25                  28                                    128/ШШ25/0749    

 

 

 

                              МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Д.Халиуна даргалж, тус шүүхийн хуралдааны 4 дүгээр танхимд хийсэн нээлттэй шүүх хуралдаанаар,

Нэхэмжлэгч: Х******* х******* овогт В******* С******* /РД:*******/,

Хариуцагч: Улсын бүртгэлийн ерөнхий газар, 

Гуравдагч этгээд: С******* овогт Д******* Ч******* /РД:*******/,

Гуравдагч этгээдийн эрх залгамжлагч: А овогт Э Э /РД:/,

Маргааны төрөл: улсын бүртгэлийг хууль бус байсан болохыг тогтоолгож, улсын бүртгэлийн байгууллагын хууль бус ажиллагааны улмаас учирсан хохирлыг гаргуулахаар маргасан захиргааны хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Г, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Э.Б, А.Х, Б.А нарыг оролцу, шүүх хуралдааны тэмдэглэлийг нарийн бичиг Б.Баатарзориг хөтлөв. 

ТОДОРХОЙЛОХ нь: 

Нэг. Нэхэмжлэлийн шаардлага:  улсын бүртгэгч Б.Т 20 оны 06 дугаар сарын 04-ний өдрийн газар өмчлөх эрхийг шилжүүлсэн улсын бүртгэл хууль бус байсан болохыг тогтоолгож, захиргааны байгууллагын хууль бус бүртгэлийн улмаас иргэн В.С*******т учирсан хохирол болох 69,000,000 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулах.

Хоёр. Маргаж буй үндэслэл, талуудын тайлбар:

2.1. Нэхэмжлэгч, түүний итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нэхэмжлэлийн шаардлагын үндэслэлдээ: “Нэхэмжлэгч В.С******* нь 20 оны 05 дугаар сард Б д, дугаар хороо, с гудамж Б тоотод байрлах м.кв талбай бүхий гэр бүлийн хэрэгцээний өмчлөх эрхийн дугаартай газрыг 69,000,000 төгрөгөөр иргэн Д.Ч*******аас “Үл хөдлөх эд хөрөнгө худалдах худ******* авах” 1 дугаартай гэрээний дагуу худ******* авч 20 оны 06 дугаар сарын 04-ний өмчлөх эрхийн бүртгэлд бүртгүүлсэн.

Гэтэл хяналтын улсын байцаагч Н.А нь 24 оны 04 дүгээр сарын 18-ны өдрийн 61/ дугаартай дүгнэлтээр “уг газартай холбогдох хэсгийг Улсын дээд шүүхийн 2014 оны 216 тогтоолоор хүчингүй болгосон тул Э гэх хүнд газрыг эзэмшүүлэх нь зүйтэй” гэж үзэж бүртгэлийг хүчингүй болгосон.

Хяналтын улсын байцаагчийн дүгнэлтийг хүчингүй болгуулахаар хуульд заасан журмаар гомдол гаргаж, Захиргааны хэргийн шүүхээр хянуулахад тус дүгнэлт үндэслэлтэй гэж нэхэмжлэлийн шаардлагыг 2 шатны шүүхээр хэрэгсэхгүй болгож шийдвэр, магадлал хуулийн хүчин төгөлдөр болсон.

Харин энгийн иргэний хувьд эд хөрөнгийг шударгаар олж авахаар төлбөрийг нь төлж худалдаж авсан газрыг улсын бүртгэлийн байгууллага асуудалгүй гэж бүртгэсэн улсын бүртгэгч Б.Т хайхрамжгүй, алдаатай буруу бүртгэлээс болсон гэж үзэх үндэслэл бүрдсэн бөгөөд худалдсан Д.Ч******* гэх хүнтэй холбогдох гэсэн боловч тэрээр нас барсан байна.

Ийнхүү миний өмчилж авсан газрын бүртгэлийг Улсын бүртгэлийн ерөнхий газар нь Улсын бүртгэлийн ерөнхий хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.4-т заасан үнэн зөв, бодитой, заавал биелүүлэх шинжтэй байх зарчимд үндэслэж бүртгэсэн гэж ойлгосон боловч хяналтын байцаагчийн дүгнэлтээр хүчингүй болсон тул анхны бүртгэгчийг хууль бус бүртгэл хийсэн гэж үзэх үндэслэлтэй бөгөөд тус газрыг өмнө шүүхийн маргаантай гэдгийг нэхэмжлэгч мэдэх боломжгүй юм.

Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 28 дугаар зүйлийн 28.1-т "Аймаг, нийслэл, дүүргийн газрын алба, сумын газрын даамал газар эзэмших, ашиглах эрхийг эрхийн улсын бүртгэлд бүртгүүлэхдээ дараах мэдээллийг Улсын бүртгэлийн ерөнхий хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.11-д заасан дундын мэдээллийн санд оруулж, цахимаар мэдүүлэх ба мэдүүлгийн үнэн зөвийг хариуцна", 28.2-т "Улсын бүртгэлийн байгууллага Улсын бүртгэлийн ерөнхий хуулийн 9.11-д заасан дундын мэдээллийн сан дахь энэ хуулийн 28.1-д заасан мэдээллийг нягтлан шалгаж, газар эзэмших, ашиглах эрхийг эрхийн улсын бүртгэлд бүртгэнэ" гэж заасныг зөрчиж тухайн газрыг өмнө шүүхийн шийдвэртэй маргаантай гэдгийг хяналгүйгээр бүртгэснээр иргэн намайг хохироосон тул хохирлыг барагдуулж өгөхийг хүсэн Улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын даргад гомдол гаргасан.

Улсын бүртгэлийн ерөнхий газраас тус гомдлын хариуг 25 оны 0 дугаар сарын 24-ний өдрийн 1/4141 тоот бичгээр хохирол барагдуулахаас үндэслэлгүйгээр Иргэний хуулийн холбогдох зохицуулалтыг баримталж татгалзсан байна.

Тус бичгээр өмнөх өмчлөгч иргэн Д.Ч*******ыг иргэний улсын бүртгэлийн мэдээллийн санд 20 оны 11 дүгээр сарын 22-ны өдөр нас барсны бүртгэлд бүртгэгдсэн гэдгийг тодотгоод 20 оны 06 дугаар сард хууль ёсны өмчлөгч биш болж В.С******* миний биед тус газар шилжсэн байхад өвийн журмаар өв залгамжлагчаас шаард гэж ямар ч үндэслэлгүй хариу өгч байгаа бөгөөд би Д.Ч******* гэх хүний үр хүүхдийг мэдэхгүй, тухайн хүнтэй л гэрээ байгуулж хуульд заасан үндэслэлээр өмчлөх эрхийг олж авч улсын бүртгэлд бүртгүүлсэн байхад хяналтын байцаагчийн дүгнэлтээр миний эрх, хууль ёсны ашиг сонирхолд халдчихаад ийм утгагүй хариу өгч байгааг хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй бөгөөд хяналтын байцаагчийн дүгнэлттэй маргасан боловч шүүхээс үндэслэлтэй гэж үзсэн тул улсын бүртгэгч хуульд заасан журмаар бүртгээгүй байна гэж үзэх бүрэн үндэслэлтэй бөгөөд Захиргааны албан хаагчийн хариуцлагагүй үйлдлийг тухайн байгууллага нь хариуцах учиртай.

Ийнхүү Захиргааны ерөнхий хуулийн 1 дүгээр зүйлд хохирол барагдуулах этгээдийг тодорхойлж өгсөн бөгөөд тус зүйлийн 1.1-т “Иргэний хуулийн 498.2-т заасны дагуу захиргааны байгууллагын гаргасан алдааны улмаас учруулсан хохирлыг төр хариуцна”, 1.2-т "Иргэн, хуулийн этгээд өөрт учирсан хохирлыг хохирол учруулсан захиргааны байгууллагаас нэхэмжилж, тухайн захиргааны байгууллагаас гаргуулна" гэж заасны дагуу нэхэмжлэгч миний бие Захиргааны байгууллагаас шаардах эрхтэй бөгөөд Иргэний хуулийн 498 дугаар зүйлд Байгууллага, албан тушаалтан бусдад гэм хор учруулсны хариуцлагыг тус зүйлийн 498.5-т "Энэ хуулийн 498.1, 498.2, 498.4-т заасан этгээд өөрийн шууд санаатай буюу илтэд болгоомжгүй үйлдлээр гэм хор учруулсан бол гэм хорыг арилгасан байгууллага өөрт учирсан хохирлыг тухайн гэм буруутай этгээдээс шаардаж гаргуулах эрхтэй" гэж тус тус зохицуулсан болно.

Иймд Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.., 6..7-д заасны дагуу улсын бүртгэгч Б.Т 20 оны 06 дугаар сарын 04-ний өдрийн газар өмчлөх эрхийн улсын бүртгэл хууль бус байсан болохыг тогтоолгож, захиргааны байгууллагын хууль бус ажиллагааны улмаас иргэн В.С*******т учирсан хохирол болох 69,000,000 төгрөгийг хариуцагч Улсын бүртгэлийн ерөнхий газраас гаргуулах нэхэмжлэлийн шаардлагыг шүүхэд гаргаж байна.

Хохирлыг 25 оны 05 дугаар сарын -ний өдрийн үл хөдлөх эд хөрөнгө "Худалдах, худ******* авах гэрээ"-ний үнэд төлсөн 69,000,000 төгрөгөөр тооцсон болно. 

Иргэн Н.Эаас “улсын бүртгэлийн байгууллагад хандаж Улсын дээд шүүхийн 2014 оны 216 дугаар тогтоол хуулийн хүчин төгөлдөр болсон хэдий ч маргаан бүхий газрын өмчлөгчөөр В.С******* бүртгэлтэй байгаа тул хуулийн байгууллагаар шалгуулна” гэх агуулга бүхий гомдлыг гаргасны дагуу Улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын хяналтын улсын байцаагчийн Г- дугаартай үл хөдлөх эд хөрөнгийн хувийн хэрэгт бүртгэл, хяналт шалгалтыг хийж 20 оны дугаар сарын 20-ны өдрийн 68 дугаар дүгнэлтээр бүртгэлийг хүчингүй болгосон.   

Улсын бүртгэлийн байгууллагын 20 оны дугаар сарын 20-ны өдрийн 68 дугаартай улсын байцаагчийн дүгнэлтэд “Эд хөрөнгийн улсын бүртгэлийн мэдээллийн санд газрын өмчлөх эрх К.Э газар өмчлөх эрх шүүхийн шийдвэрээр хүчингүй болсон талаар Нийслэлийн өмчийн харилцааны газраас 2016 оны 0 дугаар сарын 28-ны өдрийн 9/ дугаартай албан бичгээр ирүүлснийг хувийн хэрэгт 2016 оны 04 дүгээр сарын 20-ны өдөр оруулж бүртгэсэн байна”. Нөгөө талаар өмчлөх эрх Ц.Э газрын өмчлөх эрх шүүхийн шийдвэрээр хүчингүй болсон талаар Нийслэлийн Өмчийн харилцааны газрын шийдвэр болон 2016 оны 0 дугаар сарын 28-ны 9/ дугаартай албан бичиг ирүүлснийг анхан шатны шүүхийн 2016 оны 04 дүгээр сарын 24-ний өдрийн шийдвэр, 2014 оны 07 дугаар сарын 24-ний өдрийн 05 дугаартай магадлал хувийн хэрэгт авагдсан бичиг ирүүлсэн. Мөн шүүхийн 2014 оны 04 дүгээр сарын 27-ны өдрийн бичиг ирүүлсэн байхад улсын бүртгэгч, бүртгэгчийн шийдвэрийг Улсын дээд шүүхийн хяналтын шатны Захиргааны хэргийн танхимаар эцэслэн шийдвэрлэсэн эсэхийг тодруулахгүйгээр “өмчлөх эрхийг шилжүүлсэн байна” гэсэн үндэслэлийг тодорхойлсон. Улсын бүртгэлийн ерөнхий хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.4-д “үнэн зөв, бодит байдал биелүүлэх шинжтэй байх” зарчимд үндэслэж бүртгэгдсэн гэж ойлгосон боловч хяналтын байцаагчийн дүгнэлтээр хүчингүй болсон тул бүртгэгч Б.Т хууль бус үйлдэл болох нь тогтоогдож байна гэж үзсэн.  

Мөн Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 24 оны 08 дугаар сарын 20-ны шийдвэр, Захиргааны давж заалдах шатны шатны шүүхийн 24 оны дугаар сарын 24-ний өдрийн магадлалаар Улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын улсын байцаагчаас “... дугаар...” газрын үл хөдлөх эд хөрөнгийн хувийн хэрэгт бүртгэлд хувийн хэргийн бүртгэлд шалгалт хийж 20 оны дугаар сарын 20-ны өдрийн 68 дугаартай бүртгэл хүчингүй болгох шийдвэр нь хуульд нийцсэн бөгөөд хүчин төгөлдөр байна гэж үзсэн. 

Шаардаж буй 69,000,000 төгрөгийн дансны хуулгаар баталгаажуулсан. Хамгийн сүүлийн улсын бүртгэгч Б.Төвшинтөр нь өөрийн үйл ажиллагаандаа хайнга хандаж, алдаа гаргасан гэж нэхэмжлэгч талаас үзэж байгаа. Учир нь хувийн хэрэг болон бусад баримтуудад авагдсан шүүхийн шийдвэр болон Нийслэлийн өмчийн харилцааны газраас ирүүлсэн баримтуудыг харахгүйгээр тухайн газрын өмчлөх эрхийг бусдад шилжүүлсэн байна. Улсын бүртгэлийн байгууллага үнэн зөв мэдүүлэг өгч бүртгэлийн үйл ажиллагаа явуулах учиртай. Гэтэл манайх улсын бүртгэлийн байгууллагад итгэн гэрээ байгуулж газар худалдаж авсан. Тухайн шилжүүлсэн үйлдэл нь хууль бус байна гэж нэхэмжлэгчээс маргаж байгаа. 

Иймд Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.., 6..7-д заасны дагуу 20 оны 06 дугаар сарын 04-ний өдрийн газар өмчлөх эрхийн улсын бүртгэлийг хууль бус байсан болохыг тогтоолгож, захиргааны байгууллагын хууль бус үйл ажиллагааны улмаас В.С*******т учирсан хохиролд 69,000,000 төгрөгийг хариуцагч Улсын бүртгэлийн ерөнхий газраас гаргуулах нэхэмжлэлийг шүүхэд гаргасан.” гэв. 

2.2. Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Төвшинтөр шүүхэд ирүүлсэн тайлбартаа: “Иргэн К.Э, Д.Отгонч*******, Э.Н, Э.Т нарын 2007 оны дугаар сарын 07-ны өдрийн гаргасан мэдүүлэг, үйлчилгээний хураамж, газар өмчлүүлэх шийдвэр, газрын кадастр, газрын хянан баталгааны дүгнэлт, иргэний үнэмлэхний хуулбар, төрсний гэрчилгээний хуулбар гэх мэт нотлох баримтыг үндэслэн Б дүүргийн дугаар хороо, с гудамж 6 тоот хаягт байрлах м.кв талбайтай 1865747664 тоот нэгж талбарын дугаартай гэр бүлийн хэрэгцээний газрыг эрхийн улсын бүртгэлийн Г- дугаартай тоот гэрчилгээ олгон бүртгэсэн байна.

2007 оны 08 дүгээр сарын 22-ны өдрийн дугаартай нотариатчийн гэрчилсэн худалдах авах гэрээгээр иргэн Х.Н өмчлөлд, 2012 оны 11 дүгээр сарын 19-ний өдрийн дугаартай нотариатчийн гэрчилсэн худалдах, худ******* авах гэрээгээр иргэн Ц.П өмчлөлд, 20 оны 05 дугаар сарын 12-ны өдрийн дугаартай нотариатчийн гэрчилсэн бэлэглэлийн гэрээгээр иргэн .М өмчлөлд, 20 оны 05 дугаар сарын 26-ны өдрийн дугаартай нотариатчийн гэрчилсэн бэлэглэлийн гэрээгээр иргэн Д.Ч*******ы өмчлөлд, 20 оны 05 дугаар сарын -ний өдрийн 1 дугаартай нотариатчийн гэрчилсэн худалдах худ******* авах гэрээгээр иргэн В.С*******ийн өмчлөлд шилжүүлэн бүртгэн дугаартай гэрчилгээ олгосон байна. 20 оны дугаар сарын 20-ны өдрийн Улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын 61 тоот улсын байцаагчийн дүгнэлт бүртгэлтэй байна. 

24 оны 08 дугаар сарын 20-ны өдрийн Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 128/ШШ24/065 тоот шийдвэр, 24 оны дугаар сарын 15-ны өдрийн Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 221/МА24/0665 тоот магадлал бүртгэлтэй байна.

Дээрх баримтуудаас харахад мөн хуулийн 29 дүгээр зүйлд заасны дагуу мэдүүлэг хүлээн авч бүртгэхээс татгалзах үндэслэл байгаагүй болно. Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйл 7.7 мэдүүлэг гаргагч нь мэдүүлэг түүнд хавсаргах баримт бичгийг үнэн зөв гаргах тэй бөгөөд энэ үүргээ зөрчсөнөөс бусдад учирсан хохирлыг хариуцна гэж заасан байдаг.

 20 оны 05 дугаар сарын 26-ны өдрийн дугаартай нотариатчийн гэрчилсэн гэрээгээр иргэн Д.Ч*******ы өмчлөлд шилжүүлсэн. Мэдээллийн санд тусгай тэмдэглэл бүртгэгдээгүй байсан учраас худалдах худ******* авах гэрээг 06 дугаар сарын 04-ний өдөр 7592 гэсэн дугаартай гэрчилгээ олгож бүртгэсэн. Манайд мэдүүлэг өгснөөрөө татгалзах үндэслэл байхгүй байсан учраас В.С*******ийн нэр дээр гэрчилгээг гаргасан. Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 7.7-д мэдүүлэг гаргасан мэдүүлэг гаргагч нь түүнд хавсаргах, баримт бичгийн үнэн зөвийг хариуцна гэж заасан  учраас хохирлыг хариуцна, мөн мэдүүлэг гаргагчаас үүссэн хохирлыг өөрөө хариуцна гэж заасан байдаг. Манайх бүртгэхээс татгалзах үндэслэл байгаагүй тул В.С*******ийн өмчлөлд бүртгэж гэрчилгээ гаргасан. Тиймээс хууль зүйн үндэслэлтэй бүртгэл болсон гэж үзэж байна. Тиймээс нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү” гэв.

2.. Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нар нэмж тайлбарлахдаа: “20 оны 11 дүгээр сарын 08-ны өдрийн 2005 дугаартай прокурорын тогтоол гарсан ба тогтоолтой танилцсан. Энэ тогтоолын агуулгаар улсын бүртгэгч Б.Түвшинтөрийн бүртгэл нь хууль зүйн үндэслэлтэй, ямар нэгэн хахууль аваагүй, өөрийн ашиг сонирхлын төлөө бүртгэл  үйлдээгүй гэдгийг нотолсон байгаа. Мөн 24 оны 08 дугаар сарын 01-ний өдрийн дугаартай прокурорын тогтоолоор тухайн тогтоолыг хэрэгсэхгүй болгоод улсын бүртгэгчийн бүртгэсэн бүртгэлийг хууль зүйн үндэслэлтэй хүчин төгөлдөр гэж нотолсон байна. Мөн нэмж хэлэхэд 5 дугаартай прокурорын тогтоол дээр хяналтын улсын байцаагч Н.Аын өөрийнх нь мэдүүлэг байна. Мэдүүлгээс дурдвал иргэн Ц.П нь хувийн хэрэгт авагдсан шүүхийн шийдвэр, магадлалаар шийдсэн хэрэгт гуравдагч этгээдээр оролцож байсан бөгөөд өөрийн өмчлөх эрхийг шүүхийн шийдвэрээр хүчингүй болгосныг мэдсээр байж улсын бүртгэлд газрыг шилжүүлж энэ өмчлөх эрх шилжсэн бүртгэлүүд хийгдсэн талаар мэдүүлэг өгсөн байна. Улсын бүртгэлийн ерөнхий хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.4-т улсын бүртгэлд бүртгүүлэхээр мэдүүлэг гаргаж байгаа этгээд нь бүртгүүлэхээр нотлох баримтыг бүрэн үнэн зөв гаргаж өгөх тэй бөгөөд энэ үүргийг биелүүлээгүйн улмаас бусдад учирсан хохирлыг хариуцна гэсэн заалт байгаа. Тиймээс манай улсын бүртгэгчийн хийсэн бүртгэл хууль зүйн үндэслэлтэй байна. Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуульд зааснаар холбогдох баримтыг бүрдүүлж бүртгэл үйлдсэн байна. 

Улсын бүртгэлийн ерөнхий /2009 оны/ хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.-т “...хууль хяналтын байгууллага улсын бүртгэлтэй холбоотой асуудлаар гаргасан шийдвэрийг улсын бүртгэлийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага, түүний харьяа салбар нэгжид ажлын хоногийн дотор ирүүлнэ...” гэж заасан. Одоо мөрдөгдөж байгаа Улсын бүртгэлийн ерөнхий хуулийн 14.2-т “Монгол Улсын иргэн, тус улсын нутаг дэвсгэрт оршин суугаа гадаад иргэн, харьяалалгүй иргэн мөн хуулийн этгээд энэ хуулийн 6, 7, 8 дугаар зүйлд заасан улсын бүртгэлийн мэдээллийг хуульд заасан хугацаанд улсын бүртгэлийн байгууллагад бүртгүүлэх үүргийг тус тус хүлээнэ” гэж заасан байдаг. 

Өнөөдрийн маргааны агуулгын хувьд Улсын бүртгэлийн байгууллага, Газрын алба хоорондын мэдээлэл солилцох үйл ажиллагааны хүрээнд орхигдсон зүйлүүд байхыг үгүйсгэхгүй. Газар өмчлүүлэх тухай шийдвэрийг Монгол Улсын иргэнд газар өмчлүүлэх тухай хуулийн 21 дүгээр зүйлд заасны дагуу эрх бүхий Засаг дарга холбогдох өргөдөл, нотлох баримтыг үндэслээд захирамж гаргасны дагуу улсын бүртгэлийн байгууллага уг шийдвэрийг бүртгэх, Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг буюу бүртгэх чиг тэй байгууллага.” гэв.

2.7. Гуравдагч этгээд Д.Ч*******ы эрх залгамжлагч Э.Э шүүхэд гаргасан тайлбартаа: “Миний ээж Д овогтой Ч******* нь 200 онд анх Төв аймгийн Алтанбулаг сумаас нүүн орж ирэн 2004 онд Нийслэлийн Б дүүргийн тухайн үеийн дугаар хороонд Улиастайд энэхүү газрыг худалдаж авсан. Үүнээс хойш Б дүүргийн Газрын алба өмчлөх гэрчилгээ гаргаж өгөлгүй маш олон жил болсон. Ээж минь амьд байхдаа хороо дүүргээр маш их явдаг байсан. Анх дугаар хороо, У з гэсэн тодорхой хаяггүй байсан санагдаж байна. Одоо бол Б д, дугаар хороо, -р хэсэг, с б тоот гэсэн хаягтай болсон байсан. Ээж минь хориод жил энэ хаяг дээр ганцаараа амьдарч байгаад 20 оны 11 дүгээр сард өвчний улмаас нас барсан” гэв. 

ҮНДЭСЛЭХ нь:

Нэхэмжлэгч В.С******* Б д, дугаар хороо, с гудамж б тоот хаягт байрлах, нэгж талбарын 1865747664 дугаартай, өмчлөх эрхийн улсын бүртгэлийн Г- дугаартай, м.кв газар өмчлөх эрхийг В.С*******ийн өмчлөлд шилжүүлэн бүртгэсэн 20 оны 06 дугаар сарын 04-ний өдрийн улсын бүртгэлийг хууль бус байсан болохыг тогтоолгож, захиргааны байгууллагын хууль бус бүртгэлийн улмаас иргэн В.С*******т учирсан хохирол болох 69,000,000 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулахаар нэхэмжлэлийн шаардлагаа Улсын бүртгэлийн ерөнхий газарт холбогду гаргасан.

Маргаанд хамаарах бүртгэл улсын байцаагчийн дүгнэлтээр хүчингүй болсон, өөрөөр хэлбэл нэхэмжлэгч шүүхэд нэхэмжлэл гаргахаас өмнө нэгэнт эрх зүйн үр дагаваргүй болсон ч уг бүртгэлийн улмаас өөрт учирсан хохирлыг гаргуулах эрх, ашиг сонирхол нэхэмжлэгчид байгаа энэ тохиолдолд нэхэмжлэлийн  шаардлагаа ийнхүү тодорхойлсноор хэргийг шийдвэрлэх нь Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 52 дугаар зүйлийн 52.5.2 дахь шаардлагад нийцнэ гэж үзсэн. 

Хуульд заасан журмаар хэрэгт авагдсан, шүүх хуралдаанд хэлэлцэгдсэн  нотлох баримтууд, талуудын тайлбараас тогтоогдож буй үйл баримтуудад дараах хууль зүйн дүгнэлт хийж, нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж, уг бүртгэлийг илт хууль бус болохыг тогтоож, захиргааны байгууллагын илт хууль бус бүртгэлийн улмаас нэхэмжлэгчид учирсан хохирлыг захиргааны байгууллагад хариуцуулж шийдвэрлэв.  

1. Хууль тогтоомжийн зохицуулалтаас үзвэл Монгол Улсын иргэнд газар өмчлүүлэх тухай хуулиар иргэн гэр бүлийн хэрэгцээндээ зориулж 1 удаа үнэ төлбөргүй газар өмчлөх эрхтэй бөгөөд, иргэн тухайн газраа гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалтаар Газрын тухай хуульд заасан нөхцөл шаардлага, хүчин төгөлдөр эрхийн гэрчилгээгээр эзэмшиж байх нь газар өмчлөх хүсэлт гаргах, түүнийг шийдвэрлэх хуулиар тогтоосон нөхцөл шаардлагын нэг байна. Иргэнд газар өмчлүүлэх шийдвэрийг аймаг, нийслэлийн Засаг дарга гаргах бөгөөд газар өмчлүүлсэн шийдвэрийг үндэслэн эрхийн улсын бүртгэлд газар өмчлөх эрхийг бүртгүүлснээр газар өмчлөх эрх баталгаажна. Улсын бүртгэлийн байгууллага иргэнд газар өмчлүүлсэн Засаг даргын шийдвэрийг үндэслэн өмчлөх эрхийг улсын бүртгэлд бүртгэх чиг тэй бөгөөд, тухайн газрын өмчлөх эрхийн хувьд мэдүүлэг гаргах эрх бүхий этгээд буюу өмчлөх эрхийг иргэний эрх зүйн гэрээний үндсэн дээр шилжүүлэн авсан этгээдийн өмчлөлд шилжүүлэн бүртгэл хөтөлнө. Хэрэв тухайн өмчлөх эрхтэй холбоотой шүүх, арбитрын шийдвэр гарсан тохиолдолд ерөнхий бүртгэгчийн шийдвэрээр эрхийн улсын бүртгэлийг хүчингүй болгож хаана. 

2. Маргаанд хамаарах Б д, дугаар хороо, с гудамж б тоот хаягт байрлах, нэгж талбарын 1865747664 дугаартай,  гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалттай, м.кв газрын өмчлөх эрх үүссэн, дуусгавар болсон шийдвэр, бүртгэлийн тухайд, 

2.1. Б дүүргийн Засаг даргын 2006 оны 12 дугаар сарын 25-ны өдрийн 92 дугаар захирамжаар К.Эд эзэмшүүлж, Нийслэлийн Засаг даргын 2007 оны 01 дүгээр сарын 08-ны өдрийн 0 дугаар захирамжаар К.Э, түүний гэр бүлийн гишүүд Д.Отгонч*******, Э.Н, Э.Т нарт өмчлүүлж, 2007 оны дугаар сарын 07-ны өдөр тэдгээрийн өмчлөлд эрхийн улсын бүртгэлийн Г- дугаарт бүртгэсэн байдаг.

2.2. К.Э тус газрын өмчлөх эрхийг 2007 оны 08 дугаар сарын 22-ны өдөр Х.Нарантуяад худалдах, худ******* авах гэрээгээр, Х.Нарантуяа 2012 оны 11 дүгээр сарын 19-ний өдөр Ц.Пт худалдах, худ******* авах гэрээгээр, Ц.П 20 оны 05 дугаар сарын 22-ны өдөр З.М бэлэглэлийн гэрээгээр, З.Мөнхбат 20 оны 05 дугаар сарын 26-ны өдөр Д.Ч*******д бэлэглэлийн гэрээгээр, Д.Ч******* 20 оны 05 дугаар сарын -ний өдөр худалдах, худ******* авах гэрээгээр нэхэмжлэгч В.С*******т тус тус шилжүүлснээр эрхийн улсын бүртгэлийн Г- дугаарт өмчлөх эрхийг шилжүүлэн бүртгэсэн.

2.. Улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын хяналтын улсын байцаагчийн 20 оны дугаар сарын 20-ны өдрийн 61 дүгээр дүгнэлтээр “газар өмчлүүлсэн шийдвэр шүүхийн хүчин төгөлдөр шийдвэрээр хүчингүй болсон” үндэслэлээр энэ газар өмчлөх эрхийн  улсын бүртгэлийн Г- дугаартай бүртгэлийг бүхэлд нь хүчингүй болгож шийдвэрлэсэн. Ингэснээр нэхэмжлэгч В.С*******ийн өмчлөх эрх түүнээс үл хамаарах шалтгаанаар дуусгавар болсон байдаг.

Тэрээр улсын байцаагчийн дүгнэлтийг эс зөвшөөрч нэхэмжлэл гаргасан хэдий ч Нийслэл дэх захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 24 оны 8 дугаар сарын 20-ны өдрийн 65 дугаар шийдвэр, Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 24 оны дугаар сарын 15-ны өдрийн 665 дугаар магадлалаар нэхэмжлэл хангагдаагүй буюу газар өмчлөх эрх нь сэргээгүй байна.

. Ийнхүү нэхэмжлэгч В.С*******т шилжсэн газрын өмчлөх эрх дуусгавар болсон буюу өмчлөх эрхийн улсын бүртгэлийг бүхэлд нь хүчингүй болгосон үндэслэл нь уг маргаанд хамаарах газарт эзэмших, өмчлөх эрхийг анх үүсгэсэн шийдвэртэй  холбоотой иргэд хоорондын маргааныг шийдвэрлэсэн шүүхийн хүчин төгөлдөр шийдвэрийн үр дагавар байна, тодруулбал,

маргаанд хамаарах  б тоот хаягт байрлах м.кв газарт анх эзэмших, өмчлөх эрх үүсгэсэн шийдвэртэй иргэн Н.Э маргаж, Захиргааны хэргийн анхан шатны 20 дугаар шүүхийн 2014 оны 06 дугаар сарын -ны өдрийн 94А дугаар шийдвэр, Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2014 оны 07 дугаар сарын 24-ний өдрийн 05 дугаар магадлал, Улсын дээд шүүхийн хяналтын шатны захиргааны хэргийн шүүх хуралдааны 2014 оны дугаар сарын 06-ны өдрийн 216 дугаар тогтоолоор Б дүүргийн Засаг даргын 2006 оны 12 дугаар сарын 25-ны өдрийн 92 дугаар захирамж, Нийслэлийн Засаг даргын 2007 оны 01 дүгээр сарын 08-ны өдрийн 0 дугаартай захирамжийн К.Эд б тоот хаягт байрлах м.кв газрыг эзэмшүүлж, өмчлүүлсэн хэсгийг хүчингүй болгож шийдвэрлэсэн.  

. Шүүхийн хүчин төгөлдөр дээрх шийдвэр бүхий хэргийн оролцогчийн гомдлоор улсын бүртгэлийн байгууллагын хяналт шалгалтын нэгжийн хяналтын улсын байцаагч эрхийн улсын бүртгэлийн хувийн хэрэгт шалгалт хийж, 20 оны дугаар сарын 20-ны өдрийн 61 дүгээр дүгнэлтээр газар өмчлөх эрхийн  улсын бүртгэлийн Г- дугаартай бүртгэлийг хүчингүй болгохдоо “бүртгэлийн дээрх нотлох баримтуудыг хянаж үзэхэд 2012 оны 11 дүгээр сарын 19-ний өдөр газрын өмчлөгч болсон Ц.П нь газрын өмчлөлтэй холбоотой маргаан Захиргааны хэргийн шатны шүүхээр эцэслэн шийдвэрлэсэн байхад өмчлөх эрхээ З.Мөнхбат руу шилжүүлэхээр бэлэглэлийн гэрээ хийж 20 оны 05 дугаар сарын 12-ны өдөр мэдүүлэг гаргасныг 20 оны 05 дугаар сарын 22-ны өдөр бүртгэсэн байна. Нөгөө талаар өмчлөх эрх Ц.П өмчлөлд бүртгэлтэй байхад газрын анхны өмчлөгч К.Э (МТ0411)-ын газар өмчлөх эрх шүүхийн шийдвэрээр хүчингүй болсон талаар Өмчийн харилцааны газраас 2016 оны 0 дугаар сарын 28-ны 9/ дугаартай албан бичиг ирүүлсэн, мөн 20 оны 04 дүгээр сарын 27-ны өдөр Захиргааны хэргийн анхан шатны 20 дугаар шүүхийн 2014 оны 06 дугаар сарын -ны өдрийн 94А дугаар шийдвэр, Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2014 оны 07 дугаар сарын 24-ний өдрийн 05 дугаар магадлал хувийн хэрэгт авагдсан байхад улсын бүртгэгч нь тус шийдвэрүүдийг Улсын дээд шүүхийн хяналтын шатны захиргааны хэргийн шүүхээр эцэслэн шийдвэрлэсэн эсэхийг тодруулахгүйгээр өмчлөх эрхийг шилжүүлсэн байна. Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн мэдээллийн санд К.Э газар өмчлөх эрх шүүхийн шийдвэрээр хүчингүй болсон талаар Нийслэлийн өмчийн харилцааны газраас 2016 оны 0 дугаар сарын 28-ны өдрийн 9/ дугаартай албан бичгээр ирүүлснийг хувийн хэрэгт 2016 оны 04 дүгээр сарын 20-ны өдөр оруулж бүртгэсэн байна” хэмээн дүгнэсэн байдаг.  

Өөрөөр хэлбэл тухайн Б тоот хаягтай хашааны газрыг анх К.Эд эзэмшүүлсэн, улмаар өмчлүүлсэн шийдвэрт холбогду иргэн Н.Э маргаж, уг маргаан шүүхэд хянан шийдвэрлэгдсэн болох нь, шүүхийн шийдвэрээр К.Эд эзэмшүүлсэн, өмчлүүлсэн шийдвэрийг хүчингүй болгосон талаар өмчлөх эрх анх улсын бүртгэлд бүртгэгдэх үндэслэл болсон шийдвэрийг гаргасан Засаг даргын газрын асуудал хариуцсан харьяа нэгж Өмчийн харилцааны газраас 2016 оны 0 дугаар сарын 28-ны өдрийн 9/ тоот албан бичгээр ирүүлснийг ирсэн бичгийн бүртгэл хяналтын картаар дугаар сарын 0-нд бүртгэж, “хэрхэн шийдвэрлэснийг эргэж мэдээлэх” хэмээх цохолт, тухайн газрын өмчлөх эрхийн улсын бүртгэлийн дугаарын “Г-” хэмээх тэмдэглэгээ хийгдэж, улсын бүртгэлийн хувийн хэрэгт 2016 оны 04 дүгээр сарын 20-ны өдөр оруулж бүртгэсэн, уг мэдээлэлд Нийслэлийн Засаг даргын 2016 оны дугаар сарын 14-ний өдрийн А/201 дүгээр захирамжаар шүүхийн шийдвэрийг биелүүлж К.Эд 2007 оны 1 дүгээр сарын 08-ны өдрийн дугаар захирамжаар олгосон Б тоот хаягтай м.кв газрыг өмчлөх эрхийг хүчингүй болгосныг тодорхой тусгасан, уг мэдээлэл бүртгэлийн хувийн хэрэгт 2016 оны 04 дүгээр сарын 20-ны өдөр бүртгэгдсэн байхад улсын бүртгэлийн байгууллага Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1.-т “шүүх, арбитрын шийдвэр гарсан”, 14.1.4-т “эрх бүхий этгээдийн шийдвэрээр үл хөдлөх эд хөрөнгө өмчлөх эрх болон түүнтэй холбоотой эд хөрөнгийн бусад эрх дуусгавар болсон” бол бүртгэлийг хаах заалтыг биелүүлээгүй, шүүхийн шийдвэр, эрх олгосон этгээдийн шийдвэрээр хүчингүй болсон, дуусгавар болсон газар өмчлөх эрхийг хүчинтэй мэтээр эрхийн улсын бүртгэлийг үргэлжлүүлэн хөтөлж, улмаар тухайн шүүхийн маргаанд хэргийн оролцогчоор /гуравдагч этгээдийн эрх залгамжлагчаар/ оролцож шүүхээр хэрхэн шийдвэрлэгдсэнийг мэдэж байсан Ц.П газар өмчлөх эрхийг 20 оны 05 дугаар сарын 22-ны өдөр З.М бэлэглэлийн гэрээгээр шилжүүлснийг бүртгэж, цаашлаад З.Мөнхбатаас 20 оны 05 дугаар сарын 26-ны өдөр Д.Ч*******д бэлэглэлийн гэрээгээр, Д.Ч*******аас 20 оны 05 дугаар сарын -ний өдөр худалдах, худ******* авах гэрээгээр нэхэмжлэгч В.С*******т шилжүүлэн бүртгэсэн улсын бүртгэлийн байгууллагын үйл ажиллагаа бүхэлдээ илт хууль бус болжээ.

4. Захиргааны ерөнхий хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.1.6-д “захиргааны акт гаргах эрх зүйн үндэслэл байгаагүй”, 47.1.7-д “түүнийг бодит нөхцөл байдалд биелүүлэх боломжгүй” бол захиргааны акт илт хууль бус болох бөгөөд нэгэнт шүүхийн хүчин төгөлдөр шийдвэр, эрх олгосон этгээдийн шийдвэрээр аль хэдийн хүчингүй болсон, дуусгавар болсон эрхийг улсын бүртгэлд хүчинтэй хэвээр хөтлөх, бүртгэх, өмчлөх эрхийг бусдад үүсгэх хууль зүйн боломж, үндэслэл огтоос байхгүй, бодит нөхцөл байдалд ч ийнхүү бүртгэл хөтлөх, үүгээр эрх үүсгэх боломжгүй, ийм үр дагавар үүсгэхгүй юм.

5. Улсын бүртгэлийн ерөнхий хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.4 дэх улсын бүртгэл “үнэн зөв, бодитой, заавал биелүүлэх шинжтэй байх”, 4.1.7 дахь “хуульд зааснаас бусад тохиолдолд улсын бүртгэлийн талаарх мэдээлэл ил тод, нээлттэй, нийтэд хүртээмжтэй байх”, Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.1 дэх “Эрхийн улсын бүртгэл үнэн зөв байх бөгөөд улсын бүртгэгч өөрийн хийсэн бүртгэл бүрийг эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн мэдээллийн санд оруулж, хууль, холбогдох журамд заасны дагуу баталгаажуулна.” зарчим нь эрхийн улсын бүртгэлд орсон мэдээлэл бүрэн, нотлох баримтад үндэслэсэн, алдаа мадаггүй, хууль ёсны үндэслэлтэй, хүчин төгөлдөр болохыг тодорхойлох бөгөөд бүртгүүлэхээр мэдүүлэг гаргасан этгээдийн хувьд, тухайлбал нэхэмжлэгч В.С*******ийн хувьд эрхийн улсын бүртгэл үнэн зөвд итгэх хууль зүйн баталгаа юм. 

6. Ийнхүү газрын анхны өмчлөгч К.Э газар өмчлөх эрх шүүхийн шийдвэр, эрх олгосон захиргааны байгууллагын шийдвэрээр хүчингүй болсныг эрх олгосон захиргааны байгууллага Өмчийн харилцааны газраас 2016 оны 0 дугаар сарын 28-ны өдрийн 9/ дугаартай албан бичгээр ирүүлснийг хувийн хэрэгт 2016 оны 04 дүгээр сарын 20-ны өдөр оруулж бүртгэсэн атал Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1., 14.1.4-т зааснаар бүртгэлийг хаагаагүй нь эрхийн улсын бүртгэл үнэн зөв байх, бодитой байх, заавал биелэгдэх шинжтэй байх, мэдээлэл ил тод нээлттэй байх зарчмыг зөрчсөнөөс нэхэмжлэгч иргэн улсын бүртгэлийн үнэн зөвд итгэж худалдах, худ******* авах гэрээгээр өмчлөх эрхийг шилжүүлэн авах нөхцөлийг хуурамчаар бүрдүүлжээ.  

7. Эрхийн улсын бүртгэл нь зөвхөн мэдээллийг цуглуулдаг сан биш, бүртгэлд нэр нь байгаа этгээд болон бусад этгээдийн хувьд эрхийн улсын бүртгэл үнэн зөвд итгэж эдийн засаг, нийгмийн харилцаанд орох хууль зүйн баталгаа юм. Гэтэл улсын бүртгэлийн байгууллага эрхийн улсын бүртгэлд бүртгүүлсэн эрхийг хүчингүй болгосон эрх олгосон байгууллагын шийдвэрийг эх нотлох баримтын хувийн хэрэгт зөвхөн хавсаргасан, түүнд тусгагдсан шүүхийн хүчин төгөлдөр шийдвэрийг хувийн хэрэгт шаардаж аваагүй буюу бүртгэлийн хувийн хэргийн нотлох баримтыг дутуу хөтөлсөн, улмаар Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1., 14.1.4-т зааснаар бүртгэлийг хаах шийдвэрийг гаргаагүй буруутай байна.

8. Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1., 14.1.4 дэх заалтыг зөвхөн өмчлөгчийн бүртгэлээ хаалгах хүсэлт гаргаснаар хэрэглэдэг гэх хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн тайлбарыг яагаад ч зөвтгөх боломжгүй, учир нь энэ заалт өмчлөгчийн хүсэл зоригоос хамаарахгүйгээр хэрэгжих эрхийн улсын бүртгэлийг хаах шууд үндэслэл байна.

9. Улсын бүртгэлд бүртгэгдсэн өмчлөх эрх 2014 онд шүүхийн шийдвэрээр хүчингүй болсон талаар тухайн шүүхийн маргаанд хэргийн оролцогчоор оролцож мэдэж байсан өмчлөгч Ц.П ийнхүү хүчингүй болсон эрхийг З.М 20 оны 05 дугаар сарын 22-ны өдөр бэлэглэлийн гэрээгээр шилжүүлэхдээ дүүргийн Улсын бүртгэлийн хэлтэст хандан “Захиргааны хэргийн анхан шатны 20 дугаар шүүхийн 2014 оны 06 дугаар сарын -ны өдрийн 94А дугаар шийдвэр, Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2014 оны 07 дугаар сарын 24-ний өдрийн 05 дугаар магадлалаар маргааныг эцэслэн шийдвэрлэсэн тул тусгай тэмдэглэлийг хүчингүй болгож өгнө үү” хэмээн хяналтын шатны шүүхээр шийдвэрлэгдсэн мэдээллийг нууж, бодит байдлыг гуйву, хүчингүй болсон эрхийг хүчинтэй мэтээр захиран зарцуулах эрхийг бусдад шилжүүлэх мэдүүлэг гаргасан байхад улсын бүртгэлийн байгууллага маргаан шүүхээр хэрхэн эцэслэн шийдвэрлэгдсэн болохыг, хувийн хэрэгт авагдсан давж заалдах шатны шүүхийн магадлал хүчин төгөлдөр болсон эсэхийг, тухайн шилжүүлэхийг хүссэн эрх хүчин төгөлдөр эсэхийг нягтлахгүйгээр өмчлөх эрхийг шилжүүлж бүртгэсэн нь дээрх үндэслэлээр илт хууль бус болжээ.

. Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн дугаар зүйлийн .1, .2, Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.2-т зааснаар шүүхийн шийдвэрийг Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт байгаа холбогдох захиргааны байгууллага, хуулийн этгээд, албан тушаалтан, хүн заавал биелүүлэх тэй, тиймээс ч К.Эд б тоот хаягт байрлах м.кв газрыг өмчлүүлсэн Нийслэлийн Засаг даргын 2007 оны 01 дүгээр сарын 08-ны өдрийн 0 дугаартай захирамжийн түүнд хамаарах хэсгийг хүчингүй болгож шийдвэрлэсэн Улсын дээд шүүхийн хяналтын шатны захиргааны хэргийн шүүх хуралдааны 2014 оны дугаар сарын 06-ны өдрийн 216 дугаар тогтоолыг хэрэгжүүлж Нийслэлийн Засаг дарга 2016 оны дугаар сарын 14-ний өдрийн А/201 дүгээр захирамжаар К.Э Б тоот хаягтай м.кв газрыг өмчлөх эрхийг хүчингүй болгож, уг шийдвэрээ улсын бүртгэлийн байгууллагад хүргүүлсэн нь эрхийн улсын бүртгэлийн хувийн хэрэгт тухайн үед нь авагдсан байна. 

11. Улсын бүртгэлийн ерөнхий /2009 оны/ хуулийн 16 дугаар зүйлээр улсын бүртгэлийн байгууллагаас төрийн байгууллагатай харилцах харилцааг зохицуулсан бөгөөд тус зүйлийн 16.-т “Хууль хяналтын байгууллага улсын бүртгэлтэй холбоотой асуудлаар гаргасан шийдвэрээ улсын бүртгэлийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага, түүний харьяа салбар, нэгжид ажлын өдрийн дотор ирүүлнэ” гэж заасан байна.

Хэдий хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөс Улсын дээд шүүхийн Хяналтын шатны захиргааны хэргийн шүүх хуралдааны 2014 оны дугаар сарын 16-ны өдрийн 216 дугаар тогтоолыг улсын бүртгэлд ирүүлж, мэдэгдэх үүргийг газар өмчлөх эрхтэй этгээд болон төрийн байгууллага хэрэгжүүлээгүй гэх тайлбарыг гаргаж байх боловч Улсын бүртгэлийн байгууллага болон газрын алба нь хоорондоо мэдээлэл солилцож, газар өмчлөх шийдвэрийг гаргаж, бүртгэх чиг тэй байгууллагууд байх тул газар өмчлөх эрх анх олгосон захиргааны байгууллагаас уг эрхийг хүчингүй болгосон шийдвэрээ хүргүүлсээр атал уг мэдээллээр хуулиар тогтоосон бүртгэлийг хаах шийдвэрийг гаргалгүй, зөвхөн мэдээллийг хүлээн авч хавсаргах байдлаар асуудалд хандсанаар шүүхээр маргаан хэрхэн эцэслэн шийдвэрлэгдсэн мэдээллийг цуглуулаагүй, үнэн зөв бүртгэл хийх үүргээ биелүүлээгүй хариуцагчийг зөвтгөх үндэслэл тогтоогдсонгүй.

12. Ийнхүү хүчингүй, дуусгавар болсон эрхийг Ц.Паас 20 оны 05 дугаар сарын 22-ны өдөр З.М бэлэглэлийн гэрээгээр шилжүүлснийг бүртгэсэн, цаашлаад З.Мөнхбатаас 20 оны 05 дугаар сарын 26-ны өдөр Д.Ч*******д бэлэглэлийн гэрээгээр, Д.Ч*******аас 20 оны 05 дугаар сарын -ний өдөр худалдах, худ******* авах гэрээгээр нэхэмжлэгч В.С*******т шилжүүлэн бүртгэсэн улсын бүртгэлийн байгууллагын үйл ажиллагаа бүхэлдээ илт хууль бус байх тул Д.Ч*******аас 20 оны 05 дугаар сарын -ний өдөр худалдах, худ******* авах гэрээгээр нэхэмжлэгч В.С*******т шилжүүлэн бүртгэсэн бүртгэлийг илт хууль бус болохыг тогтоож шийдвэрлэх нь нэхэмжлэлийн шаардлагын хүрээнээс хэтрэхгүй.

1. Нэхэмжлэгч В.С******* Захиргааны ерөнхий хуулийн 0 дугаар зүйлийн 0.1-д зааснаар улсын бүртгэлийн байгууллагын нийтийн эрх зүйн харилцаанаас үүссэн илт хууль бус бүртгэлээс өөрт учирсан бодит хохирлыг арилгуулахаар шаардах эрхтэй.

14. Газар өмчлөгчөөр бүртгэлтэй иргэн Д.Ч*******тай нэхэмжлэгч В.С*******ийн байгуулсан 20 оны 5 дугаар сарын -ний өдрийн газар өмчлөх эрх худалдах, худ******* авах гэрээгээр Б д, дугаар хороо, с гудамж б тоот хаягт байрлах, нэгж талбарын 1865747664 дугаартай, өмчлөх эрхийн улсын бүртгэлийн Г- дугаартай, м.кв газар өмчлөх эрхийг 50,000,000 төгрөгөөр худ******* авахаар тусгасан ч бодит байдалд Д******* Ч*******ы төрсөн дүү Д******* Отгонч*******ы Голомт банк дахь дансанд 69,000,000 төгрөг 20 оны 5 дугаар сарын -ний өдөр В.С******* өөрийн хувь эзэмшдэг Даян алдар ХХК-иас шилжүүлсэн нь банкны цахим гүйлгээний баримт, Даян алдар ХХК-ийн хуулийн этгээдийн лавлагаа дахь хувьцаа эзэмшигчээр В.С******* бүртгэлтэй мэдээлэл, гэрч Д******* Отгонч*******ы мэдүүлэг зэргээр хөтөлбөргүй тогтоогдсон.

15. Захиргааны ерөнхий хуулийн 1 дүгээр зүйлийн 1.1-д “Иргэний хуулийн 498.2-т заасны дагуу захиргааны байгууллагын гаргасан алдааны улмаас учруулсан хохирлыг төр хариуцна.”, 1.2-т “Иргэн, хуулийн этгээд өөрт учирсан хохирлыг хохирол учруулсан захиргааны байгууллагаас нэхэмжилж, тухайн захиргааны байгууллагаас гаргуулна.” гэж зааснаар илт хууль бус бүртгэлийн үйл ажиллагаанаас учирсан хохиролд 69,000,000 төгрөгийг хариуцагч Улсын бүртгэлийн ерөнхий газраас гаргуулж, нэхэмжлэгч В.С*******т олгож шийдвэрлэлээ. 

16. Захиргааны ерөнхий хуулийн дугаар зүйлийн .1-д зааснаар иргэн, хуулийн этгээдийн хохирлыг барагдуулсны улмаас өөрт учирсан хохирлыг захиргааны байгууллага Иргэний хуулийн 498.5-д заасны дагуу гэм буруутай этгээдээр буцааж төлүүлэхэд энэ шийдвэр саад болохгүй. 

Үүнд нэмж тодруулахад, В.С*******т газар өмчлөх эрхийг худалдсан Д******* Ч*******ыг энэ хэрэгт гуравдагч этгээдээр татсан бөгөөд түүний төрсөн дүү Д******* Отгонч******* газрын төлбөр 69,000,000 төгрөгийг өөрийн дансаар хүлээн авсан төдийгүй анх уг газрыг хамтран өмчилсөн анхны өмчлөгч бөгөөд 2014 оны шийдвэр, магадлал, тогтоолтой шүүхийн маргаанд гуравдагч этгээдээр оролцож өмчлөх эрх нь хүчингүй болсон  К Э эхнэр болох нь тэдгээрийн төрөл садны болон гэр бүлийн лавлагаа, газар өмчлөлийн хувийн хэрэг, гэрч Д******* Отгонч*******ы мэдүүлгээр тогтоогдож буй үйл баримт хэрэгт авагдсаныг, мөн дээр дүгнэсэнчлэн өмчлөх эрх 2014 онд шүүхийн шийдвэрээр хүчингүй болсон талаар тухайн шүүхийн маргаанд хэргийн оролцогчоор оролцож мэдэж байсан өмчлөгч Ц.П ийнхүү хүчингүй болсон эрхийг З.М 20 оны 05 дугаар сарын 22-ны өдөр бэлэглэлийн гэрээгээр шилжүүлэхдээ дүүргийн Улсын бүртгэлийн хэлтэст хандан “магадлалаар маргааныг эцэслэн шийдвэрлэсэн” хэмээн хяналтын шатны шүүхээр шийдвэрлэгдсэн мэдээллийг нууж, бодит байдлыг гуйву, тусгай тэмдэглэлийг хүчингүй болгуулахаар, хүчингүй болсон эрхийг хүчинтэй мэтээр захиран зарцуулах эрхийг бусдад шилжүүлсэн үйл баримт энэ хэрэгт тогтоогдсоныг тус тус дурьдах нь зүйтэй.   

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.1, 6..2, 6..7, 6..12 дахь заалтыг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1. Улсын бүртгэлийн ерөнхий хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.4, 4.1.7, Эд хөрөнгийн эрхийн бүртгэлийн тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.1, 14 дүгээр зүйлийн 14.1., 14.1.4, Захиргааны ерөнхий хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.1.6, 47.1.7, 0 дугаар зүйлийн 0.1, 1 дүгээр зүйлийн 1.1, 1.2 дахь хэсэгт заасныг тус тус баримтлан Б д, дугаар хороо, с гудамж б тоот хаягт байрлах, нэгж талбарын 1865747664 дугаартай, өмчлөх эрхийн улсын бүртгэлийн Г- дугаартай, м.кв газар өмчлөх эрхийг В.С*******ийн өмчлөлд шилжүүлэн бүртгэсэн 20 оны 06 дугаар сарын 04-ний өдрийн улсын бүртгэлийг илт хууль бус болохыг тогтоож, илт хууль бус бүртгэлийн улмаас нэхэмжлэгч В.С*******т учирсан хохирол 69,000,000 төгрөгийг хариуцагч Улсын бүртгэлийн ерөнхий газраас гаргуулж, нэхэмжлэгч В.С*******т олгосугай. 

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.1-д заасныг баримтлан нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилж төлсөн 70,200 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагч Улсын бүртгэлийн ерөнхий газраас 70,200 төгрөг гаргу нэхэмжлэгчид олгосугай.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 114 дүгээр зүйлийн 114.1-д зааснаар энэхүү шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл нэхэмжлэгч, хариуцагч, гуравдагч этгээд, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч шийдвэрийг гардан авснаас хойш 14 хоногийн дотор Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд давж заалдах журмаар гомдол гаргах эрхтэй.

 

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                Д.ХАЛИУНА