Г.Б*******д холбогдох эрүү

хэр тухай

 

Булган айм Эрүү, Иргэний хэр давж заалдах шатны шүүхийн эрүү хэр шүүх хуралдааныг Ерөнхий шүүгч Д.Азжаргал даргалж, шүүгч Л.Ариунцэцэг, шүүгч Л.Хишигдэлгэр нарын бүрэлдэхүүнтэй, тус шүүхийн шүүх хуралдааны танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаанд:

 

Прокурор М.Сайнзаяа

Шүүгдэгчийн өмгөөлөгч Э.Ц*******

Шүүгдэгч Г.Б*******

Шүүх хуралдааны нарийн бич дарга Б.Энхзул нарыг оролцуулан

Булган аймаг дахь сум дундын Эрүү хэр анхан шатны шүүхийн шүүгч Б.С*******-*******ий даргалж хийсэн 2024 оны 01 дүгээр сарын 15-ны өдрийн 2024/ШЦТ/14 дугаартай шийтгэх тогтоолыг эс зөвшөөрч шүүгдэгч Г.Б*******, шүүгдэгчийн өмгөөлөгч Э.Ц******* нарын гаргасан давж заалдах гомдлыг үндэслэн Г.Б*******д холбогдох эрүү 2315000000264 дугаартай хэргийг 2024 оны 02 дугаар сарын 19-ний өдөр хүлээн авч, Ерөнхий шүүгч Д.Азжаргалын илтгэснээр хянан хэлэлцэв.

Монгол Улсын иргэн, Г******* Б*******.

Г.Б******* нь 2023 оны 10 дугаар сарын 21-ний орой Булган айм Х*******-******* сумын Х******* 2 дугаар ба н******* “Ц******* э” гэх газрын Э голоос Монгол Улсын Зас газрын 2012 оны 7 дугаар тогтоолын 1 дүгээр хавсралтаар батлагдсан ховор амьтны жагсаалтад багтсан 2 тооны тул загасыг тусгай зөвшөөрөлгүйгээр агнаж, улмаар 2023 оны 10 дугаар сарын 22-ны өдөр - улсын дугаартай Ланд круйзер-200 загварын тээврийн хэслээр тээвэрлэж амьтны аймагт 816,000 төгрө шууд хохирол учруулсан Эрүү хуулийн тусгай ан 24.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан гэмт хэт холбогджээ.

Булган айм Прокурорын газраас: Эрүү хуулийн тусгай ан 24.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан гэмт хэт холбогдуулан яллах дүгнэлт үйлдэж, хэргийг шүүхэд шилжүүлсэн.

Булган аймаг дахь сум дундын Эрүү хэр анхан шатны шүүх: Шүүгдэгч Г******* Б*******ыг Эрүү хуулийн тусгай ан 24.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан тусгай зөвшөөрөлгүйгээр ховор амьтныг агнаж, тээвэрлэсэн гэмт хэ үйлдсэн гэм буруутайд тооцож, шүүгдэгч Г.Б*******ыг Эрүү хуулийн ерөнхий ан 7.1 дүгээр зүйлийн 1 дахь хэсэгт заасныг журамлан  мөн хуулийн тусгай ан 24.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан хорих ял оногдуулахгүйгээр 1 /нэг/ жилийн хугацаагаар тэнсэж, албадлагын арга хэмжээ хэлэж, Эрүү хуулийн ерөнхий ан 7.3 дугаар зүйлийн 2 дахь хэс 2.5 дахь заалтад тус тус зааснаар тэнссэн хугацаанд шүүгдэгч Г.Б*******д оршин суух газар, ажил сургуулиа өөрчлөх, зорчин явахдаа хяналт тавьж байгаа эрх бүхий байгууллагад урьдчилан мэдэгдэх үү хүлээлгэх албадлагын арга хэмжээ хэлэж, үү хүлээлгэх албадлагын арга хэмжээ авагдсан шүүгдэгч Г.Б*******д хяналт тавихыг Орхон аймаг дахь Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газарт даалгаж, Эрүү хуулийн ерөнхий ан 7.1 дүгээр зүйлийн 4, 5 дахь хэсэгт тус тус зааснаар шүүгдэгч Г.Б******* нь хорих ял оногдуулахгүйгээр 1 /нэг/ жилийн хугацаагаар тэнссэн хугацаанд шүүхээс хүлээлгэсэн үүргийг биелүүлээгүй, санаатай гэмт хэ үйлдсэн бол шүүх тэнссэн шийдвэрийг хүчингүй болгож, ял оногдуулахыг мэдэгдэж, хэт шүүгдэгч Г.Б******* нь цагдан хоригдсон хоноггүй, шийтгэх тогтоол уншин сонсгосноор хүчинтэй болох бөгөөд тогтоол хүчин төгөлдөр болтол шүүгдэгч Г.Б*******д авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үргэлжлүүлж, шүүгдэгч Г.Б******* нь бусдад төлөх төлбөргүй, иргэний нэхэмжлэгч нь гомдол, саналгүй, нэхэмжлэх зүйлгүй, хэ хянан шийдвэрлэх ажилл*******ы зардал нэхэмжлээгүй, хэт хураагдаж ирсэн иргэний бичиг баримтгүйг тус тус дурдаж, Эрүү хуулийн ерөнхий ан 7.5 дугаар зүйлийн 3,4 дэх хэсэгт заасныг тус тус журамлан мөрдөгчийн эд хөрөнгө битүүмжлэх тогтоолоор битүүмжлэгдсэн - улсын дугаартай Тoyata land загварын тээврийн хэслийг өмчлөгч  Гийн Н - эзэмшилд үлдээж, шүүгдэгч Г.Б*******аас уг тээврийн хэслийн үнэ 50,000,000 /тавин сая/ төгрөгийг гаргуулж улсын орлогод оруулж улсын төсөвт шилжүүлэхийг Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газарт даалгаж, хэт эд мөрийн баримтаар хураагдаж ирсэн 2 ширхэг тул загас, Бүгд Найрамдах Хятад Ард улсад үйлдвэрлэсэн “Simple” гэх бичиглэлтэй 2 метр 4 см урттай хар өнгөтэй загасны уурга, Бүгд Найрамдах Хятад Ард улсад үйлдвэрлэсэн “Beaok man” гэх бичиглэлтэй 2 метр 36 см урттай хар өн загасны уургыг тус тус шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болмогц устгахыг шүүхийн эд мөрийн баримт шийдвэрлэх комисст, баримтыг хэт хавсаргахыг шүүгчийн туслах Т.Б*******д даалгаж, шийтгэх тогтоолыг гардан авснаас хойш 14 хоно дотор Булган айм Эрүү, Иргэний хэр давж заалдах шатны шүүхэд шүүгдэгч, иргэний нэхэмжлэгч, тэдгээрийн өмгөөлөгч нар давж заалдах гомдол гаргах, улсын яллагч, дээд шатны прокурор эсэргүүцэл бичих эрхтэйг дурдаж шийдвэрлэжээ.

 

Шүүгдэгч Г.Б******* болон түүний өмгөөлөгч Э.Ц******* нар нь давж заалдах гомдолдоо: “...Эрүү хуулийн тусгай ан 24.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан гэмт хэт холбогдсон шүүгдэгч Г.Б******* би Булган аймаг дахь сум дундын эрүү хэр анхан шатны шүүхийн 2024 оны 01 дүгээр сарын 15-ны өдрийн 14 дугаартай шийтгэх тогтоолыг 2024 оны 01 дүгээр сарын 30-ны өдөр хүлээн авч, эс зөвшөөрч давж заалдах гомдол гаргаж байна.

Анхан шатны шүүхийн шийтгэх тогтоолд Эрүү хуулийн ерөнхий ан 7.5 дугаар зүйлийн 3, 4 дэх хэсэгт зааснаар тээврийн хэслийн үнэ болох 50,000,000 төгрөгийг шүүгдэгч Г.Б*******аас гаргуулж шийдвэрлэснийг эс зөвшөөрч байна.

Учир нь Эрүү хуулийн ерөнхий ан 7.5 дугаар зүйлд “... бусдад учруулсан хохирлыг нөхөн төлүүлэх зорилгоор ...” гэж хуульчилсан байх бөгөөд шүүгдэгч Г.Б******* би гэмт хэр хохирол, хор уршиг болох 1,632,000 төгрөгийг бүрэн нөхөн төлсөн байхад тээврийн хэслийн үнийг гаргуулж шийдвэрлэснийг хүлээн зөвшөөрөхгүй байна.

Түүнчлэн шүүгдэгч Г.Б******* би анх шууд загас барих санаа, зорилгогүй явсан бөгөөд уг тээврийн хэсэлд тээвэрлэх санаа, зорилго байгаагүй, мөн уг тээврийн хэслийг би жолоодож явсан зүйл байхгүй. Би уг тээврийн хэсэлд зорчигчийн хувиар зорчиж явсан, зорчигч нь Замын хөдөлгөөний дүрэмд зааснаар ачааг тээвэрлэх үүгүй, зөвхөн жолооч ачааг тээвэрлэх үү хүлээсэн байдаг. Үүнээс дүгнэхэд шүүгдэгч Г.Б******* 3 ширхэг загасыг тээвэрлэсэн гэж үзэх боломжгүй юм.

Өөрөөр жишээ авбал: Шүүгдэгч Г.Б******* би 3 ширхэг загасаа нуугаад воган, онгоцонд авч явбал воган, онгоцын үнийг гаргуулж шийдвэрлэх нь утгагүйтэй адилхан тээврийн хэслийн үнийг гаргуулж шийдвэрлэх нь үндэслэлгүй байна.

Нөгөө талаар Г.Б******* би эрхэлсэн тодорхой ажилгүй, өндөр насныхаа тэтгэвэрт гарсан амьдралын нөхцөл байдал муу учир дээрх нөхцөл байдлуудыг харгалзан үзэж тээврийн хэслийн үнэ болох 50,000,000 төгрөгийг гаргуулж шийдвэрлэсэн хэсэгт өөрчлөлт оруулж шийдвэрлэж өгнө үү.” гэв.

 

Шүүгдэгчийн өмгөөлөгч Э.Ц******* шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “Гэм буруу дээр маргадаггүй. Анхан шатны шүүхийн шийтгэх тогтоолд Эрүү хуулийн ерөнхий ан 7.5 дугаар зүйлийн 3, 4 дэх хэсэгт зааснаар тээврийн хэслийн үнэ болох 50,000,000 төгрөгийг шүүгдэгч Г.Б*******аас гаргуулж шийдвэрлэснийг эс зөвшөөрч байна. Учир нь Эрүү хуулийн ерөнхий ан 7.5 дугаар зүйлд бусдад учруулсан хохирлыг нөхөн төлүүлэх зорилгоор гэж хуульчилсан байх бөгөөд шүүгдэгч Г.Б******* гэмт хэр хохирол, хор уршиг болох 1,632,000 төгрөгийг бүрэн нөхөн төлсөн байхад тээврийн хэслийн үнийг гаргуулж шийдвэрлэсэн нь үндэслэлгүй байна. Түүнчлэн шүүгдэгч Г.Б******* уг тээврийн хэсэлд зорчигчийн хувиар зорчиж явсан болохоос тухайн тээврийн хэслийг жолоодож яваагүй. Гомдолдоо жишээ дурдаад бичсэн. Булганаас Улаанбаатар хот руу нийтийн тээврээр загасаа аваад явбал тухайн тээврийн хэслийн үнийг гаргуулах нь утгагүй. Үүнтэй адил нөхцөл байдал үүссэн. Иймд шийтгэх тогтоолын Эрүү хуулийн ерөнхий ан 7.5 дугаар зүйлийн 3, 4 дэх хэсэгт заасныг баримтлан тээрийн хэслийн үнэ гаргуулсныг хэсэхгүй болгож өгнө үү. Нөгөө талаар Г.Б******* нь эрхэлсэн тодорхой ажилгүй, өндөр насныхаа тэтгэвэрт гарсан амьдралын нөхцөл байдал муу учир дээрх нөхцөл байдлуудыг харгалзан үзэж тээврийн хэслийн үнэ болох 50,000,000 төгрөгийг гаргуулж шийдвэрлэсэн хэсэгт өөрчлөлт оруулж шийдвэрлэж өгнө үү” гэв.

 

Шүүгдэгч Г.Б******* нь шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “Тэтгэвэрт гараад 5 жил болж байна. Эхнэртэйгээ хоёулаа тэтгэвэрт гарсан, хөдөө амьдардаг. Хууль тогтоомжийг мэдэж байгаа. Гэм буруугаа ойлгож байна. Өөр хувиараа эрхэлсэн ажилгүй, төлбөрийг төлөх нь надад хүндрэлтэй байна.” гэв.

 

Прокурор М.Сайнзаяа шүүх хуралдаанд гаргасан дүгнэлтдээ: “...Анхан шатны шүүхийн шийдвэр үндэслэлтэй байна. Шүүгдэгчийн өмгөөлөгчийн зүгээс шүүгдэгч тэтгэвэрт байдаг, орон н*******т хөдөлмөр эрхэлж ажилладаг талаар хэллээ. Б******* хууль бусаар ан агнах гэмт хэргийг үйлдсэн Эрүү хуулийн ерөнхий ан 7.5 дугаар зүйлд заасан тээврийн хэслийг эзэмшигчид үлдээж, тээврийн хэслийн үнэлгээний хэмжээнд 50,000,000 төгрөгийг албадан гаргуулсан нь үндэслэлтэй байна. Мөн өмгөөлөгчийн зүгээс тухайн тээврийн хэслийг жолоодоогүй, зорчиж байсан гэж байна. Б******* анхнаасаа Орхон айм Баян-******* сумаас гарахдаа загас барих хэслийг авч явсан, гол дээр очиж загас бариад тээвэрлэж яваад баригдсан. А цэгээс Б цэг хүртэл тээвэрлэсэн байх тул гэмт хэр шинжийг хангаж байна. Иймд түүний гэмт хэ үйлдэхдээ ашигласан тээврийн хэслийн үнийг гаргуулсан нь үндэслэлтэй байна. Энэрэнгүй ёсны зарчмыг баримтлан тэтгэвэрт байдаг нөхцөл байдлыг харгалзан тээврийн хэслийн үнийг гаргуулахгүй байж өгнө үү гэж байгаа ч тээврийн хэслийн үнийг гаргуулсан нь үндэслэлтэй байх тул шүүхээс шударга ёсны зарчмыг баримтлан анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээж өгнө үү” гэв.

 

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

 

1.Давж заалдах шатны шүүх шүүгдэгч Г.Б*******, түүний өмгөөлөгч Э.Ц******* нарын гаргасан давж заалдах гомдлыг хянан хэлэлцэхдээ Эрүү хэ хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.1 дүгээр зүйлийн 1.3 дахь хэсэгт зааснаар Г.Б*******д холбогдох хэр бүх ажиллагаа, анхан шатны шүүхийн шийтгэх тогтоолыг бүхэлд нь хянан үзэв.

 

2.Хэр бүх ажиллагааг хянахад хуульд заасан үндэслэл журмын дагуу цуглуулж, бэхжүүлсэн нотлох баримтуудыг шүүх үнэлж дүгнэх боломжтой, Эрүү хэ хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 16.2 дугаар зүйлд заасан нотолбол зохих байдлуудыг хангалттай шалгаж тодруулсан, мөрдөн шалгах болон шүүхээс хэ хянан шийдвэрлэх ажилл*******ы явцад оролцогчийн хуулиар хамгаалагдсан эрхийг хасаж хязгаарласан, Эрүү хэ хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан шаардлагыг зөрчсөн гэх ноцтой зөрчил тогтоогдоогүй.

 

3.Шүүгдэгч Г.Б******* нь 2023 оны 10 дугаар сарын 21-ний орой Булган айм Х*******-******* сумын Х******* 2 дугаар ба н******* “Ц******* э” гэх газрын Э голоос Монгол Улсын Зас газрын 2012 оны 7 дугаар тогтоолын 1 дүгээр хавсралтаар батлагдсан ховор амьтны жагсаалтад багтсан 2 тооны тул загасыг тусгай зөвшөөрөлгүйгээр агнаж, улмаар 2023 оны 10 дугаар сарын 22-ны өдөр - улсын дугаартай Ланд круйзер-200 маркын тээврийн хэслээр тээвэрлэж амьтны аймагт 816,000 төгрө шууд хохирол учруулсан болох нь:

- Шүүхийн хэлэлцүүлэгт шүүгдэгч Г.Б*******ы “Мэдүүлэг өгөхгүй, өмнө нь өгсөн мэдүүлэг үнэн зөв тул нэмж хэлэх зүйлгүй, гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрч байна” гэх мэдүүлэг,

- Иргэний нэхэмжлэгч А.Гантулгын өгсөн: “... Дээрх иргэд нь Монгол Улсын Зас газрын 2012 оны 01 дүгээр сарын 11-ний өдрийн 7 дугаар тогтоолын 1 дүгээр хавсралтад ховор амьтнаар бүртгэгдэж Монгол улсын Улаан номд орсон 2 ширхэг тул загас зохих зөвшөөрөлгүйгээр хууль бусаар агнаж, тээвэрлэн явсан үйлдэл нь хууль бус байна. Би буруутай этгээдээс байгаль экологид учирсан хохирлыг нэхэмжилж байна...” гэх мэдүүлэг /хавтаст хэр 28-29 дэх тал/,

- Гэрч Г.Гын өгсөн: “... Би 2023 оны 10 дугаар сарын 22-ны өдөр Булган аймаг Х*******-******* сум Х******* 2 дугаар ба н******* Баянгол гэх газарт малчин айл өрхүүдээр ажил хийгээд явж байх үед Баянголын гарам дээр Ланд круйзер-200 маркийн 2 тээврийн хэсэл гол гараад Хийдийн даваа давах гэж явсан тэгэхээр нь би уг тээврийн хэслүүдийг зогсоогоод эколо мөрдөгч А нь манай ба Баянгол гэх газарт Зэд х******* бүтээлийн нурууны Тусгай хамгаалалтын захиргааны байгаль хамгаалагч Гийн хамт эргүүл хяналт шалгалтын үү гүйцэтгэж байсан болохоор дуудаад уг тээврийн хэслүүдийг шалгуулсан тэгсэн - улсын дугаартай Ланд круйзер-200 маркийн бор шаргал өн тээврийн хэсэл дотор 4 хүн байсан тэгээд эколо мөрдөгч А байгаль хамгаалагч Г нар нь үзлэг хийхэд төмөр хайрцагт 2 ширхэг тул загас, 1 ширхэг зэвэг загас байсан тэгээд эколо мөрдөгч үзлэг хийгээд Х*******- ******* сумын төв рүү аваад явсан. Энэ хүмүүс загас агнах зөвшөөрөл огт аваагүй байсан...” гэх мэдүүлэг /хавтаст хэр 36-37 дахь тал/,

- Гэрч Б.Бийн өгсөн:”… Энэ хүмүүс загас агнах зөвшөөрөл огт аваагүй байсан...” гэх мэдүүлэг /хавтаст хэр 39-40 дэх тал/,

- Гэрч Г.Гийн өгсөн: “... Би 2023 оны 10 дугаар сарын 22-ны өдөр Булган аймаг Х*******-******* сум Х******* 2 дугаар ба Баянгол гэх газарт Х*******-******* сумын эколо мөрдөгч Аийн хамт эргүүл хяналт шалгалтын үү гүйцэтгээд явж байсан. Бид нар яваад очиход Баянголын гарам дээр Ланд круйзер-200 маркийн 2 тээврийн хэсэл гол гараад Хийдийн даваа давах гэж явсан. Тэгэхээр нь зогсоогоод эколо мөрдөгч А бид хоёр шалгахад - улсын дугаартай Ланд круйзер-200 маркийн бор шаргал өн тээврийн хэсэл дотор 4 хүн байсан, тэгээд эколо мөрдөгч А үзлэг хийхэд төмөр хайрцагт 2 ширхэг тул загас, 1 ширхэг зэвэг загас байсан. Энэ хүмүүс загас агнах зөвшөөрөл огт аваагүй байсан. Орхон айм иргэдээс Э гол руу загасанд явж байсан 4 машинтай иргэд таарч загасны зөвшөөрөл авсан. Х*******-******* сумын Х******* 2 дугаар ба “Ц******* э” гэх газар нь тусгай хамгаалалтын газар н*******т орохгүй орчны бүсэд байдаг...” гэх мэдүүлэг /хавтаст хэр 42-43 дахь тал/,

- Гэрч Е.Бы өгсөн:“... Би 2023 оны 10 дугаар сарын 21-ний өглөө 09 ца үед ажлын газрын ах Б.Г нь залгаад салхинд гарангаа айлаас идэш асууя цуг яваад ирье гэж хэлсэн. Бид нар тухайн газраа очоод хоол хийж идээд Г ах Б ах бид 3 унтаад өгсөн. Харин Б******* ах тухайн үед унтаагүй үлдсэн. Маргааш нь буюу 2023 оны 10 дугаар сарын 22-ны өдөр 16 ца үед буцаад явж байгаад нэг голоор гартал цагдаа болон байгаль хамгаалагч нар таараад та нарын машинд үзлэг хийе гэж хэлээд бид нарын машинд үзлэг хийж байтал төмөр савнаас загас гарч ирсэн. Бид нар явж байгаад 1 том голын э дээр хоноцгоосон. Бид нар Г ахын - улсын дугаартай Ланд круйзер-200 маркийн тээврийн хэсэлтэй явж байсан...” гэх мэдүүлэг /хавтаст хэр 45-16 дахь тал/,

- Гэрч Ш.Бын өгсөн:“... Бид нар явж байгаад Балын тохой гэх газрын дээхэн хавьд өндөр эр хажууд голын захад хонохоор болсон. Тэгээд хоол хийж идэж дуусаад Б, Г ах бид 3 унтаад өгсөн. Харин Б******* ах тухайн үед унтаагүй галын дэргэд суугаад үлдсэн. Маргааш нь буюу 2023 оны 10 дугаар сарын 22-ны өдөр 16 ца үед буцаад явж байгаад нэг голоор гартал цагдаа болон байгаль хамгаалагч нар таараад та нарын машинд үзлэг хийе гэж хэлээд бид нарын машинд үзлэг хийж байтал төмөр савнаас загас гарч ирсэн. Г ах Б бид 3 ямар нэгэн загасны хэсэл огт авч яваагүй байсан. Харин бид нар явахдаа Б******* ахынд очоод гэрт нь цай уугаад сууж байх үед Б******* ах машинд юм ачаад байсан. Тэгсэн хоносон газрынхаа маргааш өглөө нь 2 загасны уурга байсан. Бид нар Г ахын - улсын дугаартай Ланд круйзер-200 маркийн тээврийн хэсэлтэй явж байсан...” гэх мэдүүлэг /хавтаст хэр 48-49 дэх тал/,

- Шүүх шинжилгээний ерөнхий газрын 2023 оны 11 дүгээр сарын 03-ны өдөр 3759 дугаартай шинжээчийн дүгнэлт:“... Шинжилгээнд ирүүлсэн №1-2 гэсэн дугаартай загас нь Хулд овог-Salmonidae, Тул-Hucho Gunher төрлийн Тул-Hucho taimen (Pallas 1773) зүйлийн загас байна. №3 гэсэн дугаартай загас нь Хулд овог Salmonidae, Шөвгөр хоншоорт зэвэг /Ердийн-зэвэг/-Brachymystax Lenok (Pallas 1773) зүйл байна. Шинжилгээнд ирүүлсэн №1-3 дугаартай загасны хүйсийг тогтоох боломжгүй, насыг тогтоох зорилгоор хайрснаас дээж авч /НХ дижитал микирсопоор 20x30 өсгөж насыг нь тоолж үзэхэд №1 дугаартай загас нь 4 настай, №2 дугаартай нь 3,5 настай, №3 дугаартай загас нь 4 настай байна. 5. Хулд овог-Salmonidae, Тул-Hucho Gunher төрлийн Тул-Hucho taimen нь Монгол Улсын Зас газрын 2012 оны 7 дугаар тогтоолын 1 дүгээр хавсралт Ховор амьтны жагсаалтад багтсан болно. Харин Шөвгөр хоншоорт зэвэг /Ердийн зэвэг/- Brachymystax Lenok (Pallas 1773) нь нэн ховор, ховор амьтны жагсаалтад багтдаггүй. 6. Монгол Улсын Зас газрын 2023 оны 07 дугаар сарын 05-ны өдрийн 260 дугаар тогтоолын хавсралтын Ан-амьтны экологи-эдийн зас үнэлгээ жагсаалтад Тул-Hucho taimen (Рallas, 1773) зүйл нь 4,000 төгрөг, Шөвгөр хоншоорт зэвэг /Ердийн зэвэг/-Brachymystax Lenok (Раllas, 1773) зүйл нь 29,000 төгрөгөөр үнэлсэн байна...” гэх дүгнэлт /хавтаст хэр 61-67 дахь тал/,

- Байгаль орчны хяналтын улсын байцаагч Б.Зын 2023 оны 11 сарын 28-ны өдөр гаргасан дүгнэлт: “... Экологи эдийн зас үнэлгээнд нөхөн төлбөр тооцсон акт “№3759 дугаартай шинжээчийн дүгнэлтийг үндэслэн “Байгаль орчныг хамгаалах” тухай хуулийн 49 дүгээр зүйлийн 4 дэх хэс 2 дахь заалтад заасны дагуу амьтны аймагт учруулсан хохирол болох 2 ширхэг Тул-Hucho taimen зүйлийн экологи эдийн зас хохирлын үнэлгээ 816,000 төгрөгийг 2 дахин нэмэгдүүлэн тооцоход 1,632,000 төгрөг....” гэх дүгнэлт /хавтаст хэр 73 дахь тал/,

- Тээврийн хэслийн гэрчилгээний хуулбар, /хавтаст хэр 8, 139 дэх тал/,

- Яллагдагч Г.Б*******ы өгсөн:“... Манайд цай ууцгаачихаад би хөнжил пүүгээгээ аваад машинд нь ачаад бас 2 загасны уурга болон хүнс хийдэг төмөр хайрцгаа аваад бид хөдөлсөн.Тэгээд бид Булган айм Хялганат тосгоноор дайраад баруун тийшээ Ингэтийн ард байдаг тасгаар дайраад Хийдийн даваагаар даваад Балын тохой гэдэг газар очсон. Тэгээд өндөр ц******* эр ойролцоо бид хэд отоглоод хоол цай хийж идээд жоохон ярьж суусан. Тэгээд Б.Г болон хамт явсан би сайн танихгүй нэрийг нь мэдэхгүй 2 залуу болон тэр 3 хэвтээд өгөхөөр нь би галаа манаж байгаад загасны хэлэлээ аваад хиймэл жараахайгаар загас барихаар явсан. Тэгээд дэгээ шидэж байхад эхлээд 1 ширхэг зэвэг нэртэй загас барьсан. Дахиад нэлээн байж байгаад дэгээгээ солиод шидтэл дараалаад 2 ширхэг тул нэртэй загас барьсан. Тухайн үед загас барьж байхдаа тул загас байна гэдгийг анзаарсан. Тэгээд барьсан загаснуудаа аваад отог дээрээ очиж толгойны гэрэл, хутга хоёроо аваад голын зах орж загаснуудаа цэвэрлээд хүнсний төмөр хайрцагтаа хийсэн. Тэгээд тэндээ хоночихоод маргааш нь буцаж яваад Баянголын гарам дээр эколо байцаагч болон байгаль орчны байцаагч нартай тааралдаад шалгуулсан. ... хамт явсан хүмүүс маань бол загас бариагүй, би 2 ширхэг тул, 1 зэвэг нэртэй загас барьсан. Тухайн үед тээврийн хэслийг Б.Г жолоодож явсан. Бүгд мэдээгүй цагдаад баригдсаны дараа л харж мэдсэн...” гэх мэдүүлэг /хавтаст хэр 162-164 дэх тал/ зэргээр нотлогдон тогтоогдсон байна.

 

4.Шүүгдэгч Г.Б******* нь “би анх шууд загас барих санаа, зорилгогүй явсан бөгөөд уг тээврийн хэсэлд тээвэрлэх санаа, зорилго байгаагүй, мөн уг тээврийн хэслийг би жолоодож явсан зүйл байхгүй. Би уг тээврийн хэсэлд зорчигчийн хувиар зорчиж явсан, зорчигч нь Замын хөдөлгөөний дүрэмд зааснаар ачааг тээвэрлэх үүгүй, зөвхөн жолооч ачааг тээвэрлэх үү хүлээсэн байдаг. Үүнээс дүгнэхэд шүүгдэгч Г.Б******* 3 ширхэг загасыг тээвэрлэсэн гэж үзэх боломжгүй” тул гомдолтой байна гэсэн агуулгаар давж заалдах гомдол гаргасан.

 

5.Анхан шатны шүүх гэмт хэр зүйлчлэл, гэм буруу асуудлаар үндэслэл бүхий дүгнэлт хийж, Эрүү хуулийн тусгай ан 24.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар зүйлчлэн ял шийтгэл оногдуулсан нь хууль зүйн үндэслэлтэй, Эрүү хуулийг зөв тайлбарлан хэлэсэн байна.

 

6. Гэмт хэ үйлдэж олсон хөрөнгө, орлогыг буюу гэмт хэ үйлдэж олсон эд зүйл, түүний үнэ, гэмт хэ үйлдэхэд ашигласан тээврийн хэсэл, уналга, галт зэвсэг, зэвсэг, тусгайлан бэлтгэсэн зэвс чанартай зүйл зэргийг үл маргах журмаар албадан хурааж, үнэ төлбөргүйгээр улсын төсөвт шилжүүлэх ажиллагаа нь албадлагын арга хэмжээгээр дамжин хэждэг.

Эрүү хариуцлагын нэг төрөл болох албадлагын арга хэмжээний хүрээнд гэмт үйлдлээс эх үүсвэртэй хөрөнгө, орлогыг хураахаас гадна гэмт хэ үйлдэхдээ ашигласан техник, хэслийг гэмт хэ үйлдэж олсон хөрөнгө, орлоготой адилтган гэмт этгээдээс албадан гаргуулах үүргийг шүүхэд хуулиар хүлээлгэсэн байх тул анхан шатны шүүхийн шийдвэр хуульд нийцсэн байна.

Гэмт хэ үйлдэхдээ ашигласан - улсын дугаартай Тoyata land загварын тээврийн хэслийг өмчлөгч Хавхчин овогт Гийн Н - эзэмшилд үлдээж, шүүгдэгч Г.Б*******аас уг тээврийн хэслийн үнэ 50.0000.000 /тавин сая/ төгрөг /хавтаст хэр 106-109 дэх тал/-ийг гаргуулах нь хуульд нийцнэ.

Тодруулбал Эрүү хуулийн 7.5 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт “Гэмт хэ үйлдэж олсон хөрөнгө, орлого" гэж Монгол Улсад бол энэ хуулийн тусгай ангид заасан, гадаад улсад бол тухайн улсын хуулиар нэг жилээс дээш хугацаагаар хорих ял оногдуулахаар заасан гэмт хэ үйлдэж шууд, шууд бусаар олсон эдийн, эдийн бус хөрөнгө, түүний үнэ, түүнээс олсон ашиг, орлого, гэмт хэ үйлдэхэд ашигласан, ашиглахаар завдсан техник, хэслийг ойлгоно.” гэж заасан.

Гэмт хэ үйлдэхэд хэлэсэн "тээврийн болон бусад хэсэл" гэдэгт гэм буруутай этгээд тухайн гэмт хэргийг үйлдэхдээ учруулж болох хор аюулын хэмжээг ихэсгэх, гэмт үйлдлээ түргэсгэх, олж авсан эд зүйлийг зөөж тээвэрлэх, гэмт хэр газраас зугтах зорилгоор хэлэсэн бүх төрлийн тээврийн хэсэл, гэмт үйлдлээ хялбар болгох, хохирогчийн эсэргүүцлийг няцаах, учирч болох саадыг арилгахын тулд ашигласан төрөл бүрийн тэсэрч дэлбэрэх болон түргэн шатамхай буюу түргэн хордуулах бодисууд, хориотой үйлдвэрлэл, үйлчилгээ явуулсан техник, тоног төхөөрөмж, хэсэл, барилга байгууламж зэргийг хамааруулна гэж Монгол улсын дээд шүүхийн 2006 оны 02 дугаар сарын 20-ны өдрийн 01 дугаартай тогтоолоор тайлбарласан байдаг.

8.Иймд анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээж, шүүгдэгч болон түүний өмгөөлөгчийн гаргасан давж заалдах гомдлын хангахгүй орхих нь зүйтэй гэж давж заалдах шатны шүүх бүрэлдэхүүн дүгнэв.

 

Эрүү хэ хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.9 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэс 1.1, 39.9 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасныг тус тус удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

 

1.Булган аймаг дахь сум дундын Эрүү хэр анхан шатны шүүхийн 2024 оны 01 дүгээр сарын 15-ны өдрийн 2024/ШЦТ/14 дугаартай шийтгэх тогтоолыг хэвээр үлдээж, шүүгдэгч Г.Б*******, түүний өмгөөлөгч Э.Ц******* нарын гаргасан давж заалдах гомдлыг хэсэхгүй болгосугай.

2.Эрүү хэ хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40.1 дүгээр зүйлийн 1, 2 дахь хэсэгт зааснаар анхан болон давж заалдах шатны шүүхийн хууль хэлээний зөрүүг арилгах, Эрүү хэ хянан шийдвэрлэх тухай хуулийг ноцтой зөрчсөн нь шүүхийн шийдвэрт нөлөөлсөн, хуулийг Улсын дээд шүүхийн тогтоол, тайлбараас өөрөөр хэлэсэн, эрх зүйн шинэ ойлголт, эсхүл хууль хэлээг тогтооход зарчмын хувьд нийтлэг ач холбогдолтой гэж үзвэл магадлалыг гардуулсан эсхүл хүргүүлснээс хойш 14 хоно дотор Монгол Улсын Дээд шүүхэд оролцогч хяналтын журмаар гомдол, эсэргүүцэл гаргах эрхтэй болохыг дурдсугай.

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ, ЕРӨНХИЙ ШҮҮГЧ                           Д.АЗЖАРГАЛ

 

                                         ШҮҮГЧИД                          Л.АРИУНЦЭЦЭГ

 

                                                                                    Л.ХИШИГДЭЛГЭР