МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

 

Өм******* аймаг дахь сум дундын иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Б.Отгонсүрэн даргалж, тус шүүхийн шүүх хуралдааны танхимд хийсэн иргэний хэргийн шүүх хуралдаанаар

 

Нэхэмжлэгч: Х******* овогт А*******ийн Т******* /РД: К*******/, Өм******* аймаг, Г******* сум, Б******* ******* дугаар баг, А*******лийн б гэх газар

 

Ажилласан байдал тогтоолгох тухай иргэний хэргийг хянан хэлэлцэв.

 

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгч А.Т******* /цахим/, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Б.Оюунтунгалаг, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Э.Эрдэнэчулуун нар оролцов.

 

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

 

Нэхэмжлэгч А.Т******* шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлдээ: Миний бие А*******ийн Т******* нь 1988 оны 07 дугаар сарын 14-ний өдрөөс 1993 оны 1******* дугаар сарын 31-ний өдрийг хүртэл Г******* сумын Соёл нэгдлийн Б******* бригадад малчнаар ажиллаж байснаа тогтоолгох, 199******* оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 1993 оны 1******* дугаар сарын 31-ний өдрийг хүртэл Соёл ХК-д малчнаар ажиллаж байснаа тогтоолгох, 1994 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 1997 оны 1******* дугаар сарын 31-ний өдрийг хүртэл мал маллаж байсан болохоо тогтоолгох. А.Т******* миний бие нь 1970 оны 06 дугаар сарын *******1-ний өдөр Өм******* аймгийн Г******* суманд төрсөн бөгөөд 1988 онд 10-р ангиа төгсөөд Г******* сумын Соёл нэгдлийн даргын 1988 оны 07 дугаар сарын 14-ний өдрийн 13 тушаалаар Б******* бригадад малчнаар томилогдон ажилласан. Ийнхүү малчнаар ажиллаж байгаад 199******* оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс Соёл нэгдэл маань Соёл ХК болон өөрчлөгдөхөд мөн л Соёл ХК-даа малчнаар ажиллаж байсан бөгөөд Соёл ХК-ийн хувьцаа тарааж, малчдадаа хувьцааны оронд мал тарааж өгөхөд нь мал аваад 1994 оноос гэр бүлийн хамт Г******* сумын Б******* багтаа хувиараа мал маллан амьдарч ирсэн билээ. Одоо миний бие малчнаар өндөр насны тэтгэврээ тогтоолгох гэхэд Соёл нэгдэл болон Соёл ХК-ийн ажлаас чөлөөлсөн тушаал байхгүй, цалин хөлсний баримт маань архивд өрхийн тэргүүнээр буюу аав Авирмэдийн маань нэ*******эр бичигдсэн, хувиараа мал маллаж байсан үеийн маань А дансны бүртгэл 1994 оноос 1997 оныг хүртэлх нь байхгүй зэргээс хамаараад ажилласан жил маань болон мал маллаж байсан үйл явдал маань буюу хугацаа маань тооцогдохгүй, хохироход хүрээд байх тул ийнхүү зөрчигдсөн эрхээ сэргээлгэхээр тус шүүхэд хандаж байна.

Иймээс миний дээрх нөхцөл байдлыг маань харг******* 1988 оны 07 дугаар сарын 14-ний өдрөөс 1993 оны 1******* дугаар сарын 31-ний өдрийг хүртэл Г******* сумын Соёл нэгдлийн Б******* бригадад малчнаар ажиллаж байсныг, 199******* оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 1993 оны 1******* дугаар сарын 31-ний өдрийг хүртэл Соёл ХК-нд малчнаар ажиллаж байсныг, эрх зүйн ач холбогдол бүхий үйл явдал болох 1994 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 1997 оны 1******* дугаар сарын 31-ний өдрийг хүртэл мал маллаж байсан болохыг минь тус тус тогтоож өгнө үү гэжээ.

Нэхэмжлэгч А.Т******* шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Би 1988 онд 10 дугаар ангиа төгсөөд 07 дугаар сарын 15-ны өдрөөс Б******* багт малчнаар ажилласан. Түүнээс хойш *******010 он хүртэл мал малласан. Тэр хооронд аав, ээж дээр хамт байсан үеийн хөдөлмөрийн хөлс өрхийн тэргүүн дээр бичигдэж, 1996-1997 оны А данс ны хуулга гарахгүй байгаа болохоор Нийгмийн даатгалын газар малчин байсан үеэ тогтоолгох шаардлагатай гэсэн урчаас тухайн хугацаагаа тогтоолгохоор хандаж байгаа гэв.

 

Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Б.Оюунтунгалаг шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: А.Т******* нь 1970 онд төрөөд, 1988 оны 07 дугаар сарын 14-ний өдрөөс 1991 оны 1******* дугаар сарын 31-ний өдрийн хүртэл Соёл нэгдлийн Б******* бригадад малчнаар ажиллаж байсан нь гэрч нарын мэдүүлэг болон ажилд томилсон тушаал, хөдөлмөрийн дэвтэр зэрэг нотлох баримтуудаар нотлогддог. 199******* оны 01 сарын 01-ний өдрөөс 1993 оны 1******* сарын 31-ний өдрийг дуустал Соёл хувьцаат компанид малчнаар ажиллаж байсан. Тухайн үеийн малчдыг тэр чигт нь компани руу шилжүүлээд, зарим малчид нь компани болж өөрчлөгдсөнөө ч мэдэхгүй үргэлжлүүлээд малаа маллаад явж байсан. Үүнтэй холбогдуулан архиваас баримт шүүхээр зөвхөн Соёл нэгдлийн түүх гээд гарч ирдэг. Энэ дээр цаг хугацааны хувьд малчин өрх шилжүүлсэнтэй холбоотой үйл баримтын талаар дурдсан байдаг. Ингээд тухайн үед А.Т******* нь мал маллаад, морь уяад Соёл компаниасаа 199******* оны 07 сарын 11-нд баярын бичиг авч байсан үйл баримт тогтоогддог. Тэгэхээр энэ хугацаанд Соёл хувьцаат компанид малчнаар ажиллаж байсныг нь тогтоож өгнө үү гэж хүсэж байна. Ер нь 1994 оны 01 сарын 01-ний өдрөөс *******010 оныг хүртэл мал маллаж байсан гэв.

 

Нэхэмжлэгчээс өөрийн иргэний үнэмлэхийн хуулбар, төрсний бүртгэлийн лавлагаа, төрөгсдийн гэрчилгээний хуулбар, иргэний оршин суугаа газрын хаягийн бүртгэлийн лавлагаа, Өм******* аймгийн Г******* сумын Соёл нэгдлийн даргаас олгосон хөдөлмөрийн дэвтрийн нотариатчаар гэрчлүүлсэн хуулбар, Нийгмийн даатгалын дэвтэр болон баталгаажилтын хуудсын нотариатчаар гэрчлүүлсэн хуулбарууд, А.Т*******ын Малчин мэргэжлийн үнэмлэхийн нотариатчаар гэрчлүүлсэн хуулбар, Баярын бичиг, 7 дугаар отрят байгудсаны 65 жилийн ойн их баяр наадмын диплом, Өм******* аймгийн Г******* сумын 1995 оны 08 дугаар сарын 18-ны өдрийн малын баяр наадмын диплом, *******003 оны 08 дугаар сарын 15-ны өдрийн шилмэл малын гэрчилгээ, Өм******* аймгийн Хүнс, хөдөө аж ахуйн газрын *******003 оны 08 дугаар сарын 17-ны өдрийн үржлийн шилмэл малын гэрчилгээ, Хүнс, хөдөө аж ахуйн яамны гэрчилгээ, Сумын тэргүүний малчны өргөмжлөл, *******00******* оны үржлийн малын үзэсгэлэн худалдааны өргөмжлөл, Өм******* аймгийн Г******* сумын Соёл нэгдлийн даргын 1988 оны 07 дугаар сарын 14-ний өдрийн 13 дугаар тушаалын хуулбар, Соёл нэгдлийн түүх, Өм******* аймгийн Засаг даргын Тамгын газрын Архивын тасгийн *******0*******3 оны 08 дугаар сарын 10-ны өдрийн 393 дугаартай лавлагаа, Өм******* аймгийн Архивын тасгийн *******0*******4 оны 11 дүгээр сарын **************-ны өдрийн 58 дугаартай лавлагаа,

гэрч О.С, Ц.Ц нарын иргэний үнэмлэхийн хуулбар, иргэний оршин суугаа газрын хаягийн бүртгэлийн лавлагаа, хөдөлмөрийн дэвтрийн хуулбарууд, гэрч О.Сын Нийгмийн даатгалын дэвтрийн хуулбар, гэрч Ц.Цгийн Хөдөө аж ахуйн нэгдлийн гишүүний хөдөлмөрийн дэвтрийн хуулбар зэрэг бичгийн баримтуудыг шүүхэд гарган өгчээ.

 

Нэхэмжлэгчийн хүсэлтээр О.С, Ц.Ц нараас гэрчийн мэдүүлэг авч нотлох баримтыг шүүх бүрдүүлсэн байна.

 

ҮНДЭСЛЭХ нь:

 

Шүүх нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж шийдвэрлэв.

 

Нэхэмжлэгч А.Т******* нь өндөр насны тэтгэвэрт гарах зорилгоор малчнаар ажиллаж байсныг тогтоолгох тухай хүсэлтийг шүүхэд ирүүлжээ.

 

Нэхэмжлэгчийн тухайн үед ажиллаж байсан байдлыг гэрчлэх ажлаас чөлөөлөгдсөн тушаал нь архиваас гараагүйн улмаас ажилласан хугацаагаа өөр байдлаар тогтоолгох боломжгүй байх тул нэхэмжлэгчийн хүсэлтийг шүүх хүлээн авч шийдвэрлэх үндэслэлтэй байна.

 

Хэрэгт авагдсан болон шүүх хуралдаанаар хэлэлцэгдсэн дараах нотлох баримтуудаар нэхэмжлэгчийн ажиллаж байсан байдал тогтоогдож байна. Үүнд:

 

1. Нэхэмжлэгчийн өөрийн иргэний үнэмлэхийн хуулбар, төрсний бүртгэлийн лавлагаа, төрөгсдийн гэрчилгээний хуулбар, иргэний оршин суугаа газрын хаягийн бүртгэлийн лавлагаа,

*******. Өм******* аймгийн Г******* сумын Соёл нэгдлээс 1988 оны 1******* дугаар сарын *******3-ны өдөр А.Т*******т олгосон хөдөлмөрийн дэвтрийн нотариатчаар гэрчлүүлсэн хуулбар,

3. 1994 оны 10 дугаар сарын 1*******-ны өдөр Өм******* аймгийн Г******* сумаас № 49*******706 дугаартай А.Т*******т олгосон нийгмийн даатгалын дэвтэр,

4. А.Т*******т олгосон баталгаажилтын хуудас №1104000041 дугаартай ажилласан жил нийгмийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн тооцох тухай хуульд заасан нөхцөл болзлыг хангасан тул ажилласан болон нийгмийн даатгалын шимтгэл төлсөн хугацааг 10 жил ******* сараар нөхөн тооцсон болохыг баталгаажуулав гэсэн нотариатчаар гэрчлүүлсэн хуулбар,

5. А.Т*******т олгосон баталгаажилтын хуудас №11170140 дугаартай Малчин хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчийн тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийн нөхөн төлүүлэх тухай хуульд заасан болзол, нөхцлийн дагуу 1995 оноос хойш нийтдээ 4 жил үүнээс малчнаар 4 жил тэтгэврийн даатгалын шимтгэл нөхөн төлсөн болохыг баталгаажуулавгэж бичигдсэн нотариатчаар гэрчлүүлсэн хуулбар,

6. А.Т*******т 199******* оны 07 дугаар сарын 11-ний өдрийн Ардын хувсгалын 71 жил, Чингис хааны мэндэлсний 830 жилийн ойг тохиолдуулсан сумын баяр наадмын Шүдлэн уралдаанд хээр зүсний морь 4 дүгээр байранд хурдалсан явдалд талархаж Баярын бичиг үнэ бүхий зүйлээр шагнаж дурсгав гэж бичигдсэн баярын бичгийн нотариатчаар гэрчлүүлсэн хуулбар,

7. А.Т*******т 1998 оны 9 дүгээр сарын 17-ны өдөр Хилийн 7 дугаар отряд байгудсаны 65 жилийн ойн их баяр наадамд их насны морины уралдаанд уясан эзнээ баярлуулж, үзэгч олноо баясгаж Аман хүзүүнд ирсэн тул Мөнгөн медаль диплом үнэ бүхий зүйлээр шагнаж дурсгав гэж бичигдсэн дипломын нотариатчаар гэрчлүүлсэн хуулбар,

8. А.Т*******т 1997 оны Хүнс хөдөө аж ахуйн яамын Азарга үзлэг ангилалт, шилэн сонголтоор жишигт тэнцсэн тул үржилд ашиглахыг зөвшөөрч гэрчилгээ олгов гэж бчигдсан нотариатчаар гэрчлүүлсэн гэрчилгээний хуулбар,

9. Өм******* аймгийн Засаг даргын Тамгын газрын Архивын тасгийн *******0*******3 оны 08 дугаар сарын 10-ны өдрийн №393 дугаартай Өм******* аймгийн Г******* сумын Б******* багийн малчин А*******ийн Т******* мал маллаж байсан хугацаа /1998-*******004, *******010-*******018/ гэж бичигдсэн архивын лавлагаа,

10. Өм******* аймгийн Засаг даргын Тамгын газрын Архивын тасгийн *******0*******4 оны 08 дугаар сарын *******7-ны өдрийн 450 дугаартай Өм******* аймгийн Г******* сумын Соёл нэгдлийн Б******* бригадад 1988-1990 онуудад малчны ажил эрхэлж байсан Г.Авирмэдийн цалингийн тодорхойлолтыг олгов. Үүнд: 1988 оны 1-******* дугаар сард 61 төгрөг, 5-6 дугаар сард 400 төгрөг, 7-8 дугаар сард 357 төгрөг, 9-10 дугаар сард 450 төгрөг, 11-1******* дугаар сард 503 төгрөг, 1989 оны 1-******* дугаар сард 180-**************6 төгрөг, 7-8 дугаар сард 14 төгрөг, 9-10 дугаар сард 60-*******61 төгрөг, 11-1******* дугаар сард 60-46******* төгрөг Жич: Г******* сумын Соёл нэдлийн хөдөлмөрийн хөлс нь өрхийн тэргүүний нэрээр гардаг болно. А.Т*******ын малчнаас чөлөөлсөн тушаал нь гараагүй болно гэж бичигдсэн лавлагаа,

11. Өм******* аймгийн Архивын тасгийн *******0*******4 оны 11 дүгээр сарын **************-ны өдрийн №58 дугаартай Өм******* аймгийн Г******* сумын Б******* багийн 1994-1997 онуудад мал тооллогын баримт манай архивд байхгүй, 1998 оны мал тооллогын баримтыг хавсаргав гэж бичигдсэн архивын лавлагаа,

1*******. Гэрч Ц.Цгийн А.Т******* нь 1988 онд 10-р ангиа төгсөөд Өм******* аймгийн Г******* сумын Соёл нэгдлийн Б******* бригадын Хөтөл ус гэх газарт аав, ээжтэйгээ хамт нэгдлийн мал малладаг байсан. 1991 онд хувьчлал явагдсан 199******* оноос хувийн аж ахуйтан болоод түүнээс хойш одоог тус сумандаа малчин гэсэн мэдүүлэг,

13. Гэрч О.Сын А.Т******* нь 1988 онд 10-р ангиа төгсөөд Өм******* аймгийн Г******* сумын Соёл нэгдлийн Б******* бригадын Хөтөл ус гэх газарт аав ээжтэйгээ хамт нэгдлийн мал малладаг байсан. 1991 онд хувьчлал явагдсан. Соёл нэгдэл байж байгаад Соёл компани болсон. 1988 оноос *******0*******1 оныг дуустал Өм******* аймгийн Г******* суманд мал маллан амьдарч байсан гэсэн мэдүүлэг,

14. Гэрч Ц.Цэцэгмаа, О.С нарын иргэний үнэмлэхийн хуулбар, иргэний оршин суугаа газрын хаягийн бүртгэлийн лавлагаа, хөдөлмөрийн дэвтрийн нотариатчаар гэрчлүүлсэн хуулбарууд, гэрч О.Сын нийгмийн даатгалын дэвтрийн нотариатчаар гэрчлүүлсэн хуулбар зэрэг бичгийн баримтууд болно.

 

Шүүхийн хэлэлцүүлгийн шатанд шинжлэн судалсан дээрх бичгийн нотлох баримтууд нь хуульд заасан арга журмын дагуу авагдсан, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 44 дүгээр зүйлийн 44.******* дахь хэсэгт заасан бичмэл нотлох баримтын шаардлагыг хангасан, тухайн хэрэгт хамааралтай, ач холбогдолтой байх тул шүүх үнэлж шийдвэрийн үндэслэл болгосон болно.

 

Иймд нэхэмжлэгчийн ажиллаж байсан байдлыг тогтоох нь эрх зүйн ач холбогдол бүхий байх тул нэхэмжлэгч А.Т*******ыг 1988 оны 07 дугаар сарын 14-ний өдрөөс 1991 оны 1******* дугаар сарын 31-ний өдрийг дуустал Өм******* аймгийн Г******* сумын Соёл нэгдэлд малчнаар, 199******* оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 1993 оны 1******* дугаар сарын 31-ний өдрийг дуустал Өм******* аймгийн Г******* сумын Соёл ХК-д малчнаар тус тус ажиллаж байсан болохыг, 1994 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 1997 оны 1******* дугаар сарын 31-ний өдрийг дуустал Өм******* аймгийн Г******* сумын Б******* багт малчнаар тус тус ажиллаж байсныг тогтоож шийдвэрлэв.

 

Нэхэмжлэгчийн улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70 *******00 төгрөгийг орон нутгийн төсвийн орлогод үлдээх нь зүйтэй байна.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 115 дугаар зүйлийн 115.1, 115.*******.*******, 116, 118, 135 дугаар зүйлд заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 135 дугаар зүйлийн 135.*******.6 дахь хэсэгт зааснаар Х******* овогт А*******ийн Т*******ыг 1988 оны 07 дугаар сарын 14-ний өдрөөс 1991 оны 1******* дугаар сарын 31-ний өдрийг дуустал Өм******* аймгийн Г******* сумын Соёл нэгдэлд малчнаар, 199******* оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 1993 оны 1******* дугаар сарын 31-ний өдрийг дуустал Өм******* аймгийн Г******* сумын Соёл ХК-д малчнаар, 1994 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 1997 оны 1******* дугаар сарын 31-ний өдрийг дуустал Өм******* аймгийн Г******* сумын Б******* багт малчнаар тус тус ажиллаж байсан болохыг тогтоосугай.

*******. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.******* дахь хэсэгт зааснаар нэхэмжлэгч А.Т*******ын улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70 *******00 төгрөгийг орон нутгийн төсвийн орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.*******, 1*******0 дугаар зүйлийн 1*******0.******* дахь хэсэгт зааснаар шийдвэр нь танилцуулан сонсгомогц хүчинтэй болох бөгөөд зохигч эс зөвшөөрвөл шийдвэрийг гардан авснаас хойш 14 хоногийн дотор анхан шатны шүүхээр дамжуулан Өм******* аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд давж заалдах гомдол гаргах эрхтэй болохыг дурдсугай.

 

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ Б.ОТГОНСҮРЭН