А.*******д  холбогдох

                                         эрүүгийн хэргийн тухай        

******* аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн Ерөнхий шүүгч Г.Давааренчин даргалж, шүүгч Б.Манлайбаатар, шүүгч Б.Эрдэнэхишиг нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн шүүх хуралдааны А танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаанд:

Тэмдэглэлийг нарийн бичгийн дарга Т.Учрал хөтөлж,

Прокурор Б.Батсүх

Хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч Н.Энхцэцэг

Хохирогчийн өмгөөлөгч А.Очбадрал

Шүүгдэгч А.*******

Шүүгдэгчийн өмгөөлөгч М.Гансүх нарыг оролцуулан, 

******* аймаг дахь сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Р.Баярхүү даргалж, шийдвэрлэн 2024 оны 04 дүгээр сарын 08-ны өдрийн шүүх хуралдаанаас гаргасан 2024/ШЦТ/70 дугаартай шийтгэх тогтоолыг эс зөвшөөрч бичсэн шүүгдэгчийн өмгөөлөгчийн давж заалдах гомдлоор А.*******д холбогдох эрүүгийн ******* дугаартай, ************* индекстэй, 3 хавтас хэргийг 2024 оны 04 дүгээр сарын 29-ний өдөр хүлээн авч, шүүгч Б.Эрдэнэхишигийн илтгэснээр хянан хэлэлцэв.

******* овогт ******* *******, Монгол Улсын иргэн, **** оны ** дугаар сарын **-ны өдөр ******* аймгийн ******* сумд төрсөн, ** настай, эрэгтэй, бүрэн дунд боловсролтой, цахилгаанчин мэргэжилтэй, хувиараа хөдөлмөр эрхэлдэг гэх, бүл-*, эхнэрийн хт ******* аймаг ******* сум, Буурагчин * дугаар баг ******* **** тоотод оршин суух хаягтай, урд ял шийтгүүлж байгаагүй, /РД: ******/,

Шүүгдэгч А.******* нь 2023 оны 05 дугаар сарын 17-ны өдрөөс 2023 оны 05 дугаар сарын 18-нд шилжих шөнө ******* аймгийн ******* сумын * дугаар баг ******* тосгоны нутаг дэвсгэр “ ” гэх газарт УБА улсын дугаартай тээврийн хэрэгслийг жолоодох явцдаа Монгол зын хөдөлгөөний дүрмийн 3.4 Жолоочийн үүрэг: б/ хгаалах бүсээр тоноглосон автомашин жолоодохдоо хгаалах бүс хэрэглэх, хгаалах бүсийг хэрэглээгүй зорчигч тээвэрлэхгүй байх; 10.1 Жолооч хөдөлгөөн эхлэхийн өмнө з, орчны байдлыг биеэр шалгаж, хөдөлгөөн эхлэх, чиг өөрчлөх, байр эзлэх, зогсохдоо аюул. осол үүсгэхгүй байх бүх нөхцөлийг хангана. 23.5 Зорчигчийг суурин газрын доторх чиглэлийн тээврийн хэрэгслээр тээвэрлэхээс бусад тохиолдолд зогсоогоор нь тээвэрлэхийг хориглоно., 23.9. Дараахь тохиолдолд хүн тээвэрлэхийг хориглоно: а/ тээврийн хэрэгслийн техникийн тодорхойлолтоор тогтоосон тооноос олон зорчигч" гэсэн заалтыг зөрчсний улмаас онхолдож тус машинд зорчиж явсан зорчигч нас барсан гэх гэмт хэрэгт холбогджээ.

******* аймгийн Прокурорын газраас: А.*******гийн үйлдлийг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж, хэргийг шүүхэд шилжүүлжээ.

******* аймаг дахь сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхээс:

Шүүгдэгч ******* овогт ******* *******г Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт заасан “Автотээврийн хэрэгслийн жолооч хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хууль түүнд нийцүүлэн гаргасан захиргааны хэм хэмжээний актыг зөрчсөний улмаас хүний ь нас хохироосон” гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцож,

Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч А.*******гийн тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийг гурван жилийн хугацаагаар хасч, 01 /нэг/ жил, 03 /гурав/ сарын хугацаагаар хорих ял шийтгэж,

Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.6 дугаар зүйлийн 3, 4 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч А.*******д оногдуулсан 01 /нэг/ жил, 03 /гурав/ сарын хугацаагаар оногдуулсан хорих ялыг нээлттэй хорих байгууллагад эдлүүлж,

Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.7 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч А.*******д оногдуулсан тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийг гурван жилийн хугацаагаар хасах нэмэгдэл ялыг үндсэн ял эдэлж дууссан үеэс эхлэн тоолж,

Шүүгдэгч А.*******д урьд авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг энэ өдрөөс эхлэн өөрчилж цагдан хорих таслан сэргийлэх арга хэмжээ авч,

Иргэний хуулийн 497 дугаар зүйлийн 497.1, 508 дугаар зүйлийн 508.1-д зааснаар сэтгэцэд учирсан гэм хорын талаарх нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгож, хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч нь тэжээн тэтгэхтэй холбоотой нэхэмжлэл, зээлийн гэрээтэй холбоотой гаргасан нэхэмжлэлийг тус тус хэлэлцэхгүй орхиж, холбогдох баримтыг бүрдүүлэн иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх ажиллагааны журмаар нэхэмжлэх эрхийг нээлттэй үлдээж,

Хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдсан УБА улсын дугаартай, Мицубиши пажеро маркийн тээврийн хэрэгслийг иргэний нэхэмжлэгч Дархан-Уул аймгийн Дархан сумын 13 дугаар баг 29 дүгээр байрны 2 тоотод оршин суух хаягтай овогт /*************/ олгож,

Шүүгдэгч А.******* нь энэ шийтгэх тогтоолоор бусдад төлөх төлбөргүй, цагдан хоригдсон хоноггүй, хэрэгт битүүмжлэгдсэн хөрөнгөгүй, шүүгдэгчээс гаргуулах хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй болохыг тус тус дурьдан,

Шүүгдэгч А.*******д урьд авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг энэ өдрөөс эхлэн өөрчилж шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болтол цагдан хорих таслан сэргийлэх арга хэмжээ авч, ...тогтоолыг гардан авсан эсхүл хүргүүлснээс хойш 14 хоногийн дотор гомдол, эсэргүүцэл гаргах эрхтэй болохыг тайлбарлаж шийдвэрлэжээ.

Шүүгдэгчийн өмгөөлөгч давж заалдах гомдолдоо:

...А.*******г .... ******* аймаг дахь сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн 2024 04 дүгээр сарын 08-ны өдрийн 70 дугаар шийтгэх тогтоолоор Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийг гурван жилийн хугацаагаар хасч, 01 жил 03 сарын хугацаагаар хорих ялаар шийтгэснийг эс зөвшөөрч Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 38.1 дүгээр зүйлд зааснаар давж заалдах гомдол гаргаж байна.

1.Анхан шатны шүүх шийтгэх тогтоол гаргахдаа Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.7 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.3.шүүгдэгчийг гэмт хэрэг үйлдсэн, гэм буруутайд тооцсон шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл болсон нотлох баримтын агуулга, шүүх тухайн нотлох баримтыг хэрэгт хааралтай, ач холбогдолтой, хууль ёсны гэж үзсэн улсын яллагчийн дүгнэлт, өмгөөлөгчийн саналын үндэслэл болгосон баримт, иргэдийн төлөөлөгчийн дүгнэлтийг няцаан үгүйсгэсэн үндэслэлийг тусгах заалтыг зөрчсөн талаар:

Шийтгэх тогтоолын тодорхойлох хэсэгт 2023 оны 05 дугаар сарын 26-ны өдрийн №12 ******* аймгийн “Цахир гүн” ХХК-ийн Мөнгөн хүлэг авто сургуулийн ЗХД жолоодлогын дадлагын багш “... УБА улсын дугаартай Мицүбүши пажеро маркийн тээврийн хэрэгсэл нь нийтийн хэрэгцээний заар биш, ууланд ан хийх зорилгоор зорчиж явсан учир з тээврийн осол биш гэж үзэж байна. МУ-ын ЗХДын 1.2.17-т з тээврийн осол гэж з дээр тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөнөөс үүдэн хүний ь нас, эрүүл мэнд хохирох, тээврийн хэрэгсэл болон з зын байгуулж эвдэрч гэмтэх, ачаа болон бусад эд хөрөнгийн хохирол учрахыг “  гэх дүгнэлт,

2023 оны 08 дугаар сарын 18-ны өдрийн №2023-15 дугаартай шинжээчийн “...Зын хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хуулинд: 3.1.4 “з” гэж тээврийн хэрэгслээр зорчиход зориулсан зурвас газрыг зорчих хэсэг болон түүний хажуугийн хөвөө, явган хүний з, тусгаарлах зурвас зд хаарна, 3.1.5 “зын хөдөлгөөн” гэж нийтийн хэрэгцээний з дээр явганаар болон тээврийн хэрэгслээр хүн, ачаа шилжих үйл ажиллагааг, 3.1.6 “з тээврийн осол” гэж з дээр тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөнөөс үүдэн хүний ь нас, эрүүл мэнд хохирох, тээврийн хэрэгсэл болон з, зын байгуулж эвдэрч гэмтэх, ачаа болон бусад эд хөрөнгийн хохирол учрахыг, 3.1.8 “зын хөдөлгөөний аюулгүй байдал” гэж зын хөдөлгөөнд оролцогчийг з тээврийн осол, түүнээс үүдэн гарах хор уршгаас хгаалсан байдлыг гэж заасан.

Автомашин онхолдсон гэх газарт тээврийн хэрэгсэлд зориулсан з байхгүй, мөн хүн ба ачаа шилжих үйл ажиллагаа бус ан хийж байгаад онхолдсон нь анхаарал болгоомжгүйгээс хүний инд хүрсэн үйлдэл гэж үзэж байна. Зын хөдөлгөөнд оролцоогүй байх тул зын хөдөлгөөний аюулгүй байдал зөрчигдсөн гэж үзэхгүй” гэх дүгнэлт,

Шүүх шинжилгээний ерөнхий газрын 2024 оны 01 дүгээр сарын 26-ны өдрийн №63 дугаартай “...Тухайн з орчны байдлыг тодорхойлоход зын хөдөлгөөний дүрмийн зүйл заалтаар тодорхойлогдох тул дээрх асуултад хариулах боломжгүй байна. Зын хөдөлгөөний дүрмийн ямар заалт зөрчсөн эсэхийг тогтоох боломжгүй. Тухайн тээврийн хэрэгслийг жолоодох тохирох ангиллын үнэмлэхтэй байсан эсэхийг тогтоох нь тусгай мэдлэгийн хүрээнд хаарахгүй. Зын хөдөлгөөний дүрмийн ямар заалт зөрчсөн эсэхийг тогтоох боломжгүй” гэх дүгнэлтүүдийг шүүгдэгч А.*******г Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлд заасан тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөний аюулгүй байдал, ашиглалтын жур зөрчих гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутай гэж дүгнэхдээ үндэслэжээ.

Гэтэл дээрх дүгнэлтүүд нь тухайн цаг хугацаанд болсон үйл баримт нь энэ гэмт хэргийн субьектив талын шинжийг шууд үгүйсгэсэн болно.

Монгол улсын Дээд шүүхийн 2006 оны 05 дугаар сарын 29-ний өдрийн 27 дугаартай тогтоолоор Тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөний аюулгүй байдал, ашиглалтын журмын эсрэг гэмт хэрэг, энэ төрлийн гэмт хэрэг үйлдэгчдэд хүлээлгэх хариуцлагыг тодорхойлсон Эрүүгийн хуулийн 24 дүгээр бүлгийн зарим зүйл, заалтыг хэрэг бүртгэх, мөрдөн байцаах, шүүн таслах ажиллагаанд нэг мөр ойлгож, зөв хэрэглэх явдлыг хангах зорилгоор тайлбарласан. Үүнд:

Уг тогтоолын 4. Хуулийн 215 дугаар зүйлийн 215.1 дэх хэсэгт заасан “жолооч хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хууль тогтоомж зөрчих” гэдэгт Монгол Улсын Зын хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хууль, Зын хөдөлгөөний дүрмээр тогтоосон хэм хэмжээ, журмыг гэм буруутайгаар зөрчсөнийг ойлгоно, 8. Тээврийн хэрэгсэл жолоодож явсан этгээд зын хөдөлгөөнд оролцохдоо нийтийн хэрэгцээний зд тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөний аюулгүй байдлын болон ашиглалтын жур зөрчиж гэмт хэрэг үйлдсэн тохиолдолд Эрүүгийн хуулийн энэ бүлэгт заасан гэмт хэргийн аль тохирох зүйл, хэсгээр эрүүгийн хариуцлага хүлээнэ.

Хэрэв уг этгээд хэдийгээр тээврийн хэрэгсэл жолоодож явсан боловч уул уурхай, з, барилга, ачиж буулгах, засвар үйлчилгээ хийх зэрэг тодорхой нэг ажил үйлдвэрлэл явуулах дүрэм, заавар болон хөдөлмөр хгааллын жур зөрчиж хор уршиг учруулсан байвал энэ нь тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөний аюулгүй байдал болон ашиглалтын журмын эсрэг гэмт хэрэг болохгүй учир уг үйлдлийг Эрүүгийн хуулийн аль тохирох зүйл, хэсгээр зүйлчилнэ гэж заасан.

Гэтэл анхан шатны шүүх нь Улсын дээд шүүхийн дээрх тогтоолын заалтыг өөрөөр тайлбарлаж хэрэглэсэн гэж үзэж байна.

Иймд давж заалдах шатны шүүх хэргийн зүйлчлэлийг анхаарч үзэн, А.*******гийн үйлдлийг Эрүүгийн хуулийн тохирох зүйл ангиар зүйлчилж, эрх зүйн дүгнэлт хийж өгнө үү.

2.Гэмт хэргийн улмаас учруулсан хохирол, хор уршгийн талаар:

А.******* нь өөрийн үйлдлийн улмаас хүний ь нас хохирсонд чин санаанаасаа гэмшиж байгаа бөгөөд ь хохирогчийн оршуулгын зан үйлтэй холбоотойгоор хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгчид 53,481,000 төгрөгийг төлж барагдуулсан.

Амь хохирогчийн асржинд байсан бага насны 2, өсвөр насны 1 хүүхдийн тэжээн тэтгэхтэй холбоотой зардалд нийт 158,000,000 төгрөгийг 2024 оны 09 дүгээр сарын 01-ний өдөр төлж барагдуулахаа илэрхийлж байгаа болно.

Миний үйлчлүүлэгч хувиараа хөдөлмөр эрхэлж ар гэрээ тэжээн тэтгэдэг, өмнө нь гэмт хэрэгт холбогдож, эрүүгийн хариуцлага хүлээж байгаагүй, тухайн өдөр болсон үйл баримтын, талаар мөрдөн шалгах ажиллагааны явцад болон шүүхийн хэлэлцүүлгийн шатанд үнэн зөвөөр мэдүүлсэн, мөрдөн шалгах ажиллагаанд саад учруулж байгаагүй юм.

Иймд А.******* нь гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрсөн, гэмт хэрэг үйлдсэн нөхцөл байдал, учруулсан хохирол, хор уршгийн шинж чанар, хувийн байдал, гэмт хэргийн улмаас учруулсан хохирлоо нөхөн төлөхөө илэрхийлсэн зэргийг харгалзан үзэж Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.7 дугаар зүйлд заасныг хэрэглэж түүнийг нийгмээс тусгаарлахгүйгээр шийдвэрлэж өгнө үү гэжээ.

Шүүгдэгч шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрч байна. Үнэхээр их харсаж, гэмшиж байна гэв.

Шүүгдэгчийн өмгөөлөгч шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: 

Уг гэмт хэрэг талийгаачийн ь нас хохирсон цаг хугацаанаас эхлээд А.******* гэх хүн асуудалд нэг ч удаа маргадаггүй.  Өмгөөлөгчийн хувьд ч маргаагүй. Бидний зүгээс аль зүйл ангиар ч зүйлчлээд өгөөч ээ гэж маргаагүй. Харин анхан шатны шүүх дээр миний үйлчлүүлэгч гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрсөн.

Өмгөөлөгчийн зүгээс ...Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.7 дугаар зүйл заалтад заагдсан нөхцөл байдал хангагдсан учраас нийгмээс тусгаарлахгүйгээр шийдвэрлэх боломж байна. Үүнийг ашиглаж өгнө үү гэж хүссэн.  Шүүх гэвч хэрэглээгүй. А.*******гийн хувийн байдал, хор уршгийг арилгаагүй нөхцөл байдал, Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.7, 7.1 дүгээр зүйлд хор уршгийг арилгасан байхыг шаардана. Тийм учраас уг хуулийг хэрэглэхгүй гэж тайлбарлаж байгаа юм. Эрүүгийн хуулийн 7.1 дүгээр зүйлд арилгасан байхыг шаардана гэж тайлбарладаг. Гэхдээ арай өөр агуулгаар. Нөгөөтэйгөөр Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.7 дугаар зүйлд шинж байдлыг анхаараач ээ.  А.******* 6.7 дугаар зүйлд заасан хөнгөрүүлэх нөхцөл байдал хэд хэдэн нөхцөл байдал байна. Шүүхээс тогтоосон хохирол болон хохирогчийн нэхэмжилж байгаа боломжит хувилбараар төлбөрөө барагдуулъя гэдэг агуулгатай. Тохиолдлын шинж чанартай гэмт хэрэгт анх удаа холбогдсон байдаг. Анхан шатны шүүх анхаарч үзсэнгүйдээ гэсэн миний бодол байгаа юм. Тийм учраас шүүгдэгчийг нийгмээс тусгаарлахгүйгээр шийдэж өгнө үү гэсэн санааг гаргасан байдаг.

...Гэмт хэрэг гарах болсон шалтгаан нөхцөл тодорхой. Үе тэнгийн хэдэн залуучууд нийлж анд явсан.  А.******* гэх хүнд тухайн үед тээврийн хэрэгсэл нь байсан. Талийгаачийг ямар нэгэн байдлаар урьж авчраад, машиндаа суулгаад авч яваагүй. Найз нөхдүүд нь авч явах уу гэдэг саналыг тавьж зөвшөөрч ууланд очсны дараа ууланд машин онхолдсноос болж тухайн талийгаачийн ь нас хохирсон үйл баримт байгаа юм. Нөхцөл байдлыг бусад энэ төрлийн гэмт хэрэгтэй харьцуулж харвал хөнгөрүүлж болохоор нөхцөл байдал байгааг анхаарч хараасай. А.*******гийн хувьд уг гэмт хэргийг шалгаж байхад ээж нь нас барсан гэх өөр хувийн шалтгаанууд байна. Одоо эхнэртэйгээ хоёулаа ьдардаг залуу байгаа юм. Нөхцөл байдалд нь дүгнэлт хийж, нийгмээс тусгаарлахгүйгээр хэргийг шийдвэрлэж өгнө үү гэв.

Хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: 

...Надад ямар хэцүү байгааг мэдэж байна уу?. Нэг ч удаа ирж, нэг ч удаа утсаар яриагүй байж битгий ийм хачин юм яриад бай. Би та нарт маш зөөлөн хандсан. Гэтэл өнөөдөр хачин зүйл яриад байна. Би шүүхийн шийдвэрийг дагана. Өөр надад хэлэх зүйл байхгүй гэв.

Хохирогчийн өмгөөлөгч шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: 

2024 оны 04 дүгээр сарын 08-ны өдрийн 70 дугаартай шийтгэх тогтоол анхан шатны шүүхээс гарсан байдаг. Шийтгэх тогтоол Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн ноцтой зөрчсөн, Эрүүгийн хуулийг буруу хэрэглэсэн, эсхүл шийтгэх тогтоол нь Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.6 дугаар зүйлд заасан шийтгэх тогтоол хуульд заасан шаардлага хангахгүй нөхцөл байдал тогтоогдохгүй байна гэж үздэг. Шийтгэх тогтоол хууль ёсны бөгөөд үндэслэлтэй гарсан.

... Амь хохирогч нь бага насны хоёр хүүхэд, өсвөр насны нэг хүүхэдтэй ба бүл 5-лаа ьдардаг байсан.  Эрүүгийн хариуцлагын талаар Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.7, 7.1-д заасан заалт анхан шатны шүүх дээр яригдахад 6.7 нь хор уршиг нь арилгаж болохоор, нийгэмд өөр төрлийн зүйлээр солиод тавьж болохоор төрлийн гэмт хэрэгт юм. Санал нь хууль зүйн үндэслэлгүй байна гэдэг тайлбарыг дахин гаргаж байна.  Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 3-д зааснаар хуульд заасан гэмт хэрэгт эрүүгийн хариуцлага оногдуулсан гэж үзэж байна. Анхан шатны шүүхийн шийтгэх тогтоолыг буруутгах, хүчингүй болгох ямар нэгэн үндэслэл байхгүй байна гэв.

Прокурор шүүх хуралдаанд гаргасан дүгнэлтдээ:

Шүүгдэгч А.******* нь авто тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөний аюулгүй байдал, ашиглалтын жур зөрчих гэмт хэрэг үйлдсэн болох нь Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасны дагуу хавтаст хэрэгт цуглуулж бэхжүүлж, шүүхийн хэлэлцүүлгийн шатанд шинжлэн судлагдсан дээрх нотлох баримтуудаар нотлогдсон гэж үзэж байна.

... Анхан шатны шүүх хуралдаанаар шүүгдэгч А.*******д Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 3-д заасан гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцож шийдвэрлэсэн. Улсын яллагчийн зүгээс гэм буруутайд тооцож, эрүүгийн хариуцлагын хуралдаанаар шүүгдэгчид 3 жил 6 сарын хугацаагаар тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийг хасаж, 2 жил 6 сарын хугацаагаар хорих ял оногдуулах саналыг гаргасан. Шүүгдэгчийн хувьд өмгөөлөгчийн ярьснаар Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.7 дугаар зүйлд заасан хөнгөрүүлэх нөхцөл байдал байсан. Хөнгөрүүлэх нөхцөл байдлуудыг харгалзаж үзээд шүүхээс 1 жил 3 сарын хугацаагаар хорих ялаар шийтгэж, тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийг 3 жилийн хугацаагаар хасаж шийдвэрлэсэн нь хуулийн үндэслэлтэй байна.

... Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 3-д заасан гэмт хэргийн шинжийг бүрэн дүүрэн хангаж байна. Зүйлчлэлийн хувьд маргаан байхгүй. Ял шийтгэлийн үйл баримтын хувьд маргаан байхгүй. Эрүүгийн хариуцлагын хувьд шүүхээс хуульд заасан хөнгөрүүлэх бололцоог бүгдийг хэрэглэсэн. Тэнсэх зохицуулалт энэ төрлийн гэмт хэрэгт хаарах боломжгүй байна гэдэг нь Эрүүгийн хуулийн зорилго, зорилтод нийцэж байна гэж үзэж байна гэв.

                                              ТОДОРХОЙЛОХ нь:

1. Давж заалдах шатны шүүх Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.1 дүгээр зүйлийн 1, 3 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгчийн өмгөөлөгчийн давж заалдах гомдолд дурьдсан үндэслэлээр хязгаарлахгүйгээр А.*******д холбогдох эрүүгийн ******* дугаартай хэргийг бүхэлд нь хянав.

2. Шүүгдэгч А.******* нь 2023 оны 05 дугаар сарын 17-ны өдрөөс 2023 оны 05 дугаар сарын 18-нд шилжих шөнө ******* аймгийн ******* сумын 3 дугаар баг ******* тосгоны нутаг дэвсгэр “ ” гэх газарт УБА улсын дугаартай тээврийн хэрэгслийг жолоодох явцдаа Монгол зын хөдөлгөөний дүрмийн 3.4 Жолоочийн үүрэг: б/ хгаалах бүсээр тоноглосон автомашин жолоодохдоо хгаалах бүс хэрэглэх, хгаалах бүсийг хэрэглээгүй зорчигч тээвэрлэхгүй байх; 10.1 Жолооч хөдөлгөөн эхлэхийн өмнө з, орчны байдлыг биеэр шалгаж, хөдөлгөөн эхлэх, чиг өөрчлөх, байр эзлэх, зогсохдоо аюул. осол үүсгэхгүй байх бүх нөхцөлийг хангана. 23.5 Зорчигчийг суурин газрын доторх чиглэлийн тээврийн хэрэгслээр тээвэрлэхээс бусад тохиолдолд зогсоогоор нь тээвэрлэхийг хориглоно., 23.9. Дараахь тохиолдолд хүн тээвэрлэхийг хориглоно: а/ тээврийн хэрэгслийн техникийн тодорхойлолтоор тогтоосон тооноос олон зорчигч" гэсэн заалтыг зөрчсний улмаас онхолдож тус машинд зорчиж явсан зорчигч нас барсан  гэх гэмт хэргийг үйлдсэн гэм буруутай болох нь:

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч өгсөн: “... Манай нөхөр бид 2 гэртээ байж байгаад манай хүн рүү өдөржин залгасан. Манай хүн сүүлд утсаа аваагүй, утсаа аваад Баяраа дуудаж байна гээд явсан. Найг дэлгүүр орсон хойно бид 2 охиноо аваад гэртээ хариад машинд суухад дахиад залгасан, очиж байна гэж байсан гэрийн гадаа очиход хүлээж байсан. Тэгээд шөнө 03 цагт утас нь холбогдоогүй, 05 цаг өнгөрч байхад манай ах хэлээд хэргийн газар руу яваад 06 өнгөрч байхад очсон. нь ажил явдлын үеэр очоод уулын уруу унасан гэж яриад байгаа юм. Нэг гөрөөс унагаагаад цусыг уусан гэж бичсэн байсан. Тэрийг яагаад үнэн зөв мэдүүлэг өгөөгүй юм бэ?. Нэг шил архинд хүн хэзээ ч согтохгүй манай хүнээс архи уусан гэж гарсан яагаад энэ 5 хүнээс уугаагүй гэж гараад байгаа юм эргэлзээтэй байна. Хохирол төлбөр 298,978,193 төгрөг, оршуулгын зардал 82,028,193, хүүхдийн тэтгэмж 158,950,000, сэтгэл санааны хохирол 90,000,000 төгрөг нийт 328,978,193 төгрөг нэхэмжилж байгаа үүнээс төлсөн байгаа мөнгө нь 32,000,000 төгрөг төлсөн.” гэх,

Мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд иргэний нэхэмжлэгч 2023 оны 10 дугаар сарын 07-ны өдөр дахин мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “...Би өөрт учирсан хохирлоо бүрэн төлүүлж, хэрэг шийдвэрлэсний дараа машинаа авмаар байна...” гэх мэдүүлэг /1 дүгээр хх-ийн 102 дугаар хуудас/,

Гэрч 2023 оны 05 дугаар сарын 18-ны өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “Өчигдөр буюу 2023 оны 05 дугаар сарын 17-ны өдөр гэртээ байж байгаад 22 цагийн үед өөрийн найз /Бороо/ дээр гэрт нь очиж уулзаад хт гэрээс нь гараад мөн найз болох ын гэрт нь ирээд, тэгээд , бид гурав 23 цагийн үед талийгаач , хоёрын нэг нь утсаар холбогдоод ярьсан чинь гэрээс ирээд авчих гэсэн юм шиг байна лээ, гэрт нь байхад нь очоод уулзаад бид хэд явах гэж байна гээд талийгаач Ганзаяа, , хоёртой л юм яриад байсан. Тэгээд явахаар болоод миний машинд суугаад бөөнөөрөө гэх газар руу *******гийн гэрт очиход оччихсон байсан. Тэгээд 2023 оны 05 дугаар сарын 17-ноос 18-нд шилжих шөнө 00 цагийн үед *******гийн Мицубүши пажеро маркийн саарал өнгийн /улсын дугаарыг нь мэдэхгүй байна/ тээврийн хэрэгслээр 6-уулаа цаашаа руу бөөнөөрөө гөрөөс агнахаар явсан. Тэгээд тухайн газартаа очоод ан хийсэн зүйл байхгүй талийгаач Ганзаяа машины лүүкээр дээшээ гарчихсан гэрэлтүүлээд явж байхад уул руу өгсөөд, за буцъя гээд уруудаж байхад 1 жижиг жалга гараад юу болсон нь мэдэгдэхгүй машин хажуугаараа унаад уулын уруу өнхөрсөн. Тухайн үед хэд өнхөрснийг бол мэдэхгүй, миний бодлоор 4, 5 өнхөрсөн байх дотроо зогсчхоосой л гэж бодож явсан чинь уулынхаа дунд хавьцаа байхад жаахан тэгш газар таараад тэнд зүүн талаараа хажуу тийшээ хараад зогссон. Тэгээд машинаас бууж ирээд бид хэд бие биеэ дуудаад гайгүй юу гайгүй гэж хэл сонсчхоод талийгаачийг дуудсан чинь дуугарахгүй байхаар нь дээшээ харсан чинь 15 орчим метр зайд дээшээ харсан байдалтай толгой нь хойд чигт нүүр, нь цус болчихсон байхаар нь ******* *******ын эмнэлэг рүү дуудлага өгсөн” гэсэн мэдүүлэг /хавтаст хэргийн 129-132 дугаар хуудас/,

Гэрч 2023 оны 05 дугаар сарын 18-ны өдрийн мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “... ******* нь миний төрсөн ах байгаа юм. Миний төрсөн ах ******* ах ******* тосгонд ирэхдээ ээж Байгалийн гэрт байдаг. Манай ах ээж болон ах дүү нартай халжтай, манай гэр бүлийн асуудлыг шийддэг мундаг ах байгаа юм. Харин тэрнээс муу зуршил байхгүй. Хүнд тусархуу зантай. Мөн найз нөхөд дундаа нэр хүндтэй хүн байгаа. Тийм болохоор би ах *******г хүндэлж явдаг. Гэхдээ талийгаач манай ах ******* нь найзалж, нөхөрлөж явдаг гэж боддог...” гэх мэдүүлэг /1 дүгээр хх-ийн 134 дүгээр хуудас/,

Гэрч Г.ын 2023 оны 05 дугаар сарын 18-ны өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “...Би 2023 оны 05 дугаар сарын 17-ны өдөр өөрийн авга ах болох Ганзаяа руу залгаад “та гэртээ байна уу? таныг гэртээ байвал би явж очоод бууныхаа дуранг янзлуулах гэсэн юм гэж хэлтэл би танай гэртэй ойрхон явж байна яваад очъё гэж хэлсэн. Удалгүй талийгаач Ганзаяа ах ******* тосгоны Өлөнтийн 41 тоотод байрлах манай гэрт 18:00 цагийн үед машинтайгаа ганцаараа ирсэн. Тэгээд талийгаач ах миний бууны дуранг янзалж өгч байтал , Хишигт хоёр манай гэрт ирсэн. Тэгтэл талийгаач бид хэдээс ”та хэд анд явах гэж байгаа юм уу? би хт явж болох уу гэж асуухаар нь “таныг авч явахгүй бид хэд найзуудаараа явах гэж байна” гэж хэлтэл уурлангуй аястай болоод гэр лүүгээ яваад өгсөн. Ахыг явсны дараа би т “Ганзаяа ахыг аваад явбал багтах болов уу гэтэл багтана би Ганзаяа ах руу залгаад дуудчихъя гэж хэлсэн. Тэгээд талийгаач руу залгаад анд явъя гэж хэлтэл “манай гэрээс ирээд авчих гэсэн. Цогбаяр, Хишигт бид гурав талийгаачийг гэрээс нь очиж аваад *******гийн гэрт 20:00-21:00 цагийн хооронд очсон. Тэгээд бид 6 хаашаа явж гэрэлтүүлж гөрөөс агнах талаараа ярилцаж байгаад гэх газар руу 2023 оны 05 дугаар сарын 18 шөнийн 00:10 цагийн үед *******гийн машинтай гэрээс нь хөдөлцгөөсөн. Бид хэд Ходоод гэх газарт зогсоод гэрэлтүүлэг хийх гэрлээ машинтайгаа холбоод байж байтал машины суудал доороос 0,5 литрийн “Ауруг" нэртэй архи 1 шилийг гаргаж ирээд хувааж ууцгаасан. *******д тухайн архинаасаа өгтөл шавхайтаа з дээр жолоо бариад явж байгаа юм чинь би уухгүй гэж хэлээд хальт саад л өгсөн. Тэгээд гэрлээ холбоод архиа ууж дуусчхаад гэх газарт очтол талийгаач ах машины лүүк хэсгээр цээжээ гаргаад гэрлээ тусгаж гэрэлтүүлсэн. Тэгтэл нэлээн эгц өндөр уулан руу гэрэлтүүлтэл нэлээн дээр ьтны нүд орж ирэхээр нь бид хэд машинтайгаа тухайн нүд өгсөн газар руу өгсөөд очтол нэлээн өндөр байхаар нь жолоодлого хийгээд уулнаасаа доош буутал талийгаач зүүн дар зүүн дар гэж хэлтэл жалга гарч ирээд онхолдчихсон. Тэгтэл би машины гадна талд гарчихсан байсан ба миний нэг хөл машин дотор хавчуулагдчихсан байхаар нь хөлөө татаад гаргасан. Тэгтэл машинаас гарч ирээд хүнээ бүртгээд орилоод байтал талийгаач огт дуугарахгүй байсан. Тэгэхээр нь талийгаачийг хайгаад онхолдож эхэлсэн газар луу гүйж явж байгаад энд байна, дуугарахгүй байна гээд орилоод байсан. Би шоконд орчхоод машины хажуугаас босож чадахгүй хэвтээд байсан. Машин онхолдсоноос хойш 1 цаг гаруй хугацааны дараа эмнэлэг, цагдаа ирсэн. ...******* тухайн тээврийн хэрэгслийг жолоодож явсан...” гэх мэдүүлэг /хавтаст хэргийн 136-139 дүгээр хуудас/,

Гэрч 2023 оны 05 дугаар сарын 18-ны өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “...2023 оны 05 дугаар сарын 18-ны шөнийн 02 цагийн үед манай ээлжийн сувилагч Б.Батцэцэг жижүүрийн гар утаснаас миний дугаар луу залгаж, сая цагдаагийн жижүүрээс дуудлага өглөө ******* тосгоны гэх газар з тээврийн осол болсон хэдэн хүн бэртэж гэмтсэн талаар мэдэгдэхгүй байна гэж дуудлага мэдээлэл өгсөн. Тэгээд би бага эмч О.Хулан болон хэсгийн төлөөлөгчийн хт 05 дугаар сарын 18-ны шөнийн 03 цаг өнгөрч байхад тухайн осол болсон гэх газар явж очиход эгц налуу газар байсан ба осолд орсон машин нь хажуу тийшээ харсан, тухайн машинаас 10 орчим метр газар дээшээ харсан байдалтай хүн хэвтэж байсан. Тэгээд тухайн хүний биеийн байдлыг үзэж шалгахад тухайн ь хохирогч нь толгой болон дух хэсэгтэй гэмтэл авсан ьсгал байхгүй нас барсан байдалтай байсан. Тэгээд хт явсан гэх хүмүүсээс ийн хрын дээд хэсэгт язарч товойж хавдсан, дух 2 газар хөхөрч хавдсан, зүүн гар нь бугалганы дээд хэсэгт зөөлөн эдийн гэмтэлтэй байсан тул анхан шатны туслж үзүүлсэн...” гэх мэдүүлэг /хавтаст хэргийн 147 дугаар хуудас/,

Гэрч Б.ийн 2023 оны 05 дугаар сарын 18-ны өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “...Өчигдөр буюу 2023 оны 05 дугаар сарын 17-ны өдрийн 20:00 цагийн үед би өөрийн танил ******* гэх залуутай дэлгүүрийн үүдэнд тааралдсан. Тэгээд мэнд усаа мэдэлцээд хаа хүрэх гэж байгаа талаар нь асуухад “гэрэлд явах гэж” байна гэж хэлсэн. Тэгэхээр нь би хт явж багтах юм уу гэж асуутал болно гэж хэлсэн. Тэгээд би *******г дагаад гэрт нь очтол, , Хишигт, , талийгаач 4 *******гийн гэрт ирчихсэн байсан. Тэгээд бид 6 ан гөрөө хийх газраа ярилцаж байгаад 2023 оны 05 дугаар сарын 18-ны шөнийн 00:20 цагийн үед хөдөлцгөөсөн. Тэгээд Ходоод гэх газар өнгөрөөд машинтайгаа гэрэлтүүлэг хийх гэрлээ холбох гээд зогсохдоо 0,5 литрийн “Ауруг” нэртэй 1 шил архи хувааж уусан ба ******* машин барьж байгаа гээд тухайн архинаас уухгүй саад л өгсөн. Бид хэд гэрлээ, холбоод архиа ууж дуусчхаад цаашаагаа хөдлөөд гэрэлтүүлгээ хийгээд явцгаасан. Талийгаач машины лүүк хэсгээр цээжээ гаргаад гэрэлтүүлэг хийгээд явж байсан. Тэгтэл нэлээн өндөр дээр нүд өгч байна гэхээр нь тухайн гэрэлд нүд өгсөн газар руу өгстөл огцом өндөр байсан ба тухайн өндөр рүү гарчхаад жолоодлого хийгээд уруудаад явж байтал талийгаач зүүн дар, зүүн дар гэж хэлэхийн зуургүй машинтайгаа өнхрөөд машин зогссон. Тэгэхээр нь би машины ар талаар гадагшаа гарсан. Тэгтэл манайхан байна уу гэж орилохоор нь бид нар бүгд байна гэж дуугарч байсан ба талийгаач огт дуугарахгүй байсан. Тэгээд машин анх онхолдсон хэсэг рүү мөлхөөд явж байтал талийгаачийг тэвэрчихсэн сууж байсан ба талийгаачийг ойртож очилгүйгээр наад талаас нь хартал наас зөндөө их цус гарчихсан байсан. Тэгээд ******* жи мобайлын утсаараа цагдаа, эмч, найзууд руугаа туслж хүсээд залгаад байх шиг байсан. ...******* машин бариад явж байсан. ...Бид нар хгаалах бүсээ зүүгээгүй байсан. Ойролцоогоор 10 км цагийн хурдтай явж байсан гэж бодож байна. ...******* архи уугаагүй. Бид хэд архиа тойруулж байгаад *******д өгтөл жолоо барьж байгаа, шавартай зтай юм чинь архи уухгүй гэж хэлээд саагүй. ...” гэх мэдүүлэг /1 дүгээр хх-ийн 149-152 дугаар хуудас/,

Гэрч 2023 оны 05 дугаар сарын 18-ны өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “...Би талийгаачийн яг дээд талын төрсөн ах юм. Манай дүү нутаг усандаа олон түмэндээ нэртэй хүнд тусархуу хүнтэй нийтэч хүн байсан ба эхнэр 3 хүүхдийнхээ хт ьдардаг байсан. Архи согтууруулах ундааны зүйл хэрэглээд байдаггүй залуу байсан. Ийм сайхан дүүгээ алдсантай бид нар маш их гомдолтой байна. хуулийн дагуу буруутай хүмүүст нь арга хэмжээ авч өгөөсэй гэж хүсэж байна. Бид нарт цаг хугацаа алдаж мэдээлсэнд гомдолтой байна...” гэх мэдүүлэг /1 дүгээр хх-ийн 154 дүгээр хуудас/,

Гэрч 2023 оны 05 дугаар сарын 18-ны өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “...Би талийгаач ахтайгаа маш ойрхон байдаг байсан ба бид хоёр бүх зүйлсээ хоорондоо ярилцдаг хүн байсан. маш их сэргэлэн ах дүүгийнхээ төлөө зөндөө явдаг миний хгийн хайртай ах маань байсан. Өнөөдөр буюу 2023 оны 05 дугаар сарын 18-ны 05 цаг 30 минутын орчимд манай ахын багын баз хүргэн нь манай гэрт ирээд Ганзаяа ах аваарт ороход бие нь маш муу байна гэж хэлэхээр нь нөхрөө дагуулаад бэр эгч дээрээ очоод аваад явсан. Би ахыгаа алдсандаа маш их харсаж, тухайн хүмүүст гомдож, байна. Хуулийн дагуу үнэн зөв шалгаж буруутай хүмүүст арга хэмжээг нь тооцоосой гэж бодож байна...” гэх мэдүүлэг /1 дүгээр хх-ийн 156 дугаар хуудас/,

Гэрч Б.ын 2023 оны 05 дугаар сарын 18-ны өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “Би өөрийн найзууд болох *******, , , Хишигт нартай ойрхон гэрэл тавьж анд явъя гэж хэд хоногоос ярилцаж байсан. Тэгээд бид хэд 2023 оны 05 дугаар сарын 17-ны орой явахаар болоод ыг гэрээс нь авахаар Хишигтийн хт очтол Заяа ах байсан ба бид хэдээс хаашаа явах гэж байгаа талаар асуухаар нь бид хэд ойрхон явж гэрэл тавих гэж байна гэж хэлтэл талийгаач Ганзаяа ах хт явъя гэж хэлтэл “Бид хэд найзуудаараа явах гэж байна, та явж яах гээд байгаа юм бэ? Таныг явахаар би найзуудтайгаа тухтай явж чадахгүй ш дээ гэж хэлтэл жаахан уурлангуй болоод гэр лүүгээ яваад өгсөн. Тэгээд би ******* рүү залгаад “Ганзаяа ах хт явъя гэж байна багтах уу гэж асуутал багтана гэж хэлсэн. Тэгэхээр нь би талийгаач Ганзаяа ах руу залгаад “ахаа анд явах юм уу гэж асуутал тэгье гэж хэлэхээр нь , Хишигт хоёрын хт талийгаач Заяа ахыг гэрээс нь очиж авсан. Тэгээд бид дөрөв *******гийн гэрт 2023 оны 05 дугаар сарын 17-ны өдрийн 21:00-22:00 цагийн хооронд очсон. Бид хэд очоод анд явах газар, цагаа ярилцаж байгаад 2023 оны 05 дугаар сарын 18-ны өдрийн 00:20 цагийн орчимд хөдөлцгөөсөн. Бид нар гэх газарт очоод машиныхаа гэрлийг холбож байх хооронд 0,5 литрийн “Ауруг” нэртэй архи гаргаж ирээд тойруулаад бид хэд ууцгаасан. Тэгээд *******д тухайн архинаасаа аягалж өгтөл би жолоо барьж байгаа дээрээс нь з шавартай байгаа юм чинь уухгүй гэж хэлсэн. Тэгээд бид хэд машинтайгаа гэрэлтүүлэг хийх гэрлээ холбоод тухайн газраасаа хөдөлсөн ба ******* өөрийн Мицүбүши пажеро маркийн машинаа жолоодож явсан ба би түүний хажууд суугаад машины ард талын суудал баруун гар талаас , талийгаач Ганзаяа ах, , Хишигт нар суугаад явсан. *******гийн машин нь дээрээ лүүктэй байсан ба талийгаач Ганзаяа ах лүүкээр цээжээ гаргаад гэрэлтүүлэг хийгээд явж байтал уулын орой дээр нүд өгөх шиг болсон. Тухайн нүд өгсөн газар руу гартал нэлээн огцом уул байсан ба дээр нь гараад буцаж эргээд тухайн уулнаас уруудаж байтал талийгаач наадах чинь эвгүй болчихлоо зүүн дар зүүн дар зүүн дар гэж хэлж байтал машин түс тас болоод онхолдоод явчихсан. Тэгээд машин баруун тал хэсгээрээ хазайгаад уначихсан байсан ба би машинаас ******* дээр хальт гишгээд өөрийнхөө талын цонхоор гартал манайхан дуугараарай гээд орилтол талийгаачаас бусад нь чимээ өгөөд байхаар нь Заяа ахаа гэж хэлээд орилоод явтал машинаас дээшээ 20-40 метрийн зайд талийгаач доошоо хараад хэвтэж байсан. Тэгэхээр нь гүйж очоод Заяа ахаа гэж хэлээд өвөр дээрээ бариад суутал нээх сонин чимээ гаргаж байтал ******* доороос гүйж ирээд талийгаачийн цээжин бие хэсэгт иллэг хийж байгаад жи мобайлын утсаа олоод сүлжээтэй газар руу гүйж цагдаа болон эмнэлэг ойр дотно хүмүүстэй мэдэгдсэн. ...машиныг ******* жолоодож явсан тухайн үед хэр зэрэг хурдтай явж байсан талаар мэдэхгүй байна. Бид нар хгаалах бүс огт зүүгээгүй явж байсан...” гэх мэдүүлэг /1 дүгээр хх-ийн 158-161 дүгээр хуудас/,

Гэрч 2023 оны 09 дүгээр сарын 26-ны өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “...******* бид хоёр эхнэр нөхөр болоод 13 жил болж байна. манай нөхөр ял шийтгэл эдэлж байгаагүй. Манай хүн хувиараа мод сранд явдаг. Манай нөхөр их хөдөлмөрч, уяхан зөөлхөн сэтгэлтэй. Архи дарс хэрэглэдэггүй ьдралынхаа бүх ачааг үүрч явдаг....” гэх мэдүүлэг /1 дүгээр хх-ийн 163 дугаар хуудас/,

-Гэмт хэргийн талаархи гомдол, мэдээлэл хүлээн авсан тухай тэмдэглэл /1-р хх-ийн 05 дугаар хуудас/,

-Хэргийн газрын үзлэг хийсэн тухай тэмдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлтүүд /1-р хх-ийн 07-17 дугаар хуудас/,

-Хохирогчийн хуулийн ёсны төлөөлөгчөөр Н.Энхцэцэгийг тогтоох тухай мөрдөгчийн тогтоол /1-р хх-ийн 18 дугаар хуудас/,

-Хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгчөөс 2023 оны 05 дугаар сарын 18-ны өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд авсан мэдүүлэг /1-р хх-ийн 20 дугаар хуудас/,

-Хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч Н.Энхцэцэгээс гэрлэлтийн гэрчилгээний хуулбар,  хүүхдүүдийн төрсний гэрчилгээний хуулбар, талийгаачийн иргэний үнэмлэхийн хуулбар зэргийг нотлох баримтаар хураан авсан тэмдэглэл /1-р хх-ийн 26-31 дүгээр хуудас/, 

-Хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч Н.Энхцэцэгээс ******* аймгийн ******* сумын ******* тосгоны захирагчийн тодорхойлолт, гэрлэлтийн гэрчилгээ, нас барсны гэрчилгээ, 3 хүүхдийн улсын бүртгэлийн лавлагаа, талийгаачийн цэргийн үүрэгтний үнэмлэх, “******* Ой мод” ХХК-ийн тодорхойлолт, “Бугат үйлс Арвижих” ХХК-ийн зээлийн гэрээ, талийгаачийн тэтгэврийн зээлийн үлдэгдэл, оршуулгын зардал зэрэг нийт 47 хуудас 150 ширхэг хохирлын баримт хураан авсан тэмдэглэл /1-р хх-ийн 33 дугаар хуудас/,

-******* аймгийн ******* сумын ******* тосгоны захирагчийн тодорхойлолт /1-р хх-ийн 34 дүгээр хуудас/,

-Талийгаачийн төрсний гэрчилгээний хуулбар, нас барсны гэрчилгээний хуулбар -1-р хх-ийн 35-36 дугаар хуудас/,

-Талийгаачийн хүүхдүүдийн төрсний гэрчилгээний хуулбар /1-р хх-ийн 37-40 дүгээр хуудас/,

-Талийгаачийн цэргийн үүрэгтний үнэмлэхийн хуулбар /1-р хх-ийн 41 дүгээр хуудас/,

-“******* Ой мод” ХХК-ийн тодорхойлолт /1-р хх-ийн 42 дугаар хуудас/,

-“Бугат үйлс Арвижих” ХХК-аас талийгаач нь 2022 оны 03 дугаар сарын 03-ны өдрийн №...830 дугаартай зээлийн гэрээгээр 10.000.000 төгрөг зээлсэн тухай төлбөрийн баримт, зээл хүссэн өргөдөл /1-р хх-ийн 43-45 дугаар хуудас/,

-“Бугат үйлс Арвижих” ХХК-аас талийгаач нь 2023 оны 01 дүгээр сарын 25-ны өдрийн №...829 дугаартай зээлийн гэрээгээр 10.000.000 төгрөг зээлсэн тухай төлбөрийн баримт, зээл хүссэн өргөдөл /1-р хх-ийн 46-47 дугаар хуудас/,

-Талийгаач болон Н.Энхцэцэг нарын Хаан банкин дахь зээлийн дансны дэлгэрэнгүй хуулга /1-р хх-ийн 48 дугаар хуудас/,

-Оршуулгын зардлын баримтууд /1-р хх-ийн 49-95 дугаар хуудас/,

-Иргэний нэхэмжлэгчээр Б.Лхагвасүрэнг тогтоосон мөрдөгчийн тогтоол /1-р хх-ийн 98 дугаар хуудас/,

-Иргэний нэхэмжлэгч мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд гаргаж өгсөн “Автомашин худалдах, худалдан авах гэрээ” 1-р хх-ийн 104 дүгээр хуудас/,

-Иргэний нэхэмжлэгч өгсөн итгэмжлэл /1-р хх-ийн 105 дугаар хуудас/,

-Иргэний нэхэмжлэгч мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд гаргаж өгсөн автомашины гэрэл зургийн үзүүлэлт /1-р хх-ийн 106-108 дугаар хуудас/,

-Иргэний нэхэмжлэгч мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд гаргаж өгсөн чатаар харилцсан хуулбар /1-р хх-ийн 109-115 дугаар хуудас/,

-Иргэний нэхэмжлэгч мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд гаргаж өгсөн Хаан банкны дансны хуулга /1-р хх-ийн 116 дугаар хуудас/,

-Шүүгдэгч А.*******гээс “Жи мобайлын” ********** дугаарын 2023.05.01-2023.05.18-ны өдрийн гар утасны биллийг гаргуулан авсан баримтууд /1 дүгээр хх-ийн 123-126 дугаар хуудас/,

-Гэрч Г.ын галт зэвсэг эзэмшигчийн гэрчилгээний хуулбар /1 дүгээр хх-ийн 141 дүгээр хуудас/,

-Гэрч Г.ын галт зэвсэг эзэмших, ашиглах, аюулгүй ажиллагааны сургалтад храгдсан гэрчилгээний хуулбар /1 дүгээр хх-ийн 142 дугаар хуудас/,

-Гэрч Г.ын эзэмшлийн галт зэвсгийн гэрэл зургийн үзүүлэлт /1 дүгээр хх-ийн 144-145 дугаар хуудас/,

-******* аймгийн Шүүх шинжилгээний хэлтсийн 2023 оны 05 дугаар сарын 24-ний өдрийн №208 дугаартай: “...Б.ийн биед духанд няцарсан шархтай, бугалганд цус хуралтын зөөлөн эдийн няцралтай гэмтэл тогтоогдлоо. Дээрх гэмтэл нь мохоо зүйлийн үйлчлэлээр үүсгэгдэнэ...” гэх дүгнэлт /1 дүгээр хх-ийн 166-167 дугаар хуудас/,

-******* аймгийн Шүүх шинжилгээний хэлтсийн 2023 оны 05 дугаар сарын 24-ний өдрийн №206 дугаартай: “... биед гэмтэл тогтоогдоогүй...” гэх дүгнэлт /1 дүгээр хх-ийн 173 дугаар хуудас/,

-******* аймгийн Шүүх шинжилгээний хэлтсийн 2023 оны 05 дугаар сарын 24-ний өдрийн №205 дугаартай: “...Г.ын биед баруун сүвээнд цус хуралт зулгаралтын зөөлөн эдийн няцралтын гэмтэл тогтоогдлоо. Дээрх гэмтэл нь мохоо зүйлийн үйлчлэлээр үүсгэгдэнэ...” гэх дүгнэлт /1 дүгээр хх-ийн 179-180 дугаар хуудас/,

-******* аймгийн Шүүх шинжилгээний хэлтсийн 2023 оны 05 дугаар сарын 24-ний өдрийн №204 дугаартай: “...А.*******гийн биед зүүн ташаан толгойн доод хэсэгт цус хуралтын зөөлөн эдийн няцралтын гэмтэл тогтоогдоно. Дээрх гэмтэл нь мохоо зүйлийн үйлчлэлээр үүсгэгдэнэ...” гэх дүгнэлт /1 дүгээр хх-ийн 186-187 дугаар хуудас/,

-******* аймгийн Шүүх шинжилгээний хэлтсийн 2023 оны 05 дугаар сарын 24-ний өдрийн №207 дугаартай: “...Б.ын биед зүүн шилбэнд цус хуралт, зулгаралтын зөөлөн эдийн няцралтын гэмтэл тогтоогдоно. Дээрх гэмтэл нь мохоо зүйлийн үйлчлэлээр үүсгэгдэнэ...” гэх дүгнэлт /1 дүгээр хх-ийн 192-193 дугаар хуудас/,

-Цогцост үзлэг хийсэн тэмдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлт /1 дүгээр хх-ийн 199-207 дугаар хуудас/,

-******* аймгийн Шүүх шинжилгээний хэлтсийн шинжээч С.Бүрэнжаргалын 2023 оны 06 дугаар сарын 09-ний өдрийн 32 дугаартай: Талийгаачид гавал тархины хүнд гэмтэл, хуйхан доорх цус хуралт, гавлын орой, зулай хэсгийн цөмөрсөн хугарал, гавлын хөндийд нэвтэрсэн ил хугарал, хатуу хальсны урагдал, нүүр яс нэлэнхүйдээ цөмөрсөн битүү хугарал, ясны хавиралдах чимээтэй, доод эрүү ясны булан болон дунд хэсгийн хөндлөн хугарал, гавлын суурийн хэсэг урд хонхор, эрвээхэй далавч яс, дагз, суурь ясны хөндлөн бяцарсан хугарал, тархины аалзан хальсан дээр, доорх цус харвалт, тархины бор цагаан эдэд цус харвалт, Сак, бага тархины няцрал, дарагдлын ором, зүүн хөмсөг, зовхи, хацрын няцарсан шарх, зулгаралт, эрүү бугалга, тохой сарвуу, өвдөгний цус хуралт, зулгаралтуудтай зөөлөн эдийн няцралтын гэмтлүүд тогтоогдлоо. Талийгаач нь гавал тархины хүнд хавсарсан гэмтлийн улмаас Шок-н хүндрэл, ьсгал зүрх судасны хурц дутагдлаар нас баржээ” гэсэн дүгнэлт /хавтаст хэргийн 208-211 дүгээр хуудас/,

-Шинжээч С.Бүрэнжаргалаас 2023 оны 07 дугаар сарын 10-ны өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “...Талийгаачид учирсан уг гэмтлүүд нь 1 удаагийн үйлчлэлээр үүсэх боломжтой. Тээврийн хэрэгслээс унаад уг хэсгүүдэд нь машинд дарагдаж, цохигдсоны улмаас үүсэх боломжтой...” гэх мэдүүлэг /1 дүгээр хх-ийн 213-214 дүгээр хуудас/,

-Шүүх шинжилгээний ерөнхий газрын 2023 оны 06 дугаар сарын 15-ны өдрийн 61 дугаартай: “...А.*******гийн цусанд спиртийн агуулж илрээгүй...” гэх дүгнэлт /1 дүгээр хх-ийн 220-221 дүгээр хуудас/,

-Шүүх шинжилгээний ерөнхий газрын 2023 оны 06 дугаар сарын 15-ны өдрийн №60 дугаартай “... цусанд спиртийн агуулж илрээгүй...” гэх дүгнэлт /1 дүгээр хх-ийн 227-228 дугаар хуудас/,

-Шүүх шинжилгээний ерөнхий газрын 2023 оны 06 дугаар сарын 15-ны өдрийн №59 дугаартай “...Г.ын цусанд спиртийн агуулж илрээгүй...” гэх дүгнэлт /1 дүгээр хх-ийн 235-236 дугаар хуудас/,

-Шүүх шинжилгээний ерөнхий газрын 2023 оны 06 дугаар сарын 15-ны өдрийн №58 дугаартай “...Б.Цогбаярын цусанд спиртийн агуулж илрээгүй...” гэх дүгнэлт /1 дүгээр хх-ийн 243-244 дугаар хуудас/,

-Шүүх шинжилгээний ерөнхий газрын 2023 оны 06 дугаар сарын 15-ны өдрийн №62 дугаартай “...Б.Ганзаяагийн цусанд 1.4 промилли спиртийн агуулж илэрсэн нь хөнгөн зэргийн согтолтод хаарна...” гэх дүгнэлт /1 дүгээр хх-ийн 249-250 дугаар хуудас/,

-Шүүх шинжилгээний ерөнхий газрын 2023 оны 06 дугаар сарын 15-ны өдрийн №57 дугаартай “...Б.ийн цусанд спиртийн агуулж илрээгүй...” гэх дүгнэлт /2 дугаар хх-ийн 06-07 дугаар хуудас/,

-“Ашид билгүүн” ХХК-ийн 2023 оны 06 дугаар сарын 05-ны өдрийн №228 дугаар “Автомашин техникийн эвдрэл, хохирлын үнэлгээний тайлан” /2 дугаар хх-ийн 14-17 дугаар хуудас/,

-Шинжээчийн дүгнэлт 2023 оны 05 дугаар сарын 26-ны өдрийн №12 дугаартай ******* аймгийн “Цахир гүн” ХХК-ийн Мөнгөн хүлэг авто сургуулийн ЗХД жолоодлогын дадлагын багш “... УБА улсын дугаартай “Мицүбүши пажеро” маркийн тээврийн хэрэгсэл нь нийтийн хэрэгцээний заар биш, ууланд ан хийх зорилгоор зорчиж явсан учир з тээврийн осол биш гэж үзэж байна. МУ-ын ЗХД-ийн 1.2.17-т з тээврийн осол гэж з дээр тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөнөөс үүдэн хүний ь нас, эрүүл мэнд хохирох, тээврийн хэрэгсэл болон з зын байгуулж эвдэрч гэмтэх, ачаа болон бусад эд хөрөнгийн хохирол учрахыг...” гэх дүгнэлт /2 дугаар хх-ийн 24-28 дугаар хуудас/,

-2023 оны 08 дугаар сарын 18-ны өдрийн №2023-15 дугаартай шинжээчийн “...Зын хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хуулинд: 3.1.4 “з” гэж тээврийн хэрэгслээр зорчиход зориулсан зурвас газрыг зорчих хэсэг болон түүний хажуугийн хөвөө, явган хүний з, тусгаарлах зурвас зд хаарна, 3.1.5 “зын хөдөлгөөн” гэж нийтийн хэрэгцээний з дээр явганаар болон тээврийн хэрэгслээр хүн, ачаа шилжих үйл ажиллагааг, 3.1.6 “з тээврийн осол” гэж з дээр тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөнөөс үүдэн хүний ь нас, эрүүл мэнд хохирох, тээврийн хэрэгсэл болон з, зын байгуулж эвдэрч гэмтэх, ачаа болон бусад эд хөрөнгийн хохирол учрахыг, 3.1.8 “зын хөдөлгөөний аюулгүй байдал” гэж зын хөдөлгөөнд оролцогчийг з тээврийн осол, түүнээс үүдэн гарах хор уршгаас хгаалсан байдлыг гэж заасан. Автомашин онхолдсон гэх газарт тээврийн хэрэгсэлд зориулсан з байхгүй, мөн хүн ба ачаа шилжих үйл ажиллагаа бус ан хийж байгаад онхолдсон нь анхаарал болгоомжгүйгээс хүний инд хүрсэн үйлдэл гэж үзэж байна. зын хөдөлгөөнд оролцоогүй байх тул зын хөдөлгөөний аюулгүй байдал зөрчигдсөн гэж үзэхгүй...” гэх дүгнэлт /2 дугаар хх-ийн 37-38 дугаар хуудас/,

-Хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгчийн өмгөөлөгч 2023 оны 08 дугаар сарын 18-ны өдрийн №2023-15 дугаартай шинжээчийн дүгнэлтийг эс зөвшөөрч дахин шинжилгээ хийлгэх тухай хүсэлт /2 дугаар хх-ийн 40-41 дүгээр хуудас/,

-Хүсэлтийг хангахаас татгалзсан мөрдөгчийн тогтоол /2 дугаар хх-ийн 42 дугаар хуудас/,

-Эрүүгийн хэрэг үүсгэж, ялагдагчаар татах тухай 2023 оны 09 дүгээр сарын 25-ны өдрийн ******* дугаартай прокурорын тогтоол /2 дугаар хх-ийн 47-52 дугаар хуудас/,

-Яллагдагч А.*******гийн 2023 оны 09 дүгээр сарын 26-ны өдөр яллагдагчаар өгсөн мэдүүлэг /2 дугаар хх-ийн 55 дугаар хуудас/,

-Шүүгдэгчийн иргэний үнэмлэхийн лавлагаа, оршин суугаа хаягийн лавлагаа /2 дугаар хх-ийн 61 дүгээр хуудас/,

-Шүүгдэгчийн эд хөрөнгийн бүртгэлийн лавлагаа /2 дугаар хх-ийн 63 дугаар хуудас/,

-Шүүгдэгчийн жолоодох эрхийн лавлагаа /2 дугаар хх-ийн 65 дугаар хуудас/,

-Шүүгдэгчийн гэрлэсний бүртгэлийн лавлагаа /2 дугаар хх-ийн 69 дүгээр хуудас/,

-Шүүгдэгчийн өмчлөлд бүртгэлтэй тээврийн хэрэгсэл бүртгэлтэй эсэх лавлагаа /2 дугаар хх-ийн 70 дугаар хуудас/,

-Шүүгдэгчийн Хаан банкинд данс эзэмшдэг депозит дансны дэлгэрэнгүй лавлагаа /2 дугаар хх-ийн 71-93 дугаар хуудас/,

-Шүүгдэгчийн захиргааны хариуцлага хүлээж байсан эсэхийг шалгах хуудас /2 дугаар хх-ийн 95 дугаар хуудас/,

-Шүүгдэгчийн эрүүгийн хариуцлага хүлээж байсан эсэхийг шалгах хуудас /2 дугаар хх-ийн 96 дугаар хуудас/,

-2023 оны 11 дүгээр сарын 20-ны өдрийн №34 дугаартай “Хэргийг нэмэлт ажиллагаа хийлгэхээр мөрдөн байцаалтад буцаах тухай” прокурорын тогтоол /2 дугаар хх-ийн 126-127 дугаар хуудас/,

-Тээврийн хэрэгсэлд дахин үзлэг хийсэн 2023 оны 12 дугаар сарын 16-ны өдрийн мөрдөгчийн тэмдэглэл /2 дугаар хх-ийн 133-138 дугаар хуудас/,

-Эд мөрийн баримтаар “Мицүбүши пажеро” маркийн тээврийн хэрэгслийг хураан авсан тухай 2023 оны 12 дугаар сарын 16-ны өдрийн №34 дугаартай прокурорын зөвшөөрөл /2 дугаар хх-ийн 140 дүгээр хуудас/,

-Шүүх шинжилгээний ерөнхий газрын 2024 оны 01 дүгээр сарын 26-ны өдрийн №63 дугаартай: “...Тухайн з орчны байдлыг тодорхойлоход зын хөдөлгөөний дүрмийн зүйл заалтаар тодорхойлогдох тул дээрх асуултад хариулах боломжгүй байна. Зын хөдөлгөөний дүрмийн ямар заалт зөрчсөн эсэхийг тогтоох боломжгүй. Тухайн тээврийн хэрэгслийг жолоодох тохирох ангиллын үнэмлэхтэй байсан эсэхийг тогтоох нь тусгай мэдлэгийн хүрээнд хаарахгүй. Зын хөдөлгөөний дүрмийн ямар заалт зөрчсөн эсэхийг тогтоох боломжгүй...” гэх дүгнэлт /2 дугаар хх-ийн 143-147 дугаар хуудас/,

-Сэтгэцэд учирсан хор уршгийн зэрэглэл тогтоосныг хүлээн зөвшөөрсөн маягт /2 дугаар хх-ийн 155 дугаар хуудас/,

-Эрүүгийн хэрэг үүсгэж, ялагдагчаар татах тухай тогтоолд өөрчлөлт оруулах тухай 2024 оны 03 дугаар сарын 01-ний өдрийн 02 дугаартай прокурорын тогтоол  /2 дугаар хх-ийн 157-158 дугаар хуудас/,

-Яллагдагч А.*******гийн 2024 оны 03 дугаар сарын 01-ний өдөр яллагдагчаар өгсөн мэдүүлэг /2 дугаар хх-ийн 160-161 дүгээр хуудас/ зэрэг нотлох баримтууд болон хавтаст хэрэгт авагдсан бусад баримтуудаар нотлогдсон байна.

3.Шүүгдэгчийн талаас гэм буруугийн талаар маргаангүй боловч шүүгдэгчийн өмгөөлөгчийн зүгээс уг үйл баримтыг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 3-д зааснаар бус мөн хуулийн тусгай ангийн 10.6 дугаар зүйлийн 1-д зааснаар буюу хүний ь насыг болгоомжгүй байдлаар хохироосон, хөдөө ууланд  з хөвөө байхгүй газарт тээврийн хэрэгслийг жолоодох нь з тээврийн осол биш эсэх талаар давж заалдах шатны шүүхээр эрх зүйн дүгнэлт хийлгэхээр гомдол гаргасныг шүүх хүлээн авч зүйлчлэлийг өөрчлөн шийдвэрлэх боломжгүй гэж үзсэн.

Учир нь: Шүүгдэгч А.******* нь 2023 оны 05 дугаар сарын 17-ны өдрөөс 2023 оны 05 дугаар сарын 18-нд шилжих шөнө ******* аймгийн ******* сумын 3 дугаар баг ******* тосгоны нутаг дэвсгэр “ ” гэх газарт УБА улсын дугаартай тээврийн хэрэгслийг жолоодох явцдаа машинд тогтоосон суудлын хэмжээнээс илүү буюу 5 зорчигч тээвэрлэсэн, ь хохирогч г хгаалах бүс хэрэглэхгүйгээр улмаар машины лүүк буюу машины таазны хэсэг дэх салхивчийг онгойлгон түүнийг машин дотор зогсож гадагш толгой цээж хэсгээ гаргаж гэрэлтүүлэг тусгаж явахыг зөвшөөрөн түүнчлэн жолоодож яваа машинаа аюул осол бий болгохгүйгээр зорчих хөдөлгөөнийг үргэлжлүүлж яваагүйн улмаас онхолдож тус машинд зорчиж явсан зорчигч гийн ь насыг хохироосон үйл баримтыг анхан шатны шүүхээс зөв тогтоож, хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий дүгнэлт хийсэн байна.

Анхан шатны шүүхээс хэргийг хүлээн аваад гэмт хэргийн нотлогдсон байдал, шүүгдэгчийн хувийн байдал, гэмт хэргийн улмаас учруулсан хохирол, хор уршгийг нөхөн төлөхөө хүлээн зөвшөөрсөн эсэх зэрэг нөхцөл байдлуудыг хянан үзээд Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 3-д зааснаар шүүгдэгчид хуульд заасан тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийг 03 жилийн хугацаагаар хасч,  01 жил 03 сарын хорих ял оногдуулж шийдвэрлэсэн нь хууль зөрчөөгүй, түүний гэм буруугийн хэлбэрт тохирсон байна.  

Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.3 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Эрүүгийн хариуцлага нь тухайн хүн, хуулийн этгээдийн үйлдсэн гэмт хэрэг, гэмт хэргийн нийгмийн аюулын шинж чанар, хэр хэмжээ, гэм буруугийн хэлбэрт тохирсон байна” гэсэн шударга ёсны зарчимд тулгуурлаж, хэрэглэвэл зохих хуулийг хэрэглэж, түүнийг зөв тайлбарлан тухайн зүйл, хэсэгт заасан төрөл, хэмжээний дотор эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэсэн байна. 

Гэмт хэрэг үйлдсэн хүнд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхдээ Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн хэм хэмжээнд нийцсэн, мөн хуулийн тусгай ангид заасан төрөл, хэмжээний дотор багтсан байх шалгуур нь хууль ёсны зарчмыг хангахын зэрэгцээ тухайлан сонгон оногдуулж буй ялын төрөл, түүний хэмжээ нь гэмт хэргийн шинж чанар, хэрэг үйлдэгдсэн тодорхой нөхцөл байдал болон гэмт хэрэг үйлдсэн хүний хувийн байдалд хгийн зүй зохистой харьцаагаар тохирсон байх нь Эрүүгийн хуулийн шударга ёсны зарчимд нийцнэ.

Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 1-д  “1.Автотээврийн хэрэгслийн жолооч хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хууль, түүнд нийцүүлэн гаргасан захиргааны хэм хэмжээний актыг зөрчсөний улмаас хүний эрүүл мэндэд хүндэвтэр хохирол учруулсан бол дөрвөн зуун тавин нэгжээс таван мянга дөрвөн зуун нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох, эсхүл хоёр зуун дөчин цагаас долоон зуун хорин цаг хүртэл хугацаагаар нийтэд тустай ажил хийлгэх, эсхүл нэг сараас нэг жил хүртэл хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах ял шийтгэнэ” гэж,

27.10 дугаар зүйлийн 3-д “Энэ гэмт хэргийн улмаас хүний ь нас хохирсон бол тээврийн хэрэгслийг жолоодох эрхийг таван жилээс дээш найман жил хүртэл хугацаагаар хасаж нэг жилээс таван жил хүртэл хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах, эсхүл нэг жилээс таван жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэнэ.” /2023 оны 12 дугаар сарын 07-ны нэмэлт өөрчлөлт/ гэж,

Нэмэлт өөрчлөлт орохоос өмнө үйлчилж байсан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 27.10 дугаар зүйлийн 3-д “Энэ гэмт хэргийн улмаас хүний ь нас хохирсон бол тээврийн хэрэгслийг жолоодох эрхийг гурван жилээс таван жил хүртэл хугацаагаар хасаж нэг жилээс таван жил хүртэл хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах, эсхүл нэг жилээс таван жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэнэ.” гэж тус тус заасан.

Анхан шатны шүүхээс Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.8 дугаар зүйлийн 1-д зааснаар шүүгдэгчийг гэмт хэрэг үйлдэх үед мөрдөгдөж байсан буюу үйл баримт 2023 оны 05 дугаар сарын 17-ны өдөр болсон байдлыг харгалзан тухайн үед үйлчилж байсан түүний эрх зүйн байдлыг дээрдүүлсэн хуулийг хэрэглэж түүний эрхийг 03 жилийн хугацаагаар хасч шийдвэрлэсэн нь хууль зөрчөөгүй, Эрүүгийн хуулийн агуулгыг зөв тайлбарлаж хэрэглэсэн гэж үзнэ.

4.Шүүгдэгч А.******* нь гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрч ь хохирогчийн оршуулгын зардал 53.481.000 төгрөгийг хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны шатанд нөхөн төлсөн, анхан шатны шүүхийн шийтгэх тогтоолоор ь хохирогчийн насанд хүрээгүй 3 хүүхдэд тэжээн тэтгэхтэй холбоотой зардал, барьцаат зээлийн  газраас авсан зээлийн үлдэгдэл зэргийг нэхэмжилсэн боловч холбогдох нотлох баримт бүрдүүлж ирүүлээгүй үндэслэлээр хэлэлцэхгүй орхиж шийдвэрлэснийг буруутгах боломжгүй, Улсын яллагчийн зүгээс хорих ял оногдуулах санал оруулсан, түүний хувийн байдал, бодит хохирлыг нөхөн төлсөн зэргийг харгалзан үзэж, анхан шатны шүүхээс оногдуулсан ял шийтгэл тохирсон гэж давж заалдах шатны шүүх дүгнэлээ.

Харин хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгчөөс сэтгэл санааны хохирол 90.000.000 төгрөг гаргуулахаар нэхэмжилж байгаа боловч Иргэний хуулийн 511 дүгээр зүйлийн 511.5-д “...Гэмт хэргийн улмаас хохирогч нас барсан бол түүний гэр бүлийн гишүүний сэтгэцэд учирсан гэм хорыг арилгах, нөхөн төлөх төлбөрийн хэмжээг хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 150 дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээгээр, эсхүл нас барсан хүний нас, хүн ын дундаж наслалтын зөрүүг хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг тав дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний мөнгөн дүнгээр үржүүлэн хохирогчид аль ашигтайгаар шүүхээс тогтооно” гэж заасан ба энэхүү өөрчлөлт нь 2023 оны 07 дугаар сарын 01-ний өдрөөс эхлэн хүчин төгөлдөр үйлчилж эхэлсэн ба хуулийн үйлчлэлээс өмнөх үйл баримтад буцаан хэрэглэх боломжгүй.

5.Шүүгдэгч А.******* нь 2023 оны 05 дугаар сарын 17-ны өдрөөс 2023 оны 05 дугаар сарын 18-нд шилжих шөнө ******* аймгийн ******* сумын 3 дугаар баг ******* тосгоны нутаг дэвсгэр “ ” гэх газарт УБА улсын дугаартай тээврийн хэрэгслийг жолоодох явцдаа Монгол зын хөдөлгөөний дүрмийн 3.4 Жолоочийн үүрэг: б/ хгаалах бүсээр тоноглосон автомашин жолоодохдоо хгаалах бүс хэрэглэх, хгаалах бүсийг хэрэглээгүй зорчигч тээвэрлэхгүй байх; 10.1 Жолооч хөдөлгөөн эхлэхийн өмнө з, орчны байдлыг биеэр шалгаж, хөдөлгөөн эхлэх, чиг өөрчлөх, байр эзлэх, зогсохдоо аюул. осол үүсгэхгүй байх бүх нөхцөлийг хангана. 23.5 Зорчигчийг суурин газрын доторх чиглэлийн тээврийн хэрэгслээр тээвэрлэхээс бусад тохиолдолд зогсоогоор нь тээвэрлэхийг хориглоно., 23.9. Дараахь тохиолдолд хүн тээвэрлэхийг хориглоно: а/ тээврийн хэрэгслийн техникийн тодорхойлолтоор тогтоосон тооноос олон зорчигч" гэсэн заалтыг зөрчсөн нь анхан шатны шүүх хуралдааны шатанд хэлэлцэгдсэн дээрх баримтуудаар хөдөлбөргүй нотлогдсон, түүний Зын хөдөлгөөний дүрмийн 4 заалтыг зөрчсний улмаас улмаас онхолдож тус машинд зогсоогоороо машины дээд хэсэгт байрлах лүүк буюу салхивчаар толгой хэсгээ гарган гэрэлтүүлэг хийж явсан зорчиж явсан зорчигч гийн ь насыг хохироосон үйл баримт тогтоогдсон талаар хийсэн анхан шатны эрх зүйн дүгнэлтийг үнэн зөв гэж үзсэн.

Хэдийгээр шүүгдэгч з хөвөө байхгүй хөдөө хээр талд машинаар зорчиж явсан боловч тогтоосон тооноос илүү зорчигч тээвэрлэсний улмаас нэг зорчигч хгаалах бүсгүй үлдсэн, түүнчлэн зогсоогоор салхивчаар толгой цээж хэсгээ гарган явах зөвшөөрөл олгосон, машины зорчих хэсгийн саад бэрхшээлийг тооцоолох боломжгүй згүй хэсгээр зорчихдоо з орчны байдлаа биеэр шалгаж эхлэх болон үргэлжлүүлэх хөдөлгөөнийг хийгээгүйн улмаас уг осол болсон тул Зын хөдөлгөөний дүрмийн 3.1.6-д зааснаар “ ....з тээврийн осол гэж з дээр тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөний хөдөлгөөнөөс үүдэн хүний ь бие эрүүл мэндэд хохирол учрах...” гэж явцуу байдлаар тайлбарлан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 10.6 дугаар зүйлийн 1-д заасан “Хүний ь насыг болгоомжгүйгээр хохироох” гэмт хэрэг гэж үзэх боломжгүй.

З гэдгийг хатуу хучилттай эсхүл шороон хэсэгтэй, заавал тээврийн хэрэгсэл жолоодох зориулалттай байхыг ойлгох боловч тээврийн хэрэгсэл жолоодон явж буй жолооч нь хөдөө, хээр з болж тогтоогүй газраар явахдаа ч Зын хөдөлгөөний дүрмийг баримтлах учиртай.

Энэхүү гэмт хэрэг нь жолоочийн Зын хөдөлгөөний дүрмийг баримтлаагүй, хэт болгоомжгүй, хөнгөмсгөөр найдсан шууд бус санаатай үйлдлийн улмаас гарсан болохыг дурьдаж, ******* аймгийн Цагдаагийн газраас өөрийн харъяалах сум орон нутгийн хэмжээнд энэ төрлийн гэмт хэргээс урдчилан сэргийлэх сургалт нөлөөллийн арга хэмжээг авах шаардлагатай.

Шүүгдэгчийн өмгөөлөгчийн зүгээс Монгол улсын Дээд шүүхийн 2006 оны 05 дугаар сарын 29-ний өдрийн 27 дугаартай тогтоолын агуулгыг гомдолдоо дурьдсан ба энэ нь энэхүү гэмт хэрэгт хааралгүй бөгөөд  уул уурхай, з, барилга, ачиж буулгах, засвар үйлчилгээ хийх зэрэг тодорхой нэг ажил үйлдвэрлэл явуулах дүрэм, заавар болон хөдөлмөр хгааллын жур зөрчиж хор уршиг учруулсан байвал энэ нь тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөний аюулгүй байдал болон ашиглалтын журмын эсрэг гэмт хэрэг болохгүй учир уг үйлдлийг Эрүүгийн хуулийн аль тохирох зүйл, хэсгээр зүйлчилнэ гэж заасан нь хөдөлмөр хгааллын үйл ажиллагаа, уул уурхайн нарийвчилсан дүрэм заавар давхар мөрдөгддөг объектод хаарах ойлголт болохыг дурьдах нь зүйтэй.

6.Иймд анхан шатны шүүх хэргийг шийдвэрлэхдээ Эрүүгийн хуулийг буруу тайлбарлаж хэрэглэсэн, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийг ноцтой зөрчсөн, оролцогчийн эрхийг хязгаарласан байдал тогтоогдоогүй, шийтгэх тогтоол Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.2, 36.3, 36.5, 36.6, 36.7, 36.8, 36.9-д заасан шаардлагыг хангасан байна гэж давж заалдах шатны шүүх хуралдаанаас дүгнэж, ******* аймаг дахь сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн 2024 оны 04 дүгээр сарын 08-ны өдрийн 2023/ШЦТ/70 дугаартай шийтгэх тогтоолыг хэвээр үлдээж, шүүгдэгч түүний өмгөөлөгчийн давж заалдах гомдлыг хэрэгсэхгүй болгов.

Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.9 дүгээр зүйлийн 1, 1.1, 2 дахь хэсэгт заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1.******* аймаг дахь сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн 2024 оны 04 дүгээр сарын 08-ны өдрийн 2024/ШЦТ/70 дугаартай шийтгэх тогтоолыг хэвээр үлдээсүгэй.

2.Шүүгдэгчийн өмгөөлөгчийн гомдлыг хэрэгсэхгүй болгосугай.

3.Анхан болон давж заалдах шатны шүүхийн хууль хэрэглээний зөрүүг арилгах, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийг ноцтой зөрчсөн нь шүүхийн шийдвэрт нөлөөлсөн, шүүх хуулийг Улсын дээд шүүхийн тогтоол, тайлбараас өөрөөр тайлбарлаж хэрэглэсэн, эрх зүйн шинэ ойлголт, эсхүл хууль хэрэглээг тогтооход зарчмын хувьд нийтлэг ач холбогдолтой гэж үзвэл энэхүү магадлалыг  гардуулсан, эсхүл хүргүүлснээс хойш 14 хоногийн дотор хэргийн оролцогч хяналтын журмаар гомдол гаргах, прокурор эсэргүүцэл бичих эрхтэй болохыг дурдсугай.

             ДАРГАЛАГЧ,

             ЕРӨНХИЙ ШҮҮГЧ                                    Г.ДАВААРЕНЧИН                                                

                                ШҮҮГЧ                                    Б.МАНЛАЙБААТАР

                                 ШҮҮГЧ                                    Б.ЭРДЭНЭХИШИГ