд нэхэмжлэл гаргасан.

6. Нэхэмжлэгч ******* ******* ХХК нь нэхэмжлэлийн шаардлагын үндэслэлдээ: ... аймгийн сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын хуралдааны 2023 оны 12 дугаар сарын 07-ны өдрийн "Зарим газар нутгийг орон нутгийн тусгай хцээнд авах тухай" 14/05 дугаар тогтоолоор Газрын тухай хийн 16 дугаар зүйлийн 16.1.15-д зааснаар түүх соёлын дурсгалт газрын ангиллаар 15 жилийн хугацаатай орон нутгийн тусгай хцээнд авахаар шийдвэрлэсэн бөгөөд тус иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын тогтоолыг аймгийн сумын Засаг даргын 2023 оны 12 дугаар сарын 14-ний өдрийн "Мэдэгдэл хүргүүлэх тухай" 1/708 дугаар албан бичиг, 2023 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн "Мэдэгдэл хүргүүлэх тухай" 1/716 дугаар тоот албан бичгээр манай компанид мэдэгдсэн.

Дээрх тогтоолын солбицлоор баталсан зарим газар нутгийг байгалийн унаган төрх, хэв шинжийг хадгалах, усны эх үүсвэр, нэн ховор амьтан, ургамал бүхий газар, багт хийгдсэн археологийн нарийвчилсан судалгааг үндэслэн түүх соёлын дурсгалт газрын ангиллаар 15 жилийн хугацаатай орон нутгийн тусгай хцээнд авахаар шийдвэрлэхдээ сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлаас хьд заасан эрх хэмжээг хэтрүүлсэн байна.

Учир нь Газрын тухай хийн 16 дугаар зүйлийн 16.2-т "Аймаг, сум, нийслэл, дүүрэг энэ хийн 16.1.1, 16.1.6, 16.1.7, 16.1.11, 16.1.16-д заасан зориулалтаар өөрийн эрх хэмжээнд нийцүүлэн газрыг орон нутгийн тусгай хцээнд авч болно" гэж заасны дагуу нутгийн захиргааны байглагаас газрыг орон нутгийн тусгай хцээнд авах эрх хэмжээг тогтоосон боловч тус хийн зохицалтыг зөрчиж буюу өөрийн бүрэн эрхэд хамаарахгүй Газрын тухай хийн 16 дугаар зүйлийн 16.1.15-д "хамгаалалтын бүс тогтоосон түүх, соёлын дурсгалт газар" гэж заасан ангиллаар "******* *******" ГХОХХК-ийн эзэмшлийн тусгай зөвшөөрлийн талбайтай бүхэлд нь давхцан орон нутгийн тусгай хцээнд авахаар шийдвэрлэсэн нь үндэслэлгүй байна.

Уг тусгай зөвшөөрлүүдийг орон нутгийн тусгай хцээнд авсантай холбоотойгоор манай компанийн олон жилийн хугацаанд зарцсан геологи, хайгын судалгаа, тэдгээрийн үр өгөөж, түүнд зарцсан хөрөнгө оралт үнэгүйдэж, манай компани ноцтой хохирох үр дагаварт хүрээд байгаа бөгөөд шүүхэд хандан эрх, хь ёсны ашиг сонирхлоо сэргээлгэхээр хандаж байна.

аймгийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлаас шийдвэр гаргах үйл ажиллагаандаа манай компанийг оролцаагүй ба Захиргааны ерөнхий хийн 4 дүгээр зүйлийн 4.2.1, 4.2.3, 4.2.5, 4.2.6, 24 дүгээр зүйл, 25 дугаар зүйл, 26 дугаар зүйл, 27 дугаар зүйлүүдэд заасан захиргааны үйл ажиллагааны тусгай зарчим, бодит нөхцөл байдлыг тогтоож, нотлох баримт цуглах, сонсох ажиллагаа явах үүргээ зөрчсөн байна.

Иймд дээр дурдсан үндэслэлүүдээр аймгийн сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын хуралдааны 2023 оны 12 дугаар сарын 07-ны өдрийн "Зарим газар нутгийг орон нутгийн тусгай хцээнд авах тухай" 14/05 дугаар тогтоолыг хүчингүй болгож өгнө үү... гэжээ.

7. Хариуцагч сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлаас шүүхэд ирүүлсэн хариу тайлбартаа: ...Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай хийн 28 дугаар зүйлийн 28.3 дахь хэсэгт нутаг дэвсгэрийнхээ тодорхой хэсгийг орон нутгийн хамгаалалтад авах тухай шийдвэр гаргах, түүний хилийн зааг, хамгаалалтын тогтоох гэж сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын бүрэн эрхийн тодорхой хьчилсан бөгөөд энэхүү эрхийнхээ дагуу сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлаас тус сумын багийн нутаг дэвсгэрт орших зар нутгийг байгалийн унаган төрх, хэв шинжийг хадгалах, усны эх ховор амьтан, ургамал бүхий газар нутгийг хамгаалах зорилгоор хийгдсэн археологийн нарийвчилсан судалгааг үндэслэн түүх соёлын дурсгалт газрын ангиллаар орон нутгийн тусгай хцээнд авсан.

Нэхэмжлэгч нь нэхэмжлэлийнхээ үндэслэлд сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн хэмжээгээ хэтрүүлсэн гэсэн байх боловч Газрын тухай хийн 20 дугаар зүйлийн 20.1.3-т тухайн шатны Засаг даргын өргөн мэдүүлснийг азрыг аймаг, сум, нийслэлийн тусгай хцээнд авах, түүний аг, ашиглах журмыг тогтоох гэж сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын нийтлэг бүрэн эрхэд газар нутгийг орон нутгийн тусгай хцээнд авах эрхийг хиар олгосон тул нэхэмжлэгч ******* Сэндс ХХК-ийн нэхэмжлэлийн шаардлага болон үндэслэлийг бүхэлд нь хүлээн зөвшөөрөхгүй... гэжээ.

8. Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.******* шүүх хуралдаанд гаргасан нэмэлт тайлбартаа: ******* ******* ХХК шүүхэд аймгийн сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын 2023 оны 12 дугаар сарын 07-ны өдрийн зарим газар нутгийг орон нутгийн тусгай хцээнд авах тухай 14/05 дугаартай тогтоолын манай компанийн тусгай зөвшөөрлүүдтэй холбоотой хэсгийг хүчингүй болгах нэхэмжлэлийн шаардлага гаргасан байгаа. Нэхэмжлэлийн шаардлагаа бичгээр гаргасан, нэхэмжлэлийн шаардлагаа бүрэн дэмжиж байна. ******* ******* ХХК нь гадаадын хөрөнгө оралттай компани байгаа. Монгол Улсын Засгийн газар, түүний харьяа байглага болох ашигт малтмалын газраас ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийг нь аваад, хь ёсны дагуу хөрөнгө ораад ажиллаж байгаа. Зөвшөөрлүүд нь эрх бүхий байглагуудаас хь ёсны дагуу авсан зөвшөөрлүүд байсан. Үүнийг аймгийн сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын тогтоолоор орон нутгийн тусгай хцээнд авч, манай компанийн эрх ашиг ноцтой зөрчихөд хүрээд байгаа юм. Тиймээс сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын шийдвэр хьд нийцээгүй тул манай компанитай холбоотой хэсгийг хүчингүй болгах хүсэлтэй байгаа.

Мөн сумаас ын уурхай хүрэх чиглэлийн 26 километр зам байдаг. Үүнийг тэнд байх олон компаниудтай нийлж барих үүрэг оногдож байсан гэсэн боловч нөгөө компаниуд хөрөнгө гаргаагүй. Тиймээс 2023 онд манай хөрөнгө орагч нар энэ ажлыг дангаараа барих шийдэлд хүрээд, Зам тээврийн яам болон холбогдох байглагуудад хүсэлтээ гаргачихсан байгаа. Бидний зүгээс өөрсдийн эрх ашгаа хамгаалахаар шүүхэд хандсан. Тийм учраас бидний эрхийг хангаж өгнө үү?. Сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын шийдвэр хь бус гэж үзэж байгаа учраас энэ шийдвэрийн ******* ******* ХХК-д холбогдох хэсгийг хүчингүй болгож шийдвэрлэж өгнө үү гэв.

 

9. Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Б.- шүүх хуралдаанд гаргасан нэмэлт тайлбартаа:  аймгийн сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал өөрөө Захиргааны ерөнхий хийн 5 дугаар зүйлд заасан захиргааны байглага мөн. Өөрөөр хэлбэл төрийн гүйцэтгэх эрх мэдлийг хжүүлдэг төв, орон нутгийн бүх байглага захиргааны байглага байна. Мөн хийн 21 дүгээр зүйлийн 5 дахь заалтын заасны дагуу нутгийн өөрөө удирдах байглага болон шийдвэр үйл ажиллагаанд нь Захиргааны хэргийн шүүхэд гомдол гаргахаар заасан тохиолдолд Захиргааны шүүхээр шийдвэрлүүлнэ. Тэгэхээр захиргааны байглага нь Захиргааны ерөнхий хийн 11 дүгээр зүйлд заасан захиргааны актыг гаргахдаа буюу захиргааны үйл ажиллагаанд баримталбал зохих тусгай зарчмыг Захиргааны ерөнхий хийн 4 дүгээр зүйлийн 4.2 дахь хэсэгт хьчилж өгсөн. Мөн хариуцагчийн итгэмжилсэн төлөөлөгчийн зүгээс 2023 оны 09 дүгээр сарын 30-ны өдрийн багийн иргэдийн Нийтийн Хурлын тэмдэглэлд тулгуурлан шийдвэрийг гаргасан гэж тайлбарлаж байна. багийн иргэдийн Нийтийн Хурлаар Монгол чадал интернешнл энержи ХХК-тай холбоотой асуудлыг хэлэлцэх жагсаалтад ораад, түүнд хэн нэгэн иргэдийн төлөөлөгчийн зүгээс Монгол чадал интернешнл энержи ХХК-ийг авч байгаа юм бол ******* ******* ХХК-ийг авчих даа гэдэг байдлыг тооцоо судалгаа шинжилгээгүйгээр гаргаж ирснийг иргэд дэмжсэн. Энэ нөхцөл байдлаас шүүх анхаарч үзэх нь зүйтэй гэж үзэж байна.

Мөн Монгол Улсын Засгийн газрын 2018 оны 300 дугаар тогтоол гаргасан. ын боомт, ******* ******* ХХК-ийн 3 тусгай зөвшөөрлийн талбай, стратегийн ач холбогдол бүхий орд гэж Монгол Улсын Засгийн газраас зарласан Ашигт малтмалын тухай хийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.12 дахь заалтад хамаарах үндэсний аюулгүй байдалд нөлөөлөхүйц, улсын эдийн засаг, нийгмийн хөгжилд нөлөөлөх хэмжээний Монгол Улсын дотоодын нийт бүтээгдэхүүнээс 5%-аас дээш хэмжээний үйлдвэрлэх хүчин чадалтай энэ ордоор тодорхойлсон. Хэрэв үнэхээр орон нутгийн тусгай хамгаалалтад авах хцээ шаардлага үүссэн тохиолдолд Монгол Улсын Засгийн газрын тогтоол хүчингүй болсон, эсвэл Монгол Улсын Засгийн газраас санал авснаар энэ асуудлыг шат дараатайгаар хжүүлэх ёстой байсан гэж харж байгаа. Иймд нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хангаж өгнө үү гэв.

10. Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Д.******* шүүх хуралдаанд гаргасан нэмэлт тайлбартаа:  аймаг суманд маш олон ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрөлтэй этгээдүүд хь журмыг зөрчих, байгаль орчныг хамгаалах тухай хь тогтоомжийг хжүүлэхгүй байх гэх мэтчилэн маш хүндрэлтэй байдаг. сумын малчид, орон нутгийн иргэд, засаг захиргааны байглагын зорилго нь орон нутгийнхаа тодорхой хэсгийг орон нутгийн болон улсын тусгай хамгаалалтад авах замаар хамгаалж үлдэх, уламжлалт аж ахуйгаа эрхлэн орон нутагтаа амьдарч суух боломж нөхцөлийг бүрдүүлэх талаар л ажилладаг. Энэ утгаараа тусгай зөвшөөрлийг орон нутгийн тусгай хцээнд авсан байгаа. Газрын тухай хь болон Байгаль орчныг хамгаалах тухай хь, Нутаг дэвсгэрийн нэгж түүний удирдлагын тухай хийн тодорхой заалтуудаар газрыг орон нутгийн тусгай хцээнд авах эрх нээлттэй байгаа. Нэхэмжлэгч тал маргалдахдаа ашигт малтмалын асуудлыг нарийвчлан зохицсан Ашигт малтмалын тухай хь дээр энэ эрхийг олгоогүй, эрхээ хэтрүүлж эдэлсэн байна гэж маргаж байх шиг байна. Тэгэхээр манайх Газрын тухай хь, Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгжийн тухай хь дээр заасан бүрэн эрх хэмжээнийхээ хүрээнд авсан. Сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын бүрэн эрхийн хэмжээнд тухайн багийн иргэдийн Нийтийн Хурлаас хүсэлт, тогтоол уламжилсан байгаа. Үүнд үндэслээд сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын тогтоол гарсан. Дээрээс нь тухайн тусгай зөвшөөрөл олгосон газар нутгийн хил зааг дотор археологийн болон түүх дурсгалын олон чухал дурсгалт зүйлүүд байгаа. Үүнийг урьдчилан мэргэжлийн байглагуудаар удаа дараа шинжилгээ судалгаа хийлгэж, түүх дурсгалын чухал газруудыг тогтоож тодорхой болгосон. Энэ нь мөн адил сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын тогтоол гаргах нэг үндэслэл болсон. Энэ нь нотлох баримтын шаардлага хангасан хэлбэрээр хт авагдсан байгаа. Тиймээс иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын гаргасан шийдвэр хь ёсны дагуу, бүрэн эрхийн хэмжээндээ авагдсан гэж үзэж байгаа. Анх 2007 оны Ашигт малтмалын тухай хийн дагуу хайгын лиценз гээд олгогдчихдог. Тэр хийнхаа дагуу эхний удаад 3 жил, тэгээд 2, 2 жилээр сунгагдаад, цаашлаад ашиглалтын лиценз болоод явчихдаг зүйлээс болсон байна. Тэрнээс 2020 онд тодорхой түвшинд гарсны дараа олгогдсон лиценз биш гэдгийг шүүх анхааралдаа аваасай гэж хүсэж байна. Тэр 2 сумын өөр сумын заагийг давж иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал тогтоол гаргасан нь төлөөлөгч нар тухайн газрын кадастрын мэдээллийн талаарх мэдлэг дутуу байсны улмаас ийм зүйл боллоо. Шийдвэр нь бол тухайн сумынхаа газар нутгийн хэмжээнд үйлчилнэ гэдгийг бид ойлгож байгаа. Гэхдээ жоохон хэсэг даваад Ноён сумын газар нутаг руу орчихсон гэдгийг бид нар мэдээгүй учраас лицензийнх нь бүхэлд нь авсан байна. Үүнд алдаа гарсан байна. Тэгэхдээ сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын гаргасан шийдвэр, хүсэл зоригийг хүчингүй гэж үзэх үндэслэл болохгүй гэж найдаж байна. Тиймээс нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангалгүй үлдээж өгнө үү гэв.

11. Хариуцагчийн өмгөөлөгч Б.Оюунтунгалаг шүүх хуралдаанд гаргасан нэмэлт тайлбартаа: Нэхэмжлэгчийн зүгээс тухайн маргаан бүхий актыг хүчингүй болгах үндэслэлээ 2 байдлаар тайлбарлаж байна. Нэгдүгээрт тухайн актыг гаргах бүрэн эрхгүй, хоёрдугаарт сонсох ажиллагаа яваагүй гэсэн байдлаар тайлбарлаж байна гэж үзэж байна. Сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал бүрэн эрхийнхээ хүрээнд шийдвэрлэсэн байна гэж үзэж байгаа.

Ашигт малтмалын тухай хьд сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал газрыг тусгай хцээнд авч болохгүй гэсэн агга бүхий зохицалт байхгүй. Тэгээд яг Ашигт малтмалын тухай хь, Газрын тухай хь, Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай хийг харахад сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал энэ тогтоолыг гаргах эрх хэмжээ байсан уу гээд хийн зохицалтуудыг харахаар эрх хэмжээ олгосон хийн зохицалт байна. Тусгай хамгаалалтын газар нутгийн тухай хийн 28 дугаар зүйлийн 28.3 дахь хэсэг, Газрын тухай хийн 21 дүгээр зүйлийн 21.3 дахь хэсэг дээр байна. Гэтэл энэ чинь гаргах ёсгүй. Ийм хийн зохицалт байхгүй.

Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал бүрэн эрхийнхээ хүрээнд гаргаагүй юм гэдэг хь зүйн үндэслэл бүхий тайлбар, нэхэмжлэлээ нэхэмжлэгч тал дэмжиж тайлбар гаргаж чадсангүй гэж үзэж байна. Нотлох баримт шинжлэн судлах явцад 3 дугаар бүхий тусгай зөвшөөрлийн газраас дугаартай тусгай зөвшөөрөл бүхий газар нь Ноён сумын нутаг дэвсгэртэй давхцаж байгаа байдал харагдаж байна. Гэхдээ *******, ******* дугаартай тусгай зөвшөөрлүүд нь ямар нэгэн байдлаар бусад сумдын нутаг дэвсгэртэй давхцаагүй байгаа. Тэгэхээр эдгээр тусгай зөвшөөрлийг хамгаалалтад авч байгаа асуудал нь хийн хувьд үндэслэлтэй байна гэж харж байна. Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгчийн зүгээс тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухайд 0,1-3км орчмоор бараг авах ёстой гэж тайлбарлаад байна гэж ойлгосон. Энэ хийн аггыг харвал тухайн зайд ямар нэгэн барилга барих, ажлаа хийж болохгүй гэснээс биш заавал энэ хэмжээ дотор тусгай хамгаалалтад авна гэсэн агга биш байгаа гэдгийг тайлбарламаар байна. Тэгэхээр энэ тайлбарлаад байгаа хийн зохицалт дээрх тогтоолтой хамааралгүй, тогтоолыг хүчингүй болгах зохицалт биш байна. Иймд аймгийн сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын тогтоолыг хэвээр үлдээж, нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хсэхгүй болгож өгнө үү гэв.

 

ҮНДЭСЛЭХ нь:

Шүүх нэхэмжлэл, түүний үндэслэл, хт цугларсан нотлох баримтууд, хэргийн оролцогч, тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нарын шүүхэд болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбар зэргийг шинжлэн судлаад нэхэмжлэгчийн  аймгийн сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын хуралдааны 2023 оны 12 дугаар сарын 07-ны өдрийн "Зарим газар нутгийг орон нутгийн тусгай хцээнд авах тухай" 14/05 дугаар тогтоолын ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлийн МѴ-*******, *******-*******, *******- тоот тусгай зөвшөөрлүүдийн талбайтай давхацсан хэсгийг хүчингүй болгах нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хангаж шийдвэрлэлээ.

1. аймгийн сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын 2023 оны 12 дугаар сарын 07-ны өдрийн 14/05 дугаар тогтоолоор батлагдсан Зарим газар нутгийг орон нутгийн тусгай хцээнд авах тухай шийдвэр нь ******* ******* ХХК-ийн МV-******* дугаартай ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл бүхий 2473.4 га газар, МV-******* дугаартай ашиглалтын зөвшөөрөл бүхий 10992.92 га газар, МV- дугаартай ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл бүхий 8796.37 га талбайтай бүхэлдээ давхцалтай болох нь тогтоогдсон, энэ талаар талууд маргаагүй байна.

2.Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай хийн 28 дугаар зүйлд Аймаг, сум, нийслэл, дүүргийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал тусгай хамгаалалттай газар нутгийн талаар дараахь бүрэн эрхийг хжүүлнэ: гээд 3/-д нутаг дэвсгэрийнхээ тодорхой хэсгийг орон нутгийн тусгай хамгаалалтад авах тухай шийдвэр гаргах, түүний хилийн зааг, хамгаалалтын горимыг тогтоох, Газрын тухай хийн 20 дугаар зүйлийн 20.1-д Аймаг, сум, нийслэл, дүүргийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал газрын харилцааны талаар дараахь нийтлэг бүрэн эрхийг хжүүлнэ: гээд 20.1.3-т тухайн шатны Засаг даргын өргөн мэдүүлснийг үндэслэн газрыг аймаг, нийслэл сумын тусгай хцээнд авах, түүний хэмжээ, зааг, ашиглах журмыг тогтоох гэж тус тус заажээ.

3.Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг, дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай 2020 оны хийн үзэл баримтлалд ...аймаг, сум, баг, нийслэл, дүүрэг, хорооны төвшинд бүрэн эрхийг давхардж олгохгүй, нэг асуудлаар өөр түвшний байглага бүрэн эдлэх боломжийг багасгах, цаашид байхгүй болгох үндэс суурийг энэ хиар тавина. Харин газрын харилцаа, байгаль орчныг хамгаалах, нөхөн сэргээх, газрын хэвлийн баялаг, байгалийн нөөц ашиглах, бэлчээр ашиглах талаарх нутгийн удирдлагын байглагын онцгой бүрэн эрхийг энэ хиар тодорхойлно. Энэ нь нутгийн удирдлагын байглагын хжүүлэх бусад бүрэн эрхийг холбогдох хиар зохицахыг хязгаарлахгүй... гэснээс үзэхэд сумын сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал нь нутаг дэвсгэрийнхээ тодорхой хэсгийг тусгай хцээнд авах бүрэн эрхтэй байх боловч Захиргааны ерөнхий хийн 4 дүгээр зүйлийн 4.2.5-д ... /захиргааны үйл ажиллагаа нь/ зорилгодоо нийцсэн, бодит нөхцөлд тохирсон, шийдвэр нь үндэслэл бүхий байх-ыг; мөн хийн 24 дүгээр зүйлд зааснаар захиргааны байглага, албан тушаалтан шийдвэр гаргахдаа бодит нөхцөл байдлыг тогтоох-ыг хь тогтоогч тус тус шаардсан бөгөөд хариуцагчийн зүгээс 2023 оны 12 дугаар сарын 07-ны өдрийн "Зарим газар нутгийг орон нутгийн тусгай хцээнд авах тухай" 14/05 дугаар тогтоолын үндэслэл, бодит нөхцөл байдлыг хэрхэн тогтоосон зэргээ баримтаар нотлох үүрэгтэй юм.

4.Гэтэл хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөс газрыг тусгай хцээнд авахтай холбоотой үндэслэлээ нотлоогүй тул маргаан бүхий иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын тогтоолыг хь зүйн үндэслэлтэй, бодит байдалд тохирсон гэж үзэх боломжгүй байна.

5. Хт авагдсан баримтуудаас үзэхэд  аймгийн сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын Тэргүүлэгчдийн 2023 оны 11 дүгээр сарын 28-ны өдрийн Ээлжит Хуралдааны тов тогтоож, хэлэлцэх асуудлыг батлах тухай А/ дугаар тогтоолоор Сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын найм дахь удаагийн сонгийн ээлжит арван дөрөвдүгээр хуралдааныг 2023 оны 12 дугаар сарын 07-ны өдрийн 09 цагт Нутгийн удирдлагын ордонд хуралдах-аар шийдвэрлэсний 1.4-д Зарим газар нутгийг орон нутгийн хцээнд авах тухай асуудал тусгагдсан; уг хуралдаанаар маргаан бүхий захиргааны актыг гарган тус сумын  багийн нутаг дэвсгэрт орших нэртэй 1110,49 га, , , , орчмын 22262 га газар нутгийг байгалийн унаган төрх, хэв шинжийг хадгалах, усны эх үүсвэр, нэн ховор амьтан, ургамал бүхий газар, багт хийгдсэн археологийн нарийвчилсан судалгааг үндэслэн түүх соёлын дурсгалт газрын ангиллаар 15 жилийн хугацаатай орон нутгийн тусгай хцээнд авч, талбайн солбицлыг нэгдүгээр, зургийг хоёрдугаар хавсралтаар баталж, холбогдох байглагад уламжилж, кадастрын зураг зүйн мэдээллийн санд бүртгүүлэхийг сумын Засаг даргад үүрэг болгож шийдвэрлэжээ.

6.Ингэхдээ Газрын тухай хийн 16 дугаар зүйлийн 16.1.15-д хамгаалалтын бүс тогтоосон түүх соёлын дурсгалт газар гэж заасан ангиллаар нэхэмжлэгчийн тусгай зөвшөөрлийн талбайг бүхэлд нь давхцан орон нутгийн тусгай хамгаалалтад авч, өөрийн бүрэн эрхэд хамаарахгүй асуудлаар шийдвэр гаргажээ.

Учир нь Газрын тухай тухай хийн 16 дугаар зүйлийн 16.2-т Аймаг, сум, нийслэл, дүүрэг энэ хийн 16.1.1, 16.1.6, 16.1.17, 16.1.7, 16.1.11, 16.1.16-д заасан зориулалтаар өөрийн эрх хэмжээнд нийцүүлэн газрыг орон нутгийн тусгай хцээнд авч болно гэж зохицсан, сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн хурлын эрх хийн энэ хүрээгээр хязгаарлагдана.

7. Мөн Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хийн 20 дугаар зүйлийн 20.3-д Нутгийн өөрөө удирдах байглага энэ хийн 20.1-д заасан чиг үүргээс гадна Монгол Улсын Үндсэн хийн Жаран хоёрдугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасныг баримтлан нутаг дэвсгэрийнхээ тодорхой асуудлыг бие даан шийдвэрлэж болно. гэж нутгийн өөрөө удирдах ёсны байглага зөвхөн харьяалах нутаг дэвсгэрийн нэгжид хамаарах асуудлыг шийдвэрлэж болохоор хьчилсан.

Гэтэл хариуцагч маргаан бүхий захиргааны актыг гаргахдаа өөр нутаг дэвсгэрийн нэгжид хамаарах газар нутгийг буюу нэхэмжлэгчийн эзэмшдэг *******-*******, *******- дугаар ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлийн Ноён сумын нутаг дэвсгэрт хамаарах хэсгийг хамтад нь тусгай хцээнд авсан болох нь хт авагдсан баримт, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн шүүх хуралдаанд гаргасан...бид энэ талбайд уурхайн үйл ажиллагаа явахгүйн тулд тусгай зөвшөөрлийн талбайн координатаар тусгай хцээний газрын хилийн цэсийг тогтоохдоо өөр сумын газар нутагт орсон байсныг анзаараагүй, алдаа гаргасан... гэх агга бүхий тайлбараар тогтоогдох ба энэ нь хиар тусгайлан олгосон чиг үүрэг, бүрэн эрхийг  зөрчжээ.

8.Хариуцагч тухайн газар нутгийг тусгай хцээнд авах үндэслэл, шаардлагаа байгалийн хэв шинжийг хадгалах, усны эх үүсвэр, нэн ховор амьтан, ургамал бүхий газар нутаг гэж тодорхойлох боловч хт авагдсан маргаан бүхий захиргааны актын нэг, хоёрдугаар хавсралт, 2023 оны 12 дугаар сарын 07-ны өдрийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн хурлын хуралдааны тэмдэглэл болон хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбараар зөвхөн уурхайн үйл ажиллагааг хориглох зорилготой, ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлийн талбайн хилийн цэс дагуух солбицолын дагуу хилийн цэсийг тогтоож, тусгай хцээнд авч шийдвэрлэсэн болох нь тогтоогдож байна.

Иймд нэхэмжлэгч, түүний төлөөлөгчийн зүгээс гаргасан  аймгийн сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын 2023 оны 12 дугаар сарын 07-ны өдрийн 14/05 дугаар тогтоол нь хь болон эрх бүхий захиргааны байглагаас батлан гаргасан журмын зохицалтуудыг зөрчсөн, Захиргааны ерөнхий хийн 4 дүгээр зүйлийн 4.2.5-д зорилгодоо нийцсэн, бодит нөхцөлд тохирсон, шийдвэр нь үндэслэл бүхий байх гэж заасан зарчимд нийцээгүй, хь бус захиргааны акт болсон гэх тайлбарыг хүлээн авах үндэслэлтэй байна.

9.Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нараас нь шүүх хуралдаанд тусгай зөвшөөрлийг хийн дагуу ашиглаж байхдаа их хэмжээний зардал гаргасан нөхцөл байдлыг харгалзаагүй, Захиргааны  ерөнхий хийн 4 дүгээр зүйлийн 4.2.8-д заасан хь ёсны итгэлийг хамгаалах зарчим үйлчлэх ёстой, энэ талаар мэдэгдэж сонсох ажиллагаа хийх байсан гэх аггаар маргасныг шүүх хүлээн авах үндэслэлтэй гэж үзлээ.

10.Захиргааны ерөнхий хийн 4 дүгээр зүйлийн 4.2.8-д ... /захиргааны үйл ажиллагаанд/ хь ёсны итгэлийг хамгаалах /зарчмыг баримтлах/-аар заасан, ингэхдээ уг зарчмын аггыг ...Хь ёсны итгэлийг хамгаалах зарчим гэж нийтийн эрх зүйн аливаа харилцаанд захиргааны үйл ажиллагаанд оролцогч иргэн, хийн этгээдэд эдийн буюу мөнгөн дүнгээр илэрхийлэгдэх эрх зүйн үр дагавар үүссэн тохиолдлыг ойлгохоор зохицсан.

11.Нэхэмжлэгч 2016 оноос 2023 оны 05 дугаар сар хүртэл ашигт малтмалын ашиглалтын *******- дугаар тусгай зөвшөөрлийн төлбөрт 446 420 345.50 төгрөг, *******-******* дугаартай тусгай зөвшөөрлийн төлбөрт 125 525 050.00 төгрөг, *******-******* дугаар тусгай зөвшөөрлийн төлбөрт 2011-2023 он хүртэл 934 851 109.29 төгрөг төлж, хайгын ажлын зардалд нийт 9 624 529 801.38 төгрөг зарцжээ.

12.Холбогдох төрийн захиргааны байглагаас ******* ******* ХХК-д тухайн орон нутагт явах үйл ажиллагааг нь зөвшөөрч, их хэмжээний хөрөнгө болон хугацааг нь зарцсан бол энэхүү мөнгөн дүнгээр бодитой илэрхийлэгдэх эрх зүйн үр дагавар үүсгэсэн харилцаанд итгэл хамгаалах зарчим үйлчилж, эрх нь хамгаалагдах  буюу төрийн аливаа байглагаас ******* ******* ХХК-ийг буруутгах, энэ үндэслэлээр тусгай зөвшөөрөл эзэмших харилцааг дуусгавар болох эрхгүй, хязгаарлагдах ёстой болно.

13.Захиргааны ерөнхий хийн 26 дугаар зүйлийн 26.1, 27 дугаар зүйлийн 27.1-д зааснаар захиргааны байглага нь мөн хийн 28 дугаар зүйлд зааснаас бусад тохиолдолд захиргааны шийдвэр гаргахын өмнө эрх, хь ёсны ашиг сонирхол нь хөндөгдөж болзошгүй этгээдэд захиргааны шийдвэр гаргахад ач холбогдол бүхий нөхцөл байдлын талаар тайлбар, санал гаргах боломжийг олгох, хэрэв Захиргааны ерөнхий хийн 28 дугаар зүйлд заасан үндэслэлээр сонсох ажиллагаа хийгээгүй бол шалтгаанаа нотлох үүрэг хүлээнэ гэж зохицсан бөгөөд сонсох ажиллагаа хийгээгүй шалтгаанаа хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгчөөс ... нийтийн ашиг сонирхлыг хангах, хамгаалахад чиглэж буй шийдвэр тул сонсох ажиллагаа хийх шаардлагагүй... гэх тайлбар үндэслэлгүй.

14.Захиргааны ерөнхий хийн 28 дугаар зүйлийн 28.1-д Дараах тохиолдолд сонсох ажиллагаа хийхгүй байж болно: гээд 28.1.1-д нийтийн ашиг сонирхолд сөргөөр нөлөөлөхөөр бол; гэж заасан, уг хийн заалтын мөн чанарыг сонсох ажиллагааны процедуртай холбон хлэнэ. Тодрбал, сонсох ажиллагаа хийснээр нийтийн ашиг сонирхолд сөрөг нөлөөлөл үүсэх тохиолдлыг үүнд хамрах бөгөөд харин захиргааны актын зорилго нь нийтийн ашиг сонирхлыг хангах, хамгаалахад чиглэж буй тохиолдолд сонсох ажиллагаа огт хийх шаардлагагүй гэж актын аггыг үндэслэж хийн энэхүү зохицалтыг тайлбарлахгүй (УДШ-ийн 2023 оны 06 дугаар сарын 29-ний өдрийн Дугаар49 тогтоол) тул эрх, хь ёсны ашиг сонирхол нь хөндөгдөж, эрх зүйн үр дагавар нь чиглэгдэж буй этгээдэд урьдчилан мэдэгдэж, гаргах гэж буй шийдвэрийнхээ үндэслэлийг тодрах зорилгоор тухайн этгээдийн тайлбар, саналыг сонсох, хэрэв үндэслэлтэй бол шийдвэр гаргахдаа харгалзан үзэж, ингэснээр захиргааны шийдвэр хь ёсны байх зарчмыг хангах байжээ.

Дээрх үндэслэлүүдээр  аймгийн сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын хуралдааны 2023 оны 12 дугаар сарын 07-ны өдрийн "Зарим газар нутгийг орон нутгийн тусгай хцээнд авах тухай" 14/05 дугаар тогтоолын ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлийн МѴ-*******, *******-*******, *******- тоот тусгай зөвшөөрлүүдийн талбайтай давхацсан хэсгийг хүчингүй болгох үндэслэлтэй гэж шүүх үзэв.

Захиргааны х шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3.1, 106.3.12 дэх хэсэгт заасныг тус тус удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

 

1. Монгол улсын Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хийн 20 дугаар зүйлийн 20.3, Газрын тухай хийн 16 дугаар зүйлийн 16.2, Захиргааны ерөнхий хийн 4 дүгээр зүйлийн 4.2.5, 4.2.8, 26 дугаар зүйлийн 26.1, 27 дугаар зүйлийн 27.1 дэх хэсэгт заасныг баримтлан нэхэмжлэгч ******* ******* ХХК-ийн нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хангаж,  аймгийн сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын хуралдааны 2023 оны 12 дугаар сарын 07-ны өдрийн "Зарим газар нутгийг орон нутгийн тусгай хцээнд авах тухай" 14/05 дугаар тогтоолын ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлийн МѴ-*******, *******-*******, *******- тоот тусгай зөвшөөрлүүдийн талбайтай давхацсан хэсгийг хүчингүй болгосугай.

2. Захиргааны х шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хийн 48 дугаар зүйлийн 48.1 дэх хэсэгт зааснаар нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 70200 /далан мянга хоёр зуун/ төгрөгийг орон нутгийн төсвийн орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагч  аймгийн сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлаар нөхөн төлүүлсүгэй.

Захиргааны х шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хийн 114 дүгээр зүйлийн 114.1 дэх хэсэгт зааснаар хэргийн оролцогч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд давж заалдах гомдол гаргах эрхтэй.

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                                                                                    Ч.БАЯРМАА