*******д холбогдох эрүүгийн хэргийн тухай

 

-Уул аймгийн эрүүгийн хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн шүүгч Б.Манлайбаатар даргалж, шүүгч З.Төмөрхүү, ерөнхий шүүгч Ц.Амаржаргал нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн шүүх хуралдааны танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаанд:

            Прокурор *******

            Шүүгдэгч ******* өмгөөлөгч *******

            Нарийн бичгийн дарга Б.Саранчимэг нарыг оролцуулан

-Уул аймаг дахь сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Б.Ихтамир даргалж хийсэн шүүх хуралдааны 2023 оны 12 дугаар сарын 19-ний өдрийн 471 дугаар шийтгэх тогтоолыг эс зөвшөөрч шүүгдэгч *******ийн давж заалдах журмаар гаргасан гомдлоор шүүгдэгч *******д холбогдох 2318002260534 дугаартай эрүүгийн хэргийг 2024 оны дүгээр сарын 29-ний өдөр хүлээн авч, ерөнхий шүүгч Ц.Амаржаргалын илтгэснээр хянан хэлэлцэв.

иргэн, тоотод оршин суух, урьд ял шийтгэлгүй.

-Уул аймгийн Прокурорын газраас шүүгдэгч *******ийг ******* ******* ******* 20 оны 02 сарын -ний өдрийн огноотой, дугаартай, бакалаврын дипломыг хуурамч гэдгийг мэдсээр байж ашигл*******, 22 оны 12 сараас хойш төрийн албанд нийтийн албан тушаалд томилогдон 2023 оны 9 дүгээр сарын 20-ны өдрийг хүртэлх хугацаанд *******ил хөдөлмөр эрхлэн 150.687.243 төгрөгийн цалин хөлс авч, хууль бус орлого олсон гэмт хэрэгт холбогджээ.

-Уул аймгийн Прокурорын газраас: *******ийн үйлдлийг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 23.2 дугаар зүйлийн 1 дэх заалтад зааснаар зүйлчлэн яллах дүгнэлт үйлдэж, хэргийг шүүхэд шилжүүлжээ.

-Уул аймаг дахь сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүх:

-Шүүгдэгч овогт Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 23.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан хуурамч баримт бичиг ашиглах гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцож,

-Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 23.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч *******ийг 2500 нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөг буюу 2.500.000 /хоёр сая таван зуун мянга/ төгрөгөөр торгох ялаар шийтгэж,

-Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.3 дугаар зүйлийн 4 дэх хэсэгт зааснаар *******д оногдуулсан 2500/ хоёр сая таван зуун мянга / төгрөгөөр торгох ялыг шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болсноос хойш 10 сарын хугацаанд сар бүр 250,000 /хоёр зуун тавин мянга/ төгрөгөөр хэсэгчлэн төлүүлэхээр тогтоож,

-Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.3 дугаар зүйлийн 5 дахь хэсэгт зааснаар ялтан торгох ялыг шүүхээс тогтоосон хугацаанд биелүүлээгүй бол биелэгдээгүй ялын арван таван нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгийг нэг хоногоор тооцож хор ялаар солыг мэдэгдэж,

-Шүүгдэгч ******* нь цагдан хоригдсон хоноггүй, хохиролд төлөх төлбөргүй, түүнээс гаргуулах хэрэг хянан шийдвэрлэх *******иллагааны зардалгүй, хэрэгт битүүмжлэгдсэн хөрөнгөгүй, хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч нар нь гомдол саналгүй, нэхэмжлэх зүйлгүй болохыг тус тус дурд*******,

-Хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдсан “ улсын иргэн нь 1996 оноос 20 онд улсын ******* ******* сургуулийг ******* ******* ******* ч мэргэжлээр суралц******* төгссөн тул бакалавр зэрэг олгов” гэсэн бичиглэлтэй ******* ******* Их дугаартай дипломыг хэрэгт хавсарг*******,

-Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.5 дугаар зүйлийн 1., 2 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч *******ээс 115.871.172 /нэг зуун арван таван сая найман зуун далан нэгэн мянга нэг зуун далан хоёр мянга/ төгрөгийг гаргуулж улсын орлого болгож,

- сургуулиас олгосон нь сургуульд 2002 оноос 2004 онд суралц******* төгссөн тул “ ” мэргэжил, бакалавр зэрэг олгов гэх дугаартай бакалаврын дипломыг хүчингүй болгохыг Боловсролын асуудал хариуцсан төрийн захиргааны төв байгууллагад даалг*******,

-Шийтгэх тогтоол уншиж сонсгосноор хүчинтэй болох ба тогтоол хүчин төгөлдөр болтол шүүгдэгч *******д урьд авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үргэлжлүүлэхээр шийдвэрлэжээ.

Шүүгдэгч ******* давж заалдах гомдолдоо:

... Миний бие ******* нь 1996 онд -д суралцахаар бүртгүүлээд сургалтын төлбөрөө төлсөн. Зах зээлийн үед амьдралын шаардлагаар наймаа хийгээд сургуулиасаа чөлөө аваад завсардуулсан. Тухайн үед жил бүрийн сургалтын төлбөрөө төлдөг байсан. Тэгээд 20 онд -ийн сургалтын албанаас над руу холбоо бариад “дипломоо ирж аваарай” гэсний дагуу дипломоо авсан. -ийн дипломыг тухайн үед дугаар давхардсан диплом гэдгээ огт мэдээгүй байж байгаад цагдаа дээр л мэдсэн юм. Тийм болохоор буруугаа ойлгож, сайн дураараа хүлээн зөвшөөрсөн юм. Анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг дараах байдлаар хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаа болно. Үүнд:

1.Анхан шатны шүүх гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрөөд байхад торгох ял нь 450.000-5:400.000 хооронд байхад надад 2.500.000 төгрөгөөр торгосныг эс зөвшөөрч байна. Учир нь би одоо ам бүл-2, 12 настай хүүгийн хамт амьдардаг, *******ил эрхлээгүй байгаа юм.

2.Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээгээр тогтоож, төлбөрөөс хасуулж өгнө үү гэсэн хүсэлтийг минь шүүх хүлээж авалгүй шийдвэрлэснийг эс зөвшөөрч байна. Би хотын хөгжил, дэвшил, иргэдийг цэвэр аюулгүй орчинд амьдрах нөхцөлийг бүрдүүлэн 11 жил хамт олонтойгоо хоёргүй сэтгэлээр *******илл******* ирсэн. улсын Үндсэн хуульд зааснаар иргэн хүн хөдөлмөрлөх эрхтэй. Ингэж хөдөлмөрлөснийхөө төлөө цалин авч, цалингаас цалингийн хооронд *******илл******* амьдарч ирсэн. Иймд хэмжээний төлбөр төлөх боломжгүй байгаа тул гомдлыг хүлээн авч шийдвэрлэж өгнө үү... гэжээ.

Давж заалдах шатны шүүх хуралдаанд оролцсон шүүгдэгчийн өмгөөлөгч ******* тайлбартаа:

******* нь 2023 оны 12 дугаар сарын 19-ний өдрийн 471 дугаартай шийтгэх тогтоолыг миний эрх байдлыг дордуулсан байдлаар шийдвэрлэсэн гэж үзэж хоёр үндэслэлээр гомдол гаргасан. Анхан шатны шүүх Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 23.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан гэм буруутайд тооцож, хариуцлага оногдуулсан. Энэ зүйл ангийн торгох ялыг 450 нэгжээс 5400 нэгж хүртэл торгохоор заасан. ******* нь мөрдөн байцаалтын шатанд шалгагд******* байхдаа, өөрийгөө хуурамч дипломтой байснаа мэдэж хүлээн зөвшөөрч байсныг харгалзалгүйгээр 2500 нэгж буюу 2,500,000 төгрөгөөр торгож шийдвэрлэснийг эс зөвшөөрсөн. Мөн хэрэгт шалгагд******* байх үедээ хийж гүйцэтгэсэн байсан орон нутгийн тээврийн газарт *******лаасаа өөрийн хүсэлтээ өгч чөлөөлөгдсөн. Эдгээр нөхцөл байдлыг харгалзан үзэлгүй торгох ял оногдуулсан нь түүний гэм буруугаа сайн дураар хүлээсэн байдал, гэр бүлийн хувьд бага насны хүүхэдтэйгээ хамт амьдардаг, эрхэлсэн тодорхой *******илгүй гэх хувийн байдал зэргийг нь харгалзан үзсэнгүй гэж гомдол гаргасан. Анхан шатны шүүхээс *******ээс 22 оны 12 дугаар сараас 2023 оны 09 дүгээр сарын 20-ны өдөр хүртэл буюу -Уул аймгийн Нийтийн ******* ахуй үйлчилгээний газар, мөн орон нутаг зам тээврийн газарт даргаар тус тус *******илл******* байх хугацаандаа олсон орлого 115,871,000 төгрөгийг гаргуулж шийдсэн нь үндэслэлгүй болсон. Хоёр байгууллагад *******илл******* хууль бусаар орлого олсон гэж үзсэн атлаа аймгийн иргэдийн хурлын тогтоолоор төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүнээр *******илл******* байсан хугацааны урамшууллыг нь нэмж тооцож гаргуулсныг хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаа. Шүүгдэгч ******* нь тайлбарлахдаа хоёр байгууллагад арав гаран жил удирдлагаар *******илл******* байхдаа бие сэтгэл, цаг хугацаагаа зарцуулж хөдөлмөрлөсөн. Тухайн диплом хуурамч гэдгийг ойлгож байна. Гэхдээ би ямар ч төрлийн *******ил хийсэн байхад хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээгээр цалин авах боломжтой. Яагаад ийм байдалд дүгнэлт хийлгүйгээр хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээний дүнг хасалгүйгээр гаргуулж байгаа юм бэ. Дулааны цахилгаан станц, - ХК-нд төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүнээр *******илл******* байсан. Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүнтэй холбоотой урамшууллыг авахын тулд аймгийн иргэдийн төлөөлөгчдийн сонгуулиар төлөөлөгчөөр сонгогдсон. Аймгийн иргэдийн төлөөлөгч гэдэг нь сонгогддог албан тушаал. Өөрөөр хэлбэл төрийн захиргааны албан тушаалтан биш. Энэ үндэслэлээр төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүнээр *******илл******* байх хугацаандаа олгогдсон мөнгийг хас******* тооцож өгнө үү. Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг хасаагүй дүн буюу хоёр байгууллагад *******илласан 37,773,600 төгрөг, төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүнээр сонгогдож томилогдсон урамшуулал 33,744,318 төгрөг, нийт 71,517,918 төгрөгийг хас******* тооцож өгнө үү. Шүүгдэгчийн гомдолд дурдсан ял оногдуулахдаа торгуулийн ялыг дунд*******л******* гаргасныг зөвшөөрөхгүй байгаагаа дэмжиж байна. Торгуулийн ялыг багасг******* шийдэж өгнө үү. Анхан шатны шүүх дүгнэлт хийхдээ хоёр байгууллагын удирдлагаар *******илл******* байсан дээр дүгнэлт хийж, мөнгөн дүн гаргуулахдаа сонгогдсон албан тушаал дээр огт дүгнэлт хийгээгүй. Түүнтэй холбоотой материал байхгүй байхад санаачилгаараа, сайн дураараа илтэд нэг талыг барьж эрх байдлыг дордуулсан байна гэж үзэж байна. Анхан шатны шүүх зөвхөн нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөгдсөн, бусад нь гарт нь олгогдсон байна гэж бүхэлд нь гаргасан. 116,813,000 төгрөгөөс тухайн үед мөрдөгдөж байсан хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ болох хоёр байгууллагад *******илл******* байсан дүн 37,773,600 төгрөг, мөн төлөөлөн удирдах зөвлөлийн урамшууллаар олгосон 33,744,318 төгрөг, нийт 71,517,918 төгрөгийг хас******* шийдвэрлэж өгнө үү гэв.

Давж заалдах шатны шүүх хуралдаанд оролцсон прокурор ******* дүгнэлтдээ:

Шүүгдэгч *******д холбогдох 2318002260534 дугаартай хэрэгт анхан шатны шүүхээс *******ийг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 23.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар гэм буруутайд тооцож, шүүгдэгчийн үйлдэл нь хэргийн үйл баримт болох хэрэгт авагдсан нотлох баримтуудаар хуурамч дипломоор төрийн албанд томилогдож, төрийн албанд 22 оны 12 сараас 2023 оны 09 дүгээр сар хүртэл *******илл*******, *******иллах хугацаандаа эрх олгосон баримт бичиг болох дипломыг хуурамч гэдгийг мэдсээр байж *******ил албан тушаалыг эрхэлж явсан нь уг гэмт хэргийг үргэлжилсэн хугацаагаар үйлдэж 2023 оны 09 дүгээр сарын 20-ны өдөр төгссөн байна.  Энэ хугацаанд олгогдсон цалин хөлс урамшуулал, мөнгөн дүнг хууль бус орлого гэж үзсэн. Үүнийг шүүх хэлэлцээд түүнээс 116,000,000 төгрөгийг гаргуулж шийдвэрлэсэн нь үндэслэлтэй байна. Яагаад гэвэл Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангид заасан шударга ёсны зарчим гэж байгаа. Хэн нэгний шударгаар олж хөдөлмөрлөх ёстой *******лын байран дээр хууль бусаар эрх олгосон бичиг баримтыг хуурамч гэдгийг мэдсээр байж уг бичиг баримтыг ашигл*******, тухайн сургуулийг төгсөж, мэргэжил боловсрол эзэмшээгүй гэдгээ мэдсээр байж энэ *******ил албан тушаал дээр *******илласан гэм буруутай байна, хэрэг үйлдсэн байна гэж үзсэн. Эрүүгийн эрх зүйгээр хамгаалагдсан эрх харилцаанд оролцож зөрчсөн үйлдлийг нь гэмт хэрэг гэж тусгайлан заагаад өгчсөн, гэмт хэрэг гэж үзсэн л бол тухайн хүний гэмт хэрэг үйлдэхдээ олсон орлогыг хууль бус орлого гэж үзэх үндэслэлтэй. Энэ мөнгийг гаргуулахаар шийдвэрлэсэн анхан шатны шүүхийн шийтгэх тогтоолыг хэвээр үлдээх саналтай байна гэв.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

1.Шүүгдэгч *******ийн гаргасан гомдлыг үндэслэн түүнд холбогдох хэргийг давж шатны шүүх хуралдаанаар хэлэлцэж, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.1 дүгээр зүйлийн 1., 3.т зааснаар давж заалдах гомдолд заасан асуудлаар хязгаарлахгүйгээр хэргийн бүх *******иллагаа болон шийдвэрийг бүрэн хян******* үзэв.

Шүүх хэргийг хянан шийдвэрлэхдээ Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.8 дугаар зүйлд заасан хуулийн шаардлагыг ноцтой зөрчөөгүй,  хуульд заасан нотолбол зох байдлуудыг хангалттай шалг******* тодруулсан, мөрдөн байцаалт болон шүүхээс хэрэг хянан шийдвэрлэх явцад оролцогчийн хуулиар хамгаалагдсан эрхийг хассан, хязгаарласан гэх ноцтой зөрчил тогтоогдоогүй болно.

2.Цагдаагийн байгууллагад болон Авлигатай тэмцэх газарт ирүүлсэн ... ******* нь дээд боловсролын хуурамч диплом ашиглан *******илд томилогдон *******илласан байж болзошгүй...гэх мэдээллийн дагуу хэрэг бүртгэлтийн хэрэг нээж, шалгаад дээрх нөхцөл байдал тогтоогдсоны дагуу мөрдөн шалгах *******иллагаа явуулж, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 23.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар *******д холбогдуулан эрүүгийн хэрэг үүсгэн, яллагдагчаар татжээ.

3.Шүүгдэгч ******* нь  улсын ******* ******* сургуульд огт суралц******* төгсөөгүй атлаа тус “дугаар , улсын иргэн нь 1996 оноос 20 онд ******* ******* ******* ч мэргэжлээр суралц******* төгссөн тул бакалавр зэрэг олгов” гэх хуурамч диплом авч, уг хуурамч дипломыг ашиглан 2002-2004 онд -ийн сургуульд оройгоор суралц******* 2004 оны 12 сарын 28-ны өдрийн “ ******* нь сургуульд суралц******* “ ” мэргэжил, бакалавр зэрэг олгов” гэх дугаартай бакалаврын диплом авч, улмаар 22 оны 12 сарын 19-ний өдрөөс 2020 оны 7 сарын 31-ний өдрийг хүртэл -Уул аймгийн Нийтийн ******* ******* үйлчилгээний газрын даргаар, 2020 оны 12 сарын 07-ны өдрөөс 2023 оны 9 сарын 20-ний өдрийг дуустал орон нутгийн зам тээвэр -ын даргаар тус тус *******илл******* эдгээр хугацаанд төрийн албанд нийтийн албан тушаалд томилогдон *******илл*******, 150.687.243 төгрөгийн цалин хөлс авч, хууль бус орлого олсон болох нь:

-анхан шатны шүүх хуралдаанд шүүгдэгчийн өөрийнх нь мэдүүлсэн: Би 1996 онд “******* Аж Ахуйн Их сургууль”-д суралцахаар бүртгүүлээд сургалтын төлбөрөө төлсөн. Зах зээлийн үед амьдралын шаардлагаар наймаа хийгээд сургуулиасаа чөлөө аваад завсардуулсан. Жил бүр төлбөрөө төлдөг байсан. Тэгээд 20 онд “******* Аж Ахуйн Их сургууль”-ийн сургалтын албанаас над руу холбоо бариад “дипломоо аваарай” гэж хэлсэн. Дараа нь Их сургуульд эрх мэргэжлээр суралцаад төгссөн. Тэгээд хувиараа хөдөлмөр эрхэлж байгаад 22 оноос -Уул аймгийн Нийтийн ******* ******* үйлчилгээний газрын албан үүргийг гүйцэтгэж эхэлсэн. Би өнөөдрийг хүртэлх хугацаанд тухайн дипломыг хуурамч гэдгийг мэдээгүй. Санаатайгаар ашигласан зүйл байхгүй. Хуурамч гэдгийг нь мэдээд өөрийнхөө хүсэлтээрээ *******лаасаа чөлөөлөгдсөн. Гэхдээ ******* Аж Ахуйн Их сургуульд бүртгэгдээгүй, хуурамч диплом гэдэг нь тогтоогдож байгаа тул хүлээн зөвшөөрч байгаа. Би хотын хөгжил, дэвшил, иргэдийг цэвэрхэн хотод амьдруулахын тулд 11 жил хамт олонтойгоо хоёргүй сэтгэлээр зүтгэсэн. Нэгэнтээ ийм асуудал болсон учраас харамс******* байна. Их хэмжээний төлбөр төлөх боломжгүй байгаа. Учир нь Үндсэн хуульд зааснаар хөдөлмөр эрхэлснийхээ төлөө цалин аваад нийгмийн даатгалын шимтгэлээ төлж ирсэн. 21 оноос хойш хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ нийт 6 удаа өөрчлөгдсөн байдаг. Тухайн үеийн хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг тогтоож, нийгмийн даатгалын шимтгэл төлсөн хэмжээг хас******* тооцуулах хүсэлтэй байна...гэх мэдүүлэг,

- улсын ******* ******* 20 оны 02 сарын -ний өдрийн ******* нь “******* ******* ******* ч” мэргэжлээр бакалавр зэрэг олгов гэх дугаартай бакалаврын дипломын хуулбар, дугаартай дипломын хавсралт /хх-н 5-6/,

- 2004 оны 12 сарын 28-ны өдрийн ******* нь сургуульд суралц******* “ ” мэргэжил, бакалавр зэрэг олгов гэх дугаартай бакалаврын дипломын хуулбар, дугаартай бакалаврын дипломын хавсралт /хх-н 7-8/, шүүгдэгч *******ийн Төрийн албан хаагчийн анкетын хуулбар /хх-н 17-20/,

--Уул аймгийн 22 оны 12 сарын 19-ний өдрийн 590 дугаартай “*******ийг аймгийн Нийтийн ******* ******* үйлчилгээний газрын даргаар 22 оны 12 сарын 19-ний өдрөөс эхлэн томилох тухай” захирамжийн хуулбар /хх-н 21/,

--Уул аймгийн 24 оны 11 сарын 7-ны өдрийн Б/29 дугаартай *******ийн “Ажилд томилох тухай” захирамжийн хуулбар, хавсралтын хуулбар /хх-н 22/,

--Уул аймгийн 2020 оны 7 сарын 30-ны өдрийн -Б/33 дугаартай “*******ийг Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын ээлжит сонгуульд нэр дэвш болсон тул өөрийнх нь хүсэлтээр *******лаас чөлөөлөх тухай” тушаалын хуулбар /хх-н 24/,

--Уул аймгийн 2020 оны 12 сарын 7-ны өдрийн -Б/53 дугаартай “*******ийг орон нутгийн зам тээвэр -ын албан тушаалд томилох тухай” тушаалын хуулбар /хх-н 25/,

- улсын ******* ******* 2023 оны 8 сарын 17-ны өдрийн 1/592 дугаартай “******* нь тус сургуулийг 20 онд ******* ******* ******* ч мэргэжлээр бакалаврын дипломын дугаартай төгсөөгүй байна” гэх тодорхойлолт, хавсралт /хх-ийн 27-30/,

-Механик , эрх мэргэжилтэй байх шаардлагатай гэх орон нутгийн зам тээвэр -ын *******лын байрны тодорхойлолт /хх-ийн 32-35/, Эдийн засагч, эрх , техникч мэргэжилтэй байх шаардлагатай гэх Нийтийн ******* ******* үйлчилгээний газрын *******лын байрны тодорхойлолт /хх-ийн 36-37/,

- улсын ******* ******* ******* 20 оны 1 сарын 29-ний өдрийн 19 дугаартай “Төгсөгчдөд диплом, зэрэг олгох тухай” ректорын тушаалын хуулбар /хх-н 39-40/,

*******ийн төрийн байгууллагад *******иллах явцдаа авсан цалин хөлсний тооцоо /хх-ийн 56-59/,

-2023 оны 10 сарын 9-ний өдрийн улсын ******* ******* ******* дугаартай *******ийн бакалаврын диплом, түүний хавсралт 2 хуудас материалыг эд мөрийн баримтаар тооцох тухай тогтоол /хх-ийн 60/,

-Хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч мөрдөн шалгах *******иллагааны явцад өгсөн: ...******* нь 22 оны 12 сард даргаар томилогдон ирээд 2020 оны 8 сар хүртэл *******илласан. Би түүнийг ямар сургууль төгссөнийг сайн мэдэхгүй. Ямар ч байсан ******* ******* ******* чиглэлийн мэргэжилтэй гэдгийг өөрөөс нь сонсож байсан. ******* нь аймгийн захирамжаар манай газрын даргаар *******илл******* байсан. Тухайн үед яг тогтоосон хэмжээгээр цалин хөлсийг нь олгож байсан гэх мэдүүлэг Би түүнийг хуурамч дипломтой *******илл******* байсан талаар нь мэдэхгүй. Саяхан л фейсбүүкээр гэдэг хүн манай дарга *******ийг хуурамч дипломтой гээд тавьчсан байсан. дарга энэ асуудлаас болоод өөрийн хүсэлтээр *******лаасаа гарчсан... гэх мэдүүлэг /хх-ийн 65, 70/,

-Гэрч : ... ******* нь манай сургуульд 1996 онд элсэн орсон болон төгссөн талаар ямар ч мэдээлэл байгаагүй. Гэхдээ 1996-20 оны захирлын тушаал, холбогдох баримт нь улсын төв архивд шилжсэн байсан. -н тухайн үеийн баримтуудын хуулбараас захирлын 20 оны сарын 29-ний өдрийн 19 тоот тушаал дээр 20 онд -н ч мэргэжлээр төгсөгчдийн нэрс байгаа. Уг тушаалд ******* гэх хүний нэр байгаагүй... гэх мэдүүлэг /хх-ийн 74-75/,

-Гэрч Ж.: ...Би 1996 онд ******* ******* ******* сургуульд ороод 20 онд ******* ******* ******* сургуулийг мэргэжлээр суралцан төгссөн. Намайг сурч байхад ******* гэдэг хүн сурч байгаагүй... гэх мэдүүлэг /хх-ийн 82-83/,

-Гэрч н: ...******* гэж хүнийг хараад тангүй. Надтай хамт тухайн цаг хугацаанд суралц******* төгсөөгүй. -н ректорын 20 оны 1 сарын тушаалын хавсралтаар дугаартай дипломыг “ ” гэж хүн бүртгэлтэй байна... гэх мэдүүлэг /хх-ийн 87/,

-Гэрч : ... ******* нь орон нутгийн зам тээвэр -ын даргаар *******илл******* байгаад түүнийг хуурамч дипломтой гэдэг асуудал яригд******* *******лаасаа чөлөөлөгдсөн байсан. Энэ асуудалтай холбогдуулаад аймгийн Иргэдийн хурлын төлөөлөгч хүн учраас би түүнийг үнэхээр хуурамч дипломтой эсэх, Их сургуулийг мэргэжлээр төгссөн бакалаврын дипломын лавлагааг авахаар Боловсролын ерөнхий газар руу 2023 оны 08 сарын 21-ний өдөр 174 дугаартай албан бичиг хүргүүлсэн. Энэ бичгийн хариу нь 2023 оны 08 сарын 25-ны өдрийн 1/4605 дугаартай албан бичгээр хариу ирсэн ба уг хариунд *******ийн мэргэжлээр төгссөн дугаартай диплом нь төгссөн тухай лавлагаа ирсэн. Харин түүний ******* ******* ******* сургуулийг төгссөн диплом нь хуурамч эсэх талаар би лавлагаа аваагүй, тэр диплом нь хуурамч гэдэг асуудал яригд******* эхэлсэн байсан гэх мэдүүлэг /хх-ийн 92/,

--Уул аймгийн Шүүх шинжилгээний хэлтсийн 2023 оны 9 сарын 23-ны өдрийн 86 дугаартай: Шинжилгээнд ирүүлсэн ******* болон харьцуулах загвараар ирүүлсэн нарын диплом, дипломын хавсралтууд нь шинжилгээнд тэнцэнэ. Шинжилгээнд ирүүлсэн шинжлэгдэж байгаа дугаартай ******* гэх 20.02.-ний өдрийн бакалаврын диплом болон дипломын хавсралт нь харьцуулах загварт ирүүлсэн тоот дугаартай диплом, дипломын хавсралтууд нь ерөнхий болон хувийн онцлог шинж тэмдгээрээ хоорондоо тохирохгүй байна. Шинжлэгдэж буй *******ийн гэх диплом нь дээр дарагдсан тамга тэмдгийн зах ирмэг жигд бус, тод дүрслэгдсэн. Харьцуулах загвараар ирүүлсэн ын диплом, дипломын хавсралт дээр дарагдсан тамга, тэмдэг нь бүдэг дарагдсан байх тул харьцуулах шинжилгээ хийх боломжгүй байна... гэх шинжээчийн дүгнэлт, гэрэл зургийн үзүүлэлт /хх-ийн 100-107/,

-*******ийн Нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөлтийн талаарх лавлагаанууд /хх-ийн 133-136, 138/, -Уул аймаг 2023 оны 9 сарын 20-ны өдрийн - дугаартай “*******ийн хөдөлмөр эрхлэлтийн харилцааг дуусгавар болгох тухай” захирамж /хх-ийн 139/, -ийн захирлын 2000 оны 4 сарын 05-ны өдрийн 160 дугаартай тушаалаар батлагдсан -ийн бакалаврын сургалтын журам, -Уул аймгийн 2023 оны 9 сарын 20-ны өдрийн - дугаартай ”*******ийг орон нутгийн зам тээвэр -ын албан тушаалаас чөлөөлөх тухай” тушаалын хуулбар, шүүгдэгчийн хувийн байдлыг тогтоосон баримтууд зэрэг хуульд заасан үндэслэл, журмын дагуу хавтаст хэрэгт бэхжүүлэгдэн шүүх хуралдаанд хэлэлцэгдсэн нотлох баримтуудаар тогтоогдсон талаар анхан шатны шүүх үндэслэл бүхий дүгнэлт хийсэн байна.

Дээд боловсролын тухай хуулийн 8 дугаар зүйлийн 8.7-д зааснаар “Дээд боловсрол эзэмшүүлэх дипломын сургалт 90 багц цагаас доошгүй байх бөгөөд өмнөх түвшний сургалтын багц цагийг оролцуулан бакалаврын сургалт 120-оос доошгүй багц цаг байна.” гэж,

Боловсролын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1-д “Боловсролын баримт бичиг нь тухайн иргэний эзэмшсэн боловсролын агуулгын түвшин, мэргэжлийг гэрчилсэн албан ёсны баталгаа мөн”, 9.2-т “Боловсролын баримт бичиг /гэрчилгээ, үнэмлэх, диплом/-ийг бүрдүүлэх, олгох журмыг боловсролын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага батална.” гэж тус тус заасан.

Шүүгдэгч ******* нь дээр дурдсан шаардлагыг ханг*******, , дээд сургуульд суралц*******, улмаар хуульд заасан багц цагийн сургалтад хамрагд*******, дээд боловсрол эзэмшиж, зох журмын дагуу диплом аваагүй, хуурамч диплом ашигласан гэмт хэрэг үйлдсэн нь эрүүгийн хэргийг мөрдөн шалгах явцад тогтоогджээ.

Эрүүгийн хуулийн тусгай ангид заасан нийгэмд аюултай гэм буруутай үйлдэл, эс үйлдэхүйг гэмт хэрэгт тооцдог ба Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 23.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Тусгай зөвшөөрөл, эрх олгосон, үүргээс чөлөөлсөн баримт бичиг, тамга, тэмдэг, хэвлэмэл маягт, иргэний, албаны, жолоодох эрхийн үнэмлэх, боловсролын үнэмлэх, диплом, гадаад паспорт, төрийн шагнал, хүний хувийн байдлыг тодруулсан, гэрчилсэн, эдийн, эдийн бус баялгийг эзэмш, ашиглах, захиран зарцуулах эрхийг тодорхойлсон баримт бичгийг хуурамчаар үйлдсэн, хуурамч болохыг мэдсээр байж ашигласан, худалдсан үйлдлийг гэмт хэрэг тооцохоор хуульчилсан байна.

Шүүх нотлох баримтаар тогтоогдсон хэргийн нөхцөл байдлыг үндэслэн шүүгдэгч *******ийн үйлдлийг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 23.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан “Боловсролын бакалавр зэргийн диплом хуурамч болохыг мэдсээр байж ашигласан” гэмт хэргийн шинжийг агуулсан гэж дүгнэн, тухайн зүйл, хэсэгт зааснаар шүүгдэгч *******д торгох ял оногдуулж шийдвэрлэхдээ Эрүүгийн хуулийг зөв тайлбарлан хэрэглэсэн гэж үзэв.

Шүүгдэгч ******* нь Төрийн албанд хууль дээдлэх, иргэд төрийн алба хаах адил тэгш боломжоор хангагдах зарчмыг ноцтой зөрчиж, зох журмаар суралцаагүй атлаа гэмт хэрэг үйлдэх замаар бий болсон дээд боловсролын дипломыг хуурамч гэдгийг мэдсээр байж санаатайгаар ашиглан төрийн албанд томилогдон эрхлэх ёсгүй албан тушаалд *******илл*******, авах ёсгүй цалин хөлс авснаар бусад төрийн үйлчилгээний албан тушаалтнаас илүү цалин хөлс авах хууль бус давуу байдлыг өөртөө бий болгосон байна гэж үзлээ.

4.Анхан шатны шүүх шүүгдэгч *******ийн 22 оны 12 дугаар сарын 19-ний өдөр -Уул аймгийн Нийтийн ******* ******* үйлчилгээний газрын даргаар томилогдсоноор эхэлж 2023 оны 9 сарын сарын 20-ны өдрийг хүртэл хугацаанд   орон нутгийн Зам тээвэр -ын даргаар тасралтгүй *******илл*******, нийт 150.687.243 төгрөгийн цалин хөлс авснаас түүний нийгмийн даатгалын шимтгэлд төлөгдсөн 34.816.071 төгрөгийг хас*******, бүгд 115.871.172 төгрөгийн цалин авсан талаар зөв тооцож дүгнэжээ.

Гэвч дээрх албан тушаалд томилогдон *******илласнаар хөдөлмөр эрхлэлтийн харилцааны буюу төрийн албаны шинжтэй харилцаа үүсэж тодорхой үүргийг гүйцэтгэсэн хэдий ч ******* нь хийж гүйцэтгэсэн *******лынхаа үр дүнг үнэлүүлж авсан нийт цалин хөлсийг бүхэлд нь гэмт хэрэг үйлдэх замаар олсон орлогод хамааруулан дүгнэж, хохирлын хэмжээг авсан цалингийн бүх хэмжээгээр буюу 115.871.172 төгрөгөөр тогтоож шийдвэрлэсэн нь үндэслэлгүй байна.

Шүүгдэгч *******д 22 оны 12 сарын 19-ний өдрөөс 2023 оны 9 сарын сарын 20-ны өдрийг хүртэл хугацаанд нийт 150.687.243 төгрөгийн цалин бичигдсэн байна. Үүнээс нийгмийн даатгалын шимтгэлд төлөгдсөн 34.816.071 төгрөгийг хас*******, 115.871.172 төгрөгийн цалинг гарт олгогдсон байна.

Хүний эрхийн түгээмэл тунхаглалын 23 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэг заасан “… хэн боловч хувийн болон ам бүлийнхээ ахуй амьжиргааг хүний зэрэгтэй авч явахад хүрэлцэхүйц,  .... зайлшгүй тохиолдолд нийгмийн хангамжийн эх үүсвэрээр ... шан хөлс авах эрхтэй. ” гэх заалт,

Үндсэн хуулийн 16 дугаар зүйлд заасан “ иргэн … цалин хөлс авах эрх, эрх чөлөөг баталгаатай эдэлнэ.”  гэснийг үндэслэн 2023 онд мөрдөгдөж байсан Хөдөлмөр, нийгмийн зөвшлийн гурван талт үндэсний хорооны 28 оны 08 дугаар сарын 19-ний өдрийн 05 дугаар тогтоолоор шинэчлэн тогтоосон хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ болох сарын 420.000 төгрөгийг шүүгдэгчийн *******ил хөдөлмөр хийж байсан нийт хугацаа болох 10 жил 8 сараар тооцож 53.760.000 төгрөгийг шүүгдэгч ******* авах эрхтэй гэж үзлээ.

Иймд гарт олгогдсон нийт цалингаас авах эрхтэй цалинг хас******* үлдэх 62.111.172 төгрөгийг гэмт хэрэг үйлдэж олсон орлого гэж үзэн гэм хорын хохиролд тооцож, Иргэний хуулийн 497 дугаар зүйлийн 497.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1 дэх хэсэгт заасныг баримтлан шүүгдэгч *******ээс гаргуулж, улсын төсөвт шилжүүлэх нь зүйтэй гэж үзлээ.

5.Түүнээс гадна хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдсан шүүгдэгч *******ийн гэмт хэрэг үйлдэхдээ ашигласан “ улсын иргэн нь 1996 оноос 20 онд улсын ******* ******* сургуулийг ******* ******* ******* ч мэргэжлээр суралц******* төгссөн тул бакалавр зэрэг олгов” гэсэн бичиглэлтэй 20 оны 02 сарын -ний өдрийн дугаартай “Боловсролын бакалавр” зэргийн диплом, мөн ******* нь энэ дипломыг хуурамч гэдгийг мэдсээр байж ашиглан  сургуульд суралц******* “ ” мэргэжил, бакалавр зэрэг олгосон гэх 2004 оны 12 сарын 28-ны өдрийн дугаартай дипломыг тус тус шүүгдэгчид буцаан олгох хууль үндэслэлгүй тул дээрх 2 дипломыг хүчингүй болгох асуудлыг холбогдох Боловсрол, шинжлэх ухааны яаманд шилжүүлж шийдвэрлүүлэх нь зүйтэй гэж давж заалдах шатны шүүх дүгнэсэн болно.

Анхан шатны шүүх зөвхөн ******* ******* ******* ч мэргэжилтэй гэх хуурамч диплом ашиглан 2002 оноос 2004 онд сургуульд суралц******* авсан “ ” мэргэжил, бакалавр зэрэг олгов гэх дугаартай бакалаврын дипломыг хүчингүй болгохыг Боловсролын асуудал хариуцсан төрийн захиргааны төв байгууллагад даалг*******ээ.

6. Эрүүгийн хариуцлага нь гэмт хэрэг үйлдсэн хүний үйлдсэн гэмт хэрэг, гэмт хэргийн нийгмийн аюулын шинж чанар, хэр хэмжээ, гэм буруугийн хэлбэрт тохирсон байхаас гадна гэмт хэрэг үйлдсэн этгээдийг цээрлүүлэх, гэмт хэргийн улмаас зөрчигдсөн эрхийг сэргээх, хохирлыг нөхөн төлүүлэх, гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх, гэмт хэрэг үйлдсэн хүнийг нийгэмшүүлэх зорилготой байдаг.

Анхан шатны шүүх шүүгдэгч *******д Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 23.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар торгох ял шийтгэлийг сонгон оногдуулсан байх боловч шүүгдэгч нь гэмт хэрэгт холбогдсоныхоо дараа *******илгүй болж цалин, орлогогүй болсон, 12 настай хүүгийн хамт өрх толгойлон амьдардаг, давж заалдах шатны шүүхийн шийдвэрээр 62.111.172 төгрөгийг төрд буца******* төлөх болсон байдал зэргийг харгалзан анхан шатны шүүхээс оногдуулсан торгох ялын хэмжээг 2000 нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөг буюу 2.000.000 /хоёр сая/ төгрөг болгон багасгах нь Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.3 дугаар зүйлд заасан “шударга ёсны зарчим”, мөн хуулийн ерөнхий ангийн 5.1 дүгээр зүйлд заасан “эрүүгийн хариуцлагын зорилго”-д нийцнэ гэж дүгнэлээ.

Мөн шүүгдэгч *******ийн *******ил хийж орлого олох улмаар ар гэр, ам бүлээ тэжээн тэтгэх байдлыг харгалзан түүнд оногдуулсан торгох ялыг магадлал хүчин төгөлдөр болсноос хойш 10 сарын хугацаанд сар бүр 200.000 төгрөгөөр хэсэгчлэн төлүүлэхээр тогтоов.

7. Эрүүгийн хэрэгт шүүгдэгч *******ийн , - ХК-н төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүнээр сонгогдон *******иллах хугацаанд авч байсан урамшууллын талаар нотлох баримтууд хэрэгт авагдаагүйгээс гадна анхан шатны шүүх хуралдаанаар дээрх асуудлыг талаар хэлэлцээгүй болох нь шүүх хуралдааны тэмдэглэл, шийтгэх тогтоолоор тогтоогдож байх тул өмгөөлөгч *******ын давж заалдах шатны шүүх хуралдаанд ...*******ийн төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүнээр сонгогдон *******иллах хугацаанд авч байсан 37.773.600 төгрөг, 33.744.318 төгрөг, нийт 71.517.918 төгрөгийн цалин урамшууллыг  шүүгдэгчээс гаргуулах төлбөрөөс хас******* тооцож өгнө үү... гэсэн тайлбар гаргасныг хүлээн авах боломжгүй тул давж заалдах шатны шүүх мөн хэлэлцээгүй болно.

Давж заалдах шатны шүүх шүүгдэгч *******ийн гаргасан “...шүүхээс оногдуулсан торгох шийтгэлийн хэмжээг багасг*******, хөдөлмөрийн гэрээний дагуу авсан цалин хөлснөөс тухайн цаг хугацаанд мөрдөгдөж байсан хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг хас******* тооцож өгнө үү” гэх гомдлыг хүлээн авч, анхан шатны шүүхийн шийтгэх тогтоолд зох өөрчлөлт оруулж шийдвэрлэв.

   Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.9 дүгээр зүйлийн 1.4., 39.9 дүгээр зүйлийн 2.т заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

           1.-Уул аймаг дахь сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн 2023 оны 12 дугаар сарын 19-ний өдрийн 471 дугаар шийтгэх тогтоолын тогтоох хэсгийн 2, 3, 6, 7, 8 дахь заалтыг:

“2. Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 23.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч *******ийг 2500 нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөг буюу 2.500.000 /хоёр сая таван зуун мянга/ төгрөгөөр торгох ялаар шийтгэсүгэй” гэснийг

“Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 23.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч *******ийг 2000 нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөг буюу 2.000.000 /хоёр сая / төгрөгөөр торгох ялаар шийтгэсүгэй.” гэж,

“3. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.3 дугаар зүйлийн 4 дэх хэсэгт зааснаар *******д оногдуулсан 2.000.000 /хоёр сая/ төгрөгөөр торгох ялыг шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болсноос хойш 10 сарын хугацаанд сар бүр 200.000 /хоёр зуун мянга/ төгрөгөөр хэсэгчлэн төлүүлэхээр тогтоосугай гэж,

“6. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 21.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.2 дахь заалтад зааснаар хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагд******* ирсэн “ улсын иргэн нь 1996 оноос 20 онд улсын ******* ******* сургуулийг ******* ******* ******* ч мэргэжлээр суралц******* төгссөн тул бакалавр зэрэг олгов” гэсэн бичиглэлтэй ******* ******* Их дугаартай дипломыг, сургуулиас олгосон нь сургуульд 2002 оноос 2004 онд суралц******* төгссөн тул “ ” мэргэжил, бакалавр зэрэг олгов гэх дугаартай бакалаврын дипломыг тус тус Боловсрол, шинжлэх ухааны яаманд шилжүүлсүгэй” гэж,

“7. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.5 дугаар зүйлийн 1., 2 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч *******ээс 115.871.172 /нэг зуун арван таван мянга найман зуун далан нэгэн мянга нэг зуун далан хоёр мянга/ төгрөгийг гаргуулж улсын орлого болгосугай” гэснийг

“Иргэний хуулийн 497 дугаар зүйлийн 497.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1 дэх хэсэгт заасныг баримтлан шүүгдэгч *******ээс 62.111.172 /жаран хоёр сая нэг зуун арван нэгэн мянга нэг зуун далан хоёр/ төгрөг гаргуулж улсын төсөвт шилжүүлсүгэй” гэж,

“8. сургуулиас олгосон нь сургуульд 2002 оноос 2004 онд суралц******* төгссөн тул “ ” мэргэжил, бакалавр зэрэг олгов гэх дугаартай бакалаврын дипломыг хүчингүй болгохыг Боловсролын асуудал хариуцсан төрийн захиргааны төв байгууллагад даалгасугай” гэснийг

“ улсын иргэн нь 1996 оноос 20 онд улсын ******* ******* сургуулийг ******* ******* ******* ч мэргэжлээр суралц******* төгссөн тул бакалавр зэрэг олгов” гэсэн бичиглэлтэй ******* ******* Их дугаартай дипломыг, сургуулиас олгосон нь сургуульд 2002 оноос 2004 онд суралц******* төгссөн тул “ ” мэргэжил, бакалавр зэрэг олгов гэх дугаартай бакалаврын дипломыг тус тус хүчингүй болгохыг Боловсрол шинжлэх ухааны яаманд даалгасугай” гэж тус тус өөрчлөлт оруулж, шийтгэх тогтоолын тогтоох хэсгийн бусад заалтыг хэвээр үлдээсүгэй.

2. Шүүгдэгч *******ийн давж заалдах журмаар гаргасан гомдлыг хүлээн авсугай.

3. Анхан болон давж заалдах шатны шүүхийн хууль хэрэглээний зөрүүг арилгах, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийг ноцтой зөрчсөн нь шүүхийн шийдвэрт нөлөөлсөн, хуулийг дээд шүүхийн тогтоол, тайлбараас өөрөөр хэрэглэсэн, эрх шинэ ойлголт, эсхүл хууль хэрэглээг тогтооход зарчмын хувьд нийтлэг ач холбогдолтой гэж үзвэл энэхүү магадлалыг гардуулсан, эсхүл хүргүүлснээс хойш 14 хоногийн дотор хэргийн оролцогч хяналтын журмаар гомдол гаргах, прокурор эсэргүүцэл бич эрхтэй болохыг дурдсугай.

 

 

  

ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                                  Б.МАНЛАЙБААТАР

          ШҮҮГЧ                                                           З.ТӨМӨРХҮҮ

                      ЕРӨНХИЙ ШҮҮГЧ                                      Ц.АМАРЖАРГАЛ