Т.Ц*******, Ц.О*******, О.Н******* нарт

холбогдох эрүүгийн хэргийн тухай

 

Б аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн эрүүгийн хэргийн шүүх хуралдаыг Ерөнхий шүүгч Д.Азжаргал даргалж, шүүгч Л.Ариунцэцэг, шүүгч Л.Хдэлгэр нарын бүрэлдэхүүнтэй, тус шүүхийн шүүх хуралдаы тхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдад:

 

Прокурор Э.Гтулга

Хохирогч Ч.Л*******,

Хохирогчийн өмгөөлөгч М.Д*******,

Шүүгдэгчийн өмгөөлөгч С.Н*******, Ч.О******* /цахимаар/,

Шүүгдэгч Т.Ц*******, Ц.О*******, О.Н*******,

Шүүх хуралдаы нарийн бичгийн дарга Б.Цогтгэрэл нарыг оролцуул

 

Б аймаг дахь Сум дундын Эрүүгийн хэргийн х шатны шүүхийн шүүгч Б.С-ний даргалж хийсэн 2024 оны 05 дугаар сарын 07-ны өдрийн 2024/ШЦТ/89 дугаартай шийтгэх тогтоолыг эс зөвшөөрч шүүгдэгч О.Н*******, шүүгдэгч Т.Ц*******ын өмгөөлөгч Ч.О*******, шүүгдэгч Ц.О*******гийн өмгөөлөгч С.Н******* нарын гаргас давж заалдах гомдлыг үндэслэн Т.Ц*******, Ц.О*******, О.Н******* нарт холбогдох эрүүгийн 1815003610134 дугаартай хэргийг 2024 оны 06 дугаар сарын 19-ний өдөр хүлээн авч, шүүгч Л.Хдэлгэрийн илтгэснээр хян хэлэлцэв.

Монгол Улсын иргэн, Т*******ийн Ц*******,

-урьд А******* аймаг дахь Сум дундын Эрүүгийн хэргийн х шатны шүүхийн 2013 оны 01 дүгээр сарын 14-ний өдрийн 18 дугаартай шийтгэх тогтоолоор Эрүүгийн хуулийн тусгай гийн 145 дугаар зүйлийн 145.2 дахь хэсэгт зааснаар 2 /хоёр/ жилийн хугацаагаар хорих ялаар,

- А******* аймаг дахь Сум дундын Эрүүгийн хэргийн х шатны шүүхийн 2012 оны 08 дугаар сарын 17-ны өдрийн 104 дугаартай шийтгэх тогтоолоор Эрүүгийн хуулийн тусгай гийн 145 дугаар зүйлийн 145.2 дахь хэсэгт зааснаар 2 /хоёр/ жилийн хугацаагаар хорих ялаар,

-А******* аймаг дахь сум дундын Эрүүгийн хэргийн х шатны шүүхийн 2011 оны 03 дугаар сарын 03-ны өдрийн 26 дугаартай шийтгэх тогтоолоор Эрүүгийн хуулийн тусгай гийн 145 дугаар зүйлийн 145.2 дахь хэсэгт зааснаар 2 /хоёр/ жил, 1 /нэг/ сарын хугацаагаар хорих ялаар тус тус шийтгүүлж байс

 

Монгол Улсын иргэн, Цийн О*******, 

- урьд Б аймаг дахь Сум дундын Эрүүгийн хэргийн х шатны шүүхийн 2017 оны 03 дугаар сарын 24-ний өдрийн 43 дугаартай шийтгэх тогтоолоор Эрүүгийн хуулийн тусгай гийн 150 дугаар зүйлийн 150.2 дахь хэсэгт зааснаар 6 /зургаа/ сарын хугацаагаар хорих ялаар шийтгүүлж байс

 

Монгол Улсын иргэн, О*******гийн Н*******, 

- урьд Б аймаг дахь Сум дундын Эрүүгийн хэргийн х шатны шүүхийн 2020 оны 05 дугаар сарын 13-ны өдрийн 108 дугаартай шийтгэх тогтоолоор Эрүүгийн хуулийн тусгай гийн 17.12 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар 720 /долоон зуун хорин/ цагаар нийтэд тустай ажил хийлгэх ялаар тус тус шийтгүүлж байс.

Шүүгдэгч Т.Ц******* нь Б аймгийн Б сумын 1 дүгээр багийн нутаг “Б” гэх газраас 2018 оны 09 дүгээр сарын 07-ны өдөр иргэн Ч.Л*******гийн 20 тооны адуу болох о тооны малыг бэлчээр дээрээс нь хулгайл тууж явах замдаа Б аймгийн Г сумын нутагт Ц.О*******тэй тааралдаж улмаар тухайн адууг хулгайн адуу болох талаар хэлснийг Ц.О******* нь мэдсэн атлаа хулгайн үйлдэлд саатай үйлдлээрээ нэгдэж дэмжлэг үзүүлэн, уг 20 тооны адууг өөрийн хаваржад тууж аваачин хашилцаж, Т.Ц******* нь 4 тооны адууг барьж ав Ц.Уын тээврийн хэрэгсэлд Ц.О*******, О.Н******* нарын хамт ачилц авч явс, үлдсэн 16 тооны адууг Ц.О******* нь өөрийн хүү О.Н*******тай нийлж бусдад зарж борлуулсны улмаас нийт 22.800.000 төгрөгний хохирол учруулс,

Шүүгдэгч Ц.О******* нь Б аймгийн Б сумын Бийн ам гэх газраас 2018 оны 09 дүгээр сарын 07-ны өдөр Т.Ц*******ын тууж ирсэн 20 тооны адуу болох о тооны малыг хулгайн адуу гэдгийг мэдсэн атлаа хулгайн үйлдэлд саатай үйлдлээрээ нэгдэж дэмжлэг үзүүлэн, уг 20 тооны адууг өөрийн хаваржад тууж аваачин хашилцаж, 4 тооны адууг барьж ав Ц.Уын тээврийн хэрэгсэлд өөрийн төрсөн хүү О.Н*******, мөн Т.Ц******* нарын хамт ачилц өгч явуулс, мөн үлдсэн 16 тооны адууг өөрийн хүү О.Н*******тай бүлэглэн бусдад зарж борлуулсны улмаас нийт хохирогч Ч.Л*******д 22.800.000 төгрөгийн хохирол учруулс,

Шүүгдэгч О.Н******* нь Б аймгийн Б сумын Бийн ам гэх газраас 2018 оны 09 дүгээр сарын 07-ны өдөр Т.Ц*******ын тууж ирсэн 20 тооны адуу болох о тооны малыг хулгайн адуу гэдгийг мэдсэн атлаа хулгайн үйлдэлд саатай үйлдлээрээ нэгдэж дэмжлэг үзүүлэн, 4 тооны адууг барьж ав Ц.Уын тээврийн хэрэгсэлд Т.Ц*******, Ц.О******* нарын хамт ачилц Т.Ц*******т өгч явуулс, мөн үлдсэн 16 тооны адууг өөрийн аав Ц.О*******тэй бүлэглэн бусдад зарж борлуулсны улмаас хохирогч Ч.Л*******д 22.800.000 төгрөгийн хохирол учруулс гэх Эрүүгийн хуулийн ерөнхий гийн 1.9 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэг, 3.1 дүгээр зүйлийн 3 дахь хэсэг, 3.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийг тус тус журамл, мөн хуулийн тусгай гийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт заас гэмт хэрэгт холбогджээ.

Б аймгийн Прокурорын газраас: Эрүүгийн хуулийн ерөнхий гийн 1.9 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэг, 3.1 дүгээр зүйлийн 3 дахь хэсэг, 3.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийг тус тус журамл, мөн хуулийн тусгай гийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт заас гэмт хэрэгт холбогдуул яллах дүгнэлт үйлдэж, хэргийг шүүхэд шилжүүлсэн.

Б аймаг дахь Сум дундын Эрүүгийн хэргийн х шатны шүүх:

Шүүгдэгч Т*******ийн Ц*******, Цийн О*******, О*******гийн Н******* нарыг Эрүүгийн хуулийн тусгай гийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь заалтад зааснаар бусдын о тооны малыг хулгайлс гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тус тус тооцож,

Эрүүгийн хуулийн тусгай гийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт  зааснаар шүүгдэгч Т.Ц*******ыг 3 /гурав/ жилийн хугацаагаар,

Ц.О*******г Эрүүгийн хуулийн тусгай гийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар 2 /хоёр/ жилийн хугацаагаар,

О.Н*******ыг Эрүүгийн хуулийн тусгай гийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар 2 /хоёр/ жил, 6 /зургаа/ сарын хугацаагаар хорих ялаар тус тус шийтгэж,

Эрүүгийн хуулийн ерөнхий гийн 5.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Т.Ц*******т оногдуулс 3 /гурав/ жилийн хугацаагаар хорих ялыг, Ц.О*******д оногдуулс 2 /хоёр/ жилийн хугацаагаар хорих ялыг, О.Н*******т оногдуулс 2 /хоёр/ жил, 6 /зургаа/ сарын хугацаагаар хорих ялыг тус тус нээлттэй хорих байгууллагад эдлүүлэхээр тогтоож,

Эрүүгийн хуулийн ерөнхий гийн 6.10 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг баримтл шүүгдэгч Т.Ц*******, Ц,О******* нарын цагд хоригдсон 26 /хорин зургаа/ хоног, О.Н*******ын цагд хоригдсон 190 / нэг зуун ерэн/ хоногийг эдлэх ялд нь  тус тус оруул тооцож,

Шийтгэх тогтоол уншин сонсгосноор хүчинтэй болох бөгөөд тогтоол хүчин төгөлдөр болтол шүүгдэгч Т.Ц*******, Ц.О*******, О.Н******* нарын урьд авс цагд хорих тасл сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үргэлжлүүлж, Б аймаг дахь Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газрын цагд хорих байрд цагд хорьж,

Иргэний хуулийн 497 дугаар зүйлийн 497.3 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Т.Ц*******аас 3.500.000 төгрөгийг, шүүгдэгч Ц.О*******гээс 5.600.000 төгрөгийг, шүүгдэгч О.Н*******аас 7.600.000 төгрөгийг тус тус гаргуулж, хохирогч Ч.Л*******д олгож, хэрэг хян шийдвэрлэх ажиллагаы зардал нэхэмжлээгүй, хэрэгт битүүмжлэгдсэн эд зүйл, иргэний бичиг баримтгүй болохыг тус тус дурдаж,

Шийтгэх тогтоолыг гард авснаас хойш 14 хоногийн дотор Б аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд шүүгдэгч, хохирогч, тэдгээрийн өмгөөлөгч давж заалдах гомдол гаргах, улсын яллагч, дээд шатны прокурор эсэргүүцэл бичих эрхтэйг дурдаж шийдвэрлэжээ.

 

Шүүгдэгч О.Н******* нь давж заалдах гомдол бо шүүх хуралдад гаргас тайлбартаа: “...О*******гийн Н******* миний бие уг хэрэгт холбогдолгүй гэдгээ байцаалтын үед гэрчилж байс. Үүнд тухайн хэрэг гарах үед майх миний өөрийн аав болох О*******гийнхтэй айл байс нь үнэн боловч майх эзгүй байс. У нь май хүү П түлэгдэлтийн улмаас нүүрэндээ маш том сорвитой, тэр сорви нь нүдийг нь доош дарж эдгэсэн у хагалгаа хийлгэх шаардлагатай байс тул гэрч Ө.Гт өөрийн малнаас 3 тооны адуу зараад эхнэр хүүхдийн хамт Гын машинтай 2018 оны 08 дугаар сарын 27-ны өдөр хот орсон. Тэгээд Ула хотод очоод эхнэрийн төрсөн дүү Бгийн -р хороололд байх гэрт нь очиж Нэгдсэн 1-р эмнэлэг бо Эх нялхасын эмнэлгүүдээр шинжилгээ хийлгээд 11 дүгээр сард хагалгад орохоор болоод 9 сарын 15-ны өдөр тухайн үед Г сум бо Улаын чиглэлд хот хооронд явдаг О гэх жолооч ахтай хамт гэртээ ирсэн. Би тухайн алдс гэх адуунуудыг огт харж байгаагүй. Мөрдөн байцаалтын үед би энийгээ ч хэлдэг. Бас Т.Ц*******ын гэрчээр өгсөн бо яллагдагчаар өгсөн мэдүүлгүүд дээр ч гэсэн тухайн адууг тууж очиход О******* гцаараа байс өөр хүн байгаагүй гэсэн байдаг. Би урд өмнө Ц*******ыг тихгүй огт харж байгаагүй. Мөрдөн байцаалтын шатд би байцаагч Э.Мт гэрч Оад зарс гэх адууны хугацаа нь 10 сарын 30-ны хавьцаа зарс гэж миний эхнэр болох Б.Бын дсны гүйлгээний хуулгаар батлагдаж байна гэхэд нь тэгвэл адуу х алдагдс гэх хугацааас 1 сар гар бараг 2 сарын дараа байна, би эдгээр адууг зарс бол хариулж байгаад зарс байж таарна. Тийм учраас май тэр хавийн айлуудаас асууж шалгаж өг. Яагаад гэвэл энэ хугацад май тэр хавийн айлууд бүгд гүүгээ барьс байдаг болохоор бүх айлын адуу мал бүгд хариулга маллагаатай байдаг үе. Бас гэрч Ц.Уаар зүс тиулах ажиллагаа хийлгүүлмээр байна гэдэг хүсэлт тавьс боловч аль алиныг нь хийгээгүй байна. 2023 оны 10 сарын 30-ны өдөр би цагд хоригдсон. Маргааш нь хавтаст хэргийн материалтай тилцуулаад тэр өдрөө байх прокурор Э.Гтулга ирж яллах дүгнэлтийг гардуулж өгсөн. Тэгээд би өөрийгөө буруугүйг нотлох гэж хичээсэн боловч эргэлт тойролт байхгүй дээр нь тухайн үед миний өмгөөлөгч байс П.Г-Оыг цагд хорих байрнаас өдөр болгон дуудуулс боловч нэг ч удаа ирээгүй учраас өөрийгөө нотлох боломж бололцоо олдоогүй. Улсын яллагч Э.Гтулга нь шүүхийн хэлэлцүүлгийн үеэр Н*******аас гэм буруугүйн талаар нэмэлт мөрдөн байцаалт авч асууж тодруулах зүйлүүд байс, тэгээд Н*******ыг дуудс боловч оргоод явс гэдэг мөртлөө намайг баригдаад ирэхэд маргааш нь тэр асуух зүйлүүдээ асууж тодруулалгүй шууд хавтаст хэргийн материал бо яллах дүгнэлттэй тилцуулсныг гайхаж байна. Мөн улсын яллагч Э.Гтулга нь энэ хэрэг 2018 оны 09 сард үйлдэгдээд 2023 онд илэрсэн хэрэг гэрч нар мартаж сас байх магадлалтай гэдэг энэ дээр гомдолтой байна.

Мөн шүүх хуралдад гэрчээр оролцохоор ирсэн гэрч Б.Б, Д.О, Ө.Г нарыг гэрчээр оролцуулаагүй. Шүүгдэгч Ц.О*******гийн өгсөн мэдүүлгийн хувьд бол тархины хүнд хагалгад орж байс, тархины ясны нилээд хэсэг нь байхгүй, бага боловсролтой, уншиж бичихдээ тааруу хүнийг өмгөөлөгчгүй мэдүүлэг авс байс.

Хөтөлж байцаалт авах буюу уг хүний хэлсэн мэдүүлгийг мушгис байх боломжтой гэж харж байна. У нь Н*******ынх тайхтай айл байдаг уу гэснийг нь байдаг гэхэд тэрийг нь намайг байс мэтээр бичсэн байх магадлалтай ба О******* нь би ийм мэдүүлэг ерөөсөө өгөөгүй гэдэг ба юм асууж байгаад л энэ дээр гарын үсэг зур гэхээр нь зурс гэж тайлбарладаг. Дээрх шүүхийн тогтоолын 8 дугаар хуудсд байх “шүүгдэгч О.Н******* нь гэмт хэрэг үйлдэгдэх цаг хугацад Ула хотод хүүхдээ эмчлүүлж байс, өөрийн малнаас бусдад зарж борлуулс, өмнө нь мөнгө зээлж байс тул өрөө төлөх зорилгоор өөрийн адуунаасаа 2018 оны 08 сарын 27-ны өдрөөс 28-ны өдрийн хооронд Гт зарс гэмт хэрэг үйлдээгүй гэж маргадаг боловч түүнийг Ула хотод хүүхдээ эмчлүүлж байс талаарх баримт бо өөрийн малаа зарс гэсэн баримт хэрэгт авагдаагүй байна. Гэрч Ө.Г нь мэдүүлэхдээ 2018 оны 9 дүгээр сарын эхээр 3 тооны адуу авс, би О.Н*******т огт мөнгө зээлж байгаагүй, би ч өөрөө зээлж байгаагүй гэжээ. Харин би мэдүүлэхдээ Ө.Гаас биш Д.Оаас мөнгө зээлээд дараа нь адуу өрөндөө өгсөн гэж мэдүүлдэг байтал яагаад Ө.Гаас зээлсэн мэтээр бичсэнийг нягтлуулах хүсэлтэй байна. Мөн тус хуудсд гэрч Д.О мэдүүлэхдээ ”би сар өдрийг сахгүй байна. 2018 оны намар байхаа Н*******аас жижиг биетэй бор морь, 2 хар морь, хөхөлтэй зээрд морь, 4 тооны адуу худалдаж авс. Н*******аас гарал үүслийн гэрчилгээ аваагүй, Д сумаас авс сагдаж байна гэжээ. Үүн дээр тайлбарлахад гэрч Оын зүсэлж өгсөн морьдын зүс нь хохирогч Ч.Л*******гийн алдс адууны зүстэй таарахгүй байгаа бөгөөд энийг нь ч Ч.Л******* шүүхийн хэлэлцүүлэгийн үеэр баталдаг. Май адууны зүстэй таарахгүй байна. Зүсийг нь албаар намайг худлаа зөрүүлэн хэллээ гэсэн байдаг боловч, уг адууны зүсийг би биш гэрч О гэрчийн мэдүүлэгтээ хэлсэн байдаг.

Би Цогтбаярын хулгайлс адуунаас үлдсэн 16 адууны  нэгийг нь ч аваагүй. Бас эдгээр адууг огт харж байгаагүй.

Хийгээгүй хэргийн төлөө яллаж, нотолбол зохих зүйлүүдийг у дутагдалтай хийж, хэргийн үнэн зөв байдлыг олохыг хүсэлгүй нэг талыг баримталж, гэрч Оаас зээлсэн гэж мэдүүлдэг мөнгийг Гаас зээлсэн мэт болгож, гэрч Оын мэдүүлэгтээ өгсөн “адууны зүс, хохирогчийн адууны зүстэй таарахгүй, мөн о жилийн дараа илэрсэн хэрэг мартс байх магадлалтай гэж үзээд байгаа улсын яллагч, байгаагүй хүнийг байс болгож миний тавьс хүсэлт болох Уаар зүс тиулах ажиллагаа бо дээрх адууг намайг хариулж байхыг үзсэн харс хүн байгаа эсэхийг ойр хавийн айлуудаас асууж лавлах хүсэлтийг хгаж өгөөгүй зэрэг асуудлуудыг шалгаж өгнө үү.

Энэ хэргийн ээдрээ төвөгтэй байдлыг арилгаж надад холбогдох хэргийг үнэн зөвөөр шийдэж өгнө үү” гэв.

 

Шүүгдэгчийн өмгөөлөгч Ч.О******* нь давж заалдах гомдол бо шүүх хуралдад гаргас тайлбартаа: “...Б аймаг дахь Сум дундын Эрүүгийн хэргийн х шатны шүүхийн 2024.05.07-ны өдрийн 89 дугаартай шийтгэх тогтоолыг 2024.05.-ний өдөр хүлээн авч, Эрүүгийн хэрэг хян шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.9 дүгээр зүйлийн 1.4-т заас үндэслэлээр давж заалдах гомдол гаргаж байх тул гомдлыг хүлээн авч х шатны шүүхийн шийдвэрт өөрчлөлт оруулж өгнө үү.

1. "Өршөөл үзүүлэх тухай" хуулийг буруу тайлбарлаж хэрэглэсэн нь шүүгдэгчийн хууль ёсны эрх ашиг сонирхлыг ноцтой зөрчсөн байна. Анх шатны шүүх хэргийг шийдвэрлэж шүүгдэгчид ял оногдуулахдаа "Өршөөл үзүүлэх тухай" хуулийг Улсын дээд шүүхийн тайлбараас өөрөөр тайлбарлаж, мөн хуулийн 7.2 дугаар зүйлийг буруу тайлбарлаж хэрэглэсэн нь шүүгдэгчийн хууль ёсны эрх ашиг сонирхлыг илтэд зөрчсөн. Тухайлбал шүүх зөвхөн хорих гид ял эдэлж буй ялтны бөөгнөрөлийг сааруулах замаар коронавируст халдварын цар тахлаас урьдчил сэргийлэхийн тулд “Өршөөл үзүүлэх тухай" хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1, 7.2 дахь хэсэгт заас гэмт хэрэг үйлдэж хорих ял шийтгүүлсэн хүний эдлээгүй үлдсэн ялыг бүхэлд нь өршөөн хэлтрүүлэхгүйгээр, зорчих эрхийг хязгаарлах ялаар дүйцүүлэн сольж эдлүүлэхээр зохицуулс гэж тайлбарлас нь хууль зүйн үндэслэлгүй юм. Гэтэл “Өршөөл үзүүлэх тухай” хуулийн мөн чар, зорилго нь зөвхөн коронавирусын цар тахлаас урьдчил сэргийлэх, ялтны бөөгнөрлийг саармагжуулах бус харин “Тулгар төр байгуулагдсы 2230 жил, Их Монгол улсын 815 жил, Ардын хувьсгалын 100 жилийн ойг тохиолдуул хүмүүнлэг, энэрэнгүй зарчмын удирдлага" болгож гаргас хууль юм. Т.Ц*******ын гэмт хэрэг үйлдсэн цаг хугацаа нь “Өршөөл үзүүлэх тухай" хуулийн үйлчлэлд хамаарахаас гадна түүхт ойг үгүйсгэх боломжгүй бөгөөд тэрээр Монгол төрийн өршөөлд хамрагдаж хүмүүнлэг энэрэхгүй зарчмыг хүртэх боломжгүй гэх ар ч үндэслэл байхгүй билээ. Өөрөөр хэлбэл Т.Ц******* нь хэдийгээр гэмт хэрэг үйлдсэн ч Монгол төрөөс үзүүлж буй өршөөлд хамрагдахгүйгээр ялгаварл гадуурхалтад өртөх ёсгүй юм.

Анх шатны шүүх “Өршөөл үзүүлэх тухай” хуулийг хэрэглэхгүй байх гэсэн зохицуулалт байхгүй болно.

2. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий гийн 6.5 дугаар зүйл Эрүүгийн хариуцлагын хөнгөрүүлэх нөхцөл байдал, мөн хуулийн 6.7 дугаар зүйл гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрсөн хүнд хүлээлгэх эрүүгийн хариуцлагыг хөнгөрүүлэх хуулийн заалтыг хэрэглэж шийдвэрлэх.

Шүүгдэгч Т.Ц*******ын хувьд үйлдсэн гэмт хэргийн талаар мөрдөн шалгах ажиллагаы бүхий л үе шатнаас үнэн зөвөөр мэдүүлж, хэргийг илрүүлэхэд тус дөхөмж болж, бодит байдлыг үнэн зөвөөр тогтовортой мэдүүлсний улмаар тухайн гэмт хэрэг илэрч хохирогчийн хууль ёсны эрх ашиг сонирхол сэргэх боломжийг бүрдүүлсэн байдаг. Т.Ц******* нь аливаа хэлбэрээр хэрэг хян шийдвэрлэх ажиллагад саад учруулаагүй, хохирогчид ус хохирлыг төлж барагдуулс, гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрсөн зэрэг нь эрүүгийн хариуцлага оногдуулахад нөлөөлөх утай байтал гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрч хохирол төлбөр барагдуулах тусам түүнд хүнд ял зэмлэл хүлээж байгаа нь шударга ёсонд нийцэхгүй байна.

Өөрөөр хэлбэл Т.Ц*******ын хувьд өндөр настай, бие муутай ээжийгээ гцаараа асарч хддаг, хохирогчид ус хохирол төлбөрийг төлсөн, гэмт хэргийг илрүүлэхэд өөрийн бүхий л нөхцөл байдлаар тусалж оролцсон, гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрч хохирогчид ус хохирол төлбөрийг барагдуулс зэрэг нь Эрүүгийн хэрэг хян шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.5 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт заасныг хэрэглэж шийдвэрлэх боломжтой гэж үзэж байна.

Иймд шүүгдэгч Т.Ц*******т оногдуулс ялыг хөнгөрүүлж, эрүүгийн хариуцлагыг "Өршөөл үзүүлэх тухай" хуулийг хэрэглэж зорчих эрхийг хязгаарлах ялаар сольж шийдвэрлэн, шийтгэх тогтоолд өөрчлөлт оруулж өгнө үү гэв.

 

Шүүгдэгчийн өмгөөлөгч С.Н******* нь давж заалдах гомдол бо шүүх хуралдад гаргас тайлбартаа: “Шүүх шүүгдэгч Т.Ц*******, Ц.О*******, О.Н******* нарыг ЭХ-ийн тусгай гийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар бусдын о тооны малыг хулгайлс гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тус тус тооцож, шүүгдэгч Т.Ц*******ыг 3 жил, Ц.О*******г 2 жил, О.Н*******ыг 2 жил 6 сарын хорих ялаар шийтгэж эдлэх ялыг нээлттэй хорих гид эдлүүлэхээр, шүүгдэгч Т.Ц*******аас 3,500,000 төгрөг, Ц.О*******гээс 5,600,000 төгрөг, О.Н*******аас 7,600,000 төгрөгийг тус тус гаргуулж хохирогч Ч.Л*******д олгож шийдвэрлэснийг эс зөвшөөрч гомдол гаргах үндэслэл нь: Шүүх шүүгдэгч Т.Ц******* нь Б аймгийн Б сумын 1-р багийн нутаг Б гэх газраас 2018 оны 9 сарын 7-ны өдөр Л*******гийн 20 тооны адуу болох о тооны малыг бэлчээрээс нь хулгайл тууж явах замдаа Б аймгийн Г сумын нутагт шүүгдэгч Ц.О*******тэй таарч урьдчил үгсэн тохиролцоогүй боловч, үйлдлээрээ саатай нэгдэн уг 20 тооны адууг өөрийн хаваржад тууж аваачин, хашилцаж, 4 тооны адууг шүүгдэгч Ц.О*******, О.Н******* нартай бүлэглэн Ц.Уын тээврийн хэрэгсэлд ачилц өгч явуулс. Шүүгдэгч Ц.О*******, О.Н******* нар бүлэглэн Т.Ц*******ын тууж ирсэн 20 тооны адуунаас үлдсэн 16 тооны адууг бусдад зарж борлуулс үйл баримт хэргийн нөхцөл байдал тогтоогдсон байна гэжээ. Энэ нь хохирогч Ч.Л*******гийн мэдүүлэг, эд зүйлд үзлэг хийсэн тэмдэглэл, үзлэгийг бэхжүүлж авс гэрэл зургийн үзүүлэлтүүд, гэрч Н.Наргэрэл, У.У, Т.Ц*******, Д.О, Ө.Г нарын мэдүүлэг бо шүүгдэгч Т.Ц*******ын гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрсөн мэдүүлэг зэрэг нотлох баримтуудаар нотлогдон тогтоогдсон байна гэдэг. Шүүх Т.Ц******* нь 20 тооны адуу болох о тооны адууг бэлчээрээс нь хулгайл тууж явс гэж дүгнэсэн хэрнээ Ц.О*******, О.Н******* нартай үйлдлээрээ саатай нэгдсэн гэж үзсэн нь үндэслэлгүй байна. Үүнд хулгайн гэмт хэрэг нь тухайн эд зүйлийг өөрийн өмчлөлд шилжүүлсэнээр төгс үйлдэгдэгдэн Ц.О*******, О.Н******* нар нь Т.Ц*******тай үйлдлээрээ нэгдсэн гэж үзсэн нь үндэслэлгүй байна.

Шүүхийн дүгнэсэнээр Т.Ц******* нь Бын ам гэх газраас 20 тооны адууг хулгайл авч Г сумын О гэх газар авч очиж байгаа үйлдлийг үргэлжлэн үйлдэл гэж үзэж байгаа нь үндэслэлгүй байна.

О.Н*******ын хувьд гэмт хэрэг үйлдэгдэх цаг хугацад байгаагүй, харин Ц.О******* нь Т.Ц*******тай хамтр үйлдсэн үү эс бол, Т.Ц*******ын хулгайл авс 20 тооны адууг хулгайн эд зүйл гэдгийг мэдсээр байж авс эсэхэд шүүх дүгнэлт хийсэнгүй. Энэ нь Эрүүгийн хуулийн 18.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт гэмт хэргийн улмаас олсон хөрөнгө, мөнгө, орлого гэдгийг мэдсээр байж авс, эзэмшсэн, ашиглас нь өөр төрлийн гэмт хэргийн шинжийг агуулс байхад шүүх үйлдлээрээ саатай нэгдсэн гэж үзсэн нь үндэслэлгүй байна.

Хулгайн гэмт хэргийн гол шинж нь бусдын эд хөрөнгөнд халдаж байгаа этгээд үнэ төлбөргүйгээр эд хөрөнгийг өөртөө ашиглас байхыг шаарддаг. Т.Ц*******ын мэдүүлсэнээр 20 тооны адуунаас 4-ийг ачаад, үлдсэн 16 тооны адууг хашад үлдээсэн гэх боловч, О******* нь 16 тооны адуунаас ар зүсмийн хэдэн тооны, ар им тамгатай, хэдэн насны адуу авс нь эргэлзээтэй байхад шүүх үйлдлээр нэгдсэн гэж үзсэн нь үндэслэлгүй болсныг шүүгдэгч Ц.О******* нь шүүгдэгч Т.Ц*******тай 20 тооны хулгайн адууг хамтр үйлдээгүй харин шүүгдэгч Т.Ц*******ын 20 тооны адууг хулгайлсныг мэдсэн гэснээс дүгнэлт хийхэд хулгайн эд зүйлийг мэдсээр байж авс эсэхэд шүүх дүгнэлт хийсэнгүй.

Мөн шүүх шүүгдэгч Ц.О*******, О.Н******* нар бүлэглэн Т.Ц*******ын тууж явс 20 тооны адуунаас 16 тооны адууг бусдад зарж борлуулс үйл баримт хэргийн нөхцөл байдал тогтоогдсон байна гэжээ. Шүүгдэгч Ц.О*******гийн хувьд 20 тооны адуу байс гэж мэдүүлдэг "харин 16 тооны адуу хулгайлс талаар маргаж, Т.Ц******* нь 4 тооны адуу ачаад явах үед үлдсэнийг яах юм бэ гэхэд тавиад гаргачих, өөрсдөө явчихна” гэж хэлсэн, хашилцс, үүдэнд нь зогсож байс гэж мэдүүлсэнээс дүгнэлт хийхэд Ц.О*******гийн 16 тооны адуу хулгайлах субъектив саа зорилго байс эсэх нь эргэлзээтэй болж байгаа юм. Ц.О*******гийн хулгайлс гэх 16 тооны адуу ар зүсмийн, хэдэн насны, хэдэн тооны мал хулгайлс нь тогтоогдоогүй байхад шүүх ийнхүү дүгнэлт хийснийг шүүгдэгч О.Н******* нь гэрч Д.Оад 4 тооны адуу зарс нь хохирогчийн алдс гэх 16 адууны нас, хүйс, зүсээрээ зөрүүтэй байхад шүүх ийнхүү шийдвэрлэсэнийг мөн шүүх О.Н*******ын Гт зарс гэх 3 тооны адууны 1 нь гүү байс, 3 насны бара зүсмийн соёо адуу байс гэж мэдүүлсэнээс дүгнэхэд хохирогч Л*******гийн адуу мөн эсэх нь эргэлзээтэй төдийгүй, адуу нядалс гэх Төрөө, Б нараар О.Нбарынх уу аль эсвэл хохирогч Л*******гийнх үү гэдэг тогтоогдоогүй байхад шүүх шийдвэрлэсэн нь үндэслэлгүй байна.

Мөн Ц.О******* мэдүүлэгтээ 2018 онд О.Н*******ынхтай айл байс гэж хэлснээс О.Н******* байс гэж хэлээгүй байхад байс гэж худал бичсэн байна гэснээс дүгнэхэд бичиг үсэг мэдэхгүй Ц.О*******гээс өмгөөлөгчгүйгээр байцаалт авс байхад шүүх дүгнэлт хийхгүйгээр шийдвэрлэсэнийг,

Гэрч Д.О, Ө.Г нар нь 7 тооны адууг хохирогч Ч.Л*******гийн адуу мөн эсэхийг гэрчлээгүй байхад шүүх нотлох баримтаар үнэлсэн нь үндэслэлгүй байна.

Шүүх шүүгдэгч Ц.О*******, О.Н*******ыг гэм буруутай гэж үзэхдээ гэрч У, Г.О, Ө.Г нарын мэдүүлгээр тогтоогдсон гэж үзсэн нь үндэсгүй байна. Үүнд гэрч У.У нь 20 орчим насны залуу байс гэснээс бус О.Н******* байс гэж гэрчилдэггүй. О.Н******* тухайн цаг хугацад байгаагүй гэх гэтэл У.Уын мэдүүлсэнээр өөр хэн нэгэн хамтр үйлдээд ял завшиж байхыг үгүйсгэх аргагүй. Мөн О.Н*******ын Ө.Г, Д.О нарт зарс гэх 7 тооны адууг хохирогчийн гэх адууны нас, зүс, им тамга, тоо зөрүүтэй, энэ талаар хохирогч эх сурвалжаа заагаагүй зэрэг эргэлзээтэй байхад шүүх ийнхүү шийдвэрлэсэн нь буруу юм.

Мөн шүүх хөрөнгийн үнэлгээ бо шүүгдэгч Т.Ц*******, Ц.О*******, О.Н******* нарын үйлдлийн улмаас хохирогч Л*******д хохирол учруулс шалтгат холбоотой байна гэжээ.

Хохирогчийн алдс гэх 20 тооны адууны тоо, нас, зүс ч зөрүүтэй төдийгүй, Ц******* нь Байшингийн ам гэх газраас 20 тооны адуу хулгайл авсаар хохирогчид хохирол ус. Шүүх О******* хулгайлс гэм буруутай гэж үзэж байгаа бол, хэдэн тооны ар зүсмийн, ар им тамгатай, ар насны адуу авс талаар дүгнээгүй байж, хохирлыг шүүгдэгч нараар хувь тэнцүүлэн гаргуулж байгаа нь шударга ёсонд нийцсэнгүй. О*******г 20 тооны адуу хулгайлс талаар хавтаст хэрэгт авагдс гэрчүүдийн хэн ч мэдүүлээгүй, харин шүүгдэгч Ц******* хулгайн гэдгийг хэлсэн гэх боловч О******* нь хулгайнх гэж хэлээгүй 4 адуугаа ачаад явахад нь үлдсэнийг нь яах юм бэ гэж асуухад гаргачих өөрсдөө яваад харьчихна гэсний дагуу О******* нь 16 тооны адууг хашааас гаргаад явуулс гэж мэдүүлдэг шүүх үүнд дүгнэлт хийсэнгүй.

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт шүүгдэгч Ц*******, Ц.О******* нар нь 2018 оны 9 сарын 7-ны өдөр О.Н*******ыг байгаагүй талаар мэдүүлсэн, харин гэрч У 20 орчим насны залуу байс гэснээс О.Н******* байс гэж мэдүүлээгүй. О.Н******* гэмт хэрэг гарс цаг хугацад байгаагүй.

Шүүх шүүгдэгчийн өмгөөлөгч С.Н*******гийн шүүгдэгч Ц.О*******, О.Н******* нарын үйлдлийг цагаатгаж өгнө үү гэсэн дүгнэлтийг хүлээн авах хууль зүйн үндэслэлгүй гэж үзэж байна гэжээ. Нотлох баримтыг шалгах үндэслэл нь хийсэн таамаглал, субъектив хүсэл зориг, үзэмжийн асуудал биш, шүүхээс нотлох баримтуудыг шалгах үнэлэх явцад үүссэн эргэлзээ бүхий нөхцөл байдлыг ойлгодог. Шүүгдэгч Н*******ын гэмт хэрэг гарс гэх цаг хугацад байгаагүй талаар мэдүүлсэн мэдүүлэг нь  шүүгдэгч Ц*******, Ц.О******* нарын мэдүүлгээс гадна, гэрч Г, Б нарын бо хэргийн нөхцөл байдлаар тогтоогдсон байхад шүүх гэрч Уын мэдүүлгийг үндэслэсэн нь эргэлзээтэй нөхцөл байдал бий болсон байна. Ц*******, О******* нар нь тус тусдаа үүссэн гэмт зорилго, сэдэлтээр нэг объектэд тус тусын үйлдлээр халдаж нэг хор уршигт хүргэсэн бол, бие даас гэмт саа бүрт эрүүгийн хариуцлага оногдуулахыг ойлгодог. Хэрэгт авагдс үйл баримтыг хуульд заас гэмт хэргийн шинжтэй харьцуул жишиж, эрх зүйн онол түүхэн практикт тулгуурл ойлгох нь хуульчдын үүрэг юм.

Ц******* нь хохирогчийн 20 тооны адууг Бын ам гэх газраас авсаар тухайн гэмт хэрэг төгс үйлдэгдсэн байхад Бын амнаас Г сумын О гэх газарт Ц*******ын очсон цаг хугацааг үргэлжилсэн үйлдэл гэж ойлгох үндэслэл болохгүй. Өөрөөр хэлбэл, эрүүгийн эрх зүйн онолын ойлголтонд Ц******* нь хохирогч Л*******гээс өөр объект хүний өмчлөлд халдаж авсыг үргэлжилсэн үйлдэл гэж ойлгодог. Харин шүүхийн дүгнэснээр О******* нь хулгайн эд зүйлийг мэдсээр байж, хашилцс гэдэг нь өөр гэмт хэргийн шинжийг агуулж байхад шүүх ийнхүү шийдвэрлэсэн буруу.

Н******* нь хэргийн материалтай тицлаад Ула хотод байс бо өөрийн адуу мал мөн эсэхийг шалгуулах хүсэлт гаргас боловч прокурор хүсэлтийг хэрхэн шийдвэрлэсэн талаар хавтаст хэрэгт тусгагдаагүй. Энэ талаар мөрдөгч, прокурор хэргийн бодит байдлыг нотлох үүргээ биелүүлээгүй байхад шүүх ийнхүү шийдвэрлэсэн нь үндэсгүй байна. Энэ нь ЭХХШТХ-ийн 1.7.1 дэх хэсэгт мөрдөгч, прокурор нотлох баримтыг тал бүрээс нь бүрэн бодитойгоор шалгаж хянасны үндсэн дээр хэргийн бодит байдлыг тогтоох үүрэгтэй Н*******ын хэрэгт ач холбогдолтой цагаатгах нотлох баримтуудыг шалгахгүй орхигдуулс байхад шүүх дүгнэлт хийгээгүй.

Мөн хуулийн 1.7.2 Хэргийн бодит байдлыг тогтоохын тулд "мөрдөгч, прокрурор, хуульд заас бүх арга хэмжээг авч яллагагч, шүүгдэгчийн яллах, цагаатгах, ял хүндрүүлэх, хөнгөрүүлэх нөхцөл байдлыг эргэлзээгүй тогтооно" гэдэг заалтыг зөрчсөн байхад шүүх дүгнэлт хийхгүйгээр шийдвэрлэсэн. Өөрөөр хэлбэл Н******* нь тухайн гэмт хэрэг гарс цаг хугацад байгаагүй гэдгийг мөрдөн байцаалтын шатд удаа дараа мэдүүлсэн байдаг. Мөн шүүх Н******* нь Ула хотод хүүхдээ эмчлүүлж байс талаар бо өөрийн малаа зарс гэдгийг нотлох баримт хэрэгт аваагдаагүй байна гэж дүгнэсэн нь ЭХХШТХ-ийн 4.7.4 дэх хэсэгт Шүүх, прокурор, мөрдөгч нь сэжигтэн, яллагдагч, шүүгдэгчээс гэм буруугүй болохыг өөрөөр нь нотлуулахаар шаардахыг хориго гэж заас заалтыг зөрчсөн.

... Иймд Б аймаг дахь Сум дундын Эрүүгийн хэргийн х шатны шүүхийн 2024 оны 05 сарын 07-ны өдрийн 89 дүгээр шийтгэх тогтоолыг хянуулж шүүгдэгч Ц.О*******д ЭХ-ийн 18.6.1 дэх хэсэгт заас зүйлчлэлээр, шүүгдэгч О.Н*******т холбогдох үйлдлийг ЭХХШТХ-ийн 1.15 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт ... эрүүгийн хэрэгт хамааралтай бүхий л нотлох баримтыг шалгас боловч шүүгдэгчийн гэм буруутай эсэхэд түүнчлэн эрүүгийн хэрэг хян шийдвэрлэх ажиллагаы явцад Эрүүгийн хууль, энэ хуулийг тайлбарлах, хэрэглэхэд эргэлзээ гарч байх тул, шүүгдэгчид ашигтайгаар шийдвэрлэнэ гэж зааснаар шүүгдэгч Н*******т холбогдох үйлдлийг хэрэгсэхгүй болгуулахаар гомдол гаргас.” гэв.

 

Прокурор Э.Гтулга шүүх хуралдад гаргас дүгнэлтдээ: Анх шатны шүүхийн 05 дугаар сарын 07-ны өдрийн 89 дугаартай шийтгэх тогтоол үндэслэл бүхий шийтгэх тогтоол болсон байна гэж үзсэн у прокурорын зүгээс эсэргүүцэл бичээгүй болохыг дурдъя. Энэ хэргийн хувьд шүүгдэгч Н*******, О******* нар нь энэ гэмт хэргийг үйлдээгүй шүүгдэгч Ц*******ын хувьд 20 тооны адуу хулгайлаагүй, Л*******гийн адууг хулгайлаагүй гэдэг зүйл яригдаж байс зүйл хавтаст хэрэгт авагдс байгаа. Мөрдөн шалгах ажиллагад цуглуулж бэхжүүлсэн нотлох баримт нь хэргийг шийдвэрлэхэд хүрэлцээтэй хгалттай нотлох баримт байна гэж үзсэн. Шүүгдэгч Н*******ын хувьд 09 дүгээр сарын 07-ны өдөр Б аймгийн Г сумын Лах гэх газар байгаагүй энэ үед Ула хотод эхнэр хүүхдээ үзүүлээд явж байс гэдэг зүйлийг шүүхийн хэлэлцүүлгийн шатд гаргаж ирдэг. Энэ талаар мөрдөн шалгах ажиллагаа явуулахад Н*******ын эхнэр Б энэ талаар огт дурддаггүй. Харин Х- сумд хүүхдээ сургууль цэцэрлэгт нь явуулах гээд байж байс Н******* гэртээ малаа хараад байж байс гэж мэдүүлдэг. Мөн Н******* нь Г, О гэдэг хоёр хүнд мал зарс. Өр ширээ дарах зорилготой 8 сард мал зарс гэдэг. Харин гэрч шүүгдэгч нарын мэдүүлгээр мал зарс асуудал нь 9, 10 дугаар сард болсон асуудал гээд яригдаад явчихдаг. Мөн дээр нь өр ширтэй байс у мал зарс гэдэг. Гэтэл Г, О нар бидний хооронд ар ч өр ширийн асуудал байхгүй бидний хороонд мал зарс авс асуудал байгаа гэж ярьдаг. Хэрэв мал зарс тохиолдолд Шүүхийн шийтгэх тогтоол дээр ч тодорхой зааж өгсөн байгаа Мал хулгайлахтай тэмцэх тухай хуульд заасны дагуу мал бүхий иргэн малаа зарж байгаа тохиолдолд зайлшгүй гарал үүслийн бичиг авах ёстой байдаг. Гэтэл мал зарж байхад гарал үүслийн бичиг авс тохиолдол хэрэгт нэг ч авагдаагүй. Мөн дээр нь энэ цаг хугацад байгаагүй гэж мэдүүлээд байгааг нь тогтоосон нотлох баримт хэрэгт авагдаагүй. Н******* гэмт хэрэг үйлдээгүй гэж маргаж байгаа мөн энэ гэмт хэргийг үйлдээгүй гээд одоог хүртэл тэмцээд мэдүүлээд яваад байна. Тэгвэл мөрдөн шалгах ажиллагаы үед яагаад үүнийг нотлох гэж яваагүй вэ? Энэ гэмт хэргийн хөөн хэлэлцэх хугацаа гэж байдаг. Тэгэхээр 5 жил өнгөрсний дараа Н******* гарч ирж байна уу? гэдэгт х шатны шүүх дүгнэлт хийх нь зүйтэй байх гэдгийг хаарах хэрэгтэй байгаа. Н******* мөрдөн шалгах ажиллагаы үед оргон зайлаад эрэн сурвалжлах ажиллагаа удаа дараа хийгдсэн. Ар гэрээс нь асуус тодруулс эрэн сурвалжлах ажиллагаа хийгдэхэд Н******* огт байгаагүй нөхцөл байдал байгааг дурдах нь зүйтэй байна. Мөн нүүрэлдүүлж мэдүүлэг аваад өгөөч, намайг хотод байсныг шалгаад өгөөч гэж удаа дараа хүсэлт гаргас гэж байна. Хэрэгт ийм хүсэлт огт авагдаагүй яагаад гэвэл Н******* мөрдөн шалгах ажиллагаы үед оргон зайлс у мөрдөн шалгах ажиллагаы үед ийм хүсэлт огт гаргаагүй. Мөн гэрч У гэдэг хүн би тэр хүнийг одоо харуул тихгүй тухайн үед би яараад ачаад явс у тихгүй гэж мэдүүлэг өгдөг. Тэгэхээр нь энэ нэмж мөрдөн шалгах ажиллагаа хийлгээд байх үндэслэл биш байна. Шүүгдэгчийн өмгөөлөгч О*******ын гаргас гомдлын тухайд Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийг шүүх эрх хэмжээнийхээ хүрээнд зөв шийдвэрлэсэн байна гэж харж байгаа у үүнд нэмж гаргах тайлбар байхгүй байна. Малын нас хүйсийн талаар шүүгдэгчийн өмгөөлөгч Н******* хэдэн настай, ар зүстэй мал алдс юм бэ? гэж байна. Энэ талаар х гомдол мэдээллийн талаар 2018 онд хүлээн авснаас хойш мөрдөн шалгах ажиллагаа явуулснаар хэд хэдэн удаа шинжээчийн дүгнэлт гаргас. Хохирогчоос малын эм, тамга, зүс, нас хүйсээр нь гил удаа дараа мэдүүлэг авсны дагуу шинжээчийн дүгнэлт гаргаж үүгээр 22.800.000 төгрөгийн хохирлыг тооцоолж гаргас байгаа. Хэрэгт энэ материал авагдс энэ талаар хэргийн оролцогч нараас маргаагүй нөхцөл байдал байгаа у малын нас, хүйс, тоог тодорхой дурдс байна гэж ойлгох үндэслэлтэй байна. Энэ хулгай эд зүйл гэдгийг мэдсээр байж аваад байна. Энэ нь үргэлжилсэн үйлдэл биш юм аа хулгайн гэмт хэрэгт сайн дураараа нэгдээгүй. Хулгайн гэмт хэрэг зөвхөн Бад төгссөн гэж байна. Хулгайн гэмт хэрэг Баас 20 тооны адуу тууж явс нөхцөл байдал яригда. Үүнийг дагуу замдаа тууж явахад нь О******* Ц*******тай тааралдаад майд очоод хашаа гээд аваачиж хаших явцад энэ хулгайн адуу гэдгийг хэлсээр байтал өөрийн хүү Н*******тай нийлж хашаад 4 тооны адууг машинд ачиж өгөөд 16 тооны адууг аваад хувьдаа завшс байгаа нь мал хулгайлах гэмт хэрэгт дэмжлэг үзүүлж үйлдлээрээ нэгдээд байна гэж дүгнэлт бичсэн байгаа. Мөн дээр нь адуу гэдэг нь өөрөө урт хөлийн мал Б аймгийн Д сум, Г сумын залгаа Н гэх газрын хавьцаа тэндээс Б аймгийн Б сум хүртэл хэдэн км зайтай билээ. Энэ хугацад адуу нутагруугаа гүйнэ тэр хавийн айлуудаас асууж сурагла. Ямар нэгэн эзэнгүй мал харс үзсэн хүн байх нь лавтай байх. Энэ нь 2018 оноос хойш мөрдөн шалгах ажиллагаа явуулахад Эрүүгийн цагдаагийн тасгаас хийсэн мөрдөгч нарын эрэн сурвалжлах ажиллагаа хийсэн илтгэх хуудас хэрэгт авагдс байгаа. Тийм у 16 тооны адуу ор сураггүй алга болчихсон байгаа нөхцөл байдал байна. 16 тооны адуу хаачс бэ? гэхээр хамгийн сүүлийн цэг О*******, Н******* нарын хашад үлдэж байгаа. Тэгэхээр энэ хэргийн шалтгад холбоо гэдэг зүйлийг бид бүхэн хаарах нь зүйтэй. Мөн дээр нь хэрэгт авагдс гэрч нарын мэдүүлгээр энэ нь маш тодорхой авагдс байгаа. Хэн нэгэн гэрч шүүгдэгчид ашигтайгаар мэдүүлэг өгсөн зүйл хэрэгт авагдаагүй байгаа у хэрэгт цугларс нотлох баримтад үндэслэн дээрх дүгнэлтийг хийж байгаа нь үндэслэл бүхий болсон байна. Мөн мал тооллогын асуудал яригддаг. Хүн о тооны малаа зарс тохиолдолд малын хорогдол гэж зүйл гарах ёстой. 30 тооны адуу байж байгаад долоог нь зараад дараа жил нь 34 болоод өсчихсөн. Төлний асуудал дээр о төл байс гэж хэрэгт авагдаагүй байна. Бид өнөөдөр прокуророос шүүхэд шилжүүлсэн хэргийн хүрээнд үүнийг ярина уу гэхээс хэрэгт байхгүй байгаа нөхцөл байдлыг ярихгүй. Шүүгдэгч Н******* нь гэмт хэргийн хөөн хэлэлцэх хугацаа дуусах хүртэл оргон зайлж явж байгаад Н******* баригдаж ирж энэ хэрэг шүүхэд шилжсэн гэдэг энэ асуудал байгаа гэдгийг шүүх бүрэлдэхүүн хаарч үзээсэй. Тийм у х шатны шүүхийн шийтгэх тогтоол үндэслэл бүхий болсон гэв.

 

Хохирогч Ч.Л******* шүүхэд ирүүлсэн тайлбартаа: “Миний бие нь 20 тооны адуугаа алдаж о жил эд материал сэтгэл саагаараа хохирсон боловч цагдаагийн байгууллагын ажиллагаы үр дүнд хэрэгтэн баригдаж нэг жил гаруй хугацад шалгагдаад шүүхээр шийдвэрлэгдсэн. Хохирогч миний хувьд хуулийн байгууллагууд зохих ёсоор нь шалгаж үнэн зөв шийдсэн гэж үзэж байгаа.

Ц*******ын өмгөөлөгчийн хууль хэрэглээний талаар бичсэн зүйлийг би ар мэдэх биш, харин хохирол мөнгийг бүрэн төлсөн гэдгийг зөвшөөрөх боломжгүй байна. У нь шүүх хуралдаы өмнө миний дсд 4,100,000 төгрөгийг өмгөөлөгч О******* хийгээд үлдэгдэл 3,500,000 төгрөгийг 06 сарын 01-ний өдөр төлж дуусахаар баримт үйлдэж өгсөнийг би хүлээн зөвшөөрсөн. Гэтэл үлдэгдэл мөнгө өнөөг хүртэл төлөгдөөгүй байхад өмгөөлөгч хохирлыг бүрэн төлсөн гэж бичсэн байна.

Шүүгдэгч О.Н*******ын хувьд хэрэг гарах үед Ула хотод байс гээд байгаа боловч энэ нь нотлогдон тогтоогдсон зүйлгүй. Өөрөө нотлох баримт цуглуулах боломжгүй, хоригдож байс гэж тайлбарладаг ч хоригдохоосоо өмнөх хугацад өөрийгөө энэ хэрэгт холбогдолгүйгээ нотлох боломж байс байх. Мөн хэрэгт цугларс баримтаар гэрч эхнэр Б, О*******, гэрч У нарын мэдүүлэгээр Н******* Ула хотод уда хугацаагаар байс болох нь тогтоогдоогүй. Мөн 2 удаа зарс адууг нь худалдаж авс гэх гэрчүүдийн мэдүүлэг ч үүнийг нь нотлодог. Ц******* х шатны шүүх хурал дээр асуултд хариулахдаа адууг ачихад Н******* байгаагүй гэж мэдүүлсэн, үнэхээр байгаагүй юм бол Н*******ын төлөх хохирлын 7,600,000 төгрөгийг х адууг Б аймгийн Б сумын нутаг Баас тууж О*******гийн гадаа аваачиж орхисон Ц*******аас гаргуулах хүсэлтэй байна.

Миний бие нь алдс адуугаа эрж хайж их зардал гаргасныг холбогдох баримтгүй тул нэхэмжлээгүй дээр нь өчнөөн о жилийн төлөөрөө хохирсон тул улсаас үнэлж тогтоосон үнээр хохирлоо хурд гаргуулах хүсэлтэй байна гэжээ.

 

Шүүгдэгч Т.Ц******* шүүх хуралдад гаргас тайлбартаа: Урьд өмнө яригдаж байгаагүй хавтаст хэрэгт ч байхгүй нэг зүйлийг ярих гэсэн юм. Бын ам гэх газраас 20 тооны адууг тууж яваад Г сумд аваачс гэж хавтаст хэрэгт байдаг. Гэвч энэ нь үгүй юм. Би Н- гэдэг хүнээс 2.500.000 төгрөг авах ёстой байс. Н- гэдэг хүн надаас шинэ мотоциклийг маь худалдаж аваад явс. Май нутгийн хүн байс. Тэр хүн надад үнийг сарын дараа өгье гээд явс. Сарын дараа мөнгөө авах гээд холбогдсон тэгсэн намайг чи хүрээд ир мөнгийг өгье гэсэн. Би явж ирээд залгас би хаа очих вэ? гэсэн Орхон сумын гүүрний цаа байж бай ах нь аваад очъё гэсэн. Тэгсэн Н- шөнө над дээр 10-20 тооны адуу тууж очоод намайг энэ дотроос өртөгөө ав гэсэн. Надад хулгайн адуу байгаа юм гэж хэлсэн. Тэр дундаас Н- 3 адуу айлын саравчинд барьж уяад Эрдэнэтэд аваачиж зарах гэж байгаа юм гэсэн. Тэгээд намайг энэ дотроос 2.500.000 төгрөгт тааруулаад авчих гэсэн. Би салгаж авч явах боломжгүй болохоор бөөнд нь туугаад Г сумд очоод О******* гэдэг хүний хашад хашс. Тэгээд Ула хотоос У гэдэг хүн гарах гэж байна гэхээр нь би хүнээс хэдэн адуу авс юм та нутагт минь дөхүүлээд өгөөч гээд бензин тосыг хийж өгөөд ачуулс байдаг юм. Сүүлд Н- гэдэг хүнтэй утсаар холбогдоод ты өгсөн адуу ийм юм болчихлоо гээд хэлсэн чинь ахыгаа битгий хэлээрэй ах нь хохирол төлбөрийг чинь төлөөд өгчихнө гэж хэлсэн. Энэ хүнийг олж тогтоож хохирогчид ус хохирол төлбөрийг барагдуулж гаргуулж өгнө үү гэж хүсэж байна. Мөн О*******гийн гадаа адуу хашиж байхад Н******* гэдэг хүн байгаагүй. Би урьд нь ийм хүн харж байгаагүй мал хашиж байхад ч хараагүй. Би х шатны шүүх хуралд дээр ч хэлж байс гэв.

 

Шүүгдэгч Ц.О*******: Ц******* үнэн хэллээ. Би мал хашиж өгөөд хашаы ам дээр зогсож байс. Намайг ар хүнд мал зарсныг шалгаад өгөөч гэв.

 

Хохирогчийн өмгөөлөгч М.Д******* шүүх хуралдад гаргас тайлбартаа: “Хуралдаы явцад шүүгдэгч өмгөөлөгч нарын гаргас салыг сонслоо. Шүүгдэгч Ц*******ын зүгээс 3.500.000 төгрөгийг төлж барагдуулс. Хэрэгт авагдс баримтуудын хувьд тооны адуу туугаад очсон адууны зүс, ногт, О*******гийн өгсөн мэдүүлэгтэй тохирч байдаг. Ийм у хохирогчийн алдс адуу бүрэн бүтэн очсон. Энэ хэрэг 20 оны 12 дугаар сарын үед илэрсэн байдаг. Давж заалдах шатны шүүх х шатны шүүхийн шийтгэх тогтоолыг хэвээр батлах үндэслэлтэй байна гэв.

 

ТОДОРХОЙЛОХ нь

1.Давж заалдах шатны шүүх шүүгдэгч бо шүүгдэгч нарын өмгөөлөгчдийн гаргас давж заалдах гомдлыг хян хэлэлцэхдээ Эрүүгийн хэрэг хян шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.1 дүгээр зүйлийн 1, 3 дахь хэсэгт зааснаар Т.Ц*******, Ц.О*******, О.Н******* нарт холбогдох хэргийн бүх ажиллагаа, х шатны шүүхийн шийтгэх тогтоолыг бүхэлд нь хян үзэв.

2.Шүүгдэгч Т.Ц******* нь Б аймгийн Б сумын 1 дүгээр багийн нутаг “Б” гэх газраас 2018 оны 09 дүгээр сарын 07-ны өдөр  Ч.Л*******гийн 20 тооны адуу болох о тооны малыг бэлчээрээс нь хулгайл тууж явах замдаа Б аймгийн Г сумын нутагт шүүгдэгч Ц.О*******тэй таарч урьдчил үгсэн тохиролцоогүй боловч үйлдлээрээ саатай нэгдэн  уг 20 тооны адууг Ц.О*******гийн хаваржад тууж аваачин хашиж 4 тооны адууг шүүгдэгч Ц.О*******, О.Н******* нартай бүлэглэн Ц.Уын тээврийн хэрэгсэлд ачиж авч явс,

Шүүгдэгч Ц.О*******, О.Н******* нар нь бүлэглэн Т.Ц*******ын тууж ирсэн 20 тооны адуунаас үлдсэн 16 тооны адууг бусдад зарж борлуулсы улмаас хохирогчид нийт 22,800,000 төгрөгийн хохирол учруулс үйл баримт нь хэрэгт цугларс хохирогч Ч.Л*******гийн мэдүүлэг, гэрч Н.Наргэрэл, Ц.У, Т.Ц*******, Д.О, Ө.Г нарын мэдүүлэг  бо шүүгдэгч Т.Ц*******, Ц.О******* нарын гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрсөн мэдүүлэг зэрэг нотлох баримтуудаар нотлогдон тогтоогдсон байна.

3.Хэргийн үйл баримтыг тогтооход үндэслэл болсон дээрх нотлох баримтуудыг цуглуулах, бэхжүүлэх, үнэлэх шатд Эрүүгийн хэрэг хян шийдвэрлэх тухай хуульд заас шаардлагыг зөрчсөн зөрчил тогтоогдоогүйгээс гадна мөрдөн шалгах ажиллагаы явцад Эрүүгийн хэрэг хян шийдвэрлэх тухай хуулийн 16.2 дугаар зүйлд заас нотолбол зохих асуудлуудыг хгалттай шалгаж тодруулс, хэрэгт авагдс нотлох баримтын хүрээнд хэргийг эцэслэн шийдвэрлэсэн нь үндэслэлтэй байна.

4.Шүүгдэгч О.Н******* нь “би хэрэг үйлдэгдсэн цаг хугацад байгаагүй, өөрийгөө буруугүй гэдгийг нотлох боломж өгөөгүй” тул гомдолтой байна гэсэн агуулгаар,

Шүүгдэгчийн өмгөөлөгч Ч.О******* “шүүгдэгч Т.Ц******* нь хохирлыг бүрэн төлсөн байхад хаарч үзээгүй мөн Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийг буруу тайлбарл хэрэглэсэн гэж,

Шүүгдэгчийн өмгөөлөгч С.Н******* “хуулийг буруу тайлбарл хэрэглэсэн, нотолбол зохих үйлдлүүдийг нотлоогүй байхад дүгнэлт хийсэн” зэрэг агуулгаар давж заалдах гомдол тус тус гаргас.

 

5.Анх шатны шүүх гэмт хэргийн зүйлчлэл, гэм буруугийн асуудлаар үндэслэл бүхий дүгнэлт хийж, Эрүүгийн хуулийн тусгай гийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар зүйлчлэн ял шийтгэл оногдуулс нь хууль зүйн үндэслэлтэй, Эрүүгийн хуулийг зөв тайлбарл хэрэглэсэн байна.

 

6.Гэвч Б аймаг дахь Сум дундын Эрүүгийн хэргийн х шатны шүүх 20 оны 7 дугаар сарын 2-ны өдрийн Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийг буруу тайлбарлаж, шүүгдэгчийн эрх ашиг сонирхлыг зөрчсөн хууль хэрэглээний алдаа гаргасныг шүүх залруулах нь зүйтэй гэж үзсэн.

Дээрх хуулийн үйлчлэх, цаг хугацаа, хүрээ нь ... 20 оны 6 дугаар сарын 24-ний өдрийн 24 цаг 00 минутаас өмнө 2015 оны 12 дугаар сарын 3-ны өдөр баталс Эрүүгийн хуульд заас гэмт хэрэг үйлдсэн хүн, хуулийн этгээдэд хамаарах бөгөөд мөн хуулийн 7 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт 2015 оны 12 дугаар сарын 3-ны өдөр баталс Эрүүгийн хуульд заас ... мал хулгайлах 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэг ... гэмт хэрэг үйлдэж шүүхээс тав жил түүнээс бага хугацаагаар хорих ял оногдуулс, эсхүл эдлээгүй үлдсэн ял нь тав жил түүнээс бага хугацаа үлдсэн бол хорих ялыг зорчих эрх хязгаарлах ялаар солино гэжээ.

Анх шатны шүүхээс шүүгдэгч Т.Ц*******т оногдуулс 3 жилийн хорих ялын эдлээгүй үлдсэн хорих ялыг Өршөөлийн тухай хуульд зааснаар 3 жил зорчих эрх хязгаалах ялаар солих боломжтой байна.

Мөн шүүгчдэгч Ц.О******* нь хохирогчид 2,000,000 төгрөгийн хохирол төлсөн бөгөөд шийтгэх тогтоолд заас 5,600,000 төгрөгийн хохирлыг төлөхөө илэрхийлсэн тайлбарыг 2 шатны шүүх хуралдад гаргас байдлыг харгалз Эрүүгийн хуулийн 7.3 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг баримтл мөн зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.1-т зааснаар хохирлын үлдэгдэл 5,600,000 төгрөгийг 2025 оны 5 дугаар сарын 1-ний дотор хохирогчид төлөхийг үүрэг болгож, 2 жилийн хорих ялын эдлээгүй үлдсэн ялыг Өршөөлийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар 2 жил зорчих эрх хязгаарлах ялаар солих нь хуульд нийцнэ гэж шүүх бүрэлдэхүүн дүгнэсэн.

 

Шүүгдэгч О.Н*******т оногдуулс ял нь түүний хувийн байдал бо гэмт хэрэг үйлдсэн нөхцөл байдалд нь тохирсон байх тул хэвээр үлдээж шийдвэрлээ.

 

7.Иймд х шатны шүүхийн шийдвэрт зохих өөрчлөлт оруулж, шүүгдэгч Т.Ц*******ын өмгөөлөгч Ч.О*******ын гаргас давж заалдах гомдлыг хгаж, шүүгдэгч Ц.О*******гийн өмгөөлөгч С.Н*******, шүүгдэгч О.Н******* нарын гаргас давж заалдах гомдлыг хэрэгсэхгүй болгох нь зүйтэй гэж шүүх бүрэлдэхүүн дүгнэв.

 

Эрүүгийн хэрэг хян шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.9 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.4, 39.9 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасныг тус тус удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

 

1.Б аймаг дахь Сум дундын Эрүүгийн хэргийн х шатны шүүхийн 2024 оны 05 дугаар сарын 07-ны өдрийн 2024/ШЦТ/89 дугаартай шийтгэх тогтоолын тогтоох хэсгийн

5 дахь заалтаар “20 оны Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.2 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Т.Ц*******т оногдуулс 3 жилийн хорих ялын эдлээгүй үлдсэн хорих ялыг, шүүгдэгч Ц.О*******д оногдуулс 2 жилийн хорих ялын эдлээгүй үлдсэн хорих ялыг тус тус зорчих эрх хязгаарлах ялаар сольсугай” гэж,

6 дахь заалтаар “20 оны Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.14 дэх хэсэг, Эрүүгийн хуулийн ерөнхий гийн 7.3 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.1-т зааснаар 2025 оны 05 дугаар сарын 01-ний өдрийн дотор хохирлын үлдэгдэл 5,600,000 /тав сая зурга зуун мянга/ төгрөгийг хохирогчид төлж дуусгахыг шүүгдэгч Ц.О*******д үүрэг хүлээлгэсүгэй” гэж,

7 дахь заалтаар “Эрүүгийн хуулийн ерөнхий гийн 5.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар зорчих эрхийг хязгаарлах ялын хугацад шүүгдэгч Т.Ц*******ыг А******* аймгийн Хотонт сумын нутаг дэвсгэрээс гарахыг хориглож, хэрэв хориглосон бүсээс гарахаар бол эрх бүхий байгууллагын зөвшөөрөлтэйгөөр зорчих үүргийг, шүүгдэгч Ц.О*******г Б аймгийн Г сумын нутаг дэвсгэрээс гарахыг хориглож, хэрэв хориглосон бүсээс гарахаар бол эрх бүхий байгууллагын зөвшөөрөлтэйгөөр зорчих үүргийг тус бүр хүлээлгэсүгэй” гэж,

8 дахь заалтаар “Эрүүгийн хуулийн ерөнхий гийн 5.5 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт зааснаар ялт зорчих эрхийг хязгаарлах ялыг биелүүлээгүй бол ялтны зорчих эрхийг хязгаарлах ялын эдлээгүй үлдсэн хугацаы нэг хоногийг хорих ялын нэг хоногоор тооцож хорих ялаар солихыг хааруулсугай” гэж,

9 дэх заалтаар “Эрүүгийн хуулийн ерөнхий гийн 7.3 дугаар зүйлийн 4 дэх хэсэгт зааснаар шүүхээс хүлээлгэсэн үүргийг шүүгдэгч Ц.О******* биелүүлээгүй бол  прокурорын дүгнэлтийг үндэслэн шүүх уг шийдвэрийг хүчингүй болгож, ял оногдуулахыг мэдэгдсүгэй” гэж тус тус нэмэлт оруулж,

Тогтоох хэсгийн 5, 6, 7 дахь заалтыг 10, 11, 12 гэж өөрчилж, шүүгдэгч Т.Ц*******ын өмгөөлөгч Ч.О*******ын гаргас давж заалдах гомдлыг хгаж, шүүгдэгч Ц.О*******гийн өмгөөлөгч С.Н*******, шүүгдэгч О.Н******* нарын гаргас давж заалдах гомдлыг хэрэгсэхгүй болгосугай.

2.Эрүүгийн хэрэг хян шийдвэрлэх тухай хуулийн 40.1 дүгээр зүйлийн 1, 2 дахь хэсэгт зааснаар х бо давж заалдах шатны шүүхийн хууль хэрэглээний зөрүүг арилгах, Эрүүгийн хэрэг хян шийдвэрлэх тухай хуулийг ноцтой зөрчсөн нь шүүхийн шийдвэрт нөлөөлсөн, хуулийг Улсын дээд шүүхийн тогтоол, тайлбараас өөрөөр хэрэглэсэн, эрх зүйн шинэ ойлголт, эсхүл хууль хэрэглээг тогтооход зарчмын хувьд нийтлэг ач холбогдолтой гэж үзвэл магадлалыг гардуулс эсхүл хүргүүлснээс хойш 14 хоногийн дотор Монгол Улсын Дээд шүүхэд оролцогч хяналтын журмаар гомдол, эсэргүүцэл гаргах эрхтэй болохыг дурдсугай.

 

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ, ЕРӨНХИЙ ШҮҮГЧ                           Д.АЗЖАРГАЛ

 

                                      ШҮҮГЧИД                           Л.АРИУНЦЭЦЭГ

 

                                                                                  Л.ХИШИГДЭЛГЭР