МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

 

Өм******* аймаг дахь сум дундын иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Б.Отгонсүрэн даргалж, тус шүүхийн шүүх хуралдааны танхимд хийсэн иргэний хэргийн шүүх хуралдаанаар

 

Нэхэмжлэгч: Ж******* овогт Ц*******ийн Д******* /РД: К*******/, Өм******* аймаг, Х******* сум, Ж******* баг

 

Малчнаар ажилл*******ан байдал тогтоолгох тухай иргэний хэргийг хянан хэлэлцэв.

 

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгч Ц.Д*******, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Э.Наранцацрал, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Э.Эрдэнэчулуун нар *******цов.

 

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

 

Нэхэмжлэгч Ц.Д******* шүүхэд гарг*******ан нэхэмжлэлдээ: Ц.Д******* миний бие 1968 оны 6 дугаар сарын 09-ний өдөр төрсөн. 56 н*******тай. Би Өм******* аймгийн Х******* сумын ерөнхий боловсролын сургуулийн 10-р ангийг 1987 онд 19 н*******тай төгсөөд Х******* сумын Ж******* багт аав Х*******ын Сумъяа, ээж Ж.Цэвэлмаа нар дээрээ ирж мал маллан одоог хүртэл нутаг усандаа мал аж ахуйгаа эрхлэн амьдарч байна. Би аав ээжээс 11 үүл бөгөөд 1987 оны 6 сард сургуулиа төгсөж очиход ах, эгч, дүү нар бүгд ээж аавын хамт амьдарч байсан юм. 1989 оны хүн амын тооллогын архивын лавлагаанд аав ээж, ах, эгч, дүү нарын хамт 13 уулаа хөдөө мал маллан амьдарч байсан. Миний бие 1987 оны 6 сард сургуулиа төгсөөд томилолт аваад аав, ээжийнхээ гар дээр очиж байсан. Ингээд хамт маллаж байсан 1987 оны 6 дугаар сара******* 1994 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг дуустал хугацааны мал А данс миний төрсөн аав өрхийн тэргүүн Х.С*******ийн нэр дээр бүртгэгдэж, одоо миний бие малчнаар тэтгэвэрт гарах гэтэл ажилл*******ан жил дутаад хохироход хүрээд байна. Мөн миний аав Х.С*******ийн 1990, 1991 онуудын малын А данс архивлагдаж үлдээгүйгээс болж дээрх онуудын малын А данс лавлагаагаар гараагүй.

Х******* сумын 1990, 1991 онуудын малын А данс, хүн амны бүртгэлийн дэвтэр зэрэг нь архивд хадгалагдаж ороогүйгээс олон хүн над шиг хохироод явж байгаа юм. Миний архивын лавлагаа болон иргэний үнэмлэх маань ээж Ц*******аар бүртгэгдсэн байгаа зэрэг бичиг баримтын зөрчилтэй байгаага******* хохироод байгаа юм. Иймд Ц*******ийн Д******* намайг 1987 оны 06 дугаар сарын 01-ний өдрөөс 1994 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг дуустал аав Х*******ын Сумъяатай хамт амьдарч байсныг тогтоож өгнө үү гэжээ.

Нэхэмжлэгч Ц.Д******* нь шүүхэд гарг*******ан хүсэлтдээ: Нэхэмжлэгч Ц.Д******* болон аав Х.Сумъяа биднийг 1987 оны 06 дугаар сарын 01-ний өдрөөс 1994 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг дуусал хугацаанд хамт амьдарч байсныг сайн мэдэх гэрч Х.н, Өм******* аймаг, Х******* сумын Ж******* багт оршин суух, Ут*******:8, Ч.И, Өм******* аймаг, Х******* сумын Ж******* багт оршин суух, Ут*******: 8, 9 нарыг гэрчээр *******ууж өгнө үү гэжээ.

 

Нэхэмжлэгч Ц.Д******* шүүх хуралдаанд гарг*******ан тайлбартаа: Би 1986 онд 8 дугаар анги төгсөж, 1986-1997 он хүртэл Өм******* аймгийн 1 дүгээр сургуульд сурч 10 төгссөн. 1991 он хүртэл нэгдэлд ажиллаж, 1991 оноос нэгдэл татан буугдаж 1996 он хүртэл Сүхбаатарын зам хувьцаат компанид ажилл*******ан. Түүнээс хойш одоог хүртэл мал маллаж байна. 1987 оны 06 сарын 01-ний өдрөөс 1994 он хүртэл тэмээчнээр ажиллаж байсан болохыг тогтоож өгнө үү гэсэн хүсэлтэй байна гэв.

 

Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Э.Наранцацрал шүүх хуралдаанд гарг*******ан тайлбартаа: Нэхэмжлэгч Ц.Д*******ын хувьд өмнө нь хамтын амьдралтай байсныг тогтоолгох нэхэмжлэлийг өгсөн. Одоо шүүх хуралдаан дээр нэхэмжлэлийн шаардлагаа 1987 оны 07 сарын 01-ний өдрөөс 1993 оны 12 сарын 31-ний өдөр хүртэл Өм******* аймгийн Х******* сумын Сүхбаатарын зам нэгдэлд, 1994 оны 01 сарын 01-ний өдрөөс 1994 оны 12 сарын 31-ний өдрийг дуустал Өм******* аймгийн Х******* сумын Сүхбаатарын зам хувьцаат компанид тэмээчин малчнаар ажиллаж байсан болохыг тогтоож өгнө үү гэж өөрчилж байна гэв.

 

Нэхэмжлэгчээс өөрийн иргэний үнэмлэхийн хуулбар, төрсний бүртгэлийн лавлагаа, Өм******* аймаг Х******* сумын Ж******* багийн З*******аг даргын 2024 оны 05 дугаар сарын 27-ны өдрийн 1/64 дугаартай тодорхойлолт, Үндэсний архивын сан хөмрөг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн 03-04/317 дугаартай Өрхийн тэргүүний хамаарал бүхий нэрсийн архивын лавлагаа, Үндэсний архивын сан хөмрөг 2024 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн 03-04/316 дугаартай Өрхийн тэргүүний хамаарал бүхий нэрсийн архивын лавлагаа, . Өм******* аймгийн Архивын т*******гийн 2024 оны 02 дугаар сарын 02-ны өдрийн 69 дугаартай лавлагаа, Өм******* аймаг З*******аг даргын Тамгын газрын архивын т*******гийн 2023 оны 04 дүгээр сарын 19-ний өдрийн 208 дугаартай лавлагаа, гэрч Х.н, Ч.И нарын иргэний үнэмлэхийн хуулбар, Х.нгийн багийн з*******аг даргын тодорхойлолт, шүүхийн шийдвэрийн хуулбар Ч.Игийн оршин суугаа хаягийн талаарх багийн З*******аг даргын тодорхойлолт, Хөдөлмөрийн дэвтрийн хуулбар зэрэг бичгийн баримтуудыг шүүхэд гарган өгчээ.

 

Нэхэмжлэгчийн хүсэлтээр Х.н, Ч.И нара******* гэрчийн мэдүүлэг авч нотлох баримтыг шүүх бүрдүүлсэн байна.

 

ҮНДЭСЛЭХ нь:

 

Шүүх нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж шийдвэрлэв.

 

Нэхэмжлэгч С.Д******* нь өндөр н*******ны тэтгэвэрт гарах зорилгоор малчнаар ажиллаж байсныг тогтоолгох тухай хүсэлтийг шүүхэд ирүүлжээ.

 

Нэхэмжлэгчийн тухайн үед ажиллаж байсан байдлыг гэрчлэх малын А дансны лавлагаа түүний аав Х.С*******ийн 1990, 1991 онуудын малын А данс архивлагдаж үлдээгүйн улма******* малчнаар ажилл*******ан хугацаагаа өөр байдлаар тогтоолгох боломжгүй байх тул нэхэмжлэгчийн хүсэлтийг шүүх хүлээн авч шийдвэрлэх үндэслэлтэй байна.

 

Хэрэгт авагдсан болон шүүх хуралдаанаар хэлэлцэгдсэн дараах нотлох баримтуудаар нэхэмжлэгчийн малчнаар ажиллаж байсан байдал тогтоогдож байна. Үүнд:

 

1. Нэхэмжлэгчийн өөрийн иргэний үнэмлэхийн хуулбар, төрсний бүртгэлийн лавлагаа, оршин суугаа хаягийн лавлагаа,

2. Өм******* аймгийн Х******* сумын Сүхбаатар зам нэгдлийн даргын 1987 оны 07 дугаар сарын 15-ны өдрийн 43 дугаартай Ерөнхий боловсролын сургуулийн 8, 10 дугаар анги төгсөгчдийг ажилд хуваарилах тухай тушаалын хуулбар,

3. Өм******* аймгийн Х******* сумын Сүхбаатарын Зам ХХК-д Сумъяа овогтой Д******* /К*******/ нь 1994-2006 онд тэмээчин малчнаар ажиллаж байсан нь үнэн болохыг тодорхойлов захирал Д.Содном гэсэн тодорхойлолтын хуулбар,

4. Өм******* аймгийн Архивын т*******гийн 2024 оны 02 дугаар сарын 02-ны өдрийн 69 дугаартай /Өм******* аймгийн Х******* сумын Ж******* багийн малчин Х.С*******ийн мал маллаж байсан хугацаа /1987-1989, 1991-1994 он/, Жич: 1990, 1991, 2014 оны мал тооллогын баримт байхгүй учир дараа оноос нь малын тоог нь харж бичив гэсэн лавлагаа,

5. Өм******* аймаг З*******аг даргын Тамгын газрын архивын т*******гийн 2023 оны 04 дүгээр сарын 19-ний өдрийн 208 дугаартай Өм******* аймгийн Х******* сумын Сүхбаатар зам нэгдлийн Ж******* бригадад 1987, 1989-1990 онуудад малчны ажил эрхэлж байсан С.Дэлгэрцогийн цалингын тодорхойлолт олгов гэсэн архивын лавлагаа үүнд: С.Д******* нь 1987 оны 10 дугаар сард 145 төгрөг, 1989 оны 11, 12 дугаар саруудад 1069 төгрөг, 1990 оны 1,2 дугаар сард 213 төгрөг, 3 дугаар сард 101 төгрөг, 4 дүгээр сард 100 төгрөг, 5 дугаар сард 102 төгрөг, 6 дугаар сард 107 төгрөг, 8 дугаар сард 571 төгрөг, 9,10 дугаар сард 121төгрөг, 11 дүгээр сард 673 төгрөг тус тус авч байжээ. Жич: Нэгдлийн 1987 оны 10 дугаар сарын цалингийн цэсэнд С.Цогоо нэрээр, 1990 оны 06 дугаар сарын цалингийн цэсэнд С.Д******* нэрээр гарсан. Нэгдлийн 1988, 1991-1994 онуудын цалингийн цэсэнд нэр гараагүй. Нэгдлээс ажла******* чөлөөлөгдсөн тушаал нь гараагүй болно.

6. Өм******* аймаг, Х******* сумын Сүхбаатарын зам ХХК-д Малчнаар, ажилд орсон он сар өдөр гэх хэсэгт 1991 оны 11 дүгээр сарын 22-ны өдрөөс ажла******* гарсан он сар өдөр гэдэгт 1995 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдөр гэж бичигдсэн нийгмийн даатгалын дэвтрийн хуулбар,

7. Х******* сумын Ж******* багийн Иргэдийн нийтийн хурлын 2020 оны 01 дүгээр сарын 21-ний өдрийн Хөдөө аж ахуйн салбарт олон жил үр бүтээлтэй ажиллаж, өөрийн эрдэнэт мал сүргээ өсгөн үржүүлж, тоо толгойг мянгад хүргэн Мянгат малчин Ц.Д******* гэсэн батламжийн хуулбар,

8. Өм******* аймаг, Х******* сумын З*******аг дарга Б.Ганболдын 2020 оны 02 дугаар сарын 24-ний өдрийн Хүндэт өргөмжлөлийн хуулбар,

9. Гэрч Х.нгийн Ц.Д******* миний мэдэхийн нь 1987 оноос 1996 он хүртэл аав ээжийнхээ хамт Өм******* аймгийн Х******* сумын Ж******* багт мал маллаж байсан. Одоог хүртэл мал маллаж байгаа гэсэн мэдүүлэг,

10. Гэрч Ч.Игийн Ц.Д******* нь 1987 оны 07 дугаар сард 10 ангиа төгсөөд Өм******* аймгийн Х******* сумын Сүхбаатар зам нэгдэлд илгээлтээр тэмээчин болж очиж байсан. Х******* сумын Ж******* багт малчнаар ажиллаж байгаа. Аав ээжтэйгээ, 1 эгч, 4 дүүтэйгээ нийлээд ам бүл 8-уулаа амьдардаг байсан. Ам бүл олуулаа байсан гэсэн мэдүүлэг,

11. Гэрч А.н, Ч.И нарын иргэний үнэмлэхийн хуулбар, оршин суугаа хаягийн талаарх багийн З*******аг даргын тодорхойлолт, Х.нгийн 2010 оны 03 дугаар сарын 05-ны өдрийн 103 дугаартай шүүхийн шийдвэр, Ч.Игийн хөдөлмөрийн дэвтрийн хуулбар зэрэг бичгийн баримтууд болно.

 

Шүүхийн хэлэлцүүлгийн шатанд шинжлэн судалсан дээрх бичгийн нотлох баримтууд нь хуульд за*******ан арга журмын дагуу авагдсан, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 44 дүгээр зүйлийн 44.2 дахь хэсэгт за*******ан бичмэл нотлох баримтын шаардлагыг ханг*******ан, тухайн хэрэгт хамааралтай, ач холбогдолтой байх тул шүүх үнэлж шийдвэрийн үндэслэл болгосон болно.

 

Иймд нэхэмжлэгчийн малчнаар ажиллаж байсан байдлыг тогтоох нь эрх зүйн ач холбогдол бүхий байх тул нэхэмжлэгч Ц.Д*******ийг 1987 оны 07 дугаар сарын 01-ны өдрөөс 1990 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг дуустал Өм******* аймгийн Х******* сумын Сүхбаатарын зам нэгдэлд малчнаар, 1991 оны 01 дүгээр сарын 01-ны өдрөөс 1994 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг дуустал Өм******* аймгийн Х******* сумын Сүхбаатар зам ХК-д малчнаар тус тус ажиллаж байсныг тогтоож шийдвэрлэв.

 

Нэхэмжлэгчийн улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70 200 төгрөгийг орон нутгийн төсвийн орлогод үлдээх нь зүйтэй байна.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 115 дугаар зүйлийн 115.1, 115.2.2, 116, 118, 135 дугаар зүйлд за*******ныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 135 дугаар зүйлийн 135.2.6 дахь хэсэгт за*******наар Ж******* овогт Ц*******ийн Д*******ийг 1987 оны 07 дугаар сарын 01-ны өдрөөс 1990 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг дуустал Өм******* аймгийн Х******* сумын Сүхбаатарын зам нэгдэлд малчнаар, 1991 оны 01 дүгээр сарын 01-ны өдрөөс 1994 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг дуустал Өм******* аймгийн Х******* сумын Сүхбаатар зам ХК-д малчнаар тус тус ажиллаж байсан болохыг тогтоосугай.

2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.2 дахь хэсэгт за*******наар нэхэмжлэгч Ц.Д*******ын улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70 200 төгрөгийг орон нутгийн төсвийн орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.2, 120 дугаар зүйлийн 120.2 дахь хэсэгт за*******наар шийдвэр нь танилцуулан сонсгомогц хүчинтэй болох бөгөөд зохигч эс зөвшөөрвөл шийдвэрийг гардан авсна******* хойш 14 хоногийн дотор анхан шатны шүүхээр дамжуулан Өм******* аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд давж заалдах гомдол гаргах эрхтэй болохыг дурдсугай.

 

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ Б.ОТГОНСҮРЭН