2024     04        30                                             2024/ДШМ/34

 

*******т хологдох эрүүгийн хэргийн тухай

 

Ховд аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн эрүүгийн хэргийн шүүх хуралдааныг тус шүүхийн шүүгч Ж.Отгонхишиг даргалж, Ерөнхий шүүгч Н.Туяа, шүүгч М.Нямаяр нарын үрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн хуралдааны танхимд хаалттай хийсэн шүүх хуралдаанд прокурор Б.Хосаяр, өсвөр насны яллагдагчийн өмгөөлөгч Д.Эрдэнэчимэг, Ж.Энхжаргал, нарийн ичгийн дарга Р.Лхагвасүрэн нарыг оролцуулан,

 

Ховд аймаг дахь сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Б.Гантөгс даргалж хийсэн шүүх хуралдааны 2024 оны 03 ******* сарын 14-ний өдрийн 2024/ШЗ/126 ******* шүүгчийн захирамжийг эс зөвшөөрч ичсэн прокурорын эсэргүүцлийг үндэслэн *******т хологдох эрүүгийн 2236000000341 *******тай хэргийг 2024 оны 04 дүгээр сарын 05-ны өдөр хүлээн авч шүүгч М.Нямаярын илтгэснээр хянан хэлэлцэв.

 

1. Монгол улсын иргэн, ******* ургийн овогт *******гийн Энхаяр, 2007 оны 05 ******* сарын 31-ний өдөр Ховд аймгийн Жаргалант суманд төрсөн, 16 настай, эрэгтэй, үрэн ус дунд оловсролтой, мэргэжилгүй, ******* ******* ******* ******* ******* суралцдаг, ам үл 6, эцэг, эх, эгч нарын хамт Ховд аймгийн Жаргалант сумын ******* од оршин суух, урьд ял шийтгэлгүй, регистрийн *******:

 

2. Яллагдагч ******* нь Ховд аймгийн сумын нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулдаг " уян" ХХК-ний дэлгүүрт 2023 оны 10 ******* сарын 07-ны өдөр 21:40 цагийн үед тэй "хариулт мөнгийг дутуу өгсөн" гэх шалтгаанаар хэрүүл маргаан үүсгэж түүний рүү хутга шидэж хэвлийн зүүн хэсэгт зүсэгдэж нэвтэрсэн шарх, зөөлөн эдийн няцрал, хэвлийн хөндийд Ѕ гэдэсний уруудах хэсэгт 2 газарт цоорсон шарх, хэвлийн хөндийд цус алдал үхий эрүүл мэндэд нь хүнд хохирол санаатай учруулсан а уг гэмт хэргийг зэвсэг, тусгайлан элтгэсэн зэвсгийн чанартай зүйл хэрэглэн хүндрүүлэх нөхцөл айдалтайгаар үйлдсэн гэх гэмт хэрэгт хологджээ.

 

3.Ховд аймгийн Прокурорын газраас *******ын үйлдлийг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 11.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт 2.4-д зааснаар зүйлчлэн яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлжээ.

4. Ховд аймаг дахь сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгчийн захирамж:

4.1 Ховд аймгийн Прокурорын газрын хяналтын прокуророос Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 11.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.4-т заасан гэмт хэрэгт ******* ургийн овогт *******гийн Энхаярт хологдуулан яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн эрүүгийн 2336000000341 *******тай хэргийг Ховд аймгийн Прокурорын газарт уцааж,

 4.2 Өсвөр насны яллагдагч *******т авсан хувийн аталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэрэг прокурорт очих хүртэл үргэлжлүүлж,

4.3 Хэрэгт эд мөрийн аримтаар тооцогдож ирсэн эд зүйлгүй, итүүмжилсэн эд хөрөнгөгүй олохыг дурдаж,

4.4 Энэхүү захирамжийг эс зөвшөөрвөл уг шийдвэрийг хүлээн авснаас хойш ажлын 5 өдөрт агтаан Ховд аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд тус шүүхээр дамжуулан прокурор эсэргүүцэл ичих, шүүгдэгч, хохирогч, тэдгээрийн хууль ёсны төлөөлөгч, өмгөөлөгч гомдол гаргах эрхтэй олохыг дурдаж шийдвэрлэжээ.

5.Прокурор эсэргүүцэл олон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлартаа:

5.1 Хэрэгт Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 16.2 ******* зүйлд заасан "Нотолол зохих айдал"-ыг мөрдөн айцаалтаар үрэн тогтоосон өгөөд мөрдөн айцаалтын явцад 16 настай өсвөр насны яллагдагч *******ын хувийг айдлыг Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 18.3 ******* зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасны дагуу үрэн дүүрэн тогтоосон айдаг. Шүүгчийн захирамжид дурдсан "...яллагдагч нь хэрэгт ач хологдол үхий айдлыг одитой тусгаж, зөв мэдүүлэг өгөх чадвартай эсэхэд эргэлзээ төрвөл түүний сэтгэцийн айдлыг тодорхойлох" нөхцөл айдал мөрдөн айцаалтын олон прокурорын хяналтын шатанд үүсээгүй, яллагдагч нь нийгмийн харилцаанд оролцож айсан нь хэрэгт цугларсан ичгийн нотлох аримтуудаар тогтоосон учир түүний сэтгэцийн айдалд шинжээч томилж дүгнэлт гаргуулах шаардлагагүй гэж дүгнэн хэрэгт яллах дүгнэлт үйлдэж шүүхэд шилжүүлсэн олно.

5.2 Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 27.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “... эсхүл тусгай мэдлэг зайлшгүй шаардлагатай ол шүүх, прокурор, мөрдөгч шийдвэр гаргаж шинжилгээ хийлгэнэ гэж, мөн зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.3-д "... яллагдагч, шүүгдэгч хэрэгт ач хологдол үхий айдлыг одитой тусгаж, зөв мэдүүлэг өгөх чадвартай эсэхэд эргэлзээ төрвөл түүний сэтгэцийн айдлыг тодорхойлох;” гэж тус тус хуульчилсан айна.

Хуулийн дээрх заалтуудыг дүгнэвэл өсвөр насны яллагдагчийн өмгөөлөгч нарын шүүхийн урьдчилсан хэлэлцүүлэгт шинээр гаргаж өгсөн аримтуудаар яллагдагчийн сэтгэцийн айдалд эргэлзээ төрсөн гэж үзвэл шүүх Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 27.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан эрх хэмжээний хүрээнд өсвөр насны яллагдагчийн сэтгэцийн айдлыг шинжээч томилж тогтоолгох үрэн оломжтой айхад хэргийг прокурорт уцааж шийдвэрлэсэн нь Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 1.6 ******* зүйлд заасан "Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа хууль ёсны айх" зарчмыг ноцтой зөрчиж айна гэж дүгнэхээр айна.

Иймд Ховд аймаг дахь сум дундын эрүүгийн анхан шатны шүүхийн 2024 оны 03 ******* сарын 14-ны өдрийн 2024/Ш3/126 ******* шүүгчийн захирамжийг хүчингүй олгож өгнө үү гэв.

6. Өсвөр насны яллагдагчийн өмгөөлөгч Д.Эрдэнэчимэг, Ж.Энхжаргал нар давж заалдах шатны шүүх хуралдаанд гаргасан тайлартаа: Сэтгэцийн дүгнэлт гаргуулахын тулд тухайн хүнийг эмнэлэгт хэвтүүлж тухайн хүний хувийн айдлыг харгалзаж мөн харилцаж айж сэтгэцийнх нь дүгнэлтийг тогтоодог. Түүнээс иш өнөөдөр эрүүл хүн шиг очиж үзүүлээд 7 хоног дотор дүгнэлт нь гарчихдаг асуудал иш юм. Тийм учраас анхан шатны шүүхээс хэргийг мөрдөн шалгах ажиллагаанд уцаасан нь хууль зүйн үндэслэлтэй тул прокурорын эсэргүүцлийг хэрэгсэхгүй олгож, анхан шатны шүүхийн шүүгчийн захирамжийг хэвээр үлдээж өгнө үү гэв.

 

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Давж заалдах шатны шүүх Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.1 дүгээр зүйлийн 1, 3 дахь хэсэгт зааснаар шүүгчийн захирамж хууль ёсны өгөөд үндэслэлтэй олсон эсэхийг прокурорын эсэргүүцэлд дурдсан үндэслэлээр хязгаарлахгүйгээр хэргийн үх ажиллагаа, шийдвэрийг  үхэлд нь хянаж, шүүгчийн захирамжийг хүчингүй олгож, прокурорын эсэргүүцлийг хангаж шийдвэрлэв.

1. Ховд аймгийн Прокурорын газраас яллагдагч ******* нь Ховд аймгийн сумын нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулдаг “ уян” ХХК-ийн дэлгүүрт 2023 оны 10 ******* сарын 07-ны өдөр 21:40 цагийн үед тэй “хариулт мөнгийг дутуу өгсөн” гэх шалтгаанаар хэрүүл маргаан үүсгэж түүн рүү хутга шидэж хэвлийн зүсэгдсэн шарх, зөөлөн эдийн няцрал, хэвлийн хөндийд S гэдэсний уруудах хэсэгт 2 газарт цоорсон шарх, хэвлийн хөндийд цус алдалт үхий эрүүл мэндэд хүнд хохирол санаатай учруулсан нь нотлогдсон гэж дүгнэн, түүний үйлдлийг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 11.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.4-т зааснаар зүйлчлэн яллах дүгнэлт үйлдэж, хэргийг шүүхэд шилжүүлжээ.

2. Анхан шатны шүүх яллагдагч *******т хологдох хэргийг урьдчилсан хэлэлцүүлгийн шүүх хуралдаанаар хянан хэлэлцэж, “өсвөр насны яллагдагч нь хэрэгт ач хологдол үхий зөв мэдүүлэг өгөх эсэх нь эргэлзээтэй айх тул түүний сэтгэцийн айдлыг тогтоож ирүүлэх шаардлагатай” гэх дүгнэлт хийж, шүүгчийн захирамжаар хэргийг прокурорт уцааж шийдвэрлэсэн айна.

3. Прокурор эсэргүүцэлдээ “өсвөр насны яллагдагчийн өмгөөлөгч нарын шүүхийн урьдчилсан хэлэлцүүлэгт шинээр гаргаж өгсөн аримтуудаар яллагдагчийн сэтгэцийн айдалд эргэлзээ төрсөн гэж шүүх үзвэл шүүх өөрөө шинжээч томилж сэтгэцийн айдлыг тогтоолгох үрэн оломжтой айхад хэргийг прокурорт уцаасан тул шүүгчийн захирамжийг хүчингүй олгож өгнө үү” гэжээ.

3.1 Өсвөр насны яллагдагч *******ын өмгөөлөгч нар нь урьдчилсан хэлэлцүүлэг хийлгэх тухай хүсэлтийг шүүхэд гаргахдаа яллагдагчийн 2023 оны 11 дүгээр сарын 23-ны өдрөөс 2023 оны 11 дүгээр сарын 30-ны өдөр хүртэл “Стресст үзүүлэх цочмог хариу урвал” оноштойгоор, 2023 оны 12 ******* сарын 27-ны өдрөөс 2024 оны 1 дүгээр сарын 08-ны өдөр хүртэл “Хүүхдийн сэтгэл түгших айх эмгэг” оноштойгоор тус тус Ховд аймгийн БОЭТ эмнэлгийн Сэтгэцийн тасагт хэвтэн эмчлүүлсэн 35 хуудас аримтыг шүүхэд гаргаж өгчээ.

Хэрэгт авагдсан аримтаар 2023 оны 10 ******* сарын 07-ны өдөр гэмт хэргийн талаарх гомдол мэдээллийг хүлээн авснаар мөрдөн шалгах ажиллагаа явуулж, 2023 оны 11 дүгээр сарын 03-ний өдөр өсвөр насны яллагдагчид эрх үүрэг тайларлаж, мэдүүлэг авч, 2023 оны 11 дүгээр сарын 23-ны өдөр хэргийн материалыг яллагдагч түүний өмгөөлөгчид танилцуулахад “хэргийн материалтай танилцлаа, санал хүсэлтээ прокурорт гаргана” гэсэн айна.

Харин өмгөөлөгч Д.Эрдэнэчимэг 2023 оны 11 дүгээр сарын 20-ны өдөр прокурорт гаргасан хүсэлт гаргахдаа “*******ын иеийн өсөлт хөгжил, оюун ухаан үрэн хөгжөөгүй, юмыг зөв ойлгох, зөв тусгах чадваргүй, эрх зүйн хязгаарлагдмал чадамжтай, тухайн үйл явцыг зөв тусгаж ухамсарлах чадваргүй” гэх үндэслэл дурдаж хэргийн зүйлчлэлийг хөнгөрүүлэн өөрчилж өгнө үү” гэсэн ол 2023 оны 12 ******* сарын 04-ний өдөр өмгөөлөгч Д.Эрдэнэчимэг, Ж.Энхжаргал нар хамтран прокурорт хүсэлт гаргахдаа “сэтгэцийн өвчинтэй холоогүй оловч ухаан санаа нь гүйцэд хөгжөөгүйн улмаас өөрийнхөө үйлдэл хологдлыг үрэн ойлгож айгаа эсэх нь эргэлзээтэй тул шинжээч томилж дүгнэлт гаргуулах хүсэлтэй айна” гэжээ.

 Өөрөөр хэлэл мөрдөн шалгах ажиллагааны явцад яллагдагчийн өмгөөлөгч нар нь өсвөр насны яллагдагч *******ын хаана ямар оноштой эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлж айгаа талаарх аримтыг гаргаж өгөөгүй, мөн сэтгэцийн өвчний улмаас үнэн зөв мэдүүлэг өгч чадаж айгаа эсэх нь эргэлзээтэй гэх үндэслэлээр шинжээч томилж дүгнэлт гаргуулах талаар хүсэлт гаргаагүй айна.

Иймд мөрдөн шалгах ажиллагааны явцад яллагдагчийн сэтгэцийн дүгнэлт гаргуулах үндэслэл тогтоогдоогүй айна.

Харин яллагдагчийн өмгөөлөгч нарын шүүхийн урьдчилсан хэлэлцүүлэг хийлгэх тухай хүсэлт гаргахдаа хавсаргасан дээр дурдсан аримтаар “өсвөр насны яллагдагч нь хэрэгт ач хологдол үхий айдлыг одитой тусгаж, зөв мэдүүлэг өгөх чадвартай эсэхэд эргэлзээ төрсөн” гэж шүүх үзвэл шинжээч томилж, дүгнэлт гаргуулах оломжтой айна.

4. Дээр дурдсан үндэслэлээр “шүүгчийн захирамжийг хүчингүй олгож, прокурорын эсэргүүцлийг хүлээн авах нь зүйтэй” гэж шүүх үрэлдэхүүн дүгнэлээ.

 

 Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.9 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.2, дахь заалтыг удирдлага олгож,  

ТОГТООХ нь:

 

1. Ховд аймаг дахь сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн 2024 оны 03 ******* сарын 14-ний өдрийн 2023/ШЗ/126 ******* шүүгчийн захирамжийг хүчингүй олгож, прокурорын эсэргүүцлийг хангасугай.

 

2. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40.1 дүгээр зүйлийн 1, 2 дахь хэсэгт зааснаар давж заалдах шатны шүүхийн шийдвэрийг гардуулсан, эсхүл хүргүүлснээс хойш 14 хоногийн дотор “шүүхийн хууль хэрэглээний зөрүүг арилгах, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийг ноцтой зөрчсөн нь шүүхийн шийдвэрт нөлөөлсөн, хуулийг Улсын дээд шүүхийн тогтоол, тайлараас өөрөөр  хэрэглэсэн, эрх зүйн шинэ ойлголт, эсхүл хууль хэрэглээг тогтооход зарчмын хувьд нийтлэг ач хологдолтой.” гэсэн үндэслэлээр оролцогч Монгол Улсын Дээд шүүхэд хяналтын журмаар гомдол, прокурор, дээд шатны прокурор эсэргүүцэл гаргаж олохыг тайларласугай.

 

 

 

 

                               ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                         Ж.ОТГОНХИШИГ

 

                                   ЕРӨНХИЙ ШҮҮГЧ                                         Н.ТУЯА

 

                    ШҮҮГЧ                                       М.НЯМБАЯР