МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

Хан-Уул дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч С.Базарханд  даргалж тус шүүхийн танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаанаар Тээврийн Прокурорын газраас Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.3-т зааснаар ял сонсгож, яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн Ц.А-т холбогдох эрүүгийн 2016 2400 0280 дугаартай хэргийг 2017 оны 12 дугаар сарын 21-ний өдөр хүлээн авч хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: Улсын яллагч Б.Дэлгэрмаа /тээвэр/, хохирогч Ц.Ө, хохирогчийн өмгөөлөгч Ц.А, шүүгдэгч Ц.А, шүүгдэгчийн өмгөөлөгч Б.Ж, гэрч Г.О нарыг оролцуулан, нарийн бичгийн дарга Ч.Сайнзаяа шүүх хуралдааны тэмдэглэл хөтлөв.

 

 

Холбогдсон хэргийн талаар: /яллах дүгнэлтэд дурьдсанаар/

Шүүгдэгч Ц.А нь 2016 оны 03 дугаар сарын 28-ны өдрийн 21 цагийн орчим Хан-Уул дүүргийн 16 дугаар хорооны нутаг дэвсгэр Нисэхийн 57 дугаар байрны урд замд “Тоёото Корона Эксив” маркийн 74-20 УБН улсын дугаартай тээврийн хэрэгслийг жолоодож явахдаа Хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хууль, түүнд нийцүүлэн гаргасан захиргааны хэм хэмжээний акт болох Монгол улсын Замын хөдөлгөөний дүрмийн 1.5-д заасан “Замын хөдөлгөөний оролцогч нь бусдад аюул, хохирол учруулахгүй, хөдөлгөөнд саад, бэрхшээл осолтой байдал бий болгохгүйгээр зорчино”, мөн дүрмийн 9.2-д заасан “Жолооч хөдөлгөөнд аюул, саад бий болохыг мэдсэн үед тээврийн хэрэгслийн хурдыг хасаж, зайлшгүй тохиолдолд зогсоох арга хэмжээ авна” гэсэн заалтыг зөрчсөний улмаас явган зорчигч Ц.Ө-ийг мөргөж, эрүүл мэндэд нь хүнд хохирол учруулсан гэмт хэрэгт холбогджээ.

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт талуудын хүсэлтээр хэрэгт авагдсан яллах болон цагаатгах талын дараах нотлох баримтуудыг тал бүрээс нь бүрэн, бодитойгоор шинжлэн судлаад                     

                                                 ТОДОРХОЙЛОХ нь:

 

1. Шүүгдэгч Ц.А-ийн шүүхийн хэлэлцүүлэгт өгсөн: 

“Миний бие зам тээврийн осол гаргаж хохирогчийн биед хүнд гэмтэл учруулсан гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрч байна. Тухайн осол хэрэг гарах үед жолоодож явсан “Тоёото Корона Эксив” маркийн 74-20 УБН улсын дугаартай автомашиныг манай эхнэрийн төрсөн дүү М, түүний нөхөр М нар нь Солонгос улс руу явах болоод надад машинаа бэлэглэсэн юм. Машин өгсөнд би баярлаж, сэтгэл хөөрсөн байсан. 2016 оны 03 сарын 28-ны өдөр машиныг бариад явж байхдаа хохирогч Ц.Ө охиныг мөргөж, гэмтээн эрүүл мэндэд нь хүнд хохирол учруулсандаа маш их харамсаж байна. Тэр үед хааз, тормос хоёрыг андуурч гишгээд сандарсандаа болоод юу юугүй очоод хохирогч охиныг мөргөчихсөн, мөн зогсож байсан 2 машиныг мөргөж эд хөрөнгийн хохирол учруулсан. Ослоос болж миний жолоодон явсан машинд мөн хохирол учирсан.

Би автомашин жолоодох эрхтэй, 2015 оны 09 дүгээр сард жолооны курс төгссөн. Жолооны курс төгссөн цагаасаа хойш машин жолоодож замын хөдөлгөөнд оролцоогүй байсан. Дүүгийн бэлэглэсэн машиныг анх удаа жолоодож гараад энэ осол гаргасан. Энэ хугацаанд хохирогч охин, түүний ээжтэй холбоотой, харилцаатай байсан.

Эмчилгээний зардал төлбөрт 2016 оны 08 дугаар сарын 29-ний өдөр 3.267.000 төгрөг, 2016 оны 09 дүгээр сарын 21-ний өдөр 120.000 төгрөг, 2016 оны 11 дүгээр сарын 22-ны өдөр 100.000 төгрөг, 2017 оны 08 дугаар сарын 23-ны 120 000 төгрөг, 2017 оны 10 дугаар сарын 13-ны өдөр 50.000 төгрөг, нийт 3.657.000 төгрөгийг мөрдөн байцаалтын шатанд төлсөн байгаа. Эмчилгээ, асаргааны зардлаас үлдсэн зардал, цаашид гарах эмчилгээтэй холбоотой шууд гарсан зардалд хохирогчоос нэхэмжилж байгаа 10.447.857 төгрөг, үүн дээр өнөөдрийн шүүх хуралдаанд баримт гарган нэмж нэхэмжилсэн 518.726 төгрөгийг богино хугацаанд бүрэн төлж хохиролгүй болгоно.

Мөн ээжийнх нь охиноо асрамжилсан хугацаанд ажилгүй байсан цалин хөлсний алдагдсан боломжид 14.0 сая төгрөг нэхэмжилж байгааг төлөхийг хүлээн зөвшөөрч байна.  Үнэлгээгээр гарсан мөнгийг шүүх шийдвэрлэх байх гэж бодож байгаа. Миний 100 хувь буруутай үйл ажиллагаанаас болсон, зөрүүг нь төлнө. Ц.Ө надад гомдолтой биш, ахаа танд баярлалаа гэдэг үгийг сонсоно гэж бодож явдаг. Би хохирогч Ц.Ө цаашид гарах эмчилгээний зардлыг төлж барагдуулна. Хохирогч Ц.Ө ээжид эмчилгээний зардал төлбөрийг төлнө гэдгийг илэрхийлж байсан. Би Ц.Ө эмчилгээний зардлыг төлнө. Хохирогч Ц.Ө ээжийн цалингийн хувьд шүүхийн шийдвэрийг харна, хохирлыг төлж барагдуулна.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                       

Миний буруугаас болж хохирогч гэмтэл бэртэл авсан учир ямар ч байсан би түүнд учирсан хохирол, эмчилгээний зардлыг бүрэн төлж барагдуулах болно. Хохирогч охиныг “баярлалаа, би эрүүл болсон ахаа” гэж хэзээ нэг цагт хэлэх үгийг нь сонсоно доо гэж  хүсч байна. 

Би хамгийн чухал нь хохирол төлбөрийг бүрэн төлж хохиролгүй болгох байр суурьтай байгаа. Хохирогчийн гаргаж өгсөн 265.000.000 төгрөгийн үнэлгээтэй танилцсан. Би хохирогч Ц.Ө нэхэмжилсэн эмчилгээний зардал 10.480.000 төгрөгийг төлж барагдуулна. 2017 оны 10 дугаар сарын 13-ны өдөр буюу хэрэг болсон өдөр машиныг би жолоодож байсан, маргаан байхгүй. Би 2015 оны 09 дүгээр сард жолоо төгссөн, тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхтэй байсан, түүнээс хойш машин бариагүй. Би тухайн үед машинаа шууд барьж хөдөлгөөнд оролцохгүйгээр хөдөө хүн багатай газар сургуулилт хийх байсан гэж бодож байна. Би жолооны курст суралцаж байхдаа шалгалт өгч хөдөлгөөнд оролцож байсан, түүнээс хойш хөдөлгөөнд оролцож байгаагүй. Надад Япон улсаас оруулж ирсэн машин угаагч, хивс цэвэрлэгч 6.200.000 төгрөгийн үнэтэй тоос сорогч төлбөрт тооцох боломжтой эд хөрөнгө байгаа. Автомашиныг битүүмжлэлээс гаргавал машинаа зараад хохирогчид хохирол төлбөрийг төлж барагдуулах саналтай байна.” гэсэн мэдүүлэг,

 

2. Шүүхийн хэлэлцүүлэгт хохирогч Ц.Ө өгсөн:

“...2016 оны 03 дугаар сарын 28-ны 21:00 цагийн үед Нисэхийн Б трейд гэсэн байрнаас хойшоо шороон замтай хоёр талаараа машин энгэсэн нарийн замаар би найз Х-тэй хамт алхаж явсан. Х миний баруун урд талд хоёр алхамын өмнө надаас түрүүлээд явж байсан. Тэгэхэд А-гийн машин гэрлээ асаагаад зогсож байсан. Тэгээд бид хоёрыг алхаад урагшлах үед эхлээд Хос-Эрдэний өмд хэсгийг шүргээд өнгөрсөн, дараа нь А машиныхаа гэрлээ асаалттай зогсоосон. Тэгээд Хос-Эрдэнэ, бид хоёр “машин зогссон юм чинь” гээд урагшаа нэг алхах үед намайг шууд ирээд машины урд хэсгээр мөргөсөн. Миний цээж хэсэг машины хамар дээр унаж, хөл босоо байрлалтай үлдэхэд, шууд мөргөсөн чигтээ түрж явж хурдаа нэмээд, өөр машинтай хавсарч мөргөсөн.

Энэ ослын улмаас миний биеийн эрүүл мэндэд маш их хохирол учирсан. Тухайлбал би ясны архаг үрэвсэл гэдэг өвчтэй болсон. Энэ нь яс хадуулах хагалгаанд орсон хүн бүрд тохиолддог, эдгэрдэггүй өвчин гэж эмч хэлсэн. Ясны архаг үрэвсэл нь ослын улмаас хагалгаанд орж, түүнээс үүдэж гарсан, хагалгааны дараах өвчин. Би осолд ороогүй байсан бол хагалгаанд орохгүй, хагалгаанд орж ясны архаг өвчинтэй болохгүй байсан. Мөн би сэтгэл санааны хувьд маш их цочролд орсон.

Гэрч нарын дуудлагын дагуу түргэний эмч ирж Гэмтэл согог судлалын үндэсний төвд авч ирсэн. Тухайн оройдоо би сэхээнд хоносон. 2016 оны 03 дугаар сарын 29-ний өдөр ухаан орчихоод хоёр хөлний зүүн, баруун шилбэ, гуяа өрөмдүүлж ясан татлага хийлгэж 8 хоносон. 2016 оны 04 дүгээр сарын 06-ны өдөр би эхний хагалгаа буюу яс хадуулах хагалгаанд орсон. Баруун дунд чөмөг, зүүн ба баруун шилбэнд нийт 3 төмөр суулгасан бүтэн норкозтой 3 удаа хагалгаа хийлгэсэн. 2016 оны 04 дүгээр сарын 13-ны өдөр хэлтэрсэн яс хадах хагалгаанд мөн бүтэн наркозтой орж, нийт 4 удаагийн мэс заслын хагалгаа хийгдсэн. Би Гэмтлийн эмнэлэгт хүргэгдэж очоод 23 хоног хэвтэн эмчлүүлсэн. Хоёр дахь удаагаа ГССҮТөвд хэвтэн эмчлүүлэх хүртлээ эмчийн хяналтад байнга байж, эмнэлэг дээр очиж боолтоо солиулах, шархаа цэвэрлүүлэх зэргээр эмчилгээ арчилгаа хийлгэж байсан.

2016 оны 05 дугаар сарын 16-ны өдөр хагалгааны дараах хүндрэл буюу баруун гуяанд их хэмжээний шүүс хурж, оёдол нь задарч хүчтэй халуурсаны улмаас би эргээд ГССҮТ эмнэлэгт яаралтай хэвтэж, 2016 оны 05 дугаар сарын 18-ны өдөр хагас мэдээ алдуулалттай баруун гуяны хагалгаанд орсон. Мөн ил шархыг хусаж цэвэрлэх ажиллагаа хийлгэж, нийт 11 хоног эмнэлэгт хэвтсэн. Ингээд эмнэлгээс гарахдаа баруун гуяандаа 3 гуурс залгуулсан байдалтай гарч нэг сарын турш эмчийн хяналтад эмчилгээ хийлгэсэн.

Мөн энэ хугацаанд баруун шилбэний ил шарханд арьс нөхүүлэх хагалгаа хийлгэсэн. Нийт 3 удаа орсны эцэст арьс нөхүүлэх хагалгаа амжилттай болсон. Хагалгаанд 2016 оны 06 дугаар сарын 09, 13, 17-ны өдөр орсон байгаа. Хоёр дахь удаа гэмтлийн эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлж эмнэлгээс гарах үед баруун гуяанд залгасан байсан 3 гуурсыг нэг нэгээр нь авахуулсаар байгаад сүүлд 2016 оны 06 дугаар сарын 24-ний өдөр дууссан.

Ингээд үүний дараа 2016 оны 06 дугаар сарын 28-ны өдөр арьс нөхүүлэх эмчилгээ хийлгэсэн. Үүнээс хойш өдийг хүртэл бүх асаргаа, сувилгааг миний ээж хариуцаж байсан. Ээж намайг асарч сувилахын тулд ажлаасаа чөлөө авсан. Манай ээж 2016 оны 06 дугаар сарын 03-ны өдрөөс 2016 оны 12 дугаар сарын 03-ны өдөр хүртэл 6 сарын хугацаатай цалингүй чөлөө авч намайг асарсан. 6 сарын чөлөөний хугацаа дуусах үед нь миний бие бүрэн эдгэрээгүй байсан учраас 2016 оны 12 дугаар сарын 03-ны өдрөөс 2017 оны 12 дугаар сарын 03-ны өдөр хүртэл дахин цалингүй чөлөө авч, чөлөөний хугацаагаа сунгуулсан байгаа.

Одоогийн байдлаар би байнгын сэргээн заслын эмчилгээ, дасгал хөдөлгөөн хийж, хоёр хөл дээрээ аажим аажимаар алхаж гишгэх, тэнцвэрээ олох зэргээр өөрийгөө маш ихээр дайчилан сургуулилт дасгал хийж байна. Зам тээврийн осолд орж бүтэн 3 сар гаран хугацаанд хэвтрийн байдалд, дараагийн 3 сард нь суугаа байдалтай хөлөө үеэр нь нугалж сурах дасгал хөдөлгөөн хийсэн. Дараа нь аажим босож явж сурах дасгалыг эрчимтэй хийснээр 2 суга таягтай алхаж сураад 2017 оны 8 дугаар сарын дунд үеэс нэг таягтай, заримдаа таяггүй өөрөөрөө бие даан алхаж эхэлж байна. Таяггүй ядрах хүртлээ өдөрт 2-3 цаг бие даан алхаж гишгэн явж байгаа.

Гэвч осолд өртөхөөс өмнө миний бие эрүүл саруул, ямар нэгэн байдлаар эмнэлгийн тусламж үйлчилгээ огт авч байгаагүй. Ослын улмаас авсан хүнд гэмтлийг эмчлэх, хагалгаанд удаа дараа орсноос эдгэрэшгүй ясны архаг үрэвсэл гэх өвчтэй болсон. Мөн энэ өнгөрсөн нэг жилийн турш амьсгал авах төдийд хамаг бие янгинаж өвддөг байсан учир өвчин намдаах эм тогтмол удаан хугацаанд хэрэглэснээр ходоод, гэдэс дотор эрхтэн цочромтгой, зүрхний хэмэнд өөрчлөлт орж байнгын түгшүүр, айдас сандрал, гар хөл салганах, унтаж чадахгүй хамар битүүрэх, толгой эргэх, нүд харанхуйлах, байнга ядрах сульдах, ослын дараах зарим зүйлийг санахгүй байх, нүдний хараа муудах зэргээр эрүүл мэндэд нөлөөлж, зовиур шаналалтай бий болсон. Нарийн мэргэжлийн эмчид үзүүлж зөвлөгөө авахад хамрын таславчийн муруйлт, дотор эрхтэнийн өөрчлөлт, үрэвсэлтэй холбоотой гэсэн. Ослын өмнө нь 68 кг байсан бол осолд орсны дараа 48 кг болж 25 кг жин алдсан. Гадаад үзэмжийн хувьд хоёр хөлний арьс гадаргууд том том хэмжээний шарх сорви зулгаралт үүссэнээс болж байнга далд хэлбэрийн хувцас өмсдөг болсон. Хөлөө ил гаргасан хувцас өмсөхөд шоолох байдал харагдсан учир өөртөө итгэх итгэлээ алдаж байна. Зүүн шилбэний бяцарсан яснаас болж миний зүүн хөл гадашаа далий гишгэгдэлтэй болсон.

Осол болсноос хойш А нь манай ээжтэй холбоотой байж, надтай цөөн удаа холбогдож байсан. Одоо цаашид би хагалгаа хийлгэсэн эмчдээ үзүүлж ясны хадаас авахуулах мэс засалд орох ёстой. Зүүн шаант ясны бяцарсан хугарал нь одоог хүртэл бүрэн эдгээгүй байгаа. Хадаас авахуулах хагалгаа нь яс бороолж эдгэсэн тохиолдолд хийгдэх хагалгаа учир яг хэзээ хийхийг хэлж мэдэхгүй, ямар зардал мөнгө гарахыг урьдчилан тооцоолж мэдэхгүй байна.

Одоогийн байдлаар миний зориур бүрэн арилаагүй, аажим аажмаар бага хэмжээгээр багассан. Дүүргийнхээ Эрүүл мэндийн төвийн эмчийн байнгын хяналтад байгаа. Би өөрийнхөө биеийг эрүүл саруул хүний хэмжээнд хүрсэн үедээ ажил хөдөлмөр хийнэ, сурч боловсрох зорилготой. Эмчилгээ хагалгаандаа орж дусаад цаашид тэтгэвэрт гарах хүртлээ ажиллаж чадахгүй байх вий гэдгээс айж байна. Цаашид гэмтэл бэртэл маань сэдрэхгүй байх гэж найдаж байна. 2016 оны 11 дүгээр сарын 24-ний өдөр хөдөлмөрийн чадвар алдалтыг 60 хувиар нэг жилийн хугацаагаар тогтоолгосон. Нэг жилийн хугацаагаар сунгагдсан байгаа. Сард 140.000 төгрөг авч байгаа. Би дүүргийн эрүүл мэндийн эмнэлэгт эмчийн хяналтад байгаа. Одоо хадаас авахуулах мэс засал хийлгэнэ. Урьдчилан тооцоолсон хагалгааны зардал байхгүй. Таяггүй ядрах хүртлээ бие даан явах хугацаа өдөрт 2-3 цаг байгаа. Би одоо сурахгүй байгаа, цаашид сургуульд суралцах зорилготой байгаа.

Даатгалын хохирлын үнэлгээ хийдэг эрх бүхий байгууллагаар эрүүл мэндийн хохирлын үнэлгээ хийлгэсэн. Үнэлгээний тайлангаар нийт хохирлыг 265.513.382.70 төгрөг гэж тодорхойлсон. Үүнд миний өөрийн алдагдсан боломжийн үнэлгээ 232.915.100 төгрөг, эрүүл мэндийн эмчилгээ асаргааны баримттай шууд хохирлын дүн 9.684.882.70 төгрөг, сэтгэл санааны хохирол 7.953.400 төгрөг, ээжийн алдагдсан боломж буюу намайг асран халамжлахаар ажлаасаа чөлөө авсан хугацаанд авах байсан цалин орлого 14.960.000 төгрөг гэж тогтоосон. Шууд хохирлын 9.684.882.70 төгрөг дээр шүүхэд нэмж гаргасан эмчилгээний зардлын 518.726 төгрөг нэмэгдэж 10.203.608 төгрөг болж байгаа. Шүүгдэгч А нь мөрдөн байцаалтын шатанд нийт 3.657.000 төгрөг эмчилгээний зардалд төлснийг нэхэмжлэлээс хасч тооцох юм. Миний хувьд ямар ч байсан жирийн хүний адил алхаж гишгэж, эрүүл саруул болохыг хүсч байна. Үүнтэй холбоотой цаашид гарах бүх зардлаа шүүгдэгчээс нэхэмжилнэ.

Миний зориур бүрэн арилаагүй, зовиур аажим аажмаар бага хэмжээгээр багассан байгаа.” гэсэн мэдүүлэг,

 

3. Гэрч Г.Отгонбаяраас шүүхийн хэлэлцүүлэгт өгсөн:

“Миний бие эрх зүйч, нягтлан бодогч мэргэжилтэй, хөрөнгө, даатгалын хохирлын үнэлгээ хийх эрхтэй. Хөрөнгийн үнэлгээний “С:Э” ХХК-ийн захирал ажилтай.  Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай хуульд зааснаар Сангийн яамнаас хөрөнгийн үнэлгээ эрхийг 2014 оны 12 сард 3 жилийн хугацаатай авсан. Мөн Санхүүгийн зохицуулах хорооноос даатгалын хохирлын үнэлгээчийн эрх авч тусгай зөвшөөрөлтэй үйл ажиллагаа явуулдаг.  2016 оны 8 дугаар сард зам тээврийн осолд орж хохирсон гэх насанд хүрээгүй Ц.Ө харгалзан дэмжигч, түүний ээж Л.Ц эрүүл мэндийн хохирлын үнэлгээ хийлгэх хүсэлт гаргаснаар манай компани даатгалын хохирлын үнэлгээ хийх эрхийнхээ дагуу Хүний эрүүл мэндийн хохирлын үнэлгээний ажлыг гүйцэтгэж тайланг захиалагчид хүлээлгэн өгсөн. Мэргэшсэн тусгай зөвшөөрөл бүхий үйл ажиллагаа явуулдаг  үнэлгээчийн хувьд хууль тогтоомжоор хүлээсэн эрх үүргээ ойлгож, хараат бусаар үнэлгээг гаргасан байгаа. “С.Э” ХХК-ийн хувьд хүний эрүүл мэндийн хохирлын үнэлгээ гаргаж буй анхны ажил юм.

Монголын Хохирол үнэлэгчдийн холбоо, БНСУ-ын Хохирол үнэлэгчдийн холбоотой хамтран ажиллаж, 2016 онд Хүний эрүүл мэндийн хохирлын үнэлгээний анхан шатны  сургалтыг Монгол улсад зохион байгуулсан ба уг сургалтад миний бие хамрагдсан юм. Хохирогч Ц.Ө эрүүл мэндийн хохирлын үнэлгээг тогтоохдоо Монгол улсын Иргэний хуулийн 228, 230 дугаар зүйлд заасан эдийн болон эдийн бус гэм хорыг арилгуулахыг шаардах эрхийг үндэслэл болгосноос гадна Хөрөнгийн үнэлгээний хуулиар тогтоосон хөрөнгийн үнэлгээчид тавигдах шаардлага, үнэлгээний тайланд тавигдах шаардлага болон бусад хууль тогтоомж, Үнэлгээний олон улсын стандарт, хөрөнгийн үнэлгээний тухай хууль зэргийг баримталсан. Хүний эрүүл мэндэд учирсан хохирлын үнэлгээ болон хөрөнгийн үнэлгээ нь хоорондоо ялгаатай ойлголт.

Иргэний хуулийн 230 дугаар зүйлийн 230.1 дэх хэсэгт зааснаар эдийн бус гэм хорыг арилгуулахаар хохирогч шаардах эрхтэй, мөн хуулийн 230.2 дахь хэсэгт зааснаар гагцхүү хуульд тусгайлан заасан тохиолдолд эдийн бус гэм хорыг мөнгөөр нөхөн төлнө гэж заасан. Үнэлгээ гаргахдаа Иргэний хуулийн 228, 230 дугаар зүйлийг үндэслэл болгосон. Монголын хохирол үнэлэгчдийн холбооны 2016 оны 04 дүгээр сарын 07-ны өдөр 01 тогтоолоор  Монгол хүний сэтгэл санааны нэг хоногийн хохирлын суурь үнэлгээг олон улсын жишиг, Монгол улсын холбогдох хууль эрх зүйн орчин, эдийн засаг, нийгмийн өнөөгийн байдалд уялдуулан хүний амь насны суурь үнийг таван жилээр бодон сэтгэл санааны нэг хоногийн суурь үнийг 23.242 төгрөг гэж тодорхойлж тогтоосон байдаг. Тооцохдоо дотоодын нийт бүтээгдэхүүн, хүн амын тоо, үржүүлэгч итгэлцүүрүүдээр математик аргачлалаар гаргасан. Хагалгаанд орсон, эмнэлэгт хэвтсэн, энгийн зовиур, эмчийн хяналт гэсэн 4 төрөлд хувааж, хагалгаанд орсон хоногийн тоо, эмнэлэгт хэвтсэн хоногийн тоо, эмнэлгийн хяналт, энгийн зовиур зэргийг математик аргачлалаар тооцож сэтгэл санааны хохирлын үнэлгээг 7.953.400 төгрөг гэж тооцсон. Үнэлгээг гаргахын тулд Монгол улсын статистикийн газраас гаргасан мэдээлэл эмхэтгэл, тоон үзүүлэлт, эмчийн гаргасан акт, дүгнэлт зэргийг эх сурвалж болгон ашигласан байгаа.

Хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь хэмжээ, хугацааг тогтоохтой холбоотой Эрүүл мэндийн сайд Нийгмийн хамгаалал хөдөлмөрийн сайдын 2008 оны 12 дугаар сарын 17-ны өдрийн хамтарсан 274/135 дугаартай тушаал байгаа. Ц.Ө биед учирсан гэмтлийг Шүүхийн шинжилгээний үндэсний хүрээлэнгийн шинжээч эмч 4467 дугаарын акттай харьцуулж үзсэн байгаа. Ц.Ө биед учирсан гэмтэл нь тулгуур эрхтэний гэмтэл, хөлний ясны хугарал нь хөдөлмөрийн чадвар алдалт 50-60 хувьтай байна гэж тушаалд заасан байгаа учир үнэлгээг гаргахдаа доод хэмжээ 50 хувиар нь тооцсон ба 60% ч байх боломжтой. Цаашид гарах зардлыг алдагдсан боломжоор нь гаргаж ирж байгаа юм.

Эмэгтэй хүний дундаж наслалт, дундаж менежерийн албан тушаалын цалин, тэтгэвэрт гарах нас, ажил хөдөлмөр эрхлэх боломжит хугацаа, хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь хэмжээ зэрэг шалгуур үзүүлэлтийг харгалзан тооцоолж Ц.Ө алдагдсан боломжийг 232.915.100 төгрөг гэж тогтоосон. Алдагдсан боломжийн хугацааг эмэгтэй хүний дундаж наслалт 75.49 жил, тэтгэвэрт гарах нас хуульд зааснаар эмэгтэй хүн 55 нас, хохирогч хүүхэд Make up артист чиглэлээр сурах боломжтой байсан энэ мэргэжлээ эзэмшээд цааш хөдөлмөрлөх боломж байсан гэж үзвэл тухайн ажил мэргэжил эрхэлж буй менежерийн цалингийн дундаж түвшинг статистикийн мэдээлэл зэрэгт үндэслэн 782.100 төгрөг, Ц.Ө ажиллах хугацаа 33, тэтгэвэрт 55 настай гарахаар тооцсон, ажиллах цаг 396 гэж тооцсон байгаа. Тулгуур эрхтний гэмтэл учраас шинжээчийн дүгнэлт, хамтарсан тушаалыг харсан. Гаргасан аргачлалын дагуу үнэлгээ гаргасан. Монголын хохирол үнэлэгчдийн холбооноос стандарт батлагдаж байгаа. Үнэлгээний үнэн зөвийг бүрэн хариуцдаг. Ясны хугарал учраас алдагдсан боломжийг тооцсон байгаа. Хохирогч нь осолд орох үедээ насанд хүрээгүй, 17.6 настай байсан байдаг. 18 насанд хүрч байгаа боловч 4 жилийн хугацаанд суралцаж, боловсрол олох хугацааг нь оруулж 22 нас гэж үзсэн. 28 наснаас хойш алдагдсан боломж яригдана гэж үзэж байгаа.

Эмэгтэй хүний дундаж наслалт, эмэгтэй хүний тэтгэвэрт гарах нас зэргийг тооцож гаргасан. Хохирогч Ц.Ө ээж Цгийн алдагдсан боломжийг тооцохдоо Ц нь Голомт банкинд ажиллаж байсан, үндсэн цалин 2.300.000 төгрөг байсан, татварын ашгийг тооцож сарын цалинг 1.870.000 төгрөгөөр тооцсон. Ц нь 2016 оны 06 дугаар сарын 03-ны өдөр ажлаасаа чөлөө авч буцаж орох ёстой байсан, дахин 6 сарын хугацааг сунгасан Голомт банкны Хүний нөөцийн захирлын тушаалыг үнэлгээ хийхдээ харгалзан үзсэн. Цгийн алдагдсан боломж буюу хохирлыг чөлөө авсан 6 сарын хугацаагаар тооцсон юм. Энэ түүний хүүхдээ асарч ажилгүй байсан хугацаанд авах байсан цалин орлогын хэмжээгээр тодорхойлж 14.960.000 төгрөг гэж тооцсон ба энэ нь татвар нь суутгагдсан дүн юм.” гэсэн мэдүүлэг,

 

Эрүүгийн 2016 2400 0280 дугаартай хэргээс:

 

1. 2017 оны 03 дугаар сарын 28-ны өдөр хэргийн газарт үзлэг хийсэн тэмдэглэл, үзлэгээр тогтоосон байдал, хэмжилтийн бүдүүвч, гэрэл зургийн үзүүлэлтүүд /хэргийн 1-р хавтас 4-10 х/,

 

2. 74-20 УБН улсын дугаартай, toyoto corona Exiv маркийн тээврийн хэрэгслийн гэрчилгээний хуулбар, тээврийн хэрэгслийн лавлагаа /хэргийн 1-р хавтас 142-143х, хэргийн 2-р хавтас 113-115х/,  

 

3. Мөрдөн байцаалтын шатанд насанд хүрээгүй хохирогч Ц.Ө өгсөн:

“2016 оны 03 дугаар сарын 28-ны оройн 21 цаг болох гэж байх үед би найз залуу Хос-Эрдэнийн хамт ХУД-н 16 дугаар хороо Нисэхэд байдаг “Анар” хотхоны хойд талд байдаг шороон замаар ертөнцийн зүгээр баруун талаас зүүн зүгийг чиглээд алхаж явсан, бид хоёрын явж байсан замын 2 талд нь хүмүүс машинуудаа шахаж байрлуулсны голоор нь 1 эгнээгээр машин явах зай байсан. Ингээд би Хос-Эрдэнийн яг хойд талд нь алхаж явах үед өөдөөс нэг машин гэрлээ асаачихсан зогсож байсан. Тэгээд бид 2 юм бодолгүй тэр машины хажуугаар нь гарах гээд явж байтал миний урд явж байсан Хос-Эрдэнэ рүү гэнэт хөдөлсөн юм. Ингээд би яг хойно нь явж байгаад зогсоод хүлээсэн чинь нөгөө машин зогсож байсан ба би хажуугаар нь гараад явахаас гээд алхаж эхэлтэл гэнэт огцом хаазаа гишгэж хөдлөөд машины урд талын хэсгээрээ намайг мөргөж тэр чигтээ яваад зам руу шахаж байрлуулсан. “Т.Истима” маркийн машин руу намайг, хавсарч мөргөсөн юм.

Тэр үед гадаа бүрэнхий болж үзэгдэх орчин муу болж байсан, гэхдээ тэр жолооч бид хоёрыг хангалттай харж байсан гэж би бодож байна. Замын хөдөлгөөн гэж бараг байхгүй сийрэг байсан ба тэр зам өөрөө шороон зам, ямар нэгэн гэрлэн дохио тэмдэг, тэмдэглэгээ гэх зүйл байгаагүй, жаахан зэврүүн цаг агаартай байсан. Намайг мөргөсөн машин нь цагаан өнгийн, жижиг суудлын 74-20 гэсэн машин байсан юм. Тухайн үед Хос-Эрдэнэ надаас 1 алхам орчим зайд явж байсан, машинд мөргүүлж, гэмтэл авсан зүйл байхгүй. Тэр үед жолооч зогсож байгаад гэнэт хөдөлж хаазалж ирээд намайг мөргөсөн, машины хурд хэд байсныг би мэдэхгүй байна, машинаа зогсоох арга хэмжээ аваагүй юм. Намайг машиных нь урд ирсэн байхыг тэр жолооч харж байсан шүү дээ. Би өөрөө босч чадахгүй байгаа учраас өөрийн өмнөөс ээж Цг хууль ёсны төлөөлөгчөөрөө томилуулсан. Иймээс гомдол саналыг ээж маань бүгдийг нь шийдвэрлэнэ.

Гомдолтой байгаа болохоор шүүх хуралд сууна. Эмчилгээ болон асаргаанд баримтаар гарсан зардал нь 10.447.827 төгрөг гарсан байгаа. Үүнийг ч үнэлгээний байгууллага нотолсон. Энэ мөнгөнөөс жолоочоос 3.673.000 төгрөг авсан. Нэхэмжлэх зүйлийнхээ талаар шүүх хурал дээр ярина.” гэсэн мэдүүлэг /хэргийн 1-р хавтас 23-24х, хэргийн 2-р хавтас 125х/,

 

4. Мөрдөн байцаалтын шатанд насанд хүрээгүй хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч Л.Цгийн өгсөн:

“Надад энэ хэргийн талаар мэдэх зүйл байхгүй байна. Гэхдээ би тэр орой 21:00 цаг өнгөрч байх үед гэртэй байж байсан чинь манай охины найз залуу Хос-Эрдэнийн дугаараас эмч гэх хүн залгаад “танай охины хөл нь хугарсан тэгээд ГССҮТ рүү явж байна” гэж хэлсэн. Ингээд би яараад Гэмтэл согог судлалын үндэсний төвд очиход манай охин Ө нь хүлээн авах тасагт насилкан дээр хэвтэн рентген зураг авахуулах гээд байж байсан. Би охиноос “юу болов, яав” гэж асуухад надад “би машинд мөргүүлсэн” гэж хэлсэн. Өөр ямар нэгэн зүйл хэлж чадаагүй, би ч гэсэн асууж чадаагүй юм. Тэр оройдоо сэхээний тасагт хоноод маргаашнаас нь хавсарсан гэмтлийн тасагт 23 хоног хэвтээд гарсан. Одоо босч чадахгүй хэвтрийн байдалтай гэртэй байгаа юм. Эмнэлэгт хэвтэж байх үед нь би охиноосоо юу болсныг асуухад “би тэр үед орой найз залуу Хос-Эрдэнэтэй хамт ХУД-ийн нутаг дэвсгэр болох Нисэхэд найзындаа очих гээд байшин хорооллын дунд явж байхад гудамжинд нэг машин бид хоёрын өөдөөс гэрлээ асаагаад зогсож байсан, бид 2 тэр машиныг чиглээд, охин маань Хос-Эрдэнийн хойд талд нь ойрхон явж байтал нөгөө машин гэнэт огцом хөдлөөд Хос-Эрдэнийг мөргөхөө шахаад тэгээд намайг шууд ирж мөргөөд мөргөсөн чигээрээ явсаар байгаад хажууд талд зогсож байсан машинтай хавсарч мөргөж дахин цааш түрж мөргөж яваад газарт унагаасан” гэж хэлсэн. Охин маань “яаж байгаа юм бэ” гэж машинаасаа бууж ирсэн жолооч залуугаас асуусан чинь өөдөөс нь “за уучлаарай юун сүртэй юм бэ” гэж хэлсэн гэсэн. Тэр үед хажууд нь цагдаа байсан гэсэн ба удалгүй эмнэлэг ирээд манай охиныг авч явсан байсан юм. Түүнээс биш би өөрөө яг хэргийн газарт байгаагүй учраас нарийн тодорхой зүйлийг мэдэхгүй байна. Хэргийн талаар надад өөр хэлэх зүйл байхгүй.

Энэ ослын улмаас миний охины биед 2 талын шаант ясны ил хугарал, баруун дунд чөмөг яс, баруун, зүүн суудал ясанд хугаралтай, ууц ясанд цууралт, тархи доргилт болон биеийн гадна хэсэгт их хэмжээний зулгаралт гэмтэлүүд учирсан байсан. Ар гэрээс маань баримтаар эмчилгээ асаргаатай холбоотойгоор гарсан зардал нь өнөөдрийн байдлаар 1.037.550 төгрөг болж байна. Харин охинд маань нийт гурван хагалгаа хийсэн ба 2 талын шилбэ, мөн баруун талын гуянд гээд хагалгаанууд хийгдсэн юм. Ингээд энэ хагалгааны төлбөр мөнгийг осол гаргасан жолооч гаргасан. Энэ төлбөр нь хэдэн төгрөг болсон талаар надад мэдэх зүйл байхгүй хэлээгүй юм. Мөн энэ жолооч надад бэлнээр 710.000 төгрөг хүлээлгэн өгсөн юм. Надад хэргийн газрын үзлэг болон схем зураг, ШШҮХ-ийн гэмтлийн зэргийн дүгнэлт, техникийн шинжээчийн дүгнэлт болон бусад дүгнэлттэй холбоотойгоор ямар нэгэн асууж тодруулах зүйл байхгүй.

 

Би хүлээн зөвшөөрч байна. Миний хувьд би одоо охиныхоо өмнөөс нь бүх зүйлийг төлөөлж явна. Ингээд энэ осол гаргасан жолоочид миний болон хүүхдийн минь хувьд их гомдолтой байна. Би цаашид гарах эмчилгээний зардал болон сэтгэл санааны хохирол дээр нийт баримтаар гарсан мөнгөө оруулаад 20.000.000 төгрөг нэхэмжилж байна. Миний хувьд одоо ажил хийх боломжгүй хүүхдээ хэзээ босох болтол нь өөрөө асарч хамгаалах болоод байна. Иймээс энэ хэргийг хуулийн дагуу шийдвэрлэж өгнө үү. Надад нэмж хэлэх зүйл байхгүй.” гэсэн мэдүүлэг /хэргийн 1-р хавтас 26-27х/,

 

5. Мөрдөн байцаалтын шатанд гэрч Н.Хос-Эрдэнийн өгсөн:

“Би найз эмэгтэй болох Ц овогтой Өнөр-Эрдэнийн талаар гэрчээр байцаалт өгнө татгалзах зүйл байхгүй. Учир нь би энэ хүний найз залуу нь байгаа юм. 2016 оны 03 дугаар сарын 28-ны оройн 21 цаг 00 минутын орчимд би найз эмэгтэй Ц.Ө хамт айлд очих гээд Хан-Уул дүүргийн 16 дугаар хорооны нутаг дэвсгэр, Нисэхийн 57 дугаар байрны урд тал “Анар” хотхоны хойд талын гэр хорооллын шороон замаар ертөнцийн зүгээр баруунаас зүүн зүгт алхаж явсан. Гэтэл тэр гудамжинд бид хоёрын өөдөөс нэг гэрлээ асаасан жижиг машин зогсож байсан, харин тэр гудамжинд байрны айлуудын машин 2 талд нь голоороо машин явах зай үлдээгээд зогсож байрлуулсан байсан. Ингээд бид 2 хоорондоо юм яриад алхаад тэр машины зүүн талаар нь гарах гээд урд талын гупер хэсэгт нь ирэх үед нөгөө машин гэнэт огцом хөдөлж, миний зүүн талын өвдгийг үзүүр хэсгээрээ шүргэж, харин миний хойно явж байсан найз эмэгтэйг машины хамар хэсгээрээ мөргөөд цааш нь авч давхиад зам дээр зогсож байсан “Т.Истима” машинтай хавсарч мөргөөд, цаана нь зогсож байсан “Т.Приус” 20 маркийн машины наахан талд газарт унасан юм.

Ингээд машин зогсоод би гүйгээд очсон чинь манай найз охин орилоод байсан. Тэр үед осол гаргасан цагаан өнгийн 74-20 УБН улсын дугаартай “Т.Корона Ексив” маркийн машины жолооч талаас нэг эрэгтэй хүн, хажуу талаас нь нэг эмэгтэй хүн орилоод буугаад ирсэн. Ингээд тэр хавьд хүмүүс бас явж байсан ба харанхуй болохоор зүс царайг нь хараагүй, нэг мэдсэн хэн нэгэн нь 102, 103-т дуудлага өгсөн байсан. Тэгээд 20 гаруй минутын дараа 103 эмнэлэгт ирж найз эмэгтэйг минь авч явсан. Бид нарыг явах үед замын цагдаа нар ирсэн байсан юм. Үүнээс хойш юу болсныг нь би мэдэхгүй, харин найз эмэгтэйгээ гэмтлийн эмнэлэгт аваачиж хэвтүүлсэн. Одоо болтол хавсарсан гэмтлийн тасагт хэвтэж байгаа юм.

Тэр машины жолооч зогсож байснаа гэнэт огцом хөдлөөд энэ осол хэргийг гаргаж 1 хүн 2 машиныг мөргөж гэмтээсэн юм. Тэр гудамжинд ямар нэгэн гэрэлтүүлэг байхгүй, гэр хорооллын шороон замтай гудамж юм. Үзэгдэх орчин их муутай байсан. Тухайн үед гадаа харанхуй, тогтуун цаг агаартай, тайван дуу чимээ багатай гэмээр байсан. Би эрүүл мөн найз эмэгтэй болон машины жолооч, хажууд нь явсан эхнэр нь гэх эмэгтэй нар бүгд эрүүл байсан юм. Тэр машин зогсож байгаад хөдлөх үед миний биед хальт л хүрсэн. Харин тэр машин цааш хөдөлгөөнөө хийх бүртээ хурд нь нэмэгдэж байсан түүнээс биш би яг тэд эд гэж хэлж мэдэхгүй байна. Миний биед ямар нэгэн учирсан гэмтэл гэж байхгүй, би шүүх эмнэлэгт үзүүлэхгүй. Тэр үед машин миний яг хажуугаар гарсан гэхдээ зүгээр миний өмдөнд л хүрээд өнгөрсөн түүнээс биш миний биед хүрээд ямар нэгэн гэмтэл учруулсан зүйл байхгүй юм. Би машинд шүргүүлээгүй. Нэмж ярих зүйл байхгүй.” гэсэн мэдүүлэг /хэргийн 1-р хавтас 56-58х/,

 

   6. Иргэний нэхэмжлэгч Т.Төрболдын мөрдөн байцаалтын шатанд өгсөн:

   “Би тэр осол болох цаг үед гэртэй амарч байсан. Иймээс энэ хэргийн талаар мэдэх зүйл байхгүй байна. 2016 оны 03 дугаар сарын 28-ны оройн 18 цаг 00 минутын үед би Хан-Уул дүүргийн 16 дугаар хороо Нисэхийн 57 дугаар байрны урд талын Анар хотхоны хойд талын гэр хорооллын гудамжинд өөрийн эзэмшлийн 13-54 УБС улсын дугаартай “Т.Приус 20” маркийн машиныг баруунаас зүүн зүгт харж байрлуулж тавиад цоожлоод амрахаар гэртээ орсон. Ингээд гэртээ байж байсан чинь машины урд талын шилэн дээр байсан миний гар утасны дугаарыг харсан юм байлгүй нэг хүн оройн 21 цаг 30 минутын үед залгаад “чи гараад ир чиний машиныг чинь нэг машин ирээд мөргөчихсөн байна” гэхээр нь гараад ирсэн чинь 16-93 УБА улсын дугаартай “Т.Истима” маркийн машин болон миний машиныг нэг цагаан өнгийн 74-20 УБН гэсэн улсын дугаартай “Т.Эксив” маркийн машин мөргөсөн байдалтай бөөн юм болчихсон мөн нэг эмэгтэй хүүхдийг мөргөж гэмтээсэн гэсэн байдалтай зогсоцгоож байсан. Тэр үед замын цагдаа нар ирчихсэн хэмжилт хийж байсан.

13-54 УБС улсын дугаартай “Т.Приус 20” маркийн машин миний нэр дээр байдаг миний эзэмшлийн машин. Миний машины зүүн урд талын их гэрэл, урд талын гупер, крыло зэрэг нь эвдэрч гэмтсэн байсан.  Осол гарсаны улмаас миний машинд гэмтлүүд учирсан, ингээд би Ашид билгүүн ХХК-аар үнэлгээ хийлгэсэн чинь 640.000 төгрөг болсон дээрээс нь үнэлгээний төлбөрт нь 40,000 төгрөг нийт 680.000 төгрөг болсон. Ааас энэ мөнгөө бүгдийг нь барагдуулж авсан. Одоо надад ямар нэгэн гомдол санал, нэхэмжлэх зүйл байхгүй...” гэсэн мэдүүлэг /хэргийн 1-р хавтас 45х, 51х/,

 

7. Иргэний нэхэмжлэгч Б.Батбаярын мөрдөн байцаалтын шатанд өгсөн:

“Надад энэ хэргийн талаар мэдэх зүйл байхгүй байна. Харин миний хувьд 2016 оны 03 дугаар сарын 28-ны өдөр гадуур явж байгаад оройн 20 цаг 00 минутын үед Хан-Уул дүүргийн 16 дугаар хорооны нутаг дэвсгэр, Нисэхийн 57 дугаар байрны урд талын буюу Анар хотхоны хойд талын гэр хорооллын гудамжинд өөрийн эзэмшлийн 16-93 УБА улсын дугаартай “Т.Истима” маркийн машиныг зүүнээс баруун зүгт харж байрлуулан цоожилж гэртээ орж амарсан. Ингээд гэртээ байж байсан чинь манай байранд байдаг нэг замын цагдаа залуу байх утсаар 21 цаг 00 минутын үед яриад та гараад ирээч таны машиныг мөргөсөн байна гэхээр нь гараад ирсэн чинь миний машиныг нэг цагаан өнгийн 74-20 УБН гэсэн улсын дугаартай “Т.Эксив” маркийн машин мөргөсөн мөн нэг эмэгтэй хүүхдийг мөргөж гэмтээсэн гээд нөгөө эмэгтэй хүүхэд газарт орилоод хөл өвдөөд байна гээд хэвтэж байсан.

Мөн хажууд найз нь гээд нэг эрэгтэй хүн бас байсан. Харин мөргөсөн машины жолооч эрэгтэй эхнэртэйгээ хамт байж байсан. Мөн нэрийг нь мэдэхгүй замын цагдаа бас байсан. Удалгүй 103 ирэээд охиныг эмнэлэг авч явсан. Мөн Замын цагдаагийн бүрэлдэхүүн ирж хэмжилт хийсэн юм. Би тэр үед мөргүүлсэн 13-54 УБС улсын дугаартай “Т.Приус 20” маркийн машины жолоочид чиний машиныг мөргөсөн байна гэж хэлэх гэсэн чинь утсаа авахгүй их удаж байгаад авсан. Ер нь бол манай байр өөрөө зогсоолгүй, тэгээд тэр нарийн гудамжинд 2 талаар нь машинаа тэгж тавьдаг юм. Мөн гэрэлтүүлэг гэх зүйл бараг байхгүй байдаг юм.

Өөрөөр энэ хэргийг тэр осол гаргасан жолооч яг ямар байдалтай явж байгаад үйлдсэн талаар мэдэх зүйл байхгүй байна. 16-93 УБА улсын дугаартай “Т.Истима” маркийн машин миний эзэмшлийн машин байгаа юм. Миний машины баруун урд талын крыло, баруун урд талын хаалга, бага зэргийн мөргөж гэмтээсэн байсан. Надад одоо ямар нэгэн гомдол, санал байхгүй. Би тэр жолоочоос нь хохирлоо бүрэн барагдуулж авсан. Ярьсан зүйл үнэн, нэмж ярих зүйл байхгүй. Машинд Вендо ХХК-аас үнэлгээ хийхэд 477.000 төгрөг болсон. Ингээд би осол гаргасан жолооч Ааас энэ мөнгөө бүгдийг нь барагдуулж авсан, одоо надад ямар нэгэн гомдол, санал байхгүй...” гэсэн мэдүүлэг /хэргийн 1-р хавтас 47х, 52-53х/,

 

8. Гэрч Ц.Уранчимэгийн мөрдөн байцаалтын шатанд өгсөн:

“Би нөхөр Цэрэндоо овогтой Аийн талаар гэрчээр байцаалт өгөхөд татгалзах зүйл байхгүй.  2016 оны 03 дугаар сарын 28-ны орой гэртээ байж байгаад нөхөр бид 2 Буянт-Ухаа зах орж хоол хүнсний зүйл цуглуулах хэрэгтэй болсон юм. Тэгээд 20 цаг 50 минутын орчимд Хан-Уул дүүргийн 16 дугаар хороо Тайны 1-20а тоотод байх гэрээсээ нөхөр Ц.А-ийн хамт, манай дүү Майдармаа болон түүний нөхөр С.Мэндсайхан нарын манай нөхөрт бэлгэнд өгсөн 74-20 УБН улсын дугаартай “Т.Корона Ексив” маркийн машиныг манай нөхөр жолоодоод, хажуу талд нь би суугаад явсан. Тэгээд гэрээсээ гараад өөрийн гудамжны үзүүрт ертөнцийн зүгээр зүүнээсээ баруун зүгт 10-20 орчим км/цаг орчим хурдтай явж байсан. 57 дугаар байрны наахан талд явж байтал байрны урд талын шороон зам дээр гудамжны 2 талаар оршин суугчид нь машинаа байрлуулж тавьсан, зам нь их нарийсаж, машин арай гэж л явах мантай байсан юм.

Ингээд нөхөр маань гарах гэсэн чинь өөдөөс машин гарч ирээд их хурц гэрэл тусаад, зүүн гар тийшээ дараад орсон. Тэгсэн дахиад л машин гарч ирээд зүүн гар тийшээ дарж орсон. Ингээд манай нөхөр тэр хоёр машиныг өнгөрөөчихөөд дөнгөж хөдөлсөн чинь бидний өөдөөс эрэгтэй, эмэгтэй хоёр хүн гарч ирж байгаа нь надад харагдсан. Би нөхөрт “хүн гараад ирлээ” гэж хэлсэн чинь манай нөхөр зогслоо гэж байснаа огцом хаазаа гишгээд сандраад, тэр эхэнд явсан эрэгтэй хүүхдийг шүргэнгээ алдаад, хойно нь явж байсан эмэгтэй хүүхдийг мөргөж газарт унагаад, хажууд талд зогсож байсан 2 машиныг бас мөргөж, тэгээд зогссон. Би тэр үед их сандраад бас сайн харж чадаагүй юм. Тэгээд би машинаас бууж ирээд нөхрийг “яаж байгаа юм бэ” гэсэн чинь надад өөдөөс “маш их сандарч би тооромсоо гишгэх гэж байгаад хаазаа гишгээд ийм зүйл болчихлоо” гэж хэлсэн. Ингээд би хүний гар утсаар 102, 103 дугаарын утсанд дуудлага өгсөн юм. Эхлээд эмнэлэг ирж нөгөө мөргүүлсэн охиныг авч явсан. Харин дараа нь цагдаа нар ирсэн. Тэр үед нөхөр бид 2 хамт хэмжилт хийхэд байлцсан юм.

Манай нөхөр В ангилалтай жолооч хүн байгаа юм. 2015 онд жолооч болсон. Гэхдээ жолоо төгсөөд бараг л машин бариагүй байж байгаад тэр үед машин барьж гараад энэ осол хэрэг болсон юм. Манай нөхөр өөрөө А цэгийг зааж өгсөн юм. Тухайн үед гадаа харанхуй болж байсан жаахан шуурах гээд байсан. Ер нь нэг л зэврүүн байсан. Замын хөдөлгөөний нягтаршил гэх зүйл байхгүй байсан. Тэр осол нь шороон зам дээр болсон, гэрлэн дохио байхгүй байсан.

Манай нөхөр өөрийн болгоомжгүй үйлдлээс л болж энэ хэрэг гарсан юм. Манай нөхөр их л сандарч энэ хэргийг гаргасан. Тэр эрэгтэй, эмэгтэй 2 хүн баруунаас зүүн зүгт явж байсан. Тэр үед бид нарын хэн нь ч архи согтууруулах ундааны зүйл хэрэглээгүй байсан. Түүнийг цагдаа нар шалгасан. Энэ машиныг манай төрсөн дүү Майдармаа нь нөхөр Мэндсайхан нарын хамт манай нөхөр Ат бэлэглэсэн юм. Гэхдээ одоогоор нөхөр бид 2 машиныг өөрсдийн нэр дээр шилжүүлж амжаагүй байгаа юм.

Машины эзэмшигч нь болох хүн 2016 оны 03 дугаар сарын 26-ны өдөр БНСУ-руу гурван сарын хугацаагаар явсан. Явахдаа машинаа Ц.Ат бэлэглэсэн. Уг нь нөхрийг маань нэр дээрээ шилжүүлээд ав гэсэн чинь бид хоёрын ажил амжихгүй байсаар байгаад явуулсан юм. ...Нөхөр маань анх удаагаа хэрэгт холбогдож байна. Нөхөр бид хоёрын зүгээс аль болох боломжоороо хохирогч нарын хохирлыг барагдуулна. Ярьсан зүйл үнэн, нэмж ярих зүйл байхгүй.” гэсэн мэдүүлэг /хэргийн 1-р хавтас 62-63х, 2-р хавтас 102-103х/,

 

9. Гэрч Т.Батзоригийн мөрдөн байцаалтын шатанд өгсөн:

“...Манай гэр тэр 57 дугаар байранд байдаг юм. Ингээд би 20 цаг 50 минутын орчимд 57 дугаар байрны урд талын гудамжинд өөрийн эзэмшлийн машинаа байрлуулж тавьчихаад, машинаасаа буугаад ертөнцийн зүгээр зүүн зүгт алхаж явахад миний өөдөөс барагцаагаар 20-25 орчим метрийн зайд нэг цайвар өнгийн жижиг машин гэрлээ асаагаад зогсож байх шиг байсан. Тэр үед баруунаас зүүн зүгт нэг машин байх зүүн гар тийшээ эргээд, дараад яваад өгсөн. Харин би тэр машиныг “яагаад зогссон юм бол доо” гэж бодоод дөнгөж алхаж байтал миний хажуугаар баруунаас зүүн зүгт гудамжинд байсан хоёр эгнээ машины дундуур нэг эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүс эхлээд эрэгтэй нь түрүүлээд алхаж явсан. Би хойноос нь нэлээн зайтай алхах гэтэл нөгөө хоёр хүн тэр гэрэл асаагаад зогссон байсан машины наахан талд яваад очтол нөгөө машин чинь юу болсон юм гэмээр бүү мэд, огцом хаазаа гишгээд нөгөө эрэгтэйг нь арай мөргөлгүй, харин хойд талд нь явж байсан эмэгтэйг машины зүүн урд талын хэсгээрээ мөргөөд тэр чигтээ түрж яваад зүүн гар талд байсан Т.Истима машинтай охиныг хавсарч мөргөн цаана нь унагаад, дахин цааш яваад өөдөөс нь харж зогссон Т.Приус 20 маркийн машиныг мөргөөд зогссон. Би шууд согтуурлыг шалгагч багажаараа шалгаж үзсэн чинь жолооч нь эрүүл байсан, “эрүүл байж яаж байна аа” гэсэн чинь “би хааз, тооромсоо андуурсан” гээд байсан. Ингээд би гар утаснаасаа 102, 103-т дуудлага өгсөн. Эмнэлэг ирж охиныг авч явсан, харин  цагдаагийн газрын бүрэлдэхүүнийг иртэл хүлээж байгаад жолоочтой нь хамт хэмжилт хийлгүүлсэн юм. Тэр үед би энэ осол гаргасан машиныг хажуугаараа гарах гэж байгаа машиныг өнгөрөөх гэж байна гэж бодсон. Тэр осол болсон гудамж нь өөрөө шороон замтай, гэрэлтүүлэг байхгүй, ямар нэгэн гэрлэн дохио, камер байхгүй. Гадаа зэврүүн хүйтэн салхитай байсан.” гэсэн мэдүүлэг /хэргийн 1-р хавтас 65 дугаар хуудас/,

 

10. Гэрч Ө.Мөнхбадрахын мөрдөн байцаалтын шатанд өгсөн:

“Надад энэ хэргийн талаар мэдэх ямар нэгэн зүйл байхгүй, учир нь би 21 цагийн үед байх гэрээсээ гараад дэлгүүр орох гээд 57-р байрны урд талд нь явж байхад нэг эмэгтэй машинуудын голд орилоод байсан, мөн нэг цагаан машин, өөр бас 2 машинуудыг мөргөлдсөн гэмээр ул мөртөө хэн нь хэнийгээ мөргөснийг би мэдээгүй хажуугаар нь гарч явсан чинь нэг эмэгтэй хүн чамд гар утас чинь байна уу би цагдаа, эмнэлэгт дуудлага өгөх гэсэн юм гэхээр нь би тэг тэг гээд өөрийн 96090187 дугаарын утаснаас залгуулсан. Ингээд яриад дуусангууд нь шууд яваад өгсөн. Тэр үед нэг замын цагдаа байхаар нь би за за гээд яваад өгсөн, түүнээс хойш юу болсныг нь би мэдэхгүй, мөн тэр машинууд болон тэнд байсан хүмүүсийг нэрийг нь ч гэсэн мэдэхгүй харж байгаагүй хүмүүс байсан. Надад тухайн зам тээврийн осол хэргийн талаар мэдэх ямар нэгэн зүйл байхгүй байна. Намайг ирэхээс өмнө нь осол хэрэг болоод дууссан байсан юм. Ярьсан зүйл үнэн, нэмж ярих зүйл байхгүй.” гэсэн мэдүүлэг /хэргийн 1-р хавтас 67х/,

 

11. Гэрч Г.Отгонбаярын мөрдөн байцаалтын шатанд өгсөн:

“...2016 оны 08 дугаар сарын 24-ний өдөр Ц.Ө биед учирсан эрүүл мэндийн хохирлын үнэлгээний тайланг гаргасан. Хүний эрүүл мэндэд учирсан хохирлын үнэлгээний тайланг гаргахдаа Шүүхийн шинжилгээний үндэсний хүрээлэнгийн шинжээч эмч Т.Номинцэцэгийн 2016 оны 04 сарын 16-ны өдөр үйлдсэн 4467 тоот шүүх эмнэлгийн актыг үндэслэсэн. Хохирогчийн биед хавсарсан гэмтэл, зүүн шаант ясны дээд хэсгээр зөрсөн ил хугарал, баруун шаант ясны доод хэсгээр зөрсөн хугарал, баруун дунд ясны дунд хэсгээр зөрсөн хугарал, суудал ясны далд хугарал, тархи доргилт, цус хуралт зэрэг гэмтэл тогтоогдсон байсан. Эрүүл мэндийн хохирлын үнэлгээг гаргахдаа 3 хохирлын нийлбэрээр гаргасан. 1-рт биед учирсан шууд хохирол, 2-рт алдагдсан боломж, 3-рт сэтгэл санааны хохирол.

Шууд хохиролд нь бодит зардал, энэ нь баримтаар нотлогдож байгаа зардал юм. Ирээдүйд гарах зардал хохирогчийн ирээдүйд зайлшгүй шаардагдах эм тариа, асаргаа сувилгаа, шатахуун тээвэр гэх мэт байнга хэрэглэгдэх асаргаа сувилгааны зардал юм.

Алдагдсан боломжийг гаргахдаа Монгол улсын статистикийн эмхтгэл 2013-ыг ашигласан. Мөн дундаж наслалтыг бодохдоо бусад статистик баримтуудыг ашигласан. 2013 оны байдлаар Монгол эмэгтэй хүний дундаж наслалтыг 75.49-өөр тооцсон байсан. Мөн энэ хүүхдийн хөдөлмөрийн чадвар алдалтыг тооцоолсон. Эрүүл мэндийн сайд, Нийгмийн хамгаалал хөдөлмөрийн сайдын 2008 оны 12 сарын 17-ны өдрийн 274/135 хамтарсан тушаалын нэгдүгээр хавсралтад ясны хугарал нь  50-60 хувь, хөлний ясны хугарал нь 50-60 хувиар хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь хэмжээг заасан байсан.

Гэхдээ хохирогчийн биед учирсан эрүүл мэндийн хохирлыг доод талын буюу 50 хувиар авч, тулгуур эрхтэний гэмтэлд хамааруулан тооцож үнэлгээг хийсэн. Алдагдсан боломжийг тооцохдоо хохирогч осолд орох үедээ  17.6 настай байсан, амьдрах нас нь 57.81 гэж тооцоод түүнээс хохирогчийг 22 нас хүртлээ эцэг эхийн асрамжид байна гэж үзээд үүнээс хойш буюу 22 наснаас ажил хөдөлмөр эрхэлнэ гэж үзсэн юм. 22-57 насны хоорондох хөдөлмөр эрхлэлтийг 50 хувиар чадвар алдсан гэж тооцоолсон. Ингэхлээр цалин хөдөлмөрийн хөлс тооцох асуудал гарч ирнэ. Монгол улсын Үндэсний статистикийн хорооны Хүн ам нийгмийн статистикийн газрын 2014 оны 04 дүгээр улирлын байдлаар эмэгтэйчүүдийн цалинг 782.100 төгрөгөөр гаргасан байсан. Би энэ дүнгээр цалинг авч, тэгээд ажиллах жилээ гаргаад түүнийг 50 хувиар аваад, авах цалингаа тооцож гаргасан юм. Мөн ээжийнх нь алдагдсан боломжийг оруулж өгсөн. Ээж Ц нь Голомт банкинд ажилладаг байсан, хүүхдээ асрахаар 6 сарын чөлөө авсан байсан. Үүнийг тооцож ээжийнх нь алдагдсан боломжийг гаргасан юм. Сэтгэл санааны хохирлыг тооцож гаргахдаа Монголын хохирол үнэлэгчдийн холбооны 2016 оны 04 сарын 07-ны өдрийн 01 тоот тогтоолоор тогтоосон хүний амь насны суурь үнийг 5 жилээр бодон сэтгэл санааны нэг хоногийн суурь үнэ болгон хэрэглэсэн тогтоол байгаа. Үүний дагуу тогтоосон. Хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувийг 50 хувь гэж үзээд насан туршид нь алдагдсан боломжийг  тооцож гаргасан.” гэсэн мэдүүлэг /хэргийн 2-р хавтас 96-97х/,

 

12. Шүүх эмнэлгийн шинжээчийн 2016 оны 04 дүгээр сарын 06-ны өдрийн 4467 тоот дүгнэлтэд:

1. Өнөр-Эрдэнийн биед 2 талын шаант ясны ил хугарал, зүүн дунд чөмөг яс, баруун зүүн суудал ясанд хугаралтай, ууц ясанд цууралт, тархи доргилт, баруун тохойд зүүн гуянд зулгаралт, цус хуралт, 2 шилбэнд шарх гэмтэл тогтоогдлоо.

2. Дээрх гэмтэл нь мохоо зүйлийн үйлчлэлээр үүсгэгдэнэ.

3. Шүүх эмнэлгийн гэмтлийн зэрэг тогтоох журмын 3.1.20-д зааснаар гэмтлийн хүнд зэрэгт хамаарна.

4. Цаашид энгийн хөдөлмөрийн чадварын тогтонги алдалтанд нөлөөлөх эсэх нь эмчилгээ эдгэрэлээс хамаарна гэсэн дүгнэлт /хэргийн 1-р хавтас 69х/,

 

13. Замын Цагдаагийн газрын техникийн шинжээчийн 2016 оны 04 дүгээр сарын 26-ны өдрийн 234 тоот:

1. Явган зорчигч Ц.Ө нь Монгол улсын замын хөдөлгөөний дүрмийн ямар нэг зүйл заалт зөрчсөн гэх үндэслэл тогтоогдохгүй байна.

2. Т.Корона Эксив маркийн 74-20 УБН улсын дугаартай автомашины жолооч Ц.А нь Монгол Улсын Замын хөдөлгөөний дүрмийн 1.5 “Замын хөдөлгөөнд оролцогч нь бусдад аюул, хохирол учруулахгүй, хөдөлгөөнд саад, бэрхшээл, осолтой байдал бий болгохгүйгээр зорчино” гэснийг, мөн Монгол Улсын Замын хөдөлгөөний дүрмийн 9.2 Жолооч хөдөлгөөнд аюул, саад бий болохыг мэдсэн үед тээврийн хэрэгслийн хурдыг хасаж, зайлшгүй тохиолдолд зогсоох арга хэмжээ авна гэснийг тус тус зөрчсөн байх үндэслэлтэй гэж үзэж байна.

3. Т.Корона Эксив маркийн 74-20 УБН улсын дугаартай автомашиныг авто оношилгооны төвд оношлогоонд оруулахад шаардлага хангахгүй байгаа гэж дүгнэлт гарсан байх ба энэ нь тухайн зам тээврийн осол хэрэгт нөлөөлсөн эсэхийг тогтоох боломжгүй гэж үзэж байна.

4. Шинээр нөхцөл байдал тогтоогдоогүй болно. гэсэн дүгнэлт /хэргийн 1-р хавтас 93-94х/,

 

14. Иргэний нэхэмжлэгч Т.Төрболдын эзэмшлийн 13-54 УБС улсын дугаартай, Тоёота приус-20 маркийн автомашины техникийн эвдрэл, хохирлын үнэлгээг шууд хохирлын дүн 480.000 төгрөг, шууд бус зардлын дүн 160.000 төгрөг, үнэлгээгээр тогтоогдсон нийт дүн 640.000 төгрөг гэж тодорхойлсон Хөрөнгө, даатгалын хохирлын үнэлгээний “Ашид Билгүүн” ХХК-ийн 2016 оны 03 дугаар сарын 29-ний өдрийн ХУД-1110 дугаартай автомашин техникийн үнэлгээний тайлан, гэрэл зургийн үзүүлэлт /хэргийн 1-р хавтас 71-72х/,

 

15. Иргэний нэхэмжлэгч Б.Батбаярын эзэмшлийн 16-93 УБА улсын дугаартай, Тоуоtа Estima маркийн автомашины техникийн эвдрэл, хохирлын үнэлгээг засварлах эд ангийн  шууд зардлын дүн 80.000 төгрөг, солих эд ангийн шууд хохирлын дүн 180.000 төгрөг, шууд бус зардлын дүн 217.000 төгрөг, нийт 477.000 төгрөг гэж тодорхойлсон Хөрөнгийн үнэлгээний “Вендо” ХХК-ийн 2016 оны 03 сарын 29-ний өдрийн 3469 дугаартай автомашин техникийн үнэлгээний тайлан, гэрэл зургийн үзүүлэлт /хэргийн 1-р хавтас 74-75х/, 

 

16. Даатгалын хохирлын болон Хөрөнгийн үнэлгээ хийх тусгай зөвшөөрөл бүхий “С.Э” ХХК-ийн гаргасан Хүний эрүүл мэндийн хохирлын үнэлгээний тайлан баримт, тусгай зөвшөөрлийн хуулбар, үнэлгээнд хавсаргасан гэрэл зургийн үзүүлэлтүүд   /хэргийн 1-р хавтас 213-244х/,

 

17. Хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч Л.Цгийн нийгмийн даатгалын дэвтрийн хуулбар, ажлын газрын тодорхойлолт, чөлөө олгосон ажил олгогчийн тушаал шийдвэр /хэргийн 2-р хавтас 14-15х, шүүх хуралдаанд гаргасан/,

 

18. Хохирогч Ц.Ө өвчтөний түүх баримт, хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь хэмжээг 60 хувиар тогтоосон Эмнэлэг хөдөлмөрийн магадлах комиссын шийдвэр, акт, гэрэл зургийн үзүүлэлт, нийгмийн халамжийн дэвтрийн хуулбар баримтууд, /хэргийн 1-р хавтас 110-124х, хэргийн 2-р хавтас 71-76х, 135-140х, 166х, 203х/, 

 

19. Хохирогч Ц.Ө эмчилгээ, асаргаатай холбоотой зардлын баримтууд,  шүүгдэгч Ц.Ааас хохирол нөхөн төлсөн талаархи баримтууд /хэргийн 1-р хавтас 29-43х, 146х, хэргийн 2-р хавтас 1-13х, 16-17х/,

 

20. Шүүгдэгч Ц.А-ийн мөрдөн байцаалтын шатанд сэжигтэн, яллагдагчаар өгсөн:

“...Надад сонсгож байгаа зүйл ангийг хүлээн зөвшөөрч байна. 2016 оны 03 сарын 28-ны орой 20 цаг 50 минутын орчимд Хан-Уул дүүргийн 16-р хороо, Тайнь 1-20а тоот буюу гэрээсээ эхнэр Уранчимэгийн хамт 74-20 УБН улсын дугаартай Т.Корона ексив маркийн автомашинтай Буянт-Ухаа зах орж хүнсний зүйл авахаар гарсан. Тэгээд өөрийнхөө гудамжны үзүүрт 57 дугаар байрны наахан талд 10 орчим км/цаг хурдтай явж байсан. Тэгтэл баруун гар талаас зүүн гар чиглэлд эмэгтэй, эрэгтэй хоёр хүн цуваад явж байсан. Би тэр хүмүүсийг 2-3 метр орчим зайнаас хараад сандраад тормос гишгэх гэтэл хаазан дээрээ гишгээд тэр хоёр хүний ард нь явсан Ө гэх эмэгтэйг мөргөөд, цаашаа яваад 2 машин мөргөөд зогссон. Ийм асуудал болсон юм. Би 2015 онд жолооны курс төгссөн. Тэрнээс хойш машин бариагүй байж байгаад тухайн өдөр л эхнэрийн дүү Мэндсайханы бэлэглэсэн машиныг унаж яваад ийм осол хийсэн. Сандарсандаа хааз, тоормосоо андуурч гишгээд осол гаргасан. Би Өнөр-Эрдэнийн эмчилгээний зардалд одоогийн байдлаар 3.690.000 төгрөг төлсөн байгаа. Харин нөгөө 2 мөргөсөн машины хохирлыг бүрэн төлж барагдуулсан. Осол гарах үед миний унаж явсан машин одоо миний нэр дээр шилжсэн байгаа. Тухайн осол гаргах үед хадам дүү Мэндсайханы нэр дээр байсан. Ослоос хойш бэлэглэлийн гэрээгээр өөрийнхөө нэр дээр шилжүүлэн авсан байгаа. Замын нөхцөл байдал тухайн үед харагдах орчин чөлөөтэй, хальтиргаа гулгаа байхгүй, машин тэрэгний хөдөлгөөн бага чөлөөтэй байсан.

...Би Т.Төрболдын эзэмшлийн 13-54 УБС улсын дугаартай Т.Приус 20 маркийн машины хохиролд нийт 680.000 төгрөг өгсөн. Мөн Б.Батбаярын эзэмшлийн 16-93 УБА улсын дугаартай Т.Истима маркийн машинд үнэлгээгээр гарсан 477.000 төгрөгийг бүрэн төлж барагдуулсан. Одоо надад ямар нэгэн гомдол, санал байхгүй гэсэн. Би үйлдсэн хэрэгтээ маш их гэмшиж байна, сайн дураараа хохирлын мөнгөө төлж барагдуулах болно.” гэсэн мэдүүлэг /хэргийн 1-р хавтас 102-107х, 2-р хавтас 124х/ болон шүүгдэгчийн хувийн байдалтай холбоотой гэрч А.Отгонбаатарын мэдүүлэг /хэргийн 1-р хавтас 60-61х/, Хан-Уул дүүргийн 16 дугаар хорооны Засаг даргын тодорхойлолт /хэргийн 1-р хавтас 128х/, Иргэний үнэмлэхийн лавлагаа баримт /хэргийн 1-р хавас 132х, 141х, хэргийн 2-р хавтас 133х/, оршин суугаа хаягийн тодорхойлолт /хэргийн 2-р хавас 132х/, жолооны үнэмлэх баримт /хэргийн 1-р хуудас 142х/, ял шийтгэгдсэн эсэхийг шалгах хуудас баримт /хэргийн 1-р хавтас 144х/ зэрэг нотлох баримтуудыг тус тус шинжлэн судлав.

 

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт шинжлэн судалсан дээрх нотлох баримтууд нь энэ хэрэгт хамааралтай, агуулгын хувьд зөрүүгүй, эх сурвалж нь тодорхой, үйл баримтыг хангалттай тогтоож чадсан, мөрдөн шалгах ажиллагааны явцад хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны оролцогчийн хуулиар хамгаалагдсан эрхийг хассан, хязгаарласан зөрчил тогтоогдоогүй, шүүх эмнэлгийн болон техникийн шинжээчийн, хохирлын үнэлгээ  дүгнэлтийг хэрэгт хувийн сонирхолгүй, зохих мэдлэг, дадлага, туршлага бүхий, гаргасан дүгнэлтийнхээ хариуцлагыг хүлээх чадвартай, эрх бүхий мэргэжлийн шинжээч, үнэлгээчид гаргасан байх ба тухайн хэргийн хувьд мөрдөн байцаалтын холбогдох ажиллагаанууд бүрэн хийгдэж хэргийн талаар нотолбол зохих байдлуудыг шалгаж тогтоосон, нотлох баримтыг Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд нийцсэн үндэслэл журмын дагуу цуглуулан бэхжүүлсэн байхаас гадна  болсон үйл явдлын талаар хохирогч, иргэний нэхэмжлэгч, гэрч нар тодорхой мэдүүлсэн байна.

Түүнчлэн хохирогч, түүний хууль ёсны төлөөлөгчөөс зам тээврийн осол хэргийн улмаас учирсан хохирол, хор уршгийг нэхэмжлэх, нөхөн төлүүлэх хүсэлт гаргах Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 8.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.9-т заасан эрхийнхээ дагуу нэхэмжлэлийн шаардлагын үндэслэл болгож Даатгалын хохирлын болон  хөрөнгийн үнэлгээний “Сэлэнгэ-Эстимейт” ХХК-ийн  “Эрүүл мэндийн хохирлын үнэлгээний тайлан” баримтыг /хэргийн 1-р хавтас 213-234х, хэргийн 2-р хавтас 70х/ хэрэгт хавсаргуулахаар өгсөн нь эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны оролцогчоос нотлох баримт гаргаж өгөх, нотлох баримт шалгуулах, мөрдөн шалгах ажиллагаа явуулах хүсэлт гаргах талаар зохицуулсан Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 16.1 дүгээр зүйлийн 10 дахь хэсэг, 16.10 дугаар зүйлд заасан журамд нийцсэн байх тул прокуророос шүүхэд шилжүүлсэн хэргийн хүрээнд шүүгдэгч Ц.А-ийн гэм буруутай эсэхэд эрх зүйн дүгнэлт хийж, хэргийг хянан шийдвэрлэх боломжтой байна.  

 

   Хэргийн талаархи шүүхийн дүгнэлт:

 

1.1. Гэм буруугийн хувьд:

 

Шүүгдэгч Ц.А нь 2016 оны 03 дугаар сарын 28-ны өдрийн 21:00 цагийн үед, Хан-Уул дүүргийн 16 дугаар хорооны нутаг дэвсгэр, Нисэхийн 57 дугаар байрны урд  замд Тоёото Корона Эксив маркийн 74-20 УБН улсын дугаартай тээврийн хэрэгслийг жолоодон хөдөлгөөнд оролцохдоо явган зорчигч Ц.Ө мөргөж, улмаар уг зам дээр зогсоолд байрлуулсан Т.Приус 20 маркийн 13-54 УБС улсын дугаартай, Т.Истима маркийн 16-93 УБА улсын дугаартай автомашинуудыг тус тус хавсарч мөргөсөн зам тээврийн осол хэрэг гаргасан үйл баримт хэрэгт авагдаж, шүүхийн хэлэлцүүлэгт шинжлэгдсэн Осол хэргийн газарт үзлэг хийсэн тэмдэглэл, үзлэгээр тогтоосон байдал, хэмжилтийн бүдүүвч, гэрэл зургийн үзүүлэлтүүд /хэргийн 1-р хавтас 4-10х/, мөрдөн байцаалтын шатанд Н.Хос-Эрдэнэ /хэргийн 1-р хавтас 56-58х/, Т.Батзориг /хэргийн 1-р хавтас 65х/, Т.Төрболд /хэргийн 1-р хавтас 51х/, Б.Батбаяр /хэргийн 1-р хавтас 52-53х/, Ц.Уранчимэг /хэргийн 1-р хавтас 62-65х/, Ө.Мөнхбадрах /хэргийн 1-р хавтас 67х/ нарын гэрчээр өгсөн мэдүүлэг болон хохирогч Ц.Ө /осолд өртөх үедээ 18 насанд хүрээгүй байсан/, түүний хууль ёсны төлөөлөгч Л.Ц нарын мэдүүлэг, шүүгдэгч Ц.А-ийн үйлдсэн хэргээ хүлээн мэдүүлсэн мэдүүлэг зэрэг нотлох баримтуудаар тус тус тогтоодсон.

 

Уг зам тээврийн осол хэргийн улмаас хохирогч Ц.Ө нь биедээ гэмтлийн хүнд зэрэгт хамаарах “2 талын шаант ясны ил хугарал, зүүн дунд чөмөг яс, баруун зүүн суудал ясны хугарал, ууц ясанд цууралт, тархи доргилт, баруун тохойд, зүүн гуянд зулгаралт, цус хуралт, 2 шилбэнд шарх” бүхий гэмтэл авч, түүний эрүүл мэндэд нь хүнд хохирол учирсан, мөн иргэний нэхэмжлэгч Т.Төрболдын Т.Приус 20 маркийн 13-54 УБС улсын дугаартай автомашинд 640.000 төгрөгийн,  Б.Батбаярын Т.Истима маркийн 16-93 УБА улсын дугаартай автомашинд 477.800 төгрөгийн эд хөрөнгийн хохирол тус тус учирсан болох нь:

- ШШҮХ-ийн шүүх эмнэлгийн үзлэг хийсэн шинжээчийн 2016 оны 04 дүгээр сарын 06-ны өдрийн 4467 тоот актын “Өнөр-Эрдэнийн биед 2 талын шаант ясны ил хугарал, зүүн дунд чөмөг яс, баруун зүүн суудал ясанд хугаралтай, ууц ясанд цууралт, тархи доргилт, баруун тохойд зүүн гуянд зулгаралт, цус хуралт, 2 шилбэнд шарх гэмтэл тогтоогдлоо, дээрх гэмтэл нь мохоо зүйлийн үйлчлэлээр үүсгэгдэнэ, Шүүх эмнэлгийн гэмтлийн зэрэг тогтоох журмын 3.1.20-д зааснаар гэмтлийн хүнд зэрэгт хамаарна, цаашид энгийн хөдөлмөрийн чадварын тогтонги алдалтанд нөлөөлөх эсэх нь эмчилгээ эдгэрэлээс хамаарна” гэсэн дүгнэлт /хэргийн 1-р хавтас 69х/,  

-  Иргэний нэхэмжлэгч Т.Төрболдын эзэмшлийн 13-54 УБС улсын дугаартай, Тоёота приус-20 маркийн автомашины техникийн эвдрэл, хохирлын үнэлгээг шууд хохирлын дүн 480.000 төгрөг, шууд бус зардлын дүн 160.000 төгрөг, үнэлгээгээр тогтоогдсон нийт дүн 640.000 төгрөг гэж тодорхойлсон Хөрөнгө, даатгалын хохирлын үнэлгээний “Ашид Билгүүн” ХХК-ийн 2016 оны 03 дугаар сарын 29-ний өдрийн ХУД-1110 дугаартай автомашин техникийн үнэлгээний тайлан, гэрэл зургийн үзүүлэлт /хэргийн 1-р хавтас 71-72х/,

- Иргэний нэхэмжлэгч Б.Батбаярын эзэмшлийн 16-93 УБА улсын дугаартай, Тоуоtа Estima маркийн автомашины техникийн эвдрэл, хохирлын үнэлгээг засварлах эд ангийн  шууд зардлын дүн 80.000 төгрөг, солих эд ангийн шууд хохирлын дүн 180.000 төгрөг, шууд бус зардлын дүн 217.000 төгрөг, нийт 477.000 төгрөг гэж тодорхойлсон Хөрөнгийн үнэлгээний “Вендо” ХХК-ийн 2016 оны 03 сарын 29-ний өдрийн 3469 дугаартай автомашин техникийн үнэлгээний тайлан, гэрэл зургийн үзүүлэлт /хэргийн 1-р хавтас 74-75х/ нотлох баримтуудаар нотлогдсон байна.  

 

Түүнчлэн 74-20 УБН улсын дугаартай, Т.Корона Эксив маркийн тээврийн хэрэгслийн жолооч шүүгдэгч Ц.А нь Хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хууль, түүнд нийцүүлэн гаргасан захиргааны хэм хэмжээний акт болох Монгол улсын Замын хөдөлгөөний дүрмийн

- 1.5-д заасан “Замын хөдөлгөөний оролцогч нь бусдад аюул, хохирол учруулахгүй, хөдөлгөөнд саад, бэрхшээл осолтой байдал бий болгохгүйгээр зорчино”,

- мөн дүрмийн 9.2-д заасан “Жолооч хөдөлгөөнд аюул, саад бий болохыг мэдсэн үед тээврийн хэрэгслийн хурдыг хасаж, зайлшгүй тохиолдолд зогсоох арга хэмжээ авна” гэсэн заалтуудыг зөрчсөнөөс  дээрх зам тээврийн осол хэрэг гарсан болох нь Замын Цагдаагийн газрын техникийн шинжээчийн 234 дугаартай дүгнэлт,

- гэрч Ц.Уранчимэгийн “...би хүн гараад ирлээ гэсэн чинь нөхөр зогслоо гэж байснаа огцом хаазаа гишгээд сандраад тэр хоёр хүний эхэнд нь явсан эрэгтэй хүүхдийг шүргэнгээ алдаад хойно нь байсан эмэгтэй хүүхдийг мөргөж унагаад, хажуу талд зогсож байсан хоёр машиныг бас мөргөөд тэгээд зогссон...” гэсэн мэдүүлэг

- шүүгдэгч Ц.А-ийн  “...Надад сонсгож байгаа зүйл ангийг хүлээн зөвшөөрч байна. 2016 оны 03 сарын 28-ны орой 20 цаг 50 минутын орчимд Хан-Уул дүүргийн 16-р хороо, Тайнь 1-20а тоот буюу гэрээсээ эхнэр Уранчимэгийн хамт 74-20 УБН улсын дугаартай Т.Корона ексив маркийн автомашинтай Буянт-Ухаа зах орж хүнсний зүйл авахаар гарсан. Тэгээд өөрийнхөө гудамжны үзүүрт 57 дугаар байрны наахан талд 10 орчим км/цаг хурдтай явж байсан. Тэгтэл баруун гар талаас зүүн гар чиглэлд эмэгтэй, эрэгтэй хоёр хүн цуваад явж байсан. Би тэр хүмүүсийг 2-3 метр орчим зайнаас хараад сандраад тормос гишгэх гэтэл хаазан дээрээ гишгээд тэр хоёр хүний ард нь явсан Ө гэх эмэгтэйг мөргөөд, цаашаа яваад 2 машин мөргөөд зогссон.” гэсэн мэдүүлэг болон зам тээврийн осол хэрэг болохыг харсан бусад гэрчүүд болох Н.Хос-Эрдэнэ, Т.Батзориг нарын мэдүүлэг зэрэг шүүхийн хэлэлцүүлэгт шинжлэн судалсан, хэрэгт авагдсан бусад нотлох баримтуудаар хангалттай нотлогдож тогтоогдсон байна.

 

Эрүүгийн хуулийн тусгай ангид заасан тохиолдолд гэм буруутай үйлдэл, эс үйлдэхүйн улмаас хохирол, хор уршиг учирсныг гэмт хэрэгт тооцох бөгөөд энэхүү зам тээврийн осол хэргийн улмаас хохирогч Ц.Ө эрүүл мэндэд хүнд хохирол учирсан нь Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.3-т заасан гэмт хэргийн бүрэлдэхүүний шинжиийг бүрэн хангасан байна.  

 

Тээврийн прокурорын газраас Ц.Ат шинэчлэн найруулсан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.3-т зааснаар ял сонсгож, яллах дүгнэлт үйлдэн ирүүлсэн нь түүний гэм буруутай үйлдэлд тохирсон, хэргийн бүрдэл хангагдсан ба шүүгдэгч Ц.А нь хэргийн үйл баримт болоод гэм буруугийн талаар маргаагүй, хүлээн зөвшөөрсөн.

 

Тухайн зам тээврийн осол хэрэг нь 2016 оны 03 сарын 28-ны өдөр гарсан, уг гэмт хэрэг үйлдэгдэх үед дагаж мөрдөж байсан  2002 оны Эрүүгийн хуулийн тусгай 215 дугаар зүйлийн 215.2 дахь хэсэгт зааснаар /Жолооч хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хууль тогтоомж зөрчсөний улмаас бусдын бие махбодид хүнд гэмтэл учирсан/ ял сонсгон хэрэг бүртгэлт, мөрдөн байцаалтын ажиллагаа явуулж байсан ба хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад буюу 2017 оны 07 дугаар сарын 01-ний өдрөөс эхлэн шинэчлэн найруулсан /2015 оны/ Эрүүгийн хууль хүчин төгөлдөр болж дагаж мөрдсөнөөр Прокуророос түүнд сонсгосон ялыг өөрчлөн, шинэчлэн найруулсан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.3-т зааснаар ял сонсгож, яллах дүгнэлт үйлдэн хэргийг тус шүүхэд ирүүлсэн нь “...оногдуулах ялыг хөнгөрүүлсэн, гэмт хэрэг үйлдсэн этгээдийн эрх зүйн байдлыг дээрдүүлсэн хуулийн буцаан хэрэглэх” Хууль буцаан хэрэглэх талаар зохицуулсан Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.9 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан журмыг зөрчөөгүй, хуулийн үндэслэл бүхий байна. Учир нь: 2015 оны шинэчлэн найруулсан Эрүүгийн хуульд тухайн гэмт хэрэгт оногдуулвал зохих хорих ялын дээд хэмжээ нь адил хэдий ч доод ялын хэмжээг багасгаж хуульчилсан нь эрх зүйн байдлыг дээрдүүлсэн гэж үзэхээр байна.        

  

Дээр дурьдсан үндэслэлээр шүүгдэгч Ц.Аийг авто тээврийн хэрэгслийн жолооч хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хууль, түүнд нийцүүлэн гаргасан захиргааны хэм хэмжээний актыг зөрчсөний улмаас хүний эрүүл мэндэд хүнд хохирол учруулсан /Автотээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөний аюулгүй байдал, ашиглалатын журам зөрчих/ гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцох үндэслэлтэй гэж шүүх дүгнэв.   

 

1.2. Гэмт хэргийн улмаас учирсан хохирол, хор уршигийн талаар:

 

Шүүгдэгчийн үйлдсэн Автотээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөний аюулгүй байдал, ашиглалтын журам зөрчсөн гэмт хэргийн улмаас хохирогч Ц.Ө эрүүл мэндэд хүнд хохирол учирсан нь гэмт хэргийн улмаас шууд учирсан үр дагавар буюу хохиролд,  мөн түүний эрүүл мэндэд учирсан хүнд гэмтлийг эмчлүүлэхтэй холбоотой гарсан эмчилгээ, асаргаа, сувилгаатай холбоотой гарсан болон асран хамгаалагч харгалзан дэмжигчийн өвчтөн асрамжилсан хугацаанд авах байсан алдагдсан цалин орлого бусад зардал зэрэг нь хохирол учирснаас үүссэн үр дагавар буюу хор уршигт тус тус тооцогдоно.  

 

“Бусдын эрх, амь нас, эрүүл мэнд, нэр төр, алдар хүнд, ажил хэргийн нэр хүнд, эд хөрөнгөд хууль бусаар санаатай буюу болгоомжгүй үйлдэл /эс үйлдэхүй/-ээр гэм хор учруулсан этгээд уг гэм хорыг хариуцан арилгах, бусдын эрүүл мэндэд гэм хор учруулсан этгээд нь хохирогчийн хөдөлмөрийн чадвараа алдсанаас дутуу авсан цалин хөлс, түүнтэй адилтгах орлого, ийнхүү эрүүл мэндэд гэм хор учруулсантай холбогдон гарсан асарч сувилах, хиймэл эд эрхтэн хийлгэх, нэмэгдэл хоол тэжээл, сувиллын газарт сувилуулах зэрэг зайлшгүй бүх зардлыг гэм буруутай этгээд нөхөн төлөх үүрэгтэй.” бөгөөд гэм хорыг арилгах үүрэг бүхий этгээд нөгөө талын зөрчигдсөн эрхийг гэм хор учруулахаас өмнөх байдалд сэргээх, зөрчигдсөн эрхийг сэргээх боломжгүй бол түүнийг мөнгөөр нөхөн төлөх, мөн хохирогч эдийн бус гэм хорыг арилгуулахаар шаардах эрхтэй талаар Иргэний хуулийн 228 дугаар зүйлийн 228.1 дэх хэсэг, 230 дугаар зүйлийн 230.1 дэх хэсэг, 497 дугаар зүйлийн 497.1 дэх хэсэг, 505 дугаар зүйлийн 505.1 дэх хэсэгт тус тус зааж зохицуулсан.

 

Энэ хэргийн хохирогч Ц.Ө нь зам тээврийн осолд өртөх үедээ 18 насанд хүрээгүй, ослын улмаас хоёр талын шаант ясны ил хугарал, зүүн дунд чөмөг яс, баруун зүүн суудал ясны хугарал, ууц ясанд цууралт зэрэг хүнд гэмтэл авсан, учирсан гэмтлийн улмаас удаан хугацаанд эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлж, улмаар тулгуур эрхтэний дээрх гэмтлүүдийн улмаас алхах, гишгэх, явах хөдөлгөөн хязгаарлагдмал байдалтайгаар бусдын асрамж зайлшгүй шаардлагатай нөхцөл байдалд байсан, улмаар хөдөлмөрийн чадвар алдалт 60 хувиар тогтоогдож, сурч боловсрох, хөдөлмөрлөх боломж тодорхой хугацаанд алдагдсан, цаашид бүрэн эдгэрэх хүртэл эмчилгээ сувилгаа шаардлагатай нөхцөл байдал хэргийн баримтаар болон шүүхийн хэлэлцүүлэгт шинжлэгдсэн нотлох баримтуудаар тогтоогдсон. /Шүүх эмнэлгийн шинжээчийн дүгнэлт, хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь хэмжээ тогтоосон акт/   

 

Хохирогч Ц.Ө нь эрүүл мэндэд учирсан хохирол, хор уршигт баримтаар гарсан эмчилгээний зардлын болон зайлшгүй хэрэглэгдэх эм, эмчилгээ, асаргаа сувилгааны зардал, удаан хугацаанд өвчин зовиуртаа шаналж сэтгэл санаагаар хохирсон, мөн өвчтэй хугацаанд ээж Л.Ц нь ажил хөдөлмөр эрхлэхгүй, хүүхдээ асарч сувилан, цалин хөдөлмөрийн хөлсөөр хохирсон гэх зэрэг үндэслэлээр эмчилгээ, сувилгааны зардал буюу баримттай шууд хохирлын дүн 10.203.608 төгрөг, сэтгэл санааны  хохирол 7.953.400 төгрөг, ээжийн алдагдсан боломж буюу ажлаасаа чөлөө авч, хүүхдээ асрамжилсан хугацааны цалин олговорт 14.960.000 төгрөг тус тус нэхэмжилсэн ба хэрэгт хувийн сонирхолгүй, зохих мэдлэг, дадлага, туршлага бүхий, гаргасан дүгнэлтийнхээ хариуцлагыг хүлээх чадвартай, эрх бүхий мэргэжлийн үнэлгээчийн эрхтэй, Хөрөнгө, Даатгалын хохирлын үнэлгээний “Сэлэнгэ-Эстимет” ХХК-ийн гаргасан Эрүүл мэндийн хохирлын үнэлгээний тайлан,  эмчилгээний зардлын баримтууд, хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь хэмжээ тогтоосон акт, халамжийн дэвтрийн хуулбар баримт, асран хамгаалагч Л.Цд чөлөө олгосон ажил олгогч /Голомт банк/ байгууллагын шийдвэр тушаал, цалингийн тодорхойлолт баримт зэргийг тус тус нэхэмжлэлийн шаардлагын үндэслэлийг нотлох баримтаар хэрэгт гаргаж өгсөн нь тухайн хэрэгт хамааралтай, бичмэл нотлох баримтад тавигдах хуулийн шаардлага хангасан, хуульд заасан үндэслэл журмын дагуу хэрэгт авагдаж бэхжүүлсэн гэж  дүгнэн шийдвэрийн үндэслэл болгосон.  

 

Шүүгдэгч Ц.А нь хэрэг бүртгэлт, мөрдөн байцаалтын шатанд хохирогчийн эмчилгээний зардалд нийт 3.657.000 төгрөг нөхөн төлсөн, хохирогч Ц.Ө нэхэмжилж буй бусад хохирлыг бүрэн хэмжээнд даруй хугацаанд нөхөн төлөхөө илэрхийлсэн. /шүүх хуралдааны тэмдэглэлд тусгагдсан/ 

 

Түүнчлэн шүүх хуралдааны шүүмжлэлийн шатанд хохирогчийн өмгөөлөгчөөс “...Хохирогч нь Эрүүл мэндийн хохирлын үнэлгээний тайлангаар тодорхойлогдсон шууд хохирол эм эмчилгээ, асаргааны зардлын 9.684.882 төгрөг, хохирогчид өөрт нь гэмтэл учирсны улмаас алдагдсан боломжийн үнэлгээ 232.915.100 төгрөг /насан туршийн/, харгалзан дэмжигч ээж Л.Цгийн чөлөө авсан хугацаанд /6 сар/ татварын дараах цалингийн хэмжээгээр тооцсон алдагдсан боломжийн үнэлгээ 14.960.000 төгрөг, хохирогчид учирсан сэтгэл санааны хохиролд 7.953.400 төгрөг /эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлсэн нийт хоногийг итгэлцүүрээр тооцсон, сэтгэл санааны нэг хоногийн хохирлын суурт үнэ 23.242 төгрөг/, бүгд 265.513.382 төгрөг нэхэмжлэх эрх байгаа хэдий ч дээрх мөнгөн дүнгээр илэрхийлэгдсэн хохирлоос хохирогч Ц.Ө эмчилгээ, сувилгааны зардал буюу баримттай шууд хохирлын дүн 10.203.608 төгрөг, сэтгэл санааны  хохирол 7.953.400 төгрөг, ээжийнх нь алдагдсан боломж буюу ажлаасаа чөлөө авч, хүүхдээ асрамжилсан хугацаанд авах байсан цалин олговорт тооцож 14.960.000 төгрөг тус тус шүүгдэгчээс нэхэмжилнэ, цаашид гарах эмчилгээний зардлыг тухай бүрд нь баримтаар жич нэхэмжилнэ гэсэн санал, дүгнэлт гаргасан нь үндэслэл бүхий байх тул шүүх хүлээн авч хангах нь зүйтэй гэж үзлээ.

 

Иймд дээр дурьдсан үндэслэлээр шүүгдэгч Ц.Ааас гэм хорын хохиролд тооцон гаргуулвал зохих бүгд 33.117.008 төгрөгөөс түүний мөрдөн байцаалтын шатанд хохирогчийн эмчилгээний зардалд нөхөн төлсөн 3.657.000 төгрөгийг хассан үлдэгдэл  29.460.008 төгрөгийг гэм буруутай этгээдээс гаргуулж, хохирогчид нөхөн төлүүлэхээр шийдвэрлэж, нэхэмжлэлээс үлдэх хэсгийг хангахгүй орхих нь зүйтэй.

Мөн хохирогч Ц.Ө нь цаашид хийгдэх эмчилгээ үйлчилгээтэй холбоотой гарах зардлыг тухай бүрд нь нотлох баримтаа бүрдүүлэн иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх ажиллагааны журмаар жич нэхэмжлэл гарган шийдвэрлүүлэх эрхтэй болохыг дурьдав.  

 

1.3. Эрүүгийн хариуцлагын талаархи:

 

Шүүгдэгч Ц.А нь Тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөний аюулгүй байдлын болон ашиглалтын журам зөрчсөний улмаас хүний эрүүл мэндэд хүнд хохирол учруулсан гэм буруутай болох нь нэгэнт тогтоогдсон учир эрүүгийн хариуцлага гарцаагүй байх, эрүүгийн хариуцлага нь гэмт хэргийн нийгмийн аюулын шинж чанар, хэр хэмжээ, гэм буруугийн хэлбэрт тохирсон байх, эрүүгийн хариуцлагын зорилго зорилт, гэм буруугийн болон шударга ёсны зарчимд тус тус нийцүүлэн түүнд Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.3 дахь заалтад заасан ялын төрөл, хэмжээний дотор эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх үндэслэл үүссэн.   

 

Шүүгдэгч Ц.А нь урьд ял шийтгэгдэж байгаагүй болох нь хэргийн 1-р хавтас 144-р талд авагдсан ял шийтгэгдсэн эсэхийг шалгах хуудас баримтаар тогтоогдсон тул түүнийг анх удаа гэмт хэрэг үйлдсэн гэж үзэх юм.    

 

Зам тээврийн осол хэрэг нь гэм буруугийн болгоомжгүй хэлбэрээр үйлдэгдэх бөгөөд Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.3 дахь заалтад заасан гэмт хэрэг нь мөн хуулийн ерөнхий ангийн 2.6 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар гэмт хэргийн “хөнгөн” ангилалд хамаарч байна.  

 

Шүүгдэгч Ц.А нь тохиолдлын шинжтэй нөхцөл байдлын улмаас анх удаа хөнгөн гэмт хэрэг үйлдсэн, гэмт хэрэг үйлдэж хохирол учруулсны улмаас үүссэн үр дагавар буюу хор уршигт баримтаар нэхэмжилсэн хэмжээнд хохирлын зарим хэсгийг нөхөн төлсөн, хохирлоос үлсэн хэсгийг нөхөн төлөхөө илэрхийлсэн байдал, мөн  шүүгдэгч нь хэргийн үйл баримт болоод гэм буруугийн талаар маргаагүй, гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрч гэмшиж буй хувийн байдал зэргийг тус тус харгалзан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.3 дахь зааснаар шүүгдэгч Ц.Ат тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийг 03 /гурав/ жилийн хугацаагаар хасч, тухайн зүйл, хэсэгт заасан хорих ялыг оногдуулахгүйгээр 03 /гурав/ жилийн хугацаагаар тэнсэж, тэнссэн хугацаанд гэмт хэргийн хор уршгийг арилгах талаар арга хэмжээ авах үүрэг хүлээлгэх албадлагын арга хэмжээ авах нь зүйтэй гэж шүүх дүгнэлээ.  

 

1.4. Шүүх шийдвэрлэвэл зохих эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаан дахь  бусад асуудлаар:

 

Хохирлыг нөхөн төлүүлэх, хор уршгийг арилгуулах болон хөрөнгө, орлого хураах албадлагын арга хэмжээ хангах зорилгоор яллагдагч, шүүгдэгчийн эд хөрөнгийг битүүмжлэхээр Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 21.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан бөгөөд  гэмт хэргийн улмаас учирсан хохирол, хор уршигт тооцон шүүгдэгч Ц.Ааас 29.460.008 төгрөг гаргуулж, хохирогч Ц.Ц.Өд нөхөн төлүүлэхээр шийдвэрлэсэнтэй холбоотойгоор хэрэгт мөрдөн байцаагчийн тогтоолоор битүүмжлэгдсэн /хэргийн 1-р хавтас 11-12х/ 74-20 УБН улсын дугаартай “Тоёота Корона эксив” маркийн автомашиныг, тээврийн хэрэгслийн №01414436 дугаартай гэрчилгээ баримтын хамт хохирол нөхөн төлөхөд тооцуулахаар, мөн шүүгдэгчийн тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийн №1054758 дугаартай үнэмлэх баримтыг түүнд оногдуулсан тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийг 03 /гурав/ жилийн хугацаагаар хассан нэмэгдэл ялын хэрэгжилтийг хангуулахаар тус тус Нийслэлийн шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газарт шилжүүлэх нь зүйтэй.

 

Шүүгдэгч Ц.А нь энэ хэрэгт цагдан хоригдоогүй, гаргуулвал зохих хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй, эд мөрийн баримтаар хураагдсан ирсэн зүйлгүй болохыг тус тус дурьдаж шийдвэрлэв.

 

Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.2 дугаар зүйлийн 1, 4 дэх хэсэг,  36.3 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэг, 36.6, 36.7, 36.8, 36.10 дугаар зүйлд тус тус заасныг удирдлага болгон     

                                                            ТОГТООХ нь:

 

1. Ц.А-ийг Авто тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөний аюулгүй байдал, ашиглалтын журам зөрчсөнөөс хүний эрүүл мэндэд хүнд хохирол учруулсан гэмт хэрэгт гэм буруутайд тооцсугай.

 

2. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.9 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг журамлан мөн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.3 дахь заалтад зааснаар Ц.А-ийн тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийг 03 /гурав/ жилийн хугацаагаар хасч, Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэг, 7.3 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.1 дэх заалтыг журамлан мөн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.3-т заасан хорих ялыг оногдуулахгүйгээр 03 /гурав/ жилийн хугацаагаар тэнсэж, гэмт хэргийн хор уршгийг арилгах талаар арга хэмжээ авах үүрэг хүлээлгэсэн албадлагын арга хэмжээ авсугай.  

 

3. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.1 дүгээр зүйлийн 4, 5 дахь хэсэг, 7.3 дугаар зүйлийн 4 дэх хэсэгт тус тус заасныг баримтлан Ц.А нь тэнссэн хугацаанд хүлээлгэсэн “гэмт хэргийн хор уршгийг арилгах арга хэмжээ авах” үүргийг биелүүлээгүй, санаатай гэмт хэрэг үйлдсэн тохиолдолд шүүх тэнссэн шийдвэрийг хүчингүй болгож, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.3-т заасан хорих ял оногдуулахыг мэдэгдсүгэй.

 

4. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.7 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт зааснаар Ц.А-ийн тээврийн жолоодох эрхийг 03 /гурав/ жилийн хугацаагаар хассан нэмэгдэл ялын хугацааг шүүхийн шийтгэх тогтоол хуулийн хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс эхлэн тоолсугай.

 

5. Иргэний хуулийн 497 дугаар зүйлийн 497.1 дэх хэсэг, 505 дугаар зүйлийн 505.1 дэх хэсэгт тус тус зааснаар Ц.Ааас 29.460.008 /хорин есөн сая дөрвөн зуун жаран мянга найм/ төгрөг гаргуулж, хохирогч Ц.Ө-д олгон, нэхэмжлэлээс үлдэх хэсгийг хангахгүй орхиж, хохирогч Ц.Ө нь шаардлагатай гэж үзвэл цаашид гарах эмчилгээ үйлчилгээний зардал төлбөрийг тухай бүрд нь нотлох баримтаа бүрдүүлэн Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх ажиллагааны журмаар жич нэхэмжлэл гарган шийдвэрлүүлэх эрхтэй болохыг тайлбарласугай.

  

6. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 21.5 дугаар зүйлийн 6 дахь хэсэгт зааснаар хэрэгт битүүмжлэгдсэн 74-20 УБН улсын дугаартай “Тоёота Корона эксив” маркийн тээврийн хэрэгсэл, №01414436 дугаартай тээврийн хэрэгслийн гэрчилгээ баримт, Ц.А-ийн  №1054758 дугаартай тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийн үнэмлэх баримтыг тус тус хохирол нөхөн төлөхөд тооцуулах болон тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрх хассан нэмэгдэл ялын хэрэгжилтийг хангуулахаар Нийслэлийн Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газарт шилжүүлсүгэй. 

 

7. Шүүгдэгч Ц.А нь энэ хэрэгт цагдан хоригдоогүй, гаргуулвал зохих хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй, эд мөрийн баримтаар хураагдаж ирсэн зүйлгүй болохыг дурьдсугай.    

 

8. Шийтгэх тогтоол нь уншиж сонсгосноор хүчинтэй болох ба ялтан, хохирогч тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч шийтгэх тогтоолыг эс зөвшөөрвөл өөрөө гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор давж заалдах журмаар Нийслэлийн Эрүүгийн хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах, улсын яллагч, түүний дээд шатны прокурор мөн хугацаанд эсэргүүцэл бичих эрхтэйг тайлбарласугай.

 

9. Эрх бүхий этгээд шийтгэх тогтоолд давж заалдах журмаар гомдол гаргасан, эсэргүүцэл бичсэн тохиолдолд шийтгэх тогтоолын биелэлтийг түдгэлзүүлж, тогтоол хүчин төгөлдөр болох хүртэлх хугацаанд Ц.А-т урьд авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үргэлжлүүлэхээр тогтсугай.

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                             С.БАЗАРХАНД