2024     07        31                                             2024/ДШМ/60

 

 

 

Н.Уламнэмэхэд холбогдох эрүүгийн хэргийн тухай

 

Ховд аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн эрүүгийн хэргийн шүүх хуралдааныг тус шүүхийн шүүгч Ж.Отгонхишиг даргалж, Ерөнхий шүүгч Н.Туяа, Говь-Алтай аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн Ерөнхий шүүгч Ш.Баттогтох нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн хуралдааны танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаанд прокурор Б.Хосбаяр, хохирогчийн өмгөөлөгч Ж.Энхжаргал, шүүгдэгч Н.Уламнэмэх түүний өмгөөлөгч Л.Эрдэнэцэцэг, Н.Очирбат, нарийн бичгийн дарга Р.Лхагвасүрэн нарыг оролцуулан,

Ховд аймаг дахь сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Б.Гантөгс даргалж хийсэн шүүх хуралдааны 2024 оны 05 ******* сарын 27-ны өдрийн 2024/ШЦТ/133 ******* шийт тогтоолыг эс зөвшөөрч хохирогч түүний өмгөөлөгч, шүүгдэгч түүний өмгөөлөгчийн давж заалдах гомдлыг үндэслэн Н.Уламнэмэхэд холбогдох эрүүгийн 23360021*******0326 *******тай хэргийг 2024 оны 07 дугаар сарын 01-ний өдөр хүлээн авч Ерөнхий шүүгч Н.Туяагийн илтгэснээр хянан хэлэлцэв.

1. Монгол Улсын иргэн, 17 оны 10 ******* сарын 24-ний өдөр Ховд аймгийн ******* суманд төрсөн, 26 настай, эрэгтэй, дээд боловсролтой, багш мэргэжилтэй, эрхэлсэн тодорхой ажилгүй, ам бүл 3, эхнэр хүүхдийн хамт амьдардаг, Ховд аймгийн ******* ******* ******* ******* ******* суух хаягтай, одоо Улаанбаатар хотын ******* ******* ******* ******* , од ******* суудаг, ын Уламнэмэх

2. Шүүгдэгч Н.Уламнэмэх нь 2023 оны 06 ******* сарын 23-24-нд шилжих шөнө тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхгүй үедээ Ховд аймгийн Буянт ******* " хөтөл" улсын *******тай Приус маркийн тээврийн хэрэгсэл жолоодож яваад Замын хөдөлгөөний дүрмийн холбогдох заалтуудыг зөрчсөнөөс зам дээр байсан гийн эрүүл мэндэд хүнд хохирол учруулсан гэмт хэрэгт холбогджээ.

3.Ховд аймгийн прокурорын газраас Н.Уламнэмэхийн үйлдлийг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 ******* зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.2, 2.3-т зааснаар тус тус зүйлчлэн яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлжээ.

4. Ховд аймаг дахь сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүх:

4.1 Шүүгдэгч ын Уламнэмэхийг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 ******* зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.2, 2.3-т заасан авто тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөний аюулгүй байдал, ашиглалтын журам зөрчих гэмт хэргийн тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхгүй үедээ, хүний эрүүл мэндэд хүнд хохирол учруулж үйлдсэн гэм буруутайд тооцож,

 4.2 Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.******* ******* зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг баримтлан шүүгдэгч Н.Уламнэмэхийг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 ******* зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.2, 2.3-т зааснаар тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийг 01(нэг) жилийн хугацаагаар хасаж, 1(нэг) жил 06 (зургаа) сарын хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах ялаар шийтгэж,

4.3 Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.5 ******* зүйлийн 1,3 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Н.Уламнэмэхийг эрх бүхий байгууллагын хяналтанд өөрийн ******* суух Улаанбаатар хотын ******* ******* нутаг дэвсгэрээс гарч явахыг хориглож, ялтан зорчих эрхийг хязгаарлах ялыг биелүүлээгүй бол ялтны зорчих эрхийг хязгаарлах ялын эдлээгүй үлдсэн хугацааны нэг хоногийг хорих ялын нэг хоногоор тооцож хорих ялаар солихыг шүүгдэгч Н.Уламнэмэхэд мэдэгдэж,

4.4 Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.7 ******* зүйлийн 3 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Н.Уламнэмэхэд оногдуулсан тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийг 01 (нэг) жилийн хугацаагаар хасах нэмэгдэл ялын хугацааг албадлагын арга хэмжээ хэрэгжиж эхэлсэн үеэс эхлэн тоолж,

4.5 Иргэний хуулийн 47 ******* зүйлийн 47.1, 505 ******* зүйлийн 505.1-д зааснаар шүүгдэгч Н.Уламнэмэхээс 5,233,741 төгрөгийг, "Иргэний хуулийн 230 ******* зүйлийн 230.1, 3-д зааснаар 25,300,000 төгрөгийг тус, тус гаргуулж хохирогч д олгуулж, хохирогч нь цаашид гарах эмчилгээний болон ажиллаж байсан хугацааны цалингийн баримтаа бүрдүүлж Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх журмаар нэхэмжлэх эрхтэйг тус тус дурдаж,

4.6 Шүүгдэгч Н.Уламнэмэхээр нөхөн төлүүлэх хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй, хэрэгт эд мөрийн баримтаар тооцогдож ирсэн цэцгэн хээтэй цагаан өнгийн урагдаж цоорсон цус мэт шингэнээр бохирлогдсон хөнжил- 1 ширхэг, цэнхэр саарал өнгийн урагдаж цоорсон майхан-1ширхэг, хар өнгийн хуванцар эд зүйлийн хагархай-2ширхэгийг устгаж, ногоон өнгийн хос пүүзийг хохирогч Т.Буяннэмэхэд буцаан олгож, хэрэгт битүүмжилсэн эд хөрөнгөгүйг тус тус дурдаж,

4.7 Шүүгдэгч Н.Уламнэмэх нь энэ хэрэгт цагдан хоригдоогүй болохыг дурдаж, шүүгдэгчид авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг шийт тогтоол хуулийн хүчин төгөлдөр болох хүртэл үргэлжлүүлж,

4.******* Шийт тогтоолыг эс зөвшөөрвөл гардан авсан, эсхүл хүргүүлснээс хойш 14 хоногийн дотор Ховд аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд шүүгдэгч, хохирогч, тэдгээрийн хууль ёсны төлөөлөгч, өмгөөлөгч давж заалдах гомдол гаргах, улсын яллагч, түүний дээд шатны прокурор эсэргүүцэл бичих эрхтэй болохыг дурдаж шийдвэрлэжээ.

            5.Шүүгдэгч Н.Уламнэмэх түүний өмгөөлөгч Н.Очирбат нар давж заалдах гомдол болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа:

5.1 Анхан шатны шүүх шүүгдэгч Н.Уламнэмэхээс сэтгэл санааны хохирол 25,300,000 төгрөг гаргуулж шийдвэрлэсэн нь ойлгомжгүй байна. Үйл явдал 2023 оны 06 ******* сарын 23-24-нд шилжих шөнө гарсан байдаг. Монгол улсын дээд шүүхийн нийт шүүгчийн хуралдааны 25 *******тай тогтоол 2023 оны 07 ******* 03-ны өдөр батлагдсан гарсан байдаг. Мөн Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд, Эрүүл мэндийн сайдын 2023 оны 07 ******* сарын 31-ний өдрийн А/26*******, А/275 ******* хамтарсан тушаалаар Гэмт хэргийн улмаас хүний сэтгэцэд учирсан хор уршгийн зэрэглэлийг тогтоож, дүгнэлт гаргах журам батлагдсан бөгөөд үйл явдал болсны дараа батлагдсан гарсан байна. А/26*******, A/275 *******тай тушаалд заасан журмын дагуу сэтгэцэд учирсан хохирлыг 5 ******* зэрэглэлээр тогтоож шүүгдэгчээс 25,300,000 төгрөг гаргуулсанд гомдолтой байна. бусад шүүхүүд 2023.07.03-ны өдрөөс өмнө үйлдэгдсэн гэмт хэргүүдэд сэтгэл санааны хохирол гаргаж шийдвэрлэхгүй байгаа.

5.2 Хохирогч гийн хохирлын баримтууд хавтаст хэрэгт авагдсан бөгөөд бодит, эмийн сангаас авагдсан баримтуудыг тооцож үзвэл мөнгөн дүн 2,364,22 төгрөг болж байна. бусад баримтууд нь эргэлзээтэй байна. Хохирлын баримтыг харвал эмийн сангаас болон дэлгүүрээс, шатахуун түгээх станцаас авсан баримтуудад хэн, хэнд авсан нь тодорхой бус буюу ах дүү, хамаатан садан, өөр хөндлөнгийн хэн нэгэн дэлгүүр, эмийн сангаас авсан байх боломжтой байна. тухайн баримтуудад орлого, зарлагын падаан байхгүй. Хохирогч гийн регистр нэр байхгүй, эмчийн эм авах талаар бичиг байхгүй байна. Бид бүгд дэлгүүр ороод хүнсний зүйл авахад ebarimt өгдөг. Ийм учраас эргэлзээтэй байна. Шүүгдэгч Н.Уламнэмэхийн жолоодож явсан машин дотор Н.Уламнэмэх, , нар явж байсан. Хх3*******-40-р хуудсанд мэдүүлэг өгөхдөө "... Н.Уламнэмэх машин барьж явна гээд огт уугаагүй. ******* ******* төвөөс гараад Ховд руу жоохон явж байгаад зогсоод, Н.Уламнэмэхэд машинаа өгсөн, Н.Уламнэмэх бариад ирж байгаад замдаа хүн дайрчихсан юм. Яагаад өгсөн эсэхийг сайн мэдэхгүй байна ..." мэдүүлэг. ХХ-42-44-р хуудсанд Шүүгдэгч Н.Уламнэмэхийн гэрчээр өгсөн "... улсын *******тай тээврийн хэрэгсэлийг би жолоодож явсан.

, хоёр архи согтууруулах ундаа бага зэрэг хэрэглэсэн байсан, ******* сумаас Ховд руу гараад явж байх замдаа машинд байсан тал пиво ууж байсан. найз , хоёр бага зэрэг пиво уусан байсан болохоор, би ын машиныг нь барьсан юм. /замд цагдаа зогсоож шалгаж магадгүй гээд бариулсан/. Би тээврийн хэрэгслийн жолоодох эрхийн үнэмлэхгүй, үнэмлэхтэй, сайн мэдэхгүй байна." мэдүүлэг. ХХ-ийн 46-4******* р хуудсанд гэрч ын гэрчийн мэдүүлэгт "... "2023 оны 06 ******* сарын 23-ны орой найз Н. Уламнэмэх, нарын хамт, ******* сумаас Ховд аймаг руу миний өөрийн эзэмшлийн 36-45 хэрэгсэлтэй гарсан. Би найз той сэрүүн нэртэй тал пиво замдаа машин дотор уусан юм. тэгээд замд Мянгад сум, Буянт сум дээр цагдаа зогсоож магадгүй гэж бодоод найз Н.Уламнэмэхэд машинаа бариулсан юм, Н.Уламнэмэх машин бариад Буянт сум өнгөрөөд 36-45 улсын *******тай prius-20 тээврийн хэрэгслийг найз Н.Уламнэмэх жолоодож явсан. Найз Мөнхтогтохын авч ирсэн пивыг бид хоёр хувааж уусан юм. Би дөргөн ******* цагаан тойруу т ирээд Н.Уламнэмэхэд рүлээ шилжүүлсэн, би бага зэрэг пиво уусан болохоор цагдаа зогсоож магадгүй гэж бодоод Н.Уламнэмэхэд рүлээ шилжүүлсэн юм. Н.Уламнэмэх эрхийн үнэмлэх байхгүй байх, сайн мэдэхгүй байна. Та яагаад эрхийн үнэмлэхгүй хүнд рүл шилжүүлсэн вэ? Гэхэд би жоохон пиво уусан байсан болохоор машинаа өгсөн юм. Би тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийн үнэмлэхтэй /в/, нөгөө хоёрыг мэдэхгүй байна" мэдүүлэг авагдсан байна.

 Дээр дурдсан мэдүүлгийг харвал хохирогч д учирсан хохирол, сэтгэл санааны хохирлыг тээврийн хэрэгслийн эзэмшигч буюу өмчлөгч хариуцахаар байна. хавтаст хэрэг дотор тээврийн хэрэгслийн гэрчилгээ авагдсан байгаа.

Иргэний хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1-д Зорчигч болон ачаа тээвэрлэх зориулалт бүхий тээврийн хэрэгслийг ашиглах явцад бусдын амь нас, эрүүл мэндэд хохирол учирсан буюу эд юмс нь эвдэрч, устаж, гэмтсэн бол тухайн тээврийн хэрэгслийг эзэмшигч учирсан гэм хорыг нөхөн төлөх үүрэгтэй. 4.2-д Агаарынхаас бусад тээврийн хэрэгслийг ашиглах явцад гэнэтийн буюу давагдашгүй хүчний шинжтэй онцгой нөхцөл байдал үүссэнээс гэм хор учирсан бол энэ хуулийн 4.1-д заасан үүрэг үүсэхгүй. 4.3-д Хэн нэг этгээд өмчлөгч буюу эзэмшигчийн зөвшөөрөлгүйгээр тээврийн хэрэгслийг ашигласнаас бусдад хохирол учирсан бол гэм хорыг тухайн этгээд хариуцах боловч өөрийн буруугаас тээврийн хэрэгслийг ашиглах боломж олгосон өмчлөгч буюу эзэмшигч хариуцлагаас чөлөөлөгдөхгүй. 4.4-д Тээврийн хэрэгсэл ашиглагчийг өмчлөгч буюу эзэмшигч өөрөө томилсон буюу өөрөө түүнд уг хэрэгслийг шилжүүлэн өгсөн бол бусдад учирсан гэм хорыг өмчлөгч буюу эзэмшигч хариуцан арилгах үүрэгтэй гэж тус тус зааж өгчээ. Тээврийн хэрэгслийг иргэний хариуцагч шилжүүлэн өгсөн байдаг.

5.3 Шүүгдэгч Н.Уламнэмэхэд Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.7 ******* зүйлийн 1.1, мөн хуулийн 7.1 дүгээр зүйлийн 1-д заасныг хэрэглэх боломжтой байсан. Н. Уламнэмэхийн хувьд шүүх хуралдаанд болон мөрдөн байцаалт, прокурорын шатанд гэм буруугийн асуудал дээр маргаагүй гэм буруугаа зөвшөөрч оролцсон. Ховд аймгийн ******* ******* харьяат, одоо Улаанбаатар хотын хан уул дүүрэгт ******* суудаг. Гэтэл хан уул ******* нутаг дэвсгэрээс гарч явахыг хориглож, зорчих эрхийг хязгаарлах ялаар шийтгэсэнд гомдолтой байна. эцэг эх нь ховд аймгийн дөргөн суманд ******* суудаг. Анх удаа хөнгөн гэмт хэрэгт холбогдсон. Өөрийн сайн дураар хохирлын зарим хэсгийг төлж барагдуулсан. Улаанбаатар явах зардлыг нөхөн төлсөн байдаг. Иймд дээр дурдсан нөхцөл байдлыг харгалзан үзэж Ховд аймаг дахь сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн 2024.05.27-ны өдрийн 2024/ШЦТ/133 *******тай шийт тогтоолд өөрчлөлт оруулж, шүүгдэгч Н.Уламнэмэхийг хорих ял оногдуулахгүйгээр тэнсэж, сэтгэцэд учирсан хохирол 25,300,000 төгрөгийг хэрэгсэхгүй болгож, хохирлын мөнгийг иргэний хариуцагч аас гаргуулахаар шийдвэрлэж өгнө үү гэв.

6. Шүүгдэгч  Н.Уламнэмэхийн өмгөөлөгч Л.Эрдэнэцэцэг шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Хохирогчид учирсан хор, уршгийг иргэний хариуцагч аас Иргэний хуулийн 4.1-т заасны дагуу аар төлүүлэхээр зааж өгнө үү. Мөн анхан шатны шүүхийн шийт тогтоолд өөрчлөлт оруулж шүүгдэгчийг тэнсэж өгнө үү гэв.

7. Хохирогч түүний өмгөөлөгч Ж.Энхжаргал нар давж заалдах гомдол болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Монгол улсын Шүүхийн шинжилгээний газрын 2023 оны 07 ******* сарын 07-ны өдрийн *******523 *******тай шинжээчийн дүгнэлт "... ы биед их тархины баруун тал бөмбөлгийн дух, чамархай, зулай, зүүн духны дэлбэн дах тархины эдийн няцрал, аалзан хальстай доорх цус харвалт баруун зулай хэсгийн хатуу хальсан доор цусанд хураа эрүү болон хамар яс баруун нүдний ухархайн дотор хана, тагнайн хугарал, хугарлын харалдаах 16-р шүдний булгарал, дагз, доод уруулд шарх 2 нүдний зовхинд цус хуралт, нүүр, 2 гарын шуу, сарвуу, нуруу, баруун мөр, зүүн зулайд зулгаралт зөөлөн эдийн няцрал цээжний хөндийд хий, шингэн харалт, нурууны th12-L3 нугалмын зүүн хөндлөн сэртэнгийн хугарал, зүүн дунд чөмөг ясны ил хугарал баруун дунд чөмөг ясны далд хугарал зүүн ташаанд шарх гэмтэл тогтоогдлоо. 3. Дээрх гэмтлүүд нь мохоо зүйлийн үйлчлэлээр тухайлбал авто ослын улмаас үүсэгдсэн байх боломжтой.5. Дээрх гэмтлүүд нь гэмтлийн зэргийн тогтоох журмын 3.1.3, 3.1.12, 3.1.20-т зааснаар амь насанд аюултай 6 тул гэмтлийн хүнд зэрэгт хамаарна..." дүгнэлт авагджээ.

 ШУТИС-ийн механик, Тээврийн сургуулийн "Тээврийн салбарын" ахлах багш нарын 2023 оны 10 ******* сарын 10-ны өдрийн техникийн шинжээчийндүгнэлтэд 36-45 хоа улсын *******тай приус-20 маркийн автомашины Жолооч Н.Уламнэмэх нь МУ-ын ЗХД-ийн 3.7 "а"-р заалт буюу "Жолоочийн тухайн ангиллын тээврийн хэрэгслийг жолоодох эрхгүй үедээ хэрэгсэл жолоодохыг хориглоно гэснийг зөрчсөн гэж үзэж байна. Мөн гэрчүүд болон хохирогч гийн мэдүүлэг хавтаст хэрэгт авагдсан.

Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 16.2 ******* зүйлийн 1.1 гэмт хэрэг гарсан байдал /гэмт хэргийг хэзээ, хаана, яаж үйлдсэн болон Эрүүгийн хуульд заасан бусад байдал/, 1.2. гэмт хэргийг хэн үйлдсэн, 1.3. гэмт хэргийн сэдэлт, зорилго, гэм буруугийн хэлбэр, 1.4. Эрүүгийн хуульд заасан яллагдагчид оногдуулах ялыг хүндрүүлэх, хөнгөрүүлэх нөхцөл байдал, 1.5.гэмт хэргийн улмаас учирсан хохирол, хор уршгийн шинж чанар, хэр хэмжээ, 1.6.гэмт хэрэг үйлдэхэд нөлөөлсөн шалтгаан, нөхцөл бүрэн тогтоогдсон байна.

Иргэний хуулийн 505 ******* зүйлийн 505.1. Бусдын эрүүл мэндэд гэм хор учруулсан этгээд нь хохирогчийн хөдөлмөрийн чадвараа алдсанаас дутуу авсан цалин хөлс, түүнтэй адилтгах орлого хохирогчид төлөх үүрэгтэй гэж заасны дагуу. Гэтэл хохирогч нь “НЬЮ МИНЕРАЛ” ХХК-д ажилладаг бөгөөд ажилгүй байсан хугацааны цалин 10,500,000 төгрөгийг нэхэмжилсэн боловч анхан шатын шүүх хэрэгсэхгүй болгосонд гомдолтой байна.

Иймд Ховд аймаг дахь сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн 2024 оны 05 ******* сарын 07-ны өдрийн 2024/ШЦТ/133 *******тай шийт тогтоолд өөрчлөлт оруулж өгнө үү гэв.

*******. Давж заалдах шатны шүүх хуралдаанд оролцсон прокурор дүгнэлтдээ: Шүүгдэгч Н.Уламнэмэхэд холбогдох 23360021*******0326 *******тай хэргийн давж заалдах шатны шүүх хуралдаанд шүүгдэгч түүний өмгөөлөгч, хохирогч түүний өмгөөлөгч нарын гомдлоор оролцож дүгнэлт гаргаж байна. Ховд аймаг дахь сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн 2024 оны 05 ******* сарын 27-ны өдрийн 2024/ШЦТ/133 *******тай шийт тогтоол нь хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий гарсан гэж үзэж байгаа тул уг шийт тогтоолыг хэвээр үлдээж, шүүгдэгч түүний өмгөөлөгч, хохирогч түүний өмгөөлөгч нарын гаргасан гомдлыг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү гэв.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

1. Анхан шатны шүүхийн шийт тогтоолтой холбогдуулан гаргасан шүүгдэгч Н.Уламнэмэх түүний өмгөөлөгч Н.Очирбат, хохирогч түүний өмгөөлөгч Ж.Энхжаргал нарын давж заалдах гомдол үндэслэлтэй эсэхийг Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 3.1 дүгээр зүйлийн 1, 3 дахь хэсэгт зааснаар шийт тогтоол хууль ёсны бөгөөд үндэслэлтэй болсон эсэхийг гомдолд дурдсан үндэслэлээр хязгаарлахгүйгээр хэргийн бүх ажиллагаа, шийдвэрийг  бүхэлд нь хянаж, шийт тогтоолд өөрчлөлт оруулж, гомдлуудыг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэлээ.

2. Хэргийн мөрдөн шалгах ажиллагааны явцад Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 16.2 ******* зүйлд заасан нотолбол зохих байдлыг хангалттай шалгаж тодруулсан, хэрэгт авагдсан нотлох баримтын хүрээнд хэргийг эцэслэн шийдвэрлэсэн нь үндэслэлтэй болсон байна.

3.Энэ хэргийн үйл баримтыг тогтоох үндэслэл болсон нотлох баримтуудыг цуглуулж бэхжүүлэх үнэлэх талаар мөрдөн байцаалтын  шатанд Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийг зөрчөөгүй байна.

4. Ховд аймгийн Прокурорын газраас “шүүгдэгч  Н.Уламнэмэх  нь 2023 оны 06 ******* сарын 23-24-нд шилжих шөнө “Замын хөдөлгөөний дүрмийн холбогдох заалтуудыг зөрчсөнөөс зам дээр байсан гийн эрүүл мэндэд хүнд хохирол учруулсан”  нь нотлогдсон" гэж дүгнэн, түүний үйлдлийг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 ******* зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.2,2.3-т зааснаар зүйлчлэн яллах дүгнэлт үйлдэж хэргийг шүүхэд шилжүүлжээ.

 5. Шүүгдэгч Н.Уламнэмэх нь 2023 оны 06 ******* сарын 23-24-нд шилжих шөнө тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхгүй үедээ Ховд аймгийн Буянт ******* “ хөтөл” 36-45 улсын *******тай Приус маркийн тээврийн хэрэгсэл жолоодож яваад Монгол Улсын Замын хөдөлгөөний дүрмийн 3.7 а-д заасан тухайн ангиллын тээврийн хэрэгслийг жолоодох эрхгүй эсхүл согтууруулах ундаа, мансууруулах эм, сэтгэцэд нөлөөт бодис хэрэглэсэн, мөн хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг хангаж чадахааргүй өвчтэй буюу ядарсан үедээ тээврийн хэрэгсэл жолоодох заалтыг зөрчсөний улмаас зам дээр байсан явган зорчигч г дайрч зам тээврийн осол гаргаж, эрүүл мэндэд хүнд хохирол учруулсан болох нь хохирогч гийн мэдүүлэг, шүүх химийн шинжээчийн 642, 117,11*******,120 ******* шинжээчийн дүгнэлтүүд, шүүх шинжилгээний газрын шинжээчийн *******523 *******тай дүгнэлт, хэргийн талаарх гомдол мэдээлэл хүлээн авсан тэмдэглэл, хэргийн т үзлэг хийсэн болон авто тээврийн хэрэгсэлд үзлэг хийсэн тэмдэглэл, гэрэл з үзүүлэлтүүд, хэргийн газрын үзлэгийн тэмдэглэлээр хураан авсан эд зүйлд үзлэг хийсэн мөрдөгчийн тэмдэглэл, эд мөрийн баримтаар тооцох тухай тогтоол, гэрэл з үзүүлэлт, хүний биеэс биологийн дээж авсан тэмдэглэл, Ховд аймгийн авто тээврийн төвийн техникийн шинжээчийн дүгнэлт, эрх бүхий албан тушаалтны зам тээврийн осол дээр гаргасан магадлаагаа, техникийн шинжээчийн 2023 оны 10 ******* сарын 10-ны өдрийн 06/64 *******тай дүгнэлт, гэрч , нарын мэдүүлэг болон хэрэгт авагдсан бусад бичгийн нотлох баримтуудаар нотлогдон тогтоогдсон байна.

6. “Шүүгдэгч Н.Уламнэмэхийн үйлдлийг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 ******* зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.2,2.3-т зааснаар зүйлчлэн яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн хэргийн зүйлчлэл тохирсон байна” гэж давж заалдах шатны шүүх бүрэлдэхүүн дүгнэв.

6.1 Анхан шатны шүүх шүүгдэгч Н.Уламнэмэхийг  “авто тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөний аюулгүй байдал, ашиглалтын журам зөрчих гэмт хэргийг тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхгүй үедээ, хүний эрүүл мэндэд хүнд хохирол учруулсан” гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцож, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 ******* зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.2, 2.3-т зааснаар тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийг 01(нэг) жилийн хугацаагаар хасаж, 1(нэг) жил 06 (зургаа) сарын хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах ял шийтгэл оногдуулсан  байна.

7.Шүүгдэгч Н.Уламнэмэх түүний өмгөөлөгч  Н.Очирбат нар шийт тогтоолыг эс зөвшөөрч: “...хохирогч д учирсан хохирол, сэтгэл санааны хохирлыг тээврийн хэрэгслийн эзэмшигч буюу өмчлөгч хариуцах тул  шүүгдэгч Н.Уламнэмэхийг хорих ял оногдуулахгүйгээр тэнсэж, сэтгэцэд учирсан хохирол 25,300,000 төгрөгийг хэрэгсэхгүй болгож, хохирлын мөнгийг иргэний хариуцагч аас гаргуулж өгнө үү.”  гэсэн үндэслэлээр давж заалдах журмаар гаргасан гомдол гаргажээ.

 7.1.Иргэний хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.4 дэх хэсэгт “тээврийн хэрэгсэл ашиглагчийг өмчлөгч буюу эзэмшигч өөрөө томилсон буюу өөрөө түүнд тээврийн хэрэгслийг шилжүүлэн өгсөн бол учирсан гэм хорыг өмчлөгч буюу эзэмшигч хариуцан арилгах үүрэгтэй.” гэж зохицуулжээ.

Хэдийгээр энэ хуульд зааснаар  тээврийн хэрэгслийн өмчлөгч буюу эзэмшигч нь тээврийн хэрэгслээ ашиглагчид шилжүүлэн өгсөн  бол учирсан гэм хорыг хариуцан арилгах үүрэгтэйг зохицуулсан боловч ын тээврийн хэрэгслээ Н.Уламнэмэхэд шилжүүлсэн үйлдэл, Н.Уламнэмэхийн болгоомжгүй үйлдлийн улмаас хохирогч гийн эрүүл мэндэд хүнд хохирол учруулсан үйлдэл хоёрын хооронд шалтгаант холбоо байхгүй байх тул дээрх хуульд зааснаар өмчлөгч буюу эзэмшигч нь хохирогчид учирсан гэм хорын хохирлыг хариуцан арилгах үүрэг хүлээх хууль зүйн үндэслэлгүй байна. Өөрөөр хэлбэл ын үйлдэл, эс үйлдэхүйгээс шалтгаалан хохирогчид гэм хорын хохирол учраагүй байна.

 Шүүгдэгч Н.Уламнэмэхийн болгоомжгүй үйлдлийн улмаас  хохирогчид гэм хор хохирол учруулсан болох нь хэрэгт авагдсан болон шүүх хуралдаанаар хэлэлцэгдсэн нотлох баримтуудаар нотлогдон тогтоогдсон байх тул шүүгдэгч нь уг хохирлыг хариуцан арилгах үүргийг хүлээх нь Иргэний хуулийн 47 ******* зүйлийн 47.1 дэх заалтад  нийцнэ.

Иймд иргэний хариуцагч  нь хохирогчид учирсан гэм хорын хохирлыг хариуцан арилгах үүрэг хүлээхгүй  гэж шүүх бүрэлдэхүүн дүгнэлээ.

7.2 Анхан шүүх нотлох баримтаар тогтоогдсон хэргийн нөхцөл байдлыг үндэслэн шүүгдэгч  Н.Уламнэмэхэд авто тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хууль, түүнд нийцүүлэн гаргасан захиргааны хэм хэмжээний актыг зөрчсөний улмаас хүний эрүүл мэндэд хохирол учруулсан гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцож, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 ******* зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.2, 2.3-т зааснаар тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийг 01(нэг) жилийн хугацаагаар хасаж, 1(нэг) жил 06 (зургаа) сарын хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах ял оногдуулж   шийдвэрлэсэн нь гэмт хэрэг үйлдэгдсэн нөхцөл байдал, шүүгдэгчийн гэм буруугийн хэр хэмжээ, хувийн байдалд тохирсон байна.

Түүнчлэн шүүх шүүгдэгчид оногдуулах эрүүгийн хариуцлагын төрөл, хэмжээг сонгохдоо Эрүүгийн хуулийн хууль ёсны, шударга ёсны, гэм буруугийн зарчмыг баримтлан гэмт хэрэг үйлдэгдсэн нөхцөл байдал, учирсан хохирол, хор уршгийн шинж чанар, гэмт хэрэг үйлдсэн хүний хувийн байдал, эрүүгийн хариуцлагын хөнгөрүүлэх, хүндрүүлэх нөхцөл байдлуудыг тал бүрээс нь харгалзан үзсэн байна.

7.3.Шүүгдэгч түүний өмгөөлөгчийн  зүгээс Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.1. дүгээр зүйлийг хэрэглэж “хорих ял оногдуулахгүйгээр тэнсэж өгнө үү” гомдол  нь шүүгдэгчийн хувьд зорчих эрхийг хязгаарлах ялаас хүнд ял учир шүүгдэгчийн эрх зүйн байдлыг дордуулж ялыг хүндрүүлж шийдвэрлэх  боломжгүй гэж  шүүх бүрэлдэхүүн дүгнэлээ.

Мөн шүүгдэгч болон түүний өмгөөлөгч нараас “зорчих эрхийг хязгаарлах ял” эдлүүлэхээр тогтоосон дүүрэг нь шүүгдэгчийн ******* сууж, ажил хөдөлмөр эрхэлж  байгаа дүүргээс өөр дүүрэгт байгаа нь түүнийг уг ял эдлэхэд боломжгүй нөхцөл байдал үүсэж байна гэж тайлбарлаж байх боловч шүүгдэгч нь  одоо нийслэлийн аль дүүрэгт амьдарч, ажиллаж байгаа талаарх нотлох баримт хэрэгт авагдаагүй  байх тул анхан шатны шүүхийн шийдвэр үндэслэлтэй байна. .Харин энэ нөхцөл байдлын  талаар нотлох баримтаа шүүхийн шийдвэр гүйцэт байгууллагад бүрдүүлж өгч зохих журмын дагуу шийдвэрлэх боломжтой гэж үзлээ.

7.4. Анхан шатны шүүх гэмт хэргийн улмаас хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгчийн сэтгэцэд учирсан хор уршгийн нөхөн төлбөрт тухайн үед мөрдөгдөж байсан хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ буюу 540.000 төгрөгийг 46 дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний 25.300.000 төгрөгийг шүүгдэгчээс гаргуулахаар шийдвэрлэсэн нь хууль зүйн үндэслэлгүй болжээ.

7.5. Монгол Улсын Их Хурлаас 2022 оны 12 ******* сарын 23-ны өдрийн Шүүх шинжилгээний тухай /шинэчилсэн найруулга/ хуулийн 3.1 дүгээр зүйлийн 3.1.******* дахь хэсэгт “сэтгэцэд учирсан хор уршгийг тодорхойлохын тулд сэтгэцийн шинжилгээг хийхээр”, мөн хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40 дэх хэсэгт “Шинжилгээний байгууллага нь Эрүүгийн хуулийн Арван нэгдүгээр бүлэг буюу Хүний эрүүл мэндийн халдашгүй байдлын эсрэг гэмт хэргийн улмаас хүний сэтгэцэд учирсан хор уршгийн зэрэглэлийг тогтоож, дүгнэлт гаргах болон гэмт хэргийн улмаас хохирогчид учирсан сэтгэцийн хор уршгийг үнэлэх, мөнгөн хэлбэрээр арилгуулахтай” холбоотой зохицуулалтыг шинээр хуульчилсан.

Дээрх хуульд тусгагдсан агуулгаар Иргэний хуулийн холбогдох заалтуудад өөрчлөлт оруулан “гэмт хэргийн улмаас сэтгэцэд учирсан хор уршгийг мөнгөн хэлбэрээр арилгах” эрх зүйн зохицуулалтыг нэмж оруулсан бөгөөд хуулийн энэхүү өөрчлөлтийг Шүүхийн шинжилгээний тухай хууль /Шинэчилсэн найруулга/ хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөхөөр хуульчилсан байна.

 Мөн дээрх хуулиудыг дагалдуулан Монгол Улсын шүүхийн тухай хуульд нэмэлт заалт оруулж, Монгол Улсын дээд шүүхийн нийт шүүгчийн 2023 оны 07 ******* сарын 03-ны өдрийн 25 ******* тогтоолоор “Хүний сэтгэцэд учирсан хор уршгийг арилгах, нөхөн төлүүлэх төлбөрийн жишиг аргачлал”-ыг баталсан байна.

7.6.Шүүхийн шинжилгээний тухай хуулийн *******0 ******* зүйлийн *******0.6-д “Сэтгэцэд учирсан хор уршгийг үнэлэх, хор уршгийг мөнгөн хэлбэрээр арилгуулахтай холбоотой Шүүх шинжилгээний тухай хууль болон  холбогдох бусад хуулийн зохицуулалтыг 2023 оны 07 ******* сарын 01-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө” гэж, Иргэний хуулийн 5 ******* зүйлийн 5.1-д “хуульд зааснаас бусад тохиолдолд иргэний хууль тогтоомжийг буцаан хэрэглэхгүй” гэж тус тус заажээ. Иргэний хууль тогтоомжийг буцаан хэрэглэхгүй гэдэг нь “Иргэний хууль болон хуульчилсан акт хүчин төгөлдөр болсон үеэс нь үүссэн эрх зүйн харилцааг зохицуулахад тухайн актыг хэрэглэнэ” гэсэн агуулгатай.

Өөрөөр хэлбэл сэтгэцэд учирсан хор уршгийг тодорхойлохын тулд сэтгэцийн шинжилгээг хийх, шинжилгээний байгууллага нь гэмт хэргийн улмаас хүний сэтгэцэд учирсан хор уршгийн зэрэглэлийг тогтоож, дүгнэлт гаргах, уг дүгнэлтийг үндэслэн гэмт хэргийн улмаас сэтгэцэд учирсан хор уршгийг мөнгөн хэлбэрээр арилгах эрх зүйн зохицуулалтууд нь 2023 оны 7 ******* сарын 01-ний өдрөөс хойш үйлдсэн гэмт хэрэг хамаарч үйлчлэхээр  дээрх хуулиудад тусгагдсан байна.

Нэгэнт Иргэний хууль тогтоомжийг буцаан хэрэглэхгүй, хуульд буцаан хэрэглэх нөхцөлийг тусгайлан заагаагүй учраас Иргэний хуулийн 230 ******* зүйлд  заасан  зохицуулалт нь 2023 оны 07 ******* сарын 01-ний өдөр дагаж мөрдөхөөс өмнө үйлдэгдсэн гэмт хэргийн хор уршгийг шийдвэрлэхэд үйлчлэх эрх зүйн үндэслэлгүй тул шийт тогтоолын 5 дах хэсгийн хохирогчийн сэтгэцэд учирсан гэм хортой холбогдох  хэсгийг хүчингүй болгож, 6 дахь заалтад хохирогчийн нэрийг Т.Буяннэмэх гэж бичиж техникийн алдаа гаргасныг гэж залруулах нь зүйтэй гэж шүүх бүрэлдэхүүн дүгнэв.

*******.Хохирогч болон түүний өмгөөлөгч нар  шийт тогтоолыг эс зөвшөөрч давж заалдсан гомдолдоо: “...хохирогч нь “НЬЮ МИНЕРАЛ” ХХК-д ажилладаг бөгөөд ажилгүй байсан хугацааны цалин 10,500,000 төгрөгийг нэхэмжилсэн боловч анхан шатын шүүх хэрэгсэхгүй болгосонд гомдолтой байна.” гэжээ.

*******.1. Шүүх хохирогч нь ажилгүй байсан хугацааны цалин 10,500,000 төгрөгийг нэхэмжилсэн боловч хохирогчийн ажиллаж байсан “НЬЮ МИНЕРАЛ”- ХХК-ны ерөнхий нягтлан бодогчийн ажлын тодорхойлолтоор түүний сарын цалинг тогтоох боломжгүй, бусад нотлох баримт дутуу тул хэлэлцэхгүй орхиж,  нотлох баримтаа бүрдүүлж Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх ажиллагааны журмаар нэхэмжлэл гаргах эрхийг нээлттэй үлдээж шийдвэрлэсэн байх тул  хохирогч нь тухайн үйл баримтын талаарх нотлох баримтаа бүрдүүлэн иргэний журмаар нэхэмжлэл гаргах эрх нь нээлтэй байгааг дурдах нь зүйтэй байна.

.Иймд дээрх үндэслэлээр анхан шатны шүүхийн шийт тогтоол зохих өөрчлөлт оруулж, шүүгдэгч түүний өмгөөлөгч, хохирогч түүний өмгөөлөгч нарын давж заалдах журмаар гаргасан гомдлуудыг тус тус хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэв.

Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 3. дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.4 дэх заалтыг удирдлага болгож, ТОГТООХ нь:

 

1.Ховд аймаг дахь сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн 2024 оны 05 ******* сарын 27-ны өдрийн 2024/ШЦТ/133 *******тай шийт тогтоолын Тогтоох хэсгийн  5 дах заалтад  “Иргэний хуулийн 230 ******* зүйлийн 230.1,3-д зааснаар 25,300,000 төгрөгийг гаргуулж”  гэснийг хүчингүй болгож, “тус тус” гэснийг хасаж,  6 дахь заалтад  “Т.Буяннэмэхэд” гэснийг “д” гэж өөрчлөлт оруулж тогтоолын бусад заалтыг хэвээр үлдээж, шүүгдэгч Н.Уламнэмэх түүний өмгөөлөгч  Н.Очирбат, хохирогч түүний өмгөөлөгч Ж.Энхжаргал нарын нарын давж заалдах журмаар гаргасан гомдлуудыг тус тус хэрэгсэхгүй болгосугай.

 

 2.Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40.1 дүгээр зүйлийн 1, 2 дахь хэсэгт зааснаар давж заалдах шатны шүүхийн шийдвэрийг гардуулсан, эсхүл хүргүүлснээс хойш 14 хоногийн дотор “шүүхийн хууль хэрэглээний зөрүүг арилгах, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийг ноцтой зөрчсөн нь шүүхийн шийдвэрт нөлөөлсөн, хуулийг Улсын дээд шүүхийн тогтоол, тайлбараас өөрөөр  хэрэглэсэн, эрх зүйн шинэ ойлголт, эсхүл хууль хэрэглээг тогтооход зарчмын хувьд нийтлэг ач холбогдолтой.” гэсэн үндэслэлээр оролцогч Монгол Улсын Дээд шүүхэд хяналтын журмаар гомдол, прокурор, дээд шатны прокурор эсэргүүцэл гаргаж болохыг тайлбарласугай.

 

                                                                                                             

                                                                                                             

           

                      ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                       Ж.ОТГОНХИШИГ

 

                       ЕРӨНХИИЙ ШҮҮГЧ                                      Ш.БАТТОГТОХ

 

              ЕРӨНХИЙ ШҮҮГЧ                                      Н.ТУЯА