МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

Завхан аймаг дахь Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Ч.Цэнд-Очир даргалж, тус шүүхийн танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаанаар

Нэхэмжлэгч:  ын                     

Хариуцагч: Завхан аймгийн сумын ******* дарга

Гуравдагч этгээд: ын нарын хоорондын багийн иргэдийн ******* ******* хуралдааныг хууль зөрчин товлож хуралдуулсан гэх  маргааныг хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд нэхэмжлэгч Ч., нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Б., Хариуцагч сумын ******* дарга түүний өмгөөлөгч Б., гуравдагч этгээд Б. түүний өмгөөлөгч Б., гэрч Г.,  шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Н.Энхтөр нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

1. Нэхэмжлэлийн шаардлага: сумын ******* даргын 2025 оны 1 дүгээр сарын 15-ны өдрийн “ багийн иргэд ******* ******* тов зарлах тухай” А/17 дугаар захирамжийг хүчингүй болгуулах.

2. Гуравдагч этгээдийн бие даасан шаардлага: сумын багийн ******* даргаар жинхэлж томилохыг даалгах.

3. Хэргийн нөхцөл байдал: Нэхэмжлэгч нь сумын ******* даргын 2023 оны 1 дүгээр сарын 4-ний өдрийн Б/04 дүгээр захирамжаар сумын багийн ******* даргаар томилогдсон ба түүний бүрэн эрхийн хугацаа 2027 оны 1 дүгээр сарын 4-ний өдөр дуусгавар болохоор байхад хариуцагч сумын ******* даргаас 2025 оны 1 дүгээр сарын 15-ны өдрийн “ багийн иргэд ******* ******* тов зарлах тухай” А/17 дугаар захирамжийг гаргаж уг захирамжийн дагуу хуралдсан тус багийн иргэдийн ******* ******* хуралдаанаас Б.ыг багийн ******* даргаар томилуулахаар сумын ******* даргад уламжилж сумын ******* даргаас  гуравдагч этгээд Б.ыг 2025 оны 2 дугаар сарын 28-ны өдрийн Б/07 дугаар захирамжаар багийн ******* даргын ажилд түр томилсон байна.

4. Нэхэмжлэгч нь ******* даргаар ажиллах бүрэн эрхийн хугацаа дуусаагүй, сумын ******* дарга багийн иргэдийн ******* ******* товлох эрхгүй гэж, хариуцагч нь хуульд багийн иргэдийн ******* хурлын хуралдааныг сум, дүүргийн ******* дарга шинээр томилогдсоны дараа зохион байгуулахаар тухайлан заасан гэж, гуравдагч этгээд нь багийн ******* даргад нэр дэвшиж 100 хувийн санал авч сонгогдсон тул багийн ******* даргаар шууд томилох үүрэгтэй байтал түр томилсон нь үндэслэлгүй гэж тус маргаж байна.

5. Нэхэмжлэгч шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: ... Завхан аймгийн сумын ******* даргын 2025 оны 01 дүгээр сарын 15-ны өдрийн А/17 дугаар захирамжаар миний Завхан аймгийн сумын багийн ******* даргын бүрэн эрхийн хугацаа дуусаагүй байхад багийн иргэдийн ******* ******* хуралдааныг товлон зарлаж миний хуулиар хамгаалагдсан бүрэн эрхийн хугацааг дуусаагүй байхад багийн даргыг сонгох хуралдааныг зохион байгуулж миний эрх ашгийг зөрчиж байгаа тул шүүхэд нэхэмжлэл гаргаж байна. Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 32 дугаар зүйлийн 32.1 дэх хэсэгт "Иргэдийн ******* Хурал нь шууд ардчиллын зарчмын үндсэн дээр үйл ажиллагаагаа явуулдаг, хуулиар олгогдсон бүрэн эрхийг хамтын удирдлагын зарчмын үндсэн дээр хэрэгжүүлдэг, иргэдийн өөрийн удирдлагын байгууллага мөн." 32.9-т "Баг, хорооны иргэдийн ******* ******* Зөвлөл нь иргэдийн төлөөллөөс гадна баг, хорооны ******* дарга болон Хуралдааны дарга, хорооны хэсгийн ахлагч нараас бүрдэх бөгөөд гагцхүү иргэдийн ******* ******* шийдвэрийг хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулах, дараагийн хуралдаанд бэлтгэх, хуралдааныг товлон зарлах үүрэгтэй. Зөвлөлийн хурлыг Хуралдааны дарга тэргүүлнэ" гэж заасан байна. Гэвч Завхан аймгийн сумын ******* дарга Ч.******* нь 2025 оны 01 дүгээр сарын 15-ны өдрийн А/17 дугаартай захирамжаар багийн иргэд ******* ******* 2025 оны 01 дүгээр сарын 22-ны өдөр зохион байгуулахаар товлож 2025 оны 01 сарын 22-ны өдөр Завхан аймгийн сумын багийн иргэдийн ******* ******* ******* "Их-Уул" гэдэг газар хууль бусаар зохион байгуулсан байна. Багийн иргэдийн ******* Хурлаар багийн иргэд ******* Хуралдааны дарга сонгох, багийн иргэд нийтийн зөвлөл байгуулах, багийн ******* даргыг сонгох зэрэг асуудлуудыг хэлэлцэж сонгогчдын 62.6 хувийн саналаар хуралдааны даргаар ******* овогтой *******, багийн ******* даргаар овогтой хуралдаанд оролцсон иргэдийн 100 хувийн санал авч багийн ******* даргаар томилуулахаар дээд шатны ******* даргад уламжлагдсан байна. Сумын ******* даргад багийн иргэдийн ******* ******* товлон зарлаж хуралдуулах хуулиар олгосон эрх байхгүй бөгөөд багийн иргэдийн ******* ******* "багийн иргэдийн ******* ******* зөвлөл" товлон зарлах үүрэгтэй байдаг. Иймд Завхан аймгийн сумын ******* даргын 2025 оны 01 дүгээр сарын 15-ны өдрийн А/17 дугаар захирамжийг хүчингүй болгож өгнө үү гэжээ.

6. Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Б. шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Нэгдүгээрт, Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 57 дугаар зүйлд зааснаар ******* даргын бүрэн эрхийн хугацаа 4 жил байна гэж байгаа. ... Миний үйлчлүүлэгчийн хувьд 2022 онд түр орлон гүйцэтгэгчээр томилогдсон. 2023 онд 01 дүгээр сард багийн иргэдийн ******* ******* тогтоолын хүрээнд 2023 оны 01 дүгээр сараас эхэлж байгаа. Өөрөөр хэлбэл 4 жилийн хугацаа 2027 онд дуусгавар болохоор байна. Хариуцагч байгууллагын төлөөлөгч өнөөдрийн шүүх хуралдаанд сонгуулийн жил буюу сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал болсноос хойш бүрэн эрхийн хугацаа дуусгавар болно гэдэг хуульд заагаагүй үндэслэлээр бүрэн эрхийн хугацааг ярьж байна. Тийм учраас тус 17 дугаартай захирамжийг багийн ******* даргыг сонгох гэдэг асуудлаар оруулж ирсэн гэдгээр тайлбарлаж байгаа нь хуульд нийцээгүй байна. Нөгөө талаар багийн иргэдийн ******* ******* товлон хуралдуулсан буюу Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 32.7 дугаар зүйлд зааснаар сонгуулийн дараах баг, хорооны багийн Иргэдийн ******* ******* ******* дарга зохион байгуулна гэж байгаа нь хуульд нийцээгүй гэж үзэж байна. Хэрэгт авагдсан баримт, гэрчийн мэдүүлгээр 2022 онд багийн иргэдийн ******* ******* даргалагчийг томилсон байна. Тус хуралдаан даргалагч хуралдааныг Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 32.9 дүгээр зүйлд зааснаар товлох үүргийг хэрэгжүүлээд явах боломжтой байхад сумын ******* дарга томилогдсоны дараа миний эрх хэмжээний асуудал байна. Өөрт олгогдсон эрх хэмжээг өөр байдлаар тайлбарлаж хурал зарлаж байгаа нь хуульд нийцэхгүй байна. ... ******* даргыг томилох асуудал бүрэн эрхийн хугацаа дуусаагүй байхад Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 32.8 дугаар зүйлд зааснаар иргэдийн ******* ******* эрх хэмжээний асуудал байгаа. ... Тийм учраас энэ захирамж маань үр дагаврын хувьд Ч. гэдэг хүний бүрэн эрхийн хугацаа дуусгавар болсон гэдэг агуулгыг илэрхийлж байгаа. Нөгөө талаар ... энэ акт хүчин төгөлдөр байх эсэхээс хамаарч дараагийн актуудын хууль ёсны үндэслэлүүд үүсэж байгаа учраас хууль зүйн хувьд эрх ашиг нь зөрчигдөж байна гэж нэхэмжлэл гаргасан байгаа. Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 32.10-т зааснаар хуралдаан даргалагчийг 2 жилийн хугацаатай томилохоор заасан байгаа. Хуралдаан даргалагчийг иргэдийн ******* Хурлаас томилохоор байгаа. 2022 онд сонгогдож хуулийн хүрээнд томилогдсон хүнийг 2 жилийн хугацааны дараа 2024 онд дахин сонгох асуудал яригдаж байгаа учраас энэ үүргийг зөвлөлийн эрх хэмжээний асуудлыг сумын ******* дарга дур мэдэн товлосон байна гэж үзэхээс аргагүй байна. ... Иймд нэхэмжлэгчийн гаргасан нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж, сумын ******* даргын 2025 оны 01 дүгээр сарын 22-ны өдрийн А/17 дугаартай захирамжийг хүчингүй болгож өгнө үү гэв.

7. Хариуцагч Ч.******* шүүхэд ирүүлсэн болон шүүх хуралдаанд гаргасан хариу тайлбартаа: … Миний бие 2024 оны орон нутгийн ээлжит сонгуулийн үр дүнгээр Завхан аймгийн сумын ******* даргаар томилогдсон бөгөөд Завхан аймгийн Сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн ******* чиглэл хүргүүлэх тухай 2024 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдрийн 01/44 албан тоотын дагуу сумын ******* даргын зөвлөлийн 2025 оны 01 сарын 10-ны өдрийн хурлын шийдвэрийг үндэслэн Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 32 дугаар зүйлийн 32.7-т сум, дүүргийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн ******* ээлжит сонгуулийн дараах баг, хорооны иргэдийн ******* хурлын хуралдааныг сум, дүүргийн ******* дарга шинээр томилогдсоны дараа зохион байгуулна... гэж тухайлан заасан байсан тул Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуульд нийцүүлэн багийн иргэдийн ******* ******* хуульд заасны дагуу тогтмолжуулах зорилгоор хуульд заасан бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэх нөхцөлийг бүрдүүлэхээр сумын ******* даргын 2025 оны 01 дүгээр сарын 15-ны өдрийн А/17 тоот " багийн иргэд нийтийн хурлын тов зарлах тухай" захирамжийг гаргасан. багийн ******* даргын нэхэмжлэлд бичсэн: ... Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 32 дугаар зүйлийн 32.1 дэх хэсэгт иргэдийн ******* Хурал нь шууд ардчиллын зарчмын үндсэн дээр үйл ажиллагаагаа явуулдаг, хуулиар олгогдсон бүрэн эрхийг хамтын удирдлагын зарчмын үндсэн дээр хэрэгжүүлдэг, иргэдийн өөрийн удирдлагын байгууллага мөн. Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 32.9-т Баг, хорооны иргэдийн нийтийн хурлын зөвлөл нь иргэдийн төлөөллөөс гадна баг, хорооны ******* дарга болон хуралдааны дарга, хорооны хэсгийн ахлагч нараас бүрдэх бөгөөд гагцхүү иргэдийн нийтийн хурлын шийдвэрийг хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулах, дараагийн хуралдаанд бэлтгэх, хуралдааныг товлон зарлах үүрэгтэй. Зөвлөлийн хурлыг хуралдааны дарга тэргүүлнэ гэж заасан байна. … Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуульд нийцүүлэн багийн иргэдийн ******* ******* хуульд зааснаар тогтмолжуулах зорилгоор хуульд заасан бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэх нөхцөлийг бүрдүүлэхээр сумын ******* даргын 2025 оны 01 дүгээр сарын 15-ны өдрийн А/17 тоот " багийн иргэд ******* ******* тов зарлах тухай" захирамжийг гаргасан. Учир нь багийн ******* даргын нэхэмжлэлд дурдсан шиг зөвлөл товлон зарлах ёстой гэх боловч бодит байдал дээр багт хуралдааны дарга гэж 2022 онд сонгогдоогүй, хурлын зөвлөл гэж сонгогдоогүйгээр барахгүй 2022 оноос хойш нэг ч удаа багийн иргэдийн ******* Хурлаа товлон зарлаагүй, багийн ******* даргын бичсэн шиг хурлыг товлон зарлах зөвлөл нь байхгүй, хуралдааны дарга нь байхгүй байсан тул зөвхөн багийн иргэдийн ******* ******* товыг зарлаж, зохион байгуулалтад дэмжлэг үзүүлэх ажлын хэсэг гаргасан юм. Тухайн хуралдаанд сумын ******* даргын зүгээс багийн иргэдийн ******* ******* бүрэн эрхэд халдаж хурлыг даргалах, шийдвэрт нь нөлөөлөх эрхгүй учраас багийн иргэдийн ******* Хурлаар багийн иргэд өөрсдөө хуралдааны даргаа сонгож, зөвлөлөө байгуулж, багийн ******* даргын сонгууль явуулж, улмаар сонгуулийн дүнг сумын ******* даргад уламжилсан байсан. Сумын ******* даргын зүгээс багийн 2025.01.22-ны өдрийн иргэдийн ******* ******* тогтоол шийдвэрийг үндэслэн Ч.г үүрэгт ажлаас чөлөөлөөгүй. Учир нь Ч. нь сумын ******* даргын дээрх захирамжийг хүчингүй болгуулахаар шүүхэд хандсан байгаа. Гэтэл багийн ******* дарга нь сонгуульт ажлаа буюу үүрэгт ажлаа багийн ******* даргын бүрэн эрхээ гүйцэтгэхгүй төрийн ажлыг явуулахгүй өгсөн үүрэг даалгаврыг биелүүлэхгүй, улсын хэмжээний судалгааг зохион байгуулахгүй, ажилдаа ирэхгүй, олон өдөр ажил таслах гэх мэт төрийн ажлыг гацааж байна. Иймд нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү гэжээ.

8. Хариуцагчийн өмгөөлөгч Б. шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: ... Шүүх мөрдөн шалгах зарчимтай. Түүний дагуу захиргааны байгууллага буюу сумын ******* даргын Тамгын газар болон иргэдийн ******* ажлын албанд үзлэг хийсэн байгаа. Үзлэгээр зөвлөл байгуулсан талаар ямар нэгэн тогтоол шийдвэр байхгүй байна. Ийм нөхцөл байдалтай байхад шүүхээс байсан гэж үзэх нь боломжгүй. Шүүхээс мөрдөн шалгах ажиллагаа явуулаад тогтоол, шийдвэрүүд байхгүй байна гээд байхад нэхэмжлэгч талын оруулж байгаа гэрч нь байгаа, зөвлөл байгуулагдсан, би ажлаа хүлээлгэж өгөхдөө үлдээсэн байгаа гэдэг байдлаар тайлбарлаж байгаа нь боломжгүй гэж үзэж байна. Зөвлөл байхгүй 10 жил ингээд хурал зарлахгүй яваад байх ёстой юм уу. Төрийн ажил явж байгаа. Зөвлөл нь ямар үүрэгтэй юм. Багийн иргэдийг төрийн үйл ажиллагаанд оролцуулах гол гүүр байгаа. Энэ зөвлөлгүй 2-3 жил явсан байгаа. Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуульд орсон 2024 оны өөрчлөлтөд тодотгож заасан болохоор ээлжит сонгууль болсны дараа сумын ******* дарга зохион байгуулна гэсэн зохицуулалт орсон байгаа. ... Зөвлөл байхгүй гэдэг талаар сумын ******* даргын зөвлөлийн хурал болсон байна. Энэ хурлаар тухайн сумын ******* даргын Тамгын газрын хүмүүсийг оруулсан байна. Багийн хурлыг 2023 оноос хойш хурал хийсэн юм уу гэдэг байдлаар тайлбарыг авсан байна. Ямар ч баримт байхгүй байна. Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 32.7 дугаар зүйлд заасныг хууль зүйн үндэслэлтэй гэж үзэж байна. Нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү гэсэн саналтай байна гэв.

9. Гуравдагч этгээд Б. шүүхэд ирүүлсэн тайлбартаа: 2024 оны аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн ******* ээлжит сонгууль явагдаж Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн дагуу багийн иргэдийн ******* Хурал 2025.01.22-ны өдөр хуралдаж багийн иргэд ******* ******* хуралдааны даргалагч, зөвлөлийн гишүүд багийн ******* даргыг сонгох сонгуулийг зохион байгуулсан. Миний бие Б. нь уг сонгуульд нэрээ дэвшүүлэн өрсөлдөж багийн хуралд оролцсон иргэдийн 100%-ийн саналаар багийн Засaг даргаар сонгогдож уламжлагдсан бөгөөд багийн ******* даргын үүргийг түр орлон гүйцэтгэгчээр 2025.02.28-ны өдрөөс томилогдон ажиллаж байна. Миний бие цаашид хуульд заасны дагуу албан үүргээ гүйцэтгэх бүрэн боломжтой. Багийн *******-ыг хүчин төгөлдөр гэж үзэж байна гэжээ.

 10. Гуравдагч этгээд Б. шүүхэд гаргасан бие даасан шаардлагадаа : Миний бие Б. нь Завхан аймгийн сумын багийн засаг даргад нэр дэвшин өрсөлдөж хуралд ирсэн нийт иргэдийн 100 хувийн саналаар багийн ******* даргаар сонгогдон тус иргэдийн ******* ******* 2025 оны 01 дүгээр сарын 22-ны өдрийн 02 дугаартай тогтоолоор сумын багийн ******* даргаар томилуулахаар сумын ******* даргад уламжлагдсан. сумын ******* дарга намайг ажилд томилохгүй хүлээлгэж байгаад 2025 оны 02 дугаар сарын 28-ны өдрийн Б/07 дугаартай захирамжаар ажилд түр томилох тухай захирамж гаргаж багийн ******* даргаар түр томилсон боловч тамга тэмдэг, техник хэрэгслээ хүлээлгэн өгөөгүй байна. Нэгэнт иргэдийн ******* Хурал зарлагдаж тус хурлаас миний бие багийн даргад нэр дэвшиж 100 хувийн санал авч сонгогдсон тул намайг сумын багийн иргэдийн ******* ******* 2025 оны 01 дүгээр сарын 22-ны өдрийн 02 дугаартай тогтоолыг үндэслэн багийн ******* даргаар шууд томилох үүрэгтэй байтал эс үйлдэхүй гаргаж түр томилсон нь үндэслэлгүй гэж үзэж байна. Иймд Завхан аймгийн сумын багийн иргэдийн ******* ******* 2025 оны 01 дүгээр сарын 22-ны өдрийн 02 дугаартай тогтоолыг үндэслэн Б. намайг Завхан аймгийн сумын багийн ******* даргаар жинхэлж томилохыг даалгаж өгнө үү гэжээ.

11. Гуравдагч этгээдийн өмгөөлөгч Б. шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Бие даасан шаардлагыг хангах үндэслэлтэй гэж үзэж байна. Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 32.6-д заасан иргэдийн төлөөллийг хангах зарчим дээр 120 өрхтэй. 120 өрхөөс 40 гаран өрх ирсэн учраас 3 айл тутмын нэг төлөөлөл ирсэн учраас ирц хүрсэн. Иргэдийн ******* Хурал болсон. Иргэдийн ******* Хурал болсон шийдвэрийн тухайд Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 32.10-т зааснаар өмнө нь багийн иргэдийн ******* ******* зөвлөл хурлаа зарлаж шийдвэрлээд явдаг байсан. 2024 оны 06 дугаар сарын 05-ны өдрийн хуулиар иргэдийн ******* ******* даргыг 2 жилийн хугацаагаар сонгохоор шинээр зохицуулалт орж ирсэн. Өмнөх зөвлөл байна уу гэхээр өмнөх зөвлөл байхгүй байсан учраас Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 32.7-д заасан заалтыг үндэслэж иргэдийн ******* ******* зохион байгуулах захирамж үндэслэл бүхий гарсан. Энэ үндэслэл бүхий захирамжийн дагуу иргэдийн ******* ******* 2025 оны 01 дүгээр сарын 22-ны 02 дугаартай тогтоолоор сумын ******* даргад уламжлуулсан тогтоол бол үндэслэл бүхий гарсан. Иймд нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангах бүрэн үндэслэлтэй байна гэж үзэж байна. ... Шинээр батлагдсан хуулийг хэрэгжүүлэхийн тулд сумын ******* даргын хувьд Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 32.7-д  заасныг үндэслээд багийн иргэдийн ******* ******* зарласан шийдвэр бол хуульд нийцсэн байна. Энэ шийдвэрийн дагуу хуралдсан иргэдийн ******* Хурлаас Б.ыг багийн ******* даргаар томилуулахаар уламжилсан нь хуульд нийцсэн учраас энэ шийдвэрийг үндэслээд сумын ******* дарга шууд томилох ёстой байсан. Нэхэмжлэгчийн гомдлыг хүлээж байгаа гэсэн хуульд байхгүй шаардлагаар түр томилсон нь үндэслэлгүй шийдвэр юм. Ийм учраас гуравдагч этгээдийг жинхлэн томилж, нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгох саналыг гаргаж байна гэв.

ҮНДЭСЛЭХ нь:

1. Нэхэмжлэгч Ч. нь Завхан аймгийн сумын ******* даргад холбогдуулан “2025 оны 1 дүгээр сарын 15-ны өдрийн “ багийн иргэд ******* ******* тов зарлах тухай”  А/17 дугаар захирамжийг хүчингүй болгуулах”, гуравдагч этгээд Б. нь   сумын ******* даргад холбогдуулан “ сумын багийн ******* даргаар жинхэлж томилохыг даалгах” бие даасан шаардлага гаргасан байна.

2. Шүүх нэхэмжлэгч, хариуцагч, гуравдагч этгээд тэдгээрийн өмгөөлөгч нарын шүүхэд болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбар, хуульд заасан журмын дагуу хэрэгт авагдсан бичгийн нотлох баримтуудыг шинжлэн судлаад дараах үндэслэлээр нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж, гуравдагч этгээдийн бие даасан шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэлээ.

3. Нэхэмжлэгч нь “миний багийн ******* даргаар ажиллах бүрэн эрхийн хугацаа дуусаагүй, багийн иргэдийн ******* ******* Зөвлөл товлохоор хуульд заасан байхад энэхүү эрхэд халдаж багийн иргэдийн ******* ******* хуралдааныг товлон зохион байгуулж улмаар тус хуралдаанаас Б.ыг багийн ******* даргад уламжилсан нь миний эрх ашгийг зөрчсөн” гэж, хариуцагч нь “хуульд сум, дүүргийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн ******* ээлжит сонгуулийн дараах баг, хорооны иргэдийн ******* хурлын хуралдааныг сум, дүүргийн ******* дарга шинээр томилогдсоны дараа зохион байгуулна... гэж тухайлан заасан байсан тул багийн иргэдийн ******* ******* товлон зарласан. багийн иргэдийн ******* Хурал Зөвлөлгүй байсан гэж, Гуравдагч этгээд нь багийн ******* даргад нэр дэвшиж 100 хувийн санал авч сонгогдсон тул намайг багийн иргэдийн ******* ******* хуралдааны тогтоолыг үндэслэн багийн ******* даргаар шууд томилох үүрэгтэй байтал эс үйлдэхүй гаргаж түр томилсон нь үндэслэлгүй гэж тус тус маргаж байна.

4. Энэхүү маргааны хувьд багийн иргэдийн ******* ******* хуралдааныг хэн товлон зарлах талаар хэргийн оролцогчдын хооронд хууль хэрэглээний зөрүүтэй маргаан үүссэн ба шүүх маргаанд хэрэглэгдэх хуулийн зохицуулалтад тулгуурлан дүгнэлт өгч шийдвэрлэлээ.

5. Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 57 дугаар зүйлийн 57.1-д “******* даргын бүрэн эрхийн хугацаа дөрвөн жил байна” гэжээ. Нэхэмжлэгч нь сумын ******* даргын 2023 оны 1 дүгээр сарын 4-ний өдрийн Б/04 дүгээр “Ажилд томилох тухай” захирамжаар багийн ******* даргаар томилогдсон ба түүний бүрэн эрхийн хугацаа 2027 оны 1 дүгээр сарын 4-ний өдрөөр дуусгавар болохоор байна.

5.1 Багийн ******* даргыг бүрэн эрхийн хугацаа дуусгавар болохоос өмнө чөлөөлөх огцруулах, ******* дарга огцрох асуудлыг Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 64 дүгээр зүйлээр  зохицуулсан ба үүнээс өөрөөр ******* даргын бүрэн эрхийг хугацаанаас нь өмнө дуусгавар болгох зохицуулалт хуульд байхгүй байна.

5.2 Маргаан бүхий дээрх тохиолдолд 2024 оны орон нутгийн ээлжит сонгуулийн дараах багийн иргэдийн ******* ******* анхдугаар хуралдаан буюу багийн ******* даргыг сонгох хуралдаан зохион байгуулагдах эрх зүйн үндэслэл бүрдээгүй буюу багийн анхдугаар хуралдаан ******* даргын бүрэн эрхийн хугацаа дуусгавар болох 2027 оны 1 сарын 4-ний өдрөөс хойш зохион байгуулагдах эрх зүйн үндэслэлтэй байна.

5.3 Иймд нэхэмжлэгч багийн ******* даргын бүрэн эрхийн хугацаа дуусаагүй, багийн ******* даргыг сонгох иргэдийн ******* ******* анхдугаар хуралдааныг товлон зарлах эрх зүйн үндэслэл бүрдээгүй байхад маргаан бүхий А/17 дугаар захирамжаар иргэдийн ******* ******* хуралдааныг товлон зарлаж хуралдуулсан. Уг захирамжийн гадагш чиглэсэн эрх зүйн үйлчлэл, үр дагавраар уг хэргийн гуравдагч этгээд Б. багийн ******* даргаар түр томилогдсон нь нэхэмжлэгч Ч.гийн багийн ******* даргаар ажиллах эрх ашгийг зөрчсөн гэж үзэх үндэслэл болж байна.

6. Маргаан бүхий сумын ******* даргын 2025 оны 1 дүгээр сарын 15-ны өдрийн А/17 дугаар “ багийн иргэд ******* ******* тов зарлах тухай” захирамж нь Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 32 дугаар зүйлийн 32.7 дахь хэсгийг үндэслэсэн байна.

6.1 Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 32 дугаар зүйлийн 32.7-д “Сум, дүүргийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн ******* ээлжит сонгуулийн дараах баг, хорооны иргэдийн ******* ******* хуралдааныг сум, дүүргийн ******* дарга шинээр томилогдсоны дараа зохион байгуулна” гэжээ.

6.2 Багийн иргэдийн ******* ******* хуралдааныг сумын ******* дарга шинээр томилогдсоны дараа зохион байгуулна гэдэг нь цаг хугацааны хувьд сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн ******* ээлжит сонгуулийн дараах багийн иргэдийн ******* ******* хуралдааныг сумын ******* дарга шинээр томилогдсоны дараа зохион байгуулна. Сумын ******* дарга шинээр томилогдохоос өмнө багийн иргэдийн ******* ******* анхдугаар хуралдааныг зохион байгуулж ******* даргыг томилохгүй гэх агуулгаар ойлгох нь зүйтээ ба энэхүү заалт нь шинээр томилогдсон сумын ******* даргад багийн иргэдийн ******* ******* хуралдааныг товлон зарлах, зохион байгуулах эрх олгож, үүрэг хүлээлгээгүй байна.

 6.3 Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 32 дугаар зүйлийн 32.9-д “Баг, хорооны иргэдийн ******* ******* Зөвлөл нь иргэдийн төлөөллөөс гадна баг, хорооны ******* дарга болон Хуралдааны дарга, хорооны хэсгийн ахлагч нараас бүрдэх бөгөөд гагцхүү иргэдийн ******* ******* шийдвэрийг хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулах, дараагийн хуралдаанд бэлтгэх, хуралдааныг товлон зарлах үүрэгтэй. Зөвлөлийн хурлыг Хуралдааны дарга тэргүүлнэ” гэжээ.

6.4 Дээрх заалтаас үзэхэд зөвхөн багийн иргэдийн ******* ******* Зөвлөлд иргэдийн ******* ******* шийдвэрийг хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулах, дараагийн хуралдаанд бэлтгэх, хуралдааныг товлон зарлах үүргийг ямар нэгэн шалгуургүйгээр хүлээлгэсэн ба зөвлөл нь багийн иргэдийн төлөөллөөс гадна багийн ******* дарга болон Хуралдааны дарга … нараас бүрдэхээр байна.

6.5 Иймд хариуцагчийн “… багийн иргэдийн ******* ******* хуралдааныг сумын ******* дарга шинээр томилогдсоны дараа зохион байгуулна гэж хуульд тухайлан заасан тул дээрх бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэх нөхцөлийг бүрдүүлэхээр багийн хурлыг товлон зарласан” гэх тайлбар үндэслэлгүй байна.

6.6 Хариуцагчаас, бодит байдал дээр багт иргэдийн ******* ******* хуралдааны дарга, хурлын Зөвлөл гэж 2022 онд огт сонгогдоогүй, 2022 оноос хойш нэг ч удаа багийн иргэдийн ******* ******* хуралдаанаа товлон зарлаагүй тул ******* товыг зарласан гэж тайлбарлаж байх боловч багийн иргэдийн ******* ******* 2022 оны 10 дугаар сарын 21-ний өдрийн 04 дүгээр тогтоолыг хуралдаан даргалагч Н.******* баталгаажуулсан болох нь тогтоогдож байх ба багийн хуралдааныг товлон зарлах эрх зүйн үндэслэл үүсээгүй, эрх, үүрэггүй байхад хариуцагч ******* даргаас хууль буруу хэрэглэн А/17 дугаар захирамжаар багийн ******* даргыг сонгох хурлыг товлон зарласан нь хуульд нийцэхгүй тул хүчингүй болгож шийдвэрлэх үндэслэлтэй байна.

6.7 Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 32 дугаар зүйлийн 32.1-д “Иргэдийн ******* Хурал нь шууд ардчиллын зарчмын үндсэн дээр үйл ажиллагаагаа явуулдаг, хуулиар олгогдсон бүрэн эрхийг хамтын удирдлагын зарчмын үндсэн дээр хэрэгжүүлдэг, иргэдийн өөрийн удирдлагын байгууллага мөн” гэж заасан тул багийн иргэд ******* ******* сумын ******* дарга товлон зарлах нь ардчилсан ёсны зарчим буюу иргэдийн төлөөлөл, иргэдээс сонгогдсон хуралдааны дарга бүхий Зөвлөл багийн хурлыг товлон зарлах хуулийн үзэл баримтлалд нийцэхгүйн дээр цаашид багийн иргэдийн ******* Хурал нь хуралдаанаа хуульд заасан журмаар товлон зарлаж ажиллах нь зүйтээ байна.

6.8 Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 31 дүгээр зүйлийн 31.1-д “багийн тулгамдсан асуудлыг хэлэлцэх … зорилгоор сонгуулийн эрх бүхий иргэд сайн дураараа хамтарч үзэл бодол, хүсэл зоригоо илэрхийлэх эрхтэй гэж” нутгийн өөрийн удирдлага дахь иргэний оролцоог тодорхойлсон ба 31.2-т “Энэ хуулийн 31.1-д заасны дагуу гаргасан санал, зөвлөмжийг багийн иргэдийн ******* Хурал хэлэлцэх үүрэгтэй” гэж. Мөн хуулийн 46 дугаар зүйлийн 46.2-т “Иргэдийн … ******* ******* ээлжит хуралдааныг улиралд нэг удаа хуралдуулна” гэж зааснаар багийн иргэдийн ******* ******* хуралдуулах, хуралдаанаа товлон зарлах иргэдийн оролцоо хуулиар нээлттэй байна.

7. Гуравдагч этгээд Б. нь сумын ******* даргад холбогдуулан “ багийн ******* даргаар жинхэлж томилохыг даалгах” бие даасан шаардлага гаргасан ба шүүхээс сумын ******* даргын 2025 оны 1 дүгээр сарын 15-ны өдрийн “ багийн иргэд ******* ******* тов зарлах тухай” А/17 дугаар захирамжийг хүчингүй болгож шийдвэрлэсэн тул энэхүү шийдвэрийн эрх зүйн үр дагавраар багийн иргэдийн ******* ******* 2025 оны 1 дүгээр сарын 22-ны өдрийн хуралдаанаас гарсан тогтоол, шийдвэрүүд эрх зүйн үр дагаваргүйд тооцогдох тул гуравдагч этгээдийн бие даасан шаардлагыг хангах үндэслэлгүй байна.

8. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 29 дүгээр зүйлийн 29.3-д зааснаар төлөөлүүлэгч итгэмжлэлээ хүчингүй болгож энэ талаар шүүхэд даруй мэдэгдэхээр заасан ба нэхэмжлэгч Ч. итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.д олгосон итгэмжлэлээсээ шүүх хуралдаан дээр татгалзаж өмгөөлөгчөөр оролцуулах хууль зүйн туслалцаа үзүүлэх гэрээгээ шүүхэд ирүүлсэн тул мөн хуулийн 30 дугаар зүйлийн 30.1, 30.2-д зааснаар хэргийн оролцогч хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны аль ч үе шатанд өмгөөлөгчөөс хууль зүйн туслалцаа авч болох бөгөөд хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд оролцох өмгөөлөгчийн эрх нь хууль зүйн туслалцаа авч байгаа талын ... хооронд байгуулсан гэрээгээр тодорхойлогдсоныг дурдах нь зүйтэй байна.

9. Шүүхийн зүгээс нэхэмжлэгч, хариуцагч нараас багийн 2022 оны 10 дугаар сарын 21-ний өдрийн болон 2025 оны 1 дүгээр сарын 22-ны өдрийн багийн иргэдийн ******* ******* хуралдааны тогтоол, түүнд холбогдох бусад шийдвэрүүдийг удаа дараа шаардсан боловч ирүүлээгүй тул шүүхийн журмаар үзлэг хийж холбогдох баримтуудыг нотлох баримтаар авсан ба Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 32 дугаар зүйлийн 32.8-д зааснаар Хэргийн оролцогч өөрт байгаа нотлох баримтаа шүүхэд гаргаж өгөөгүй нь шүүхийг буруутгах үндэслэл болохгүйг дурдах нь зүйтээ байна.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3.1, 106.3.14, 107 дугаар зүйлийн 107.5 дахь заалтуудыг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1. Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 32 дугаар зүйлийн 32.7, 32.9, 57 дугаар зүйлийн 57.1 хэсэгт заасныг тус тус баримтлан сумын ******* даргын 2025 оны 1 дүгээр сарын 15-ны өдрийн “ багийн иргэд ******* ******* тов зарлах тухай” А/17 дугаар захирамжийг хүчингүй болгож, гуравдагч этгээд А.ын “ сумын багийн ******* даргаар жинхэлж томилохыг даалгах” бие даасан шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосугай.

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.1 дэх хэсэгт заасны дагуу нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70.200 төгрөгийг төсвийн орлогод хэвээр үлдээж,  хариуцагч Завхан аймгийн сумын ******* даргаас 70.200 төгрөг гаргуулан нэхэмжлэгчид олгож, гуравдагч этгээдийн улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70.200 төгрөгийг төсвийн орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

3. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 114 дүгээр зүйлийн 114.1 дэх хэсэгт зааснаар хэргийн оролцогч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч шүүхийн шийдвэрийг гардан авснаас хойш 14 хоногийн дотор Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй болохыг дурдсугай.

                                                         ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                                  Ч.ЦЭНД-ОЧИР