Э.*******, Д.******* нарт

холбогдох эрүүгийн хэргийн талаар

Завхан аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг тус шүүхийн Ерөнхий шүүгч Ж.Баттогтох даргалж, шүүгч Б.Ариунбаяр, Б.Намхайдорж нарын бүрэлдэхүүнтэй, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Г.Эрдэнэжаргал

          Прокурор                                                                                 Б.******* /цахимаар/

          Шүүгдэгч                                                                                 Э.*******

          Шүүгдэгчийн өмгөөлөгч                                                       Б.

нарыг оролцуулан тус шүүхийн шүүх хуралдааны танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаанаар Завхан аймгийн Тосонцэнгэл сум дахь сум дундын шүүхийн 2023 оны 09 дүгээр сарын 06-ны өдрийн 2023/ШЦТ/42 дугаартай шийтгэх тогтоолыг эс зөвшөөрч гаргасан прокурор Н.ын эсэргүүцлээр Э.*******, Д.******* нарт холбогдох 2324000120013 дугаартай эрүүгийн хэргийг 2023 оны 10 дугаар сарын 24-ний өдөр хүлээн авч, шүүгч Б.Намхайдоржийн илтгэснээр хянан хэлэлцэв.

1. ол Улсын иргэн, 1985 оны 09 дүгээр сарын 08-ны өдөр Завхан аймгийн Тосонцэнгэл суманд төрсөн, 39 настай, эрэгтэй, бага боловсролтой, жолооч мэргэжилтэй, мал маллаг, ам бүл 4, эхнэр, 2 хүүхдийн хамт Завхан аймгийн Нөмрөг сумын ******* багт түр оршин суудаг, урьд Хан-Уул дүүргийн шүүхийн 2009 оны 1 дүгээр сарын 16-ны өдрийн 31 дугаартай шийтгэх тогтоолоор 2002 оны Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 145 дугаар зүйлийн 145.1, 147 дугаар зүйлийн 147.2, 261 дүгээр зүйлийн 261.1 дэх хэсэгт зааснаар 7 жил 9 сарын хугацаагаар хорих ялаар шийтгүүлж байсан, /*******/ регистрийн дугаартай, ******* овогт *******ын *******,

2. ол Улсын иргэн, 1995 оны 07 дугаар сарын 04-ний өдөр Завхан аймгийн Түдэвтэй суманд төрсөн, 28 настай, эрэгтэй, тусгай дунд боловсролтой, гагнуурчин мэргэжилтэй, малчин, ам бүл-3, эхнэр, хүүхдийн хамт Завхан аймгийн Нөмрөг сумын ******* багт оршин суудаг, урьд ял шийтгүүлж байгаагүй, /*******/ регистрийн дугаартай, ******* уу овогт ын *******,

Шүүгдэгч Э.*******, Д.******* нар нь бүлэглэн 2022 оны 12 дугаар сарын 18-ны үед Завхан аймгийн Нөмрөг сумын ******* багийн нутаг ам гэх газраас иргэн Ш.ын эзэмшлийн 2 тооны уу буюу олон тооны мал хулгайлж 1.800.000 төгрөгийн хохирол учруулсан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.1, 2.2-т заасан гэмт хэрэгт холбогджээ.

Анхан шатны шүүх:

Завхан аймгийн Тосонцэнгэл сум дахь сум дундын прокурорын газраас шүүгдэгч ******* овогт *******ын *******, ******* уу овогт ын ******* нарыг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийг 2.1, 2.2-т заасан гэмт хэрэгт холбогдуулан яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлснийг хөнгөрүүлэн өөрчилж, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар зүйлчилж, Шүүгдэгч ******* овогт *******ын *******, ******* уу овогт ын ******* нарыг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан алдуул мал завшсаны улмаас бага хэмжээнээс дээш хохирол учруулсан гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тус тус тооцож, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Д.*******, Э.******* нарыг тус бүрийг 5 сарын хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах ялаар шийтгэж, Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Д.*******ын 5 сарын хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах ялыг Улаанбаатар хотын Сонгинохайрхан дүүргийн нутаг дэвсгэрээс гагш зорчихгүй байхаар, шүүгдэгч Э.*******ын 5 сарын хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах ялыг Завхан аймгийн Нөмрөг сумын төвийн нутаг дэвсгэрээс гагш зорчихгүй байхаар тус тус тогтоож, Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.5 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Д.*******, Э.******* нар нь 5 сарын хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах ялыг биелүүлээгүй бол ялтны зорчих эрхийг хязгаарлах ялын эдлээгүй үлдсэн хугацааны 1 хоногийг 1 хоногийн хорих ялаар солихыг дурдаж, Шүүгдэгч Д.*******, Э.******* нарт оногдуулсан 5 сарын хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах ялыг шүүхийн шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс хойш тоолж, хяналтдаа байлгахыг харьяа газрын шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газар, хэлтэст даалгаж, Шүүгдэгч Д.*******, Э.******* нар нь цагдан хоригдсон хоноггүй, тэдгээрээс гаргуулах эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй, хохирогчид хохирол төлбөрт 1,000,000 төгрөг төлсөн, хохирогч гомдолгүй, нэхэмжлэх зүйлгүй, хохирогчид төлөх хохирол төлбөргүй, хэрэгт битүүмжлэгдсэн, эд мөрийн баримтаар хураагдсан зүйлгүй болохыг тус тус дурдаж шийдвэрлэжээ.

Прокурор Н. давж заалдах шатны шүүхэд ирүүлсэн эсэргүүцэл болон тайлбартаа: ...Эрүүгийн хуулийг буруу хэрэглэсэн гэж дүгнэж, дараах үндэслэлээр эс зөвшөөрч байна. Үүнд: 1. Шийтгэх тогтоолд ....Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан "алдуул мал завших" гэмт хэргийн үндсэн шинж нь гэмт этгээд тухайн алдуул малыг бусдын өмчлөл, эзэмшилд байгааг мэдсэн байх нөхцөлийг шаарддаг бөгөөд хууль ёсны өмчлөгч, эзэмшигчийн өмчлөх эрхэд халдсаны улмаас бага хэмжээнээс дээш хохирол учруулсан байх материаллаг бүрэлдэхүүнтэй гэмт хэрэг бөгөөд уг алдуул малыг хууль ёсны эзэмшигч, өмчлөгчид өгөхгүйгээр, шунахайн сэдэлтээр, өөрийн өмчийн ил хууль бусаар эзэмшиж ашиглаж, захиран зарцуулснаар төгсдөг. Шүүгдэгч Э.*******, Д.******* нар нь Д.ын уунд хэний уу болох нь мэдэгдэхгүй 2 тооны бор, хээр зүсний морь нийлсэн байгаа болохыг түүнээс мэдсэн бөгөөд мэдсээр байж Д.ын уун сүргээс уг хоёр морийг барьж авч, бор морийг Г.т унуулахаар өгч, хээр морийг нь Д.******* өөрөө унаж ашиглаж бага хэмжээнээс дээш буюу 1.800.000 төгрөгийн хохирол учруулсан байгаа үйлдлүүд нь "алдуул мал завших" гэмт хэргийн үндсэн шинжийг хангаж байна гэж дүгнэсэн нь үндэслэлгүй байна.

Алдаатай гүйлгээ, андуурагдсан илгээмж, гээгдэл эд хөрөнгө, алдуул мал завших гэмт хэргийн хувьд гэмт этгээд бусдын өмчийг өөрт олж авахын тулд үйлдэл хийгээгүй, хохирогчийн эд хөрөнгө гэмт этгээдийн эзэмшилд тохиолдлын шинжтэй нөхцөл байдлын улмаас шилжсэний дараа гэмт этгээдэд завших сэдэлт тарж, шамшигдуулсан, захиран зарцуулсан байдаг бол мал хулгайлах гэмт хэргийн объектив талын үндсэн шинж нь бусдын малыг хулгайлсан идэвхтэй үйлдлээр буюу хүч хэрэглэхгүйгээр, нууцаар, хууль бусаар авсан үйлдлээр хэрэгжиж, малы хулгайлах үйлдэл хийж, захиран зарцуулах боломж бүрдсэнээр уг хэрэг өохирогч Ш.ын эзэмшлийн 2 тооны морь Д.ын ууны зах бэлчээрлэж байсан үйл баримт тогтоогдсон боловч шүүгдэгч Э.*******, Д.******* нар нь энэ байдлыг ашиглан уг 2 морийг Д.ын уутай хамт Завхан аймгийн Нөмрөг сумын ******* багийн нутаг ам гэх газраас буюу бэлчээрлэж байгаа газраас нь тууж Нөмрөг сумын ******* багийн нутаг Хашаат гэх газар руу 30-40 км зайд тууж Г.ын гэрийн гна аваачин, барьж авч, бусд өгөх, өөрсдөө унаж эдлэх байдлаар хууль бусаар захиран зарцуулсан идэвхтэй үйлдэл хийсэн болох нь хохирогч Ш.ын: “Би 2022 оны 12 дугаар сарын 4-ний өдөр Нөмрөг сумын Хайрхан багийн нутаг Их хайрхан гэх газраас өөрийнхөө ууг тууга ******* багийн нутаг Бага хайрхан гэх газар руу гаргаж орхисон юм. Намайг цагда хандсанаас хойш Э.*******, Д.******* нар бор морь, хээр морь хоёрыг аманд бэлчээртэй байх нь айлын уутай хамт тууга ава явсан байна лээ. Тэгээд бор морийг хүнд өгчихсөн байсан. ...Хашаат гэх газар амнаас 30-40 км зайтай Түдэвтэй сумын чиглэлд баруун хойд зүгт байдаг. Хэзээ ч манай уу Хашаат гэх газар руу явж бэлчээрлэх боломжгүй хээр морь, бор морь хоёрыг унаж эдлээд эцэж турсан байдалтай болгосон байсан..." гэх, гэрч Д.ын “2022 оны 12 дугаар сарын 17-ны өдөр би ******* гэдэг залуугийн утас руу залга ахынх нь уу Хайрханы арын элсэн дотор байсан, чи уундаа явахдаа манай ууг тууга ирээрэй, манай ууны хажууд хүний бор, хээр зүсний 2 тооны морь байсан шүү, хэрэв тэр 2 морь байвал салга орхичихоороо, манай уу 14 тооны уу байх ёстой гэж хэлсэн юм... 2 тооны морь л байсан, бор морь, хээр морь..." гэх, гэрч Г. ын: "...Манайх Нөмрөг сумын ******* багийн нутаг Хашаат гэх газарт нутаглаж байгаа юм. 2022 оны 12 дугаар сарын 17-ны өдөр би *******тай таарахдаа түүнээс үхэр мал хайж явсаар байга унаж байгаа морь маань эцээд мууда байна, чи н нэг морь хэд хоног унуулаач, маргааш нөгөөдрөөс Агуйт руу явж Дидиш антены утас авчрах ажил байдаг гэж гуйсан юм. Тэгтэл тэр н тодорхой хариулт өгөлгүй ойр зуурын юм ярьж байга ява өгсөн юм. Тэгтэл 2022 оны 12 дугаар сарын 18-ны өдөр *******, ******* нар манай гаа бор азаргатай уу тууж ирээд хашаанд хашиж байга бор морь, хээр морь хоёр барьж ава бор морийг нь н өгчхөөд хээр морийг нь ******* өөрөө уна явсан. *******, ******* нар хоорондоо ярихдаа ын уу гэж ярьж байсан. Хэний уунаас барьж өгснийг нь би сайн мэдэхгүй, бор зүстэй, зөв талын гуян дээрээ нар сартай тамгатай морь н барьж өгсөн. Хээр морь нь бас илхан тамгатай байсан. Манай гаа тэр хээр морийг барьж ава ******* уна явсан. ******* н хэлэхдээ на морь чинь Түдэвтэй сумын Аргалант талын морь шуу, тийшээ гүйж маггүй шүү гэж хэлсэн. Дараа нь ******* ахаас энэ яг ямар учиртай морь юм бэ гэж асуусан чинь ******* ах н санаа зоволтгүй миний харж байгаа уу, наах чинь сулрах юм бол Түдэвтэй сумын Аргалант руу гүйчихнэ шүү битгий тавиарай гэж хэлсэн" гэх, гэрч С.аагийн “Манайх Нөмрөг сумын Хашаат гэх газар нутаглаж байгаа юм 2022 оны 12 дугаар сарын 18-ны өдөр *******, ******* нар манайд ирж цай уучха гарч ява уу тууж ирсэн. Тэгээд тууж ирсэн уугаа манай хашаанд хаша 2 морь барьж авсан. Тэгээд нэг бор зүстэй морийг нь манай нөхөрт өгсөн. Хээр зүстэй морийг  нь ******* эмээллээд, унаж явсан морио хөтлөөд ******* тэр хоёр ява өгсөн. яллагдагч Д.*******ын “Тэгээд гэрийнхээ хажууханд байсан ууг тууж ирж хаша нөгөө 2 эзэнгүй морийг барьж авсан. Тэгээд бор морийг авч үлдээд, нөгөө хээр морийг нь би хөтлөөд гэр рүүгээ явсан яллагдагч Э.*******ын "... 2022 оны 12 дугаар сарын 18-ны өдөр уундаа Адуунд явахын өмнөх орой буюу 2022 оны 12 дугаар сарын 17-ны орой миний ууг тууж ирээд өгөөрэй гэж хэлсэн. Тэгээд би ******* ахын хамт 12 дугаар сарын 18-ны өдөр ******* багийн нутаг Хашаатын хүрдэт гэх газраас морь уна аг гэх газар руу уунд явсан. Тэгээд ******* ах бид хор аг гэдэг газраас манай нэг азарга уу, оо гэдэг ахын нэг азарга уу, ******* ахын халтар азаргатай уу гээд нийт 5 азарга уу тууга гэр рүүгээ явсан. Тэгээд тэдгээр уугаа замдаа Хашаатын Донгины ам гэх газар уугаа орхиод шууд гэртээ харьсан. Гэртээ хоноод маргааш нь ******* ах бид хоёр морь уна дахин уунд ява өмнөх өдөр нь уугаа орхисон газраасаа уугаа тууга Хашаат эх газар байх гэх хүний гэрийн гаа ирсэн. морио хөтлөөд доороос ирж байсан. Тэгээд ирээд миний морь мууда та 2 наг морь бари өгөөч гэж хэлэхээр нь ******* ах бид хоёр ярилцаж байга нэг бор морийг т өгөөд нөгөө хээр морийг нь ******* ах ава явахаар болсон. Тэгээд ын хашаанд уугаа хашиж байга бор морийг барьж ава хээр морийг ******* ах өөрөө бугуйлаар барьж авсан" гэх мэдүүлэг зэрэг нотлох 455 баримтуудаар тогтоогддог. Шуух алдуул мал гэж ижил сүргээсээ тасарсан, байнга бэлчээрлэх нутаг газраасаа холдсон, өөр сүрэгт нийлсэн, эсхүл өөр нутаг бэлчээрт шилжин байрласан малыг ойлгоно гэж тодорхойлсон байна гэтэл хохирогч Ш.ын уу болон уг 2 тооны морь нь шүүгдэгч Э.*******, Д.******* нарын тууж авч явсан газар буюу Завхан аймгийн Нөмрөг сумын ******* багийн нутаг ам гэх газарт байнга бэлчээрлэдэг байсан болох нь хохирогч Ш.ын: "...Манай уу ам гэх газраар бэлчээрлэх боломжтой, яага гэхээр Нөмрөг сумын ******* багийн Бага хайрхан, ам, Их хайрхан хоорондоо 3-4 км орчим зайтай байгаа ам манай ууны бэлчээр нутаг байгаа юм. Би уугаа Их хайрханаас тууга Бага хайрханд гарга хаяхаар манай уу буца Их хайрхан руу гарчихдаг. Энэ хоёр хайрханы голын тэр зай буюу тэр хоолойг ам гэж нэрлэдэг. Манай уу эдгээр газраас өөр газар нутаг руу бэлчээрлэж явж байгаагүй..." гэх, гэрч Д.ын “Манай уу Нөмрөг сумын ******* багийн нутаг Хайрханы арын элсэн дотор байсан. 2 тооны морь хэзээ нийлснийг мэдэхгүй намайг уун дээрээ очиход л хажууд нь байсан..." гэх, гэрч А.ын Нөмрөг сумын ******* багийн нутаг Их хайрхан, ам, Бага хайрхан гэх эдгээр газрууд хоорондоо 3-4 км зайтай Бага хайрхан, Их хайрхан хоёрын хоорондох хоолойг ам гэж нэрлэдэг уу малд явж байх Ш.ын уу Их хайрхан, Бага хайрхан, амаар бэлчээрлэдэг Тухайн 5 уу уутайгаа цуг байж харагддаг байсан гэх, гэрч Ч.ын “...Нөмрөг сумын ******* багийн нутаг Их хайрхан, ам, Бага хайрхан гэх газрууд хоорондоо 2-3 км орчим зайтай. Их хайрхан, Бага хайрхан гэдэг нэртэй 2 уул нэг голын хоёр талд байгаа, 2 уулын голоор нь урсаж байгаа голыг ам гэж нэрлэдэг. Ер нь Ш.ын уу Бага хайрханаас Их хайрханы хооронд бэлчээрлэж байдаг, энэнээс өөр тийшээ бэлчээрлэхгүй, манай 2 хайрханд байдаг айлуудын бод мал энэ 2 хайрханаас ер нь гарахгүй, зуны улиралд сумын төвийн урд хөндийд бус үед 2 хайрханы голоор ам гэх газраар бэлчээрлэдэг" гэх мэдүүлгүүдээр тогтоогдсон. Дээрх нөхцөл байдлуудаар шүүгдэгч нар нь өөрсдийн уунд биш иргэн Д.ын уунд байсан 2 тооны морийг тууж, өөр орон нутагт хүргэж Иргэний хуулийн 117 дугаар зүйлийн 117.1 дэх хэсэгт заасан "Алдуул мал олсон этгээд нь энэ тухай орон нутгийн захиргааны буюу цагдаагийн байгууллаг мэдэгдэж малын эзнийг тогтоох хүртэл өөрийн эзэмшилд байлган маллах буюу орон нутгийн захиргааны буюу цагдаагийн байгууллаг шилжүүлэх.", Мал хулгайлах гэмт хэрэгтэй тэмцэх, урьдчилан сэргийлэх тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.2 дахь хэсэгт заасан "Иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага алдуул малын талаар нутгийн захиргааны байгууллаг мэдээлэх." үүргээ биелүүлэхгүйгээр, бусдын уу гэдгийг мэдсээр байж өөрсдийн өмчийн ил хууль бусаар, шунахайн сэдэлтээр захиран зарцуулсан нөхцөл байдал тогтоогдсон байна. Гэтэл анхан шатны шүүх шүүгдэгч нар нь тухайн алдуул малыг бусдын өмчлөл эзэмшилд байгааг урьдчилан мэдсэн нөхцөл байдлыг үндэслэл болгож Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан гэмт хэрэг үйлдсэн гэж дүгнэсэн нь Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.3-д заасан "хуулийн зүйл, хэсэг, заалтыг буруу тайлбарлаж хэрэглэсэн гэж үзэх үндэслэл болж байна. Иймд Завхан аймгийн Тосонцэнгэл сум дахь сум дундын шүүх 2023 оны 09 дүгээр сарын 06-ны өдрийн 2023/ШЦТ/42 дугаартай шийтгэх тогтоолыг хүчингүй болгуулахаар ол улсын Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 38.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэг, 38.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг баримтлан прокурорын эсэргүүцэл бичсэн гэв.

Шүүгдэгч нарын өмгөөлөгч Б. давж заалдах шатны шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Тайлбар байна гээд, анхан шатны шүүх үндэслэл бүхий шийдвэр гаргасан. Прокурорын гаргасан зүйчлэлийг хөнгөрүүлэн зүйчилж Эрүүгийн хуулийн 17.5 дугаар зүйлд зааснаар зүйчилсэн нь үндэслэлтэй гэж үзэж байна. Прокурор гомдлын талаар ярихдаа, энэ гэмт хэрэг нь обьектив хэргийн шинжээрээ хулгайлах гэмт хэргээс ялгагддаг гэж байна. Энэ хэргийн болсон явдлын тухайд гэвэл Э.*******, Д.******* нарыг уунд явах үед Э.******* руу Завхан аймгийн Түдэвтэй сумын иргэн гэдэг хүн ахынхаа ууг элснээс гарга өгөөрэй, би машинтай явсан учраас элснээс гаргаж чсангүй, манай уу 14 тооны уу байгаа, манай ууны хажууд бор хээр зүсмийн 2 уу байгаа, тэрийг нь ялгаж үлдээгээрэй гэж хэлсэн байдаг. Энэ 2 морь ын уутай хэзээ нийлсэн бэ гэхээр ын харснаар 12 дугаар сарын 15-ны өдөр нийлсэн байсан. Хохирогч юу гэдэг вэ гэхээр 2022 оны 12 дугаар сарын 04-ний өдөр уугаа бөөгнүүлээд аманд орхисон. Үүнээс хойш 2022 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдөр хүртэл хараагүй, энэ хугацаанд уу нь тарсан юм уу яасан юм 5 морь алга болсон, 3 морь нь яасныг мэдэхгүй, 2 морь нь ын уутай нийлсэн байдаг. Э.*******, Д.******* нар ын гуйлтаар ууг нь элснээс гарга Түдэвтэй сум руу туух зорилготойгоор уунд явсан. Тэгээд уун дээр нь очсон. /анхан шатны шүүх хуралдааны тэмдэглэл дээр байгаа/ тэр 2 морийг нь яага үлдээгээгүй юм бэ гэж асуухаар, уун дээр очоод ялга цааш нь тууга орхисон гэдэг. Тэгээд уугаа тууга явж байтал нөгөө 2 уу нь араас гүйж ирээд нийлсэн гэдэг тайлбарыг Э.*******,Д.******* нар 2-лаа ярьдаг. Энэ талаар анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдаан тэмдэглэл дээр тэмдэглэгдсэн байгаа. ам гэдэг газраас уу гарах юм бол Түдэвтэй сум руу ороод алга болно гэдэг үүднээс өмнө морь гуйсан учраас т өгөөд нэгийг нь ******* ава унаж эдэлж байсан байдал тогтоогддог. Үүнийг яага хулгай гэж үзээд байна вэ гэхээр обьектив талын шинжээр нь хулгай гэж үзэж байна гээд прокурор тайлбарлаж байна. Энэ  субьектив талын шинжээрээ алдуул мал болж байгаа. Субьектив тал нь юу вэ гэхээр хүний ууг элснээс гаргаж өгөх гэж явсан. Тухайн уунд 2 морь байсныг ялгаж үлдээсэн боловч араас нь ирээд нийлсэн, өвлийн хүйтэнд тэр 2 морийг ялгах гээд хөөцөлдөөд байх боломжгүй учраас тэр чигт нь тууга Хашаатын бүрд гэх газарт аваача тэнд тухайн 2 ууг барьж авч үлдсэн байдаг. Завших үйлдэл нь юун дээр илэрч байна вэ гэхээр прокурор тайлбартаа Иргэний хуулийн 117 дугаар зүйлд зааснаар эрх бүхий төрийн байгууллаг мэдэгдээгүй гэдэг асуудлыг ярьж байна. Тухайн 2 ууг мэдэгдээгүйгээрээ энэ 2 шүүгдэгч Эрүүгийн хуулийн 17.5 дугаар зүйлд заасан гэм хэргийн шүүгдэгч яллагдагч болсон асуудал байгаа. Мэдэгдсэн бол энэ нь гэмт хэрэг болохгүй. Завшсан үйлдэл нь хүний 2 морийг цааш зарж үрээгүй, унаж эдэлсэн байдлаар ашигласан нь завшсан үйлдэлд хамаарч байгаа. Алдуул мал гэж юуг хэлэх вэ гэхээр өөрийн ижил сүргээс тасарсан эсхүл идээшиж дассан бэлчээр нутгаасаа холдсон гэсэн ойлголтууд байдаг. Алдуул мал гэдэг нь тусдаа ойлголтууд. Энэ хэргийн хувьд өөрийн ижил сүргээс тасра гэдэг хүний уунд 2 морь нийлсэн байсан талаар прокурор маргаггүй. өөрөө тухайн цаг хугацаанд уугаа хараагүй, тэгээд нэг харах 5 морь алга болсон байсан, 5 морьных нь 2 нь ын уунд нийлсэн, нөгөө 3 ууны 2 нь хажуу талынхаа Бага хайрхны модонд, үлдсэн 1 морь нь Их хайрхны орой дээр гээд 5 уу нь таван тийшээ тарсан байсныг нь өөрөө олсон талаар мэдүүлдэг. Алдуул мал байна гээд 4 шатны прокуророор явах прокурорууд малын хулгай гэж үздэг. Яага малын хулгай гэж үзээд байгаа юм бэ гэхээр 2 өгүүлбэрээр тайлбарлаг. Юу гэж тайлбарлаг вэ гэхээр идэвхтэй үйлдэл гаргасан байна гэдэг. Мал хулгайлах идэвхтэй үйлдэл гэдгийг бид нар юу гэж үзэх юм бэ гэхээр өнөөдөр мал хулгайлж зара ашиг олъё гээд гэрээсээ гара хаашаа ч хамаагүй ява тухайн уунаас ава нууцаар зара олсон ашгаа өөртөө зарцуулах энэ сэдэлт. Э.*******, Д.******* нар нь ын ууг элснээс гаргая гээд, тухайн ууг гаргах хүний 2 уу байсан. Тэр 2 ууг ялгаж үлдээсэн боловч араас нь дагаж ирээд Түдэвтэй сум руу давах гээд байсан учраас нутагтаа авч үлдэж, өөрсдөө унаж ашигласан. Харин үүнийгээ орон нутгийн Цагдаагийн байгууллага болон захиргааны байгууллаг мэдэгдээгүйгээс энэ нь гэмт хэргийн субъект болж байгаа. Ийм учраас анхан шатны шүүхийн шийдвэр үндэслэлтэй гарсан, прокурорын эсэргүүцлийг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү гэв.

Шүүгдэгч Э.******* давж заалдах шатны шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Тухайн үед ах би машинтай явж байна, ахынхаа ууг элснээс гарга өгөөрэй, хажууд нь хүний 2  морь байгаа ялга үлдээчих гэж хэлсэн. Тэгээд Д.******* бид хоёр тухайн 2 ууг ялгаж үлдээгээд 5, 6 километр зайтай явж байсан чинь араас давхиж ирээд тууж явсан уутай туугда явсан. Хашаат явж байга Түдэвтэй сум руу орох юм бол алга болох маглалтай учраас, манай *******ийн морь гээд авч үлдсэн гэв. Тухайн үед сум орон нутгийнхаа цагда мэдэгдээгүй нь буруу болсон байна лээ. Адуу мал хайж явсан хүнээс энэ хэний тамгатай уу вэ гэж асууж байсан гэв. 

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Давж заалдах шатны шүүх Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.1 дүгээр зүйлийн 1, 3 дахь хэсэгт зааснаар прокурорын эсэргүүцэлд заасан асуудлаар хязгаарлахгүйгээр, хавтаст хэрэгт цугларсан бүх ажиллагаа, шийдвэрийг хянахын зэрэгцээгээр, анхан шатны шүүх хуралдаанаар хянан хэлэлцэгдсэн нотлох баримтуудыг харьцуулан шинжлэн судаллаа.

Завхан аймгийн Тосонцэнгэл сум дахь сум дундын прокурорын газраас шүүгдэгч Э.*******, Д.******* нар нь бүлэглэн 2022 оны 12 дугаар сарын 1-ны үед Завхан аймгийн Нөмрөг сумын ******* багийн нутаг “ ам” гэх газраас иргэн Ш.ын эзэмшлийн 2 тооны уу  буюу олон тооны мал хулгайлж, Ш.т 1.800.000 төгрөгийн хохирол учруулсан гэх хэрэгт холбогдуулан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.1, 2.2-т зааснаар  яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн хэрэгт хийсэн анхан шатны шүүхийн дүгнэлт, хэргийн бодит байдалтай нийцээгүй байна.

Анхан шатны шүүх шүүгдэгч Э.*******, Д.******* нарын үйлдлийг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч нарт хариуцлага тооцжээ.  

Өмчлөх эрхийн эсрэг гэмт хэрэг нь бусдын өмчийг гэмт этгээд хууль бус, ямар аргаар өөртөө олж авч байгаагаас хамаара, энэ төрлийн бус гэмт хэргүүд хуваагддаг.

Алдаатай гүйлгээ, андуурагдсан илгээмж, гээгдэл эд хөрөнгө, алдуул мал завших гэмт хэргийн хувьд гэмт этгээд бусдын өмчийг өөрт олж авахын тулд идэвхтэй үйлдэл хийгээгүй, хохирогчийн эд хөрөнгө гэмт этгээдийн эзэмшилд тохиолдлын шинжтэй нөхцөл байдлын улмаас шилжсэний дараа гэмт этгээдэд завших сэдэлт төрж, шамшигдуулсан, захиран зарцуулсан байдаг.

Гэтэл шүүгдэгч Э.*******, Д.******* нар нь өмчлөгчийн хүсэл зоригоос шалтгаалахгүй ижил сүргээсээ тасран салж, Д.ын уунд нийлсэн 2 тооны /бор, хээр/ морийг, Д.ын уу биш гэдгийг мэдсээр байж, түүний ууг тууж, ирэх нөхцөл байдлыг ашиглан, уг уу бэлчээрлэдэг Завхан аймгийн Нөмрөг сумын ******* багийн нутаг “ ам” гэх газраас Завхан аймгийн Нөмрөг сумын ******* багийн нутаг “Хашаатын ам” гэх газар хүртэл тууж, бор морийг барьж авч Г.т өгч, хээр морийг нь Д.******* унасан идэвхитэй үйлдэл хийсэн нь бусдын эд хөрөнгийг нууцаар, хүч хэрэглэхгүйгээр авч  захиран зарцуулах боломж бий болгосноороо хулгайлах гэмт хэргийн шинжтэй байна.

Тодруулбал, Алдуул мал гэдэг нь өмчлөгч буюу эзэмшигчийн хүсэл зоригоос үл хамааран өөрийн ижил сүрэг, байнга идээшиж дассан нутаг бэлчээр, хашаа, хороогоо орхин алслагдаж, хэний ч эзэмшил, хараа хяналтгүй болсон малыг ойлгох ба Иргэний хуулийн 117 дугаар зүйлийн 117.1 дэх хэсэгт “Алдуул  мал олсон этгээд нь энэ тухай орон нутгийн захиргааны байгууллаг мэдэгдэж малын эзнийг тогтоох хүртэл, өөрийн эзэмшилд байлгах буюу орон нутгийн Цагдаагийн байгууллаг шилжүүлэх үүрэгтэй байхаар заажээ.

Гэтэл  шүүгдэгч Э.*******, Д.******* нар нь тухайн уунуудыг алдуул мал гэж ойлгон тухайн орон нутгийн Цагдаагийн байгууллаг мэдэгдсэний дараа, малын эзнийг тогтоох хүртэл өөрийн эзэмшилд байлгах атал тухайн 2 ууг бэлчээрээс нь тууж, өөрсдийн эзэмшилдээ оруулж, бусд өгч, өөрөө унаж эдэлж байгаа  нь хулгайлах гэмт хэргийн шинжийг агуулж байна.

Дээрх хэргийн нөхцөл байдлаас үзвэл, анхан шатны шүүхийн шийтгэх тогтоолд заасан үндэслэл нь хэргийн бодит байдалтай нийцээгүй, шүүх Эрүүгийн хуулийг буруу тайлбарлан хэрэглэж, прокуророос зүйлчилсэн хэргийн зүйлчлэлийг хууль зүйн үндэслэлгүйгээр өөрчилсөн байна гэж үзэн, анхан шатны шүүхийн шийтгэх тогтоолыг хүчингүй болгож, прокурорын эсэргүүцлийг хүлээн авах үндэслэлтэй байна гэж шүүх бүрэлдэхүүн үзлээ.

Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.1, 1.2-т заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь.

1. Завхан аймгийн Тосонцэнгэл сум дахь сум дундын шүүхийн 2023 оны 09 дүгээр сарын 06-ны өдрийн 2023/ШЦТ/42 дугаартай шийтгэх тогтоолыг хүчингүй болгож, прокурор Н.ын бичсэн эсэргүүцлийг хүлээн авсугай.

2. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэг, мөн зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.1, 1.2, 1.3-т зааснаар “анхан болон давж заалдах шатны шүүх Эрүүгийн хуулийг зөрүүтэй хэрэглэсэн”, “Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийг ноцтой зөрчсөн нь шүүхийн шийдвэрт нөлөөлсөн”, “шүүх хуулийг Улсын дээд шүүхийн албан ёсны тайлбараас өөрөөр тайлбарлаж хэрэглэсэн” гэсэн үндэслэлүүдээр давж заалдах шатны шүүхийн шийдвэрийг гардуулсан, эсхүл хүргүүлснээс хойш 14 хоногийн дотор оролцогч хяналтын журмаар гомдол, прокурор, дээд шатны прокурор эсэргүүцэл гаргах эрхтэйг тайлбарласугай.

ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                                   Ж.БАТТОГТОХ

ШҮҮГЧИД                                                     Б.АРИУНБАЯР

                                                                        Б.НАМХАЙДОРЖ